Sinds ik tochtgenoot mag zijn van de grote familie van het

Transcriptie

1

2 Voorwoord van de bisschop Sinds ik tochtgenoot mag zijn van de grote familie van het permanent diaconaat, nu toch al meer dan een kwarteeuw, is er veel geëvolueerd. Van bij de aanvang werd ervoor geopteerd om de echtgenote samen met de kandidaat te laten delen in de opleiding. De wijding en benoeming van een man tot diaken grijpt immers sterk in in het leven van zijn gezin, het meest nog van de echtgenote. Het gaat niet zomaar om een beroep of een opdracht. Gelovige koppels weten dat God hen op een bijzondere wijze nabij komt. Ze ervaren dat de wijding tot diaken eveneens een nieuwe dimensie geeft aan hun huwelijk. Gedurende de vele jaren werd getracht om daar vorm aan te geven, niet alleen gedurende de opleiding en bij de benoeming, maar ook via symbolen op het moment van de wijding zelf. Zo vonden we het normaal dat de vrouw niet alleen haar toestemming uitspreekt, maar ook gedurende de hele plechtigheid naast haar man staat of knielt. Tijdens de litanie komen niet alleen de aanwezige diakens een kring vormen rond de wijdeling, maar ook hun echtgenoten. Recent is er nu een moment waarop de bisschop tijdens de wijdingsplechtigheid de band legt met de huwelijksbelofte, deze bevestigt en Gods zegen vraagt over echtpaar en gezin. Op een nieuwe wijze gaat het koppel voortaan verder op de weg van samen gedragen verantwoordelijkheid in hun gezin, in de maatschappij en in de kerkgemeenschap. Tijdens dat proces van zoeken naar de relatie en integratie van huwelijkssacrament en diakenwijding werd de vraag naar dieper theologisch inzicht steeds maar sterker. Deze brochure is een ankerpunt op die zoektocht. Ik ben er blij mee. Het is natuurlijk niet eenvoudig om vrij nieuwe en complexe gegevens helemaal uit te klaren, maar hier worden duidelijk stappen gezet. Ik dank allen die hebben meegewerkt aan het schrijven van deze teksten en ik hoop dat ze aanleiding zullen zijn tot vruchtbare bezinning en besprekingen. Ik vertrouw ze toe aan de voorspraak van Maria, de dienares van de Heer en aan de Heer Jezus die ons is voorgegaan in de dienstbaarheid. + R. Vangheluwe bisschop van Brugge Ambt en huwelijk 3 Ambt en huwelijk 4

3 Ten geleide van het koppel-zijn, van diaken-zijn en vooral van hoe het 'samen' als echtpaar allemaal ingevuld wordt. Het 'zijn' gaat volgens ons voor op het 'doen'. Tenslotte vind je als bijlage de vragenlijst waarmee we aan de slag zijn gegaan. De diakengemeenschap van het bisdom Brugge is blij deze brochure te kunnen aanbieden. Ze is de vrucht van een lang proces. We hebben met velen geprobeerd woorden te geven aan wat wij als (gehuwde) diaken en als echtgenote van een diaken beleven. We zijn vertrokken van enkele vragen omtrent de betrokkenheid en de plaats van de echtgenote van een diaken. We maakten de keuze om in te gaan op het samenspel van huwelijks- en wijdingssacrament. Wat vind je in de brochure? De brochure heeft twee delen. Het eerste deel is van de hand van prof. Koen Vanhoutte, die met ons dit proces heeft meegemaakt van op de zijlijn. Toen het uitwisselen vanuit onze levenservaring zowat afgerond was, heeft hij deze gedachten op papier gezet. Zijn reflectie neemt ons mee naar grote vragen: wat is het christelijk huwelijk? Wat is het permanent diaconaat? Wat is de plaats van de vrouw van de diaken? Ze is niet gewijd, maar gehuwd met een gewijde ambtsdrager. Wat betekent dat? Deze tekst eindigt met een reeks concrete aanbevelingen, aan onszelf als diakengemeenschap in de eerste plaats, aan de verantwoordelijken in de kerk, aan de gelovigen, enz. Hoe kan je met deze brochure werken? Je kan de tekst rustig doorlezen en daaraan je eigen mening toetsen; je kan dit ook samen doen als echtpaar of met een groep. Herkennen we onze eigen ervaring in wat hier geschreven staat? Het is ook