Lumbale kanaalstenose

Transcriptie

1 Lumbale kanaalstenose U bent recent bij uw medisch specialist geweest en deze heeft bij u een kanaalstenose gediagnosticeerd. Om goed te begrijpen wat een kanaalstenose is, is het belangrijk eerst iets van de wervelkolom af te weten. De wervelkolom De wervelkolom heeft een centrale plaats in het bewegingsapparaat. Het bestaat uit 7 nekwervels, 12 borstwervels, 5 lendenwervels, een heiligbeen en staartbeen (zie figuur 1). De wervels zijn op elkaar gestapeld, waarbij de wervellichamen (voorzijde van de wervels) van elkaar worden gescheiden door een tussenwervelschijf (zie figuur 2). Deze tussenwervelschijven zijn belangrijk voor de flexibiliteit, elasticiteit en beweeglijkheid van de wervelkolom. Fig.1 Anatomie wervelkolom Fig. 2 Anatomie tussenwervelschijven Patiënteninformatie wordt met de grootste zorg samengesteld. Het betreft algemene informatie. U kunt aan deze uitgave geen rechten ontlenen. Gelre ziekenhuizen Elke wervel heeft middenin een gat waardoor het ruggenmerg en de zenuwen naar beneden lopen. Achter elke wervel takken zenuwwortels van dit centrale kanaal af en zorgen zij voor het gevoel van de huid (in hun verzorgingsgebied) en aansturing van bepaalde spiergroepen. De wervels zijn aan de achterzijde met elkaar verbonden door middel van de facetgewrichten. Deze gewrichten zijn als dakpannen georiënteerd en verbinden de wervelbogen van aangrenzende wervels (zie figuur 3). Als laatste is het belangrijk te beseffen dat de beweeglijkheid en stabiliteit van de wervelkolom wordt bepaald door een groot aantal spieren en banden. Orthopedie ORTH versie 1 pagina 1/8

2 De kanaalstenose Een kanaalstenose is een vernauwing van de wervelkolom die met name op oudere leeftijd voorkomt. De vernauwing kan overal in de wervelkolom optreden, maar de meest voorkomende plekken zijn de nek en onder in de rug (oftewel de lumbale wervelkolom). Fig. 3 Anatomie zenuwwortels en facet gewrichten De vernauwing ontstaat meestal door een combinatie van slijtage in de facetgewrichten, wat resulteert in verbreding en afplatting van deze gewrichten, uitpuilen van de tussenwervelschijf en verdikking van de banden rondom het centrale kanaal. Het resultaat is dat de ruimte voor de zenuwwortels kleiner wordt en in een ver gevorderd stadium kan dit leiden tot afknelling.zie figuur 4 voor het verschil tussen een normale situatie en iemand met een kanaalstenose. Fig. 4 Verschil kanaalstenose versus normale anatomie Orthopedie ORTH versie 1 pagina 2/8

3 Klachten en verschijnselen De klachten die ontstaan bij een kanaalstenose zijn met name rug- en beenpijn. Dit kan gepaard gaan met een doof gevoel, krachtsvermindering of een wankel gevoel in één of beide benen. De typische klacht is dat de beenpijn optreedt/verergert bij lopen en afneemt/verdwijnt in rust (bij zitten en liggen). Fietsen geeft doorgaans minder klachten dan gewoon lopen, en ook voorover hangen zoals op een winkelwagentje of rollator verlicht vaak de klachten. De reden voor dit houdingsafhankelijke patroon is dat doorgaans de vernauwing erger is bij een holle rug dan bij een bolle rug. Onderzoek en diagnose Om aan te tonen dat uw klachten worden veroorzaakt door een kanaalstenose moet verder onderzoek plaatsvinden. Dit is doorgaans een MRI-scan van uw rug. Op de MRIscan kan de plaats en ernst van een eventuele vernauwing goed worden beoordeeld (zie figuur 5). Indien er om welke reden dan ook geen MRI-scan kan worden gemaakt, is het alternatief een contrastonderzoek met CT-scan van het wervelkanaal. Dit is echter zelden het geval. Patiënteninformatie wordt met de grootste zorg samengesteld. Het betreft algemene informatie. U kunt aan deze uitgave geen rechten ontlenen. Gelre ziekenhuizen Fig 5. Vergelijkbare MRI afbeeldingen van de zijkant van de wervelkolom van een kanaalstenose versus normale anatomie. Orthopedie ORTH versie 1 pagina 3/8