mogelijk een stukje tekst te kiezen uit het ervaringsbericht en dit tegen het licht te houden van inzichten uit het eerste deel. Ongetwijfeld levert dit interessante gespreksstof op. Natuurlijk kan je ook een vraag kiezen uit de lijst achterin de brochure en daarmee aan de slag gaan. De diakengemeenschap van het bisdom Brugge wenst je een fijne lectuur en uitwisseling vanuit deze bundel. Het gegeven van een gewijd ambt voor een gehuwde is relatief nieuw in de katholieke kerk. We hopen dat met deze brochure een aanzet gegeven is om daarover verder na te denken, waarbij men luistert zowel naar de traditie als naar het geleefde leven. De diocesane commissie permanent diaconaat 7 december 2003 Het tweede deel is het resultaat van ons zoeken naar woorden om uit te zeggen wat we feitelijk beleven. Dit is een ervaringsbericht. Je vindt er een rijke oogst van soms uiteenlopende belevingen en meningen, invullingen Ambt en huwelijk 5 Ambt en huwelijk 6

4 Een theologische kijk op het diakenambt en huwelijk allen de roeping tot heiligheid. Ze delen allen in het leven maar ook in de zending van de Heer Jezus om de onzichtbare Liefde van de Vader op een menselijk ervaarbare wijze gestalte te geven in de wereld. Christenen brengen Gods naam in praktijk telkens ze mensen in goedheid benaderen en tot hen zeggen: 'ik-zal-er-zijn-voor-jou'. De ontmoeting met de levende Christus in de eucharistie maakt hen telkens weer sterk van hart om hun zending blij en dankbaar te beleven. In een breed kader Een bezinning op de relatie tussen huwelijk en diakenwijding binnen het koppel van een gehuwde diaken en zijn vrouw, hoort thuis in het bredere kader van hun leven als gedoopte en gevormde christenen. Door hun doopsel en vormsel worden christenen opgenomen in de kring van Jezus' leerlingen, de kerk. Daar leren ze zich in groeiend geloof toevertrouwen aan de naam van God: 'Ik-zal-er-zijn-voor-jou'. Dit beloftevolle woord maakt hen tot kinderen van God die steeds mogen rekenen op zijn reddende nabijheid. Ze leren Jezus, de Gezalfde, kennen die hen als Broer en Meester bij de hand neemt. Ze mogen zich verheugen over de Trooster en Helper die in hun hart woont en hen sterk maakt in de navolging van Jezus. Dankbaar om die goddelijke nabijheid engageren christenen zich in een permanente bekering. In de kracht van de Geest keren ze het kwaad de rug toe en kiezen ze voor een leven in zelfvergeten dienstbaarheid, tot eer van God. Ze leggen de oude mens af om zich te bekleden met de nieuwe Mens en te groeien in gelijkvormigheid met Christus. Door doopsel en vormsel zijn alle christenen fundamenteel gelijkwaardig. Ze krijgen allen deel aan het gemeenschappelijk priesterschap en ontvangen De theologie van het christelijk huwelijk Nadenken over de verhouding tussen huwelijk en diakenwijding vergt ook een gedegen theologie van het christelijk huwelijk. In een sacramenteel huwelijk engageren man en vrouw zich tot een wederzijdse gave van hun totale persoon, en dit voor alle dagen die hen samen in dit aardse leven gegeven zijn. In hun steeds te hernieuwen jawoord aan elkaar ligt ook de bereidheid besloten om kinderen uit hun liefde te laten geboren worden en ze op te voeden in de geest van het evangelie. Zo willen ze hun relatie uitbouwen tot een echte levens- en liefdesgemeenschap waar vreugde en pijn gedeeld worden in goede en kwade dagen. Christenen die huwen, geven elkaar hun jawoord als gedoopten. Dit betekent dat hun 'ja' aan elkaar ook de menselijke vertolking is van Gods 'ja', van Gods Naam: 'Ik-zal-er-zijn-voor-jou'. Ze mogen voor elkaar gezanten en bemiddelaars zijn van Gods reddende nabijheid. Ze leren elkaar beminnen met de liefde die God in hun hart legt. Bewoond door de Geest, de goddelijke energie om lief te hebben, worden ze een genade voor elkaar. Christelijke echtgenoten heiligen elkaar telkens ze elkaar benaderen met een grote welwillendheid, die het kenmerk van Gods Liefde is. De Geest die bron is van eenheid-in-verscheidenheid, brengt hen dichter bij elkaar in groeiend respect voor ieders eigenheid. Christengehuwden ontvangen de Geest als het Vuur van hun liefde en weten zich samen gezonden om hun kinderen en vele anderen in hun liefde Ambt en huwelijk 7 Ambt en huwelijk 8

5 te laten delen. Hun onderlinge liefde laat anderen op het spoor komen van Gods goedheid en trouw die er het Geheim van is. De genade van het christelijk huwelijk bestaat in de specifieke toerusting met Geestkracht om als echtgenoten voor elkaar zo goed en trouw als God te zijn. Die toerusting gebeurt met het oog op een gezamenlijke zending als koppel. Vanuit hun onderlinge verbondenheid zoeken christengehuwden de solidariteit in kerk en samenleving te bevorderen. Zo kiezen christengehuwden ervoor om samen, als koppel, hun roeping en zending als christenen gestalte te geven. De theologie van het wijdingssacrament Iedere poging om de relatie tussen huwelijk en diakenwijding te verhelderen steunt ook op een theologie van het wijdingssacrament en meer bepaald van de diakenwijding. Binnen het ene godsvolk van gedoopten is er niet alleen een verscheidenheid wat levensstaat betreft: gehuwd of ongehuwd. Er is ook een verscheidenheid aan diensttaken gegroeid, die beleefd worden als genadegaven van de Geest. Dergelijke dienstwerken zijn steeds secundair: ze staan steeds in dienst van de beleving van de doopgenade door alle christenen. Zo kennen we catechisten, godsdienstleerkrachten, pastoraal werkenden, parochieassistenten e.a. die in verkondiging, liturgie en diaconie in dienst staan van de geloofsbeleving binnen de christengemeenschap. Ze zetten zich in opdat christenen hun roeping en zending voluit mogen ontdekken en beleven. Binnen het geheel van diensttaken hebben bisschoppen, priesters en diakens een eigen plaats. Ze vervullen het apostolisch dienstwerk in de kerk en staan doorheen de wisselende tijden borg voor de trouw aan de apostolische oorsprong van het kerkelijk leven. Voor dit dienstwerk ontvangen ze het wijdingssacrament dat hen niet verheft boven de andere gedoopten maar hen toerust om hun specifieke taak in dienst van het godsvolk goed te kunnen vervullen. Zo ontvangt de gedoopte en gehuwde diaken door zijn wijding een specifieke toerusting van de Geest om midden de geloofsgemeenschap een levende heenwijzing te worden naar Christus, dé Dienaar van God en van de mensen. De diakenwijding doet niets af van het feit dat Christus door zijn Geest in elke christen leeft, ieder van hen dient en tot dienstbaarheid uitnodigt. De wijding geeft aan de diaken wel de kracht en de opdracht om midden een dienende kerkgemeenschap te herinneren aan en te verwijzen naar de ons overstijgende Bron van alle dienstbaarheid die in Christus te vinden is. Doorheen gebed, verkondiging, liturgische vieringen en groeiende zelfvergeten dienstbaarheid verbindt de diaken de dienende kerk met haar Meester bij wie ze een inspirerend voorbeeld en steeds nieuwe kracht kan vinden. Een diaken zal binnen de inzet en het getuigenis van de kerkgemeenschap steeds herinneren aan de voorrang van Christus, die onze diaconie inspireert en mogelijk maakt. De identiteit van het permanent diaconaat mogen we niet teveel en zeker niet louter in termen van activiteit verhelderen. Het specifieke dienstwerk van een diaken wil voor alles waken over het Christusverbonden karakter van de kerkelijke diaconie. En de echtgenote van een diaken Een bezinning over de relatie tussen huwelijk en diakenwijding zal bijzondere aandacht besteden aan de echtgenote van een diaken. De roeping, wijding en zending van een permanent diaken zijn persoonsgebonden materies, maar geen privé-bezit. Een personalistische mensvisie kan hier verhelderend werken. Iedere persoon heeft een onuitwisbare eigenheid (ik ben niet de ander) die echter door anderen mee gestalte krijgt (ik ben niemand zonder de anderen). Geen enkele persoon bestaat op een abstract, geïsoleerde wijze. Dit betekent dat het diaconaat ontkiemt, rijpt, groeit en bloeit in het hart van één bepaalde persoon. Die éne persoon kan echter onmogelijk bestaan buiten een breed sociaal netwerk van medechristenen die hem in de ontdekking, erkenning, opleiding en vormgeving van zijn diaconaat op tal van manieren bijstaan. Ambt en huwelijk 9 Ambt en huwelijk 10