4 Behandeling Ondanks dat de vernauwing vaak verergert met het ouder worden, kunnen de klachten die iemand hiervan heeft soms spontaan verbeteren. Het is dus niet zo dat iedereen met een kanaalstenose behandeling nodig heeft. Hierbij geldt dat indien de klachten acceptabel zijn en er niet een te groot negatief effect is op de kwaliteit van leven, ervoor gekozen kan worden om het verloop af te wachten. Als de klachten onacceptabel zijn of toch verergeren dan adviseren de meeste medisch specialisten om eerst te beginnen met de minst zware behandelingen. Dit zijn hoofdzakelijk het verbeteren van de algehele gezondheid (te denken valt aan betere voeding en afvallen), controle krijgen over de pijn met pijnstillers en het verbeteren van de belastbaarheid en functionaliteit van de rug onder begeleiding van de fysiotherapeut. Ook is het belangrijk te beseffen dat het goed is zo actief mogelijk te blijven. Hoewel lange tijd werd gedacht dat bedrust en inactiviteit zouden helpen rugpijn te verbeteren, is het omgekeerde waar en leidt het ook tot meer stijfheid in de rug. Indien bovenstaande maatregelen niet afdoende zijn dan is er een mogelijkheid injecties te geven in de rug. Deze kunnen worden gegeven om één specifieke zenuwwortel of alle passerende zenuwwortels op één niveau te verdoven/behandelen. Ze helpen doorgaans zeer goed om met name de beenpijn te verminderen, hebben een laag risico en kunnen worden herhaald als het nodig is. In ons ziekenhuis worden deze injecties gedaan in dagbehandeling door de anesthesisten van ons pijnteam en zullen we u hiervoor doorsturen indien dit nodig is. Wanneer de klachten ondanks alle bovenstaande maatregelen nog steeds voortduren dan is er een mogelijkheid te opereren. Er bestaat een grote variatie in de gebruikte technieken om een kanaalstenose operatief te behandelen. Het belangrijkste om te onthouden is dat het doel van de operatie altijd is om meer ruimte voor de beknelde zenuwwortel(s) te maken (oftewel het gat groter te maken). De operatie wordt altijd vanuit de achterzijde verricht, waarbij een luik wordt gemaakt en bot en ander weefsel rondom de zenuwen wordt weggenomen. Dit wordt ook wel een decompressie genoemd (zie figuur 6). De grootte van de operatie hangt af van de ernst, locatie en uitgebreidheid van de vernauwing. Het kan zijn dat zoveel bot moet worden weggenomen dat er twijfel ontstaat over de stabiliteit van de wervelkolom. In dat geval kan er voor worden gekozen, in aanvulling op de decompressie, de wervels te stabiliseren met schroeven en staven (een zogenaamde spondylodese) en aan elkaar vast te laten groeien (zie figuur 7). Orthopedie ORTH versie 1 pagina 4/8

5 Fig. 6 Grafische weergave operatieve decompressie bij kanaalstenose Fig. 7 Röntgenfoto s van een spondylodese Indien u in goed overleg met uw medisch specialist heeft gekozen voor operatieve behandeling, dan vindt u hieronder aanvullende informatie over wat u te wachten staat. Voorbereiding op de operatie U wordt door uw medisch specialist op de wachtlijst voor de operatie geplaatst. Het eerste wat nu gaat gebeuren is dat u een afspraak krijgt bij de anaesthesist voor een preoperatief onderzoek. De anaesthesist beoordeelt tijdens dit bezoek uw gezondheidstoestand en kijkt of er nog aanvullend onderzoek nodig is om de operatie zo veilig mogelijk te kunnen doen. Het is verder belangrijk te beseffen dat operaties aan de rug niet kunnen worden gedaan onder een ruggenprik, maar alleen onder algehele narcose. Indien de anaesthesist akkoord is voor de operatie dan wordt u ingepland voor de daadwerkelijke operatie en krijgt u een oproep voor opname op onze verpleegafdeling. Als voorbereiding op de operatie is het belangrijk dat u thuis blijft bewegen, zodat uw conditie zo goed mogelijk is. Zorg ook voor een zo gezond mogelijk gewicht, aangezien overgewicht het herstel kan vertragen. Dag voor de operatie Doorgaans heeft u op de dag voor de operatie een gesprek met de arts-assistent orthopedie en een verpleegkundige op de afdeling orthopedie. Hier wordt een laatste keer gekeken of alles klopt voor de operatie. Zo kan het bijvoorbeeld zijn dat als u een open wondje heeft in het operatiegebied of een recente antibioticakuur heeft gehad, de operatie beter kan worden uitgesteld. U hoort tijdens dit gesprek ook hoe laat u op de operatiedag op de afdeling orthopedie moet zijn en welke medicijnen u wel of niet moet innemen voor de operatie. Patiënteninformatie wordt met de grootste zorg samengesteld. Het betreft algemene informatie. U kunt aan deze uitgave geen rechten ontlenen. Gelre ziekenhuizen Dag van de operatie U meldt zich op de afgesproken tijd op de afdeling orthopedie om te worden opgenomen. Er wordt van u verwacht dat u zich nuchter meldt, zie de brochure Anaesthesie voor verdere toelichting. Een slokje water om medicijnen mee in te nemen is wel toegestaan. Belangrijk is ook dat u na het douchen thuis geen bodylotion heeft gebruikt. Orthopedie ORTH versie 1 pagina 5/8