6 Het spreekt voor zich dat zijn echtgenote hem in dit breed sociaal netwerk bijzonder nabij is. Hier wordt de vraag naar de wisselwerking tussen huwelijk en diakenwijding bijzonder concreet. Hoe zal hun huwelijk inwerken op het diaconaat van de echtgenoot en omgekeerd, hoe zal zijn diakenwijding inwerken op hun huwelijksbeleving? De vrouw van een diaken zal haar man steunen en erkennen in de symbolisch, verwijzende zending die hij midden het godsvolk opneemt. Zijn symbolisch heenwijzen naar de Bron van alle diaconie kan de spirituele diepte van hun huwelijksverbond ten goede komen. De diaken is op de eerste plaats diaken in zijn gezin: voor zijn echtgenote en kinderen. Als eersten delen zij in de vruchten van de wijdingsgenade: in hun gezinsleven mag hij de inspiratie van de dienende Christus levend houden. De diaken ontvangt zijn wijding immers niet tot loutere persoonlijke heiliging. Zijn wijding komt anderen ten goede, in de eerste plaats zijn vrouw en gezin. Samen met haar man zal de echtgenote van een diaken hun gezamenlijke zending als gehuwden in groeiende dienstbaarheid voor hun gezin en brede leefomgeving behartigen. Zo worden ze steeds meer een koppel dat leeft vanuit de liefde die Christus hen toedraagt. Die gezamenlijke diaconie verhoogt de geloofwaardigheid van de diaken als heenwijzer naar de Dienaar Christus. Verder zal de echtgenote zich mee verantwoordelijk weten voor de nieuwe, specifieke zending die haar man als diaken ontvangt. Ook al is de sacramenteel verwijzende functie hem eigen, toch kunnen ze als christengehuwden samen getuigen van onbaatzuchtige dienstbaarheid die in Christus geworteld is. Geen uniforme beleving Het spreekt voor zich dat het samenspel van huwelijk en wijding in de concrete beleving van diakens en hun echtgenotes vrij uiteenlopend kan zijn. Ieder koppel kent immers een eigen verleden en ontwikkeling. Er mag derhalve geen uniform belevingstype opgelegd worden. Daarom maken we het volgende onderscheid. Eerst bespreken we een aantal aandachtspunten die in ieder geval, zeker behartigd dienen te worden. Daarna behandelen we een aantal mogelijkheden waar sommige koppels en dan nog elk op een eigen manier kunnen voor kiezen. Binnen de kerkgemeenschap dienen alle betrokkenen (bisschop, diaken met zijn echtgenote, kinderen en familie, plaatselijke geloofsgemeenschap, priesters en andere pastorale medewerkers) er samen zorg voor te dragen dat de wijding en zending van een diaken niet ten koste gaat van zijn huwelijks- en gezinsleven. Samen zullen ze erover waken dat de diaken voldoende tijd en aandacht kan vrijhouden om te investeren in zijn partnerrelatie en in de opvoeding van de kinderen. Verder dienen de bisschop en de vormingsverantwoordelijken in te staan voor een sterke betrokkenheid van de echtgenote tijdens de opleidingsperiode én bij de invulling en evaluatie van de benoeming van de diaken. Evenzeer is er nood aan erkenning en waardering voor wat de echtgenote van een diaken als christen vrouw, echtgenote en moeder betekent voor de kerkgemeenschap. Tevens dient er met zorg nagegaan te worden welke plaats de echtgenote van een diaken krijgt ten aanzien van het pastoraal samenwerkingsverband waarin haar man is opgenomen. Het is mogelijk dat de bisschop aan de echtgenote van een diaken een kerkelijk dienstwerk toevertrouwt dat aansluit bij haar eigen charisma en roeping, en soms nauw kan aansluiten bij de opdracht die haar echtgenoot heeft ontvangen. Ambt en huwelijk 11 Ambt en huwelijk 12

7 Het is mogelijk dat de bisschop de echtgenote van een diaken in een dergelijk kerkelijk dienstwerk benoemt, haar een zending geeft en aanstelt (gezien de wijding binnen de huidige kerkorde niet mogelijk is). Het is mogelijk dat de bisschop aan de diaken en zijn echtgenote samen als koppel een bepaalde opdracht toevertrouwt, hen daarin zendt en aanstelt. De verhouding huwelijk en de diakenwijding Peilen naar de verhouding tussen huwelijk en diakenwijding, naar de eigen plaats van de echtgenote van de diaken. Nog een hele weg... In alles wat we tot nu toe ter sprake brachten is er nog een hele weg af te leggen. Kerkmensen hebben tips en tijd nodig om met gehuwde ambtsdragers en hun echtgenotes te leren omgaan. Met de nodige moed en creativiteit kunnen een aantal mogelijkheden die we vermeldden verder concreet worden uitgewerkt. Ook dient er verder nagedacht te worden over de theologie van het gewijde ambt in het algemeen en van het diaconaat in het bijzonder. Ook de theologie van het niet-gewijde pastorale dienstwerk met een zending vanwege de bisschop en de relatie tot het priester- en diakenambt dient verder onderzocht te worden. Ook de vraag naar vrouwen in het gewijde ambt zal in het theologisch denken aanwezig blijven. Voor alles komt het erop aan dat een vlot en respectvol samenspel van ambten en diensten ons als christengemeenschap in staat stelt om mensen van de 21ste eeuw de rijkdom van het evangelie te helpen ontdekken. Dit is de grootste dienst die de wereld van de kerk mag verwachten. K. Vanhoutte 26 juli Alleen en samen 1.1. De roeping tot het ambt van permanent diaken is een wonder gebeuren: er zijn (gehuwde) diakens die deze roeping van God eerder persoonlijk hebben ervaren en beantwoord; er zijn ook diakens die deze roeping verbinden met het huwelijkssacrament; in hun koppelbeleving hebben zij deze roepstem gehoord en ontvangen. Het is moeilijk om precies aan te geven wat nu gebeurt in de intimiteit van de geroepene en wat groeit en gestimuleerd wordt door het gehuwd zijn. Hoe dan ook, de sacramentele stam waarop het diaconaat geënt wordt, is het doopsel en het vormsel; dit geldt evenzeer voor het sacrament van het huwelijk. En in meer of in mindere mate zal er altijd een wederzijdse beïnvloeding gebeuren tussen de sacramenten van het huwelijk en van het diaconaat. Het (christelijke) leven is een dynamisch geheel! 1.2. In overleg met de partner, dient de man zich aan om de opleiding tot het permanent diaconaat te volgen. Samen gaan man en vrouw deze weg. De vrouw wordt om de toestemming gevraagd tijdens de wijdingsplechtigheid, waar de man tot diaken wordt gewijd. Sommige vrouwen verklaren op dat moment dat zij willen delen in de zending van de Ambt en huwelijk 13 Ambt en huwelijk 14

8 man en dat zij daar het hare toe zullen bijdragen. Hoe dan ook, het diaconaat is verankerd in de huwelijksrelatie. Diaken zijn doe je samen met je vrouw. Het sacrament van het huwelijk kleurt erg sterk het sacrament van de diakenwijding; dit geldt ook in de omgekeerde richting: het diaconaat kleurt sterk het huwelijk van man en vrouw. We suggereren aan de kandidaat-diakens dat zij tijdens de wijdingsliturgie hun gehuwd zijn noemen, hun huwelijksengagement samen met de partner herbevestigen en aan de bisschop om een gebed over hun relatie vragen Hoe wordt dit 'samen' ingevuld? De realiteit gebiedt ons te zeggen dat dit verschilt van diakenkoppel tot diakenkoppel. Het is ook zo dat de invulling van het 'samen' in de loop van de jaren na de wijding evolueert; er is de persoonlijke groei van man en vrouw, de groei van de huwelijksrelatie, de evolutie van het gezinsleven