6 Bij aankomst op de afdeling neemt de verpleegkundige met u door wat u kan verwachten zo vlak voor de operatie. Uw hartslag, bloeddruk en temperatuur worden gemeten en u krijgt pijnstilling als voorbereiding op de operatie. Eventuele sieraden, contactlenzen en gebitsprothesen moeten worden verwijderd en hierna moet u zich omkleden in een operatiejas. Als u wordt opgeroepen voor de operatie, brengt de verpleegkundige van de afdeling u naar de operatieafdeling. Hier krijgt u een infuus en wordt u uiteindelijk naar de operatiekamer gebracht om de operatie te ondergaan. In dit hele proces zal u meerdere keren worden gevraagd of alle gegevens van u kloppen (onder andere naam, geboortedatum en welke operatie er zal plaatsvinden). Dit is om verwarring en fouten te voorkomen. De operatie De operatieve procedure is eerder beschreven in deze folder. Belangrijk is dat u is uitgelegd op welk niveau de operatie gaat plaatsvinden (één of meerdere niveaus), naar welke zijde de zenuwwortels worden vrijgemaakt (links, rechts of beiderzijds) en of de wervels aan elkaar worden vastgezet (spondylodese). Deze elementen bepalen uiteindelijk hoe lang de operatie duurt. Na de operatie Na de operatie wordt u naar de uitslaapkamer gebracht. Hier komt u bij van de operatie en worden uw bloeddruk, hartslag en wond regelmatig gecontroleerd. Ook wordt dan gecontroleerd of het gevoel en de spierkracht in beide benen normaal zijn. Als alle controles in orde zijn dan gaat u terug naar de verpleegafdeling. Eenmaal terug op de verpleegafdeling mag u rustig aan weer wat drinken en eten. Het is belangrijk dat u aangeeft of de pijnstilling die u krijgt voldoende is. Uw eerste contactpersoon zal worden gebeld wanneer u weer terug bent op de verpleegafdeling en u mag dan ook weer bezoek ontvangen. Soms wordt op de eerste dag na de operatie een röntgenfoto van de wervelkolom gemaakt. Het kan verder zijn dat u tijdens de opname spuiten krijgt om trombose te voorkomen. Indien hiertoe wordt besloten dan krijgt u één keer per dag een spuit. Fysiotherapie De eerste dag na de operatie komt de fysiotherapeut bij u langs om te helpen met mobiliseren.de fysiotherapeut geeft u instructies en oefeningen voor: Het leren omgaan met uw beperkingen/ mogelijkheden Hoe u moet gaan liggen en zitten Het traplopen Hoe u uw loopafstand kan uitbreiden De mate waarin uw rug mag worden belast U moet weten dat het doel van fysiotherapie is om u te helpen om uw normale dagelijkse activiteiten weer te hervatten. Agressieve spiertraining en zware activiteiten zoals tillen Orthopedie ORTH versie 1 pagina 6/8

7 (bijvoorbeeld een zware boodschappentas) dienen in ieder geval gedurende 3 maanden te worden vermeden. Ontslag De opnameduur varieert van 1 nacht tot enkele dagen en is afhankelijk van uw herstel. Uw herstel is met name afhankelijk van uw gezondheidstoestand, de grootte en uitgebreidheid van de operatie, eventuele complicaties na de operatie en bijvoorbeeld of u extra zorg nodig heeft om met ontslag te gaan. Voorwaarden om met ontslag te gaan zijn dat u voldoende mobiel bent om u zelf te redden in de thuissituatie, de wond droog is en de pijn onder controle is. U moet er wel rekening mee houden dat wanneer u naar huis gaat, u nog wel deels hulp nodig heeft bij het wassen en aan- en uitkleden. Ook heeft u ondersteuning nodig in het huishouden en om boodschappen te halen. U krijgt bij ontslag een verwijzing voor de fysiotherapeut. U moet wel zelf contact opnemen met een fysiotherapeut bij u in de buurt om dit in gang te zetten. Verder krijgt u ook een checklist mee waarop staat aangegeven waar u rekening mee moet houden. Hier staan ook telefoonnummers die u kan bellen in geval van problemen of vragen. Ook krijgt u afspraken mee voor de vervolgcontroles op de polikliniek orthopedie. De dag na ontslag wordt u thuis gebeld door een verpleegkundige van de afdeling, om te horen hoe het gaat en om eventuele vragen te beantwoorden. Resultaten van de operatie Over het algemeen werkt de rugoperatie, zoals we deze hebben besproken, goed tegen de beenpijn en niet tegen de rugpijn. Hoewel de rugpijn soms verbetert, is dit niet iets wat u mag verwachten van de operatie. De beenpijn daarentegen is bij ongeveer 70% van de mensen na deze operatie een stuk beter. Bedenk wel dat de zenuwen vaak langdurig in de knel hebben gezeten en dat het herstel soms maanden kan duren. Complicaties Bij elke operatie is er een kans op complicaties en dit is voor een rugoperatie niet anders. Niettemin is het risico op het optreden van een complicatie gering, het betreft immers een routineoperatie die vele malen per jaar wordt uitgevoerd. Hieronder worden de belangrijkste complicaties genoemd. Patiënteninformatie wordt met de grootste zorg samengesteld. Het betreft algemene informatie. U kunt aan deze uitgave geen rechten ontlenen. Gelre ziekenhuizen Nabloeding De rug is erg goed doorbloed en na het sluiten van de wond kan het daarom zijn dat een nabloeding zorgt voor een grote bloeduitstorting. Deze bloeduitstorting kan druk geven op de zenuwwortels die net vrij zijn gelegd en in een uiterst geval leiden tot neurologische uitval. Indien dit het geval is dan moet de bloeduitstorting op de operatiekamer worden verwijderd en de bloeding worden verholpen. Orthopedie ORTH versie 1 pagina 7/8

8 Zenuwuitval Naast een bloeduitstorting kan zenuwuitval ook ontstaan door manipulatie of beschadiging van een zenuwwortel tijdens de operatie. Dit gebeurt gelukkig zelden, maar als het optreedt kan het zeer vervelend zijn en leiden tot bijvoorbeeld een klapvoet. Afhankelijk van de aard van de beschadiging kan een zenuwwortel zich soms herstellen, maar dit herstelproces is langzaam en kan vaak maanden in beslag nemen. Caudasyndroom Een belangrijke vorm van zenuwuitval is het caudasyndroom. Dit is een combinatie van incontinentie voor urine/ontlasting of moeite om volledig uit te plassen, rugpijn met uitstralende pijn in beide benen, een doof gevoel rondom de anus en seksuele dysfunctie. Infectie U loopt altijd risico op een wondinfectie na een operatie, dit is bij rugoperaties niet anders. Een wondinfectie ontstaat meestal in de eerste weken na de operatie. Kenmerkende klachten zijn dat u koorts heeft, zich ziek voelt, dat de wond lang door blijft lekken, de wond rood wordt en dat de rugpijn toeneemt in plaats van afneemt. Een infectie dient soms operatief te worden behandeld; de wond moet worden schoongemaakt op de operatiekamer, gevolgd door langdurig gebruik van antibiotica. Liquorlekkage De zenuwwortels worden omgeven door hersenvocht, waarbij het hersenvocht (liquor) op zijn plek wordt gehouden door het hersenvlies. Soms kan er een klein gaatje ontstaan in het hersenvlies tijdens de operatie en kan er hersenvocht weglekken. Het gaatje kan doorgaans goed worden gesloten, maar in sommige gevallen is dit niet mogelijk of presenteert het zich pas na de operatie. Dit kan soms leiden tot hoofdpijn bij rechtop staan en zitten, waarbij liggen de klachten vaak verbetert. Indien dit zeer hinderlijk is kan er worden overwogen opnieuw te opereren om het gat te dichten/te behandelen. Overig Andere complicaties die kunnen optreden zijn instabiliteit van de wervelkolom en ook heeft u een licht verhoogd risico op complicaties zoals trombose, een hartinfarct of hartritmestoornissen, een beroerte, problemen met plassen (retentieblaas) en de ontlasting (obstipatie). Orthopedie ORTH versie 1 pagina 8/8