doorheen de jaren. Er zijn diakens die hun zending en pastorale taken zo veel mogelijk samen met hun vrouw beleven en vervullen: er is overleg, er is taakverdeling, er is gemeenschappelijkheid in zoveel facetten van het geleefde diaconale leven. Er zijn andere diakens die hun zending en pastorale taken zelfstandig vervullen. Er zijn vrouwen die hen hierin steunen; zij nemen vaak huishoudelijke taken over van de echtgenoot, om hem in staat te stellen aan pastoraat te gaan doen. Andere vrouwen engageren zich buitenshuis - op beroepsvlak of op pastoraal vlak - eerder los van het diaconaat van haar man. Het is duidelijk dat helemaal samen en helemaal alleen de twee uitersten zijn van een schaal waarop alle 'samen-s' gesitueerd kunnen worden. Het wordt steeds duidelijker dat er verder moet gezocht worden naar goede en juiste woorden om dit 'samen' uit te diepen en te benoemen, zo dat de groei en de dynamiek van het leven van de diaken en van zijn echtgenote erdoor gestimuleerd worden. Zo wordt er ook gezocht naar een goede invulling van het 'alleen'. Man en vrouw kunnen in de huwelijksrelatie groeien in respect voor de ander en mekaar de ruimte gunnen om te groeien en zich te ontplooien. Hoe verhouden 'samen' en 'alleen' zich tot elkaar? Elke vorm van leven, ook het sacramentele, gedijt in de ruimte tussen 'alleen' en 'samen'. Het is duidelijk dat elke beleving en de verwoording van 'alleen' en 'samen' de relatie met Jezus Christus blijven zoeken. Hij bezielt zowel het christelijk huwelijk als het diaken zijn. De gehuwde diaken beleeft dus tweemaal een 'unieke' sacramentele band met Jezus Christus. Het kan interessant zijn te luisteren naar de ervaring van het 'samen' en het 'alleen' bij gehuwde ambtsdragers in andere christelijke kerken en bij gehuwde pastorale werk(st)ers hier te lande: hoe beleven deze koppels de spanning tussen huwelijk en wijding en/of zending? Het komt ons voor dat de wijding de huwelijksrelatie in een sterkere mate inkleurt dan alleen een zending. Er wordt door velen gezocht naar een authentieke invulling van het 'samen.' Uit de getuigenissen blijkt dat diakens, samen hun echtgenote, veel belang hechten aan goede woorden om het samen uit te zeggen. De koppels durven in de spanning gaan staan van het huwelijk en de wijding van de man. Deze spanning is erg voelbaar op het moment dat de man mee aan het altaar staat en dus niet meer bij zijn partner en de kinderen kan gaan zitten om samen deel te nemen aan de weekendliturgie. Het permanent diaconaat kan de huwelijksrelatie stimuleren en verdiepen; we merken soms ook dat de huwelijksrelatie bezwaard wordt door het diaconaat. Ambt en huwelijk 15 Ambt en huwelijk 16

9 2. Als het moeilijk gaat Het is belangrijk niet te idealiserend te spreken over huwelijk en wijding. We pleiten voor zowel een huwelijksspiritualiteit-van-beneden als een wijdingsspiritualiteit-van-beneden. Een mensenleven verloopt niet altijd volgens de (soms te hoge) verwachtingen; er kunnen moeilijke periodes voorkomen. Precies ook in deze donkere dagen is God de diaken of het koppel nabij. We willen dit noemen en meteen oproepen niet voorbij te lopen aan dit proces. Een aantal suggesties: - Opletten met het (oordelend) spreken over koppels met relatieproblemen, over diakens die hun roeping of wijding in vraag stellen; relatie en wijding niet te idealiserend voorstellen; - Permanente vorming kan ondersteunend zijn: we willen ervoor ijveren dat o.a. hier ook deze soms pijnlijke facetten van het leven genoemd kunnen worden. Je problemen met gelijkgezinden delen in een sfeer van vertrouwen en broeder- en zusterlijkheid is een grote stap naar een nieuwe, open toekomst. - We dringen er ook op aan dat diakens (leren) prioriteiten stellen: zoals onze bisschop, willen wij herhalen dat je eerst diaken bent in je gezin, dan in je werksituatie en op de derde plaats in je pastorale bediening. - Koppels-in-crisis, omwille van de diakenwijding en -benoeming moeten gesteund worden. - Groeien als diaken en als echtpaar wordt ondersteund door regelmatig gebed, door het sacramentele leven en door geestelijke begeleiding. 3. Echtgenote zijn van een diaken 3.1. Het kan gebeuren dat er voor of tijdens de opleiding of na de wijding bij de vrouw een roepingbesef ontluikt. Ze is weliswaar gedoopt en gevormd en dus geroepen om christelijk te leven en de Heer Jezus volwaardig na te volgen, maar het kan dat ze in zich het uitdrukkelijk verlangen ontdekt gezonden te worden. Vrouwen kunnen geen wijding ontvangen in de R.-K. Kerk. Dit is op dit moment een duidelijke grens, die sommige vrouwen kan kwetsen en afwijzen. We willen blijven opkomen voor vrouwen met een roeping en ervoor ijveren dat de wijding (o.a. tot diaken) ook voor haar toegankelijk wordt. Hier en daar wordt de vraag gesteld om koppels te wijden tot het permanent diaconaat. Het sacrament van de wijding voor een koppel is nu niet aan de orde in de R.-K. Kerk. Toch willen we de reële, bestaande mogelijkheden voor vrouwen met een roeping niet veronachtzamen. Op dit moment creëert de Kerk nieuwe ambten en bedieningen waarvoor de wijding niet vereist is. We steunen het creatieve zoeken van de Brugse Bisschop en van vele anderen om vrouwen evenwaardig te betrekken in de leiding van de Kerk We willen hier opmerken dat de vrouw een volwaardige christelijke identiteit heeft ontvangen in het doopsel- en vormselsacrament. Heel wat echtgenotes van diakens zijn zich hiervan meer bewust geworden door samen met haar man de opleiding te volgen. Zij ontdekten de volle kracht van het christelijk doopsel en de verantwoordelijkheid die hieruit voortvloeit. Het is niet nodig te gaan aanleunen bij de wijding van de man om recht te doen aan de waardigheid van het eigen christelijk leven Ofschoon de echtgenote van de diaken niet deelt in de wijdingsgenade, is zij door het huwelijkssacrament heel intiem met hem verbonden. We noemen haar dan ook "de echtgenote van een diaken". Mogen we dit beschouwen als een titel? Betekent dit alles dat de vrouw dan toch deelt in de wijdingsgenade van haar man, in een bredere zin weliswaar? Gewijd zijn tot diaken kan je moeilijk afgrenzen tot de man: zijn vrouw leeft hierin sterk mee en de mensen ervaren dit ook als dusdanig. Ambt en huwelijk 17 Ambt en huwelijk 18

10 We moeten hieraan toevoegen dat het in het dagelijkse leven voor velen nog niet duidelijk is dat de echtgenote van de diaken een belangrijke rol speelt in de zending van haar man. Diakenvrouwen zijn niet klerikale (want niet gewijde) vrouwen-in-de-kerk (want gehuwd met een gewijde man). Er moet verder worden gezocht naar concrete vertalingen van haar plaats. Mogen we zeggen dat het christelijk engagement van nogal wat diakenechtgenotes echt diaconaal is? Hoe kunnen we deze pastorale inzet meer valoriseren? En het mag gezegd dat (kerkelijke) mannen kunnen groeien in fijngevoeligheid op dit gebied. Er is in de Latijnse Kerk nog geen traditie in het omgaan met de partner van een gewijde ambtsdrager De Bisschop kan ook aan de vrouw een bepaalde zending toevertrouwen, op het moment dat hij de man benoemt voor een pastorale taak, of later; de criteria voor zo'n zending zijn haar doopsel en vormsel, de opleiding die ze samen met haar man heeft gevolgd en haar geschiktheid voor die bepaalde taak. Toch klinkt vanuit het kerkvolk en het beleid de vraag de echtgenote van de diaken niet te zenden voor leidinggevende taken aan de zijde van haar man (bijv. in het parochiaal team). Sommige diakens en echtgenotes willen dit bevragen omdat ze niet begrijpen waarom zij niet samen in het team kunnen zetelen? Ter afronding: het is voor ons een feit dat het permanent diaconaat veel ervaring heeft opgedaan op het gebied van de kerkelijke emancipatie van de vrouw. De diaconale gemeenschap is van harte bereid om deze expertise te delen met de grote Kerk. Ten tweede wil het permanent diaconaat verder helpen zoeken naar een passende omschrijving van de plaats van de vrouw van de diaken. 4. Als koppel meewerken aan vormen van gezinspastoraal Heel dikwijls zijn dus de ontluikende diakenroeping, gevolgd door de wijding van de man en vooral de samen gevolgde opleiding, voor de vrouwen een sterke stimulans om haar christen zijn nog intenser te beleven. Veel vrouwen leven diep christelijk en engageren zich voluit voor de Kerk en het evangelie. Zij helpen haar man-diaken in bepaalde opdrachten of verrichten ze samen. Het is b.v. dikwijls zo dat de diaken, samen met zijn echtgenote, trouwers ontvangt en te woord staat. Wij pleiten ervoor nog meer dan het vandaag het geval is, diakenkoppels te betrekken in de voorbereiding op het christelijke huwelijk, in de dooppastoraal, kortom in alles wat te maken heeft met gezinspastoraal. 5. Zijn en doen Het eigene van de diakenwijding moet niet gezocht worden in de richting van een veelheid van typisch diaconale prestaties en taken. Er wordt bovendien veel meer diaconie gedaan, dan de diakens ooit kunnen doen! Toch heeft de diakenwijding een 'specifiek' belang en betekenis te midden van het kerkvolk: de diaken is geroepen en gewijd en gezonden om de dienende Christus te vertegenwoordigen; Hij wordt door de diaken in 'beeld' gebracht. De diakenwijding heeft ook een 'relatief' belang: de diaken blijft verbonden met het Godsvolk. Hij gaat er midden in staan, door weliswaar medegelovigen op te roepen tot dienstbaarheid maar door vooral zelf de dienstbare Christus present te stellen. De diakenwijding is eerst symbolisch en sacramenteel van aard: ze verwijst de christenen naar de Bron van christelijke dienstbaarheid. Diakens herinneren mensen aan Jezus-die-dient; ze verwijzen elk op een eigen wijze naar de Diaken bij uitstek, door Hem in de gemeenschap te vertegenwoordigen. We constateren dat het niet gemakkelijk is om deze visie helder over te brengen naar het kerkvolk. Het is nodig hier een goede Ambt en huwelijk 19 Ambt en huwelijk 20

11 taal te ontwikkelen. We willen het herhalen: het eigene van de diakenwijding is niet een bepaald soort taken of een veelheid van engagementen maar is van een sacramentele orde. Het zal nog veel jaren tijd vergen dit besef door te geven aan het christenvolk, maar ook naar de eigen diakengemeenschap toe. We kiezen ervoor hiervoor blijvend aandacht op te brengen in de programmering van de permanente vorming. Het komt ons voor dat zowel de inzet van de diaken als het engagement van de vrouw soms vlug in meetbare termen worden voorgesteld (alsof je belangrijker bent wanneer je 'meer' mag doen). Het diaconaat is toch meer dan een aantal pastorale verantwoordelijkheden? Echtgenote van een diaken zijn is toch op de eerste plaats christen zijn en dus de christelijke roeping behartigen? Het gaat ook hier toch eerst om een vorm van zijn? Soms wordt het woord 'toewijding' gehanteerd om de eigen plaats van de diakenechtgenote te benoemen: vrouwen zijn niet gewijd, maar kunnen vanuit een diepe toewijding aan de Heer Jezus en de zaak van het evangelie, heel intens en vruchtbaar aanwezig zijn in de Kerk, samen met en naast haar man. Sommigen willen zich ook als koppel toewijden aan de Heer Jezus Christus en putten veel kracht uit het gezamenlijke gebed. Bijlage Vragenlijst (20 maart 2001) 1 In de beleving van het huwelijk wordt door sommigen gewerkt aan een levens- en liefdesgemeenschap die binnen de gegeven verscheidenheid de eenheid zoekt te maximaliseren (wat in extreme gevallen tot een soort versmachtende fusie leidt). Anderen werken aan een levens- en liefdesgemeenschap die binnen de nodige eenheid maximaal ruimte zoekt te geven aan de onderlinge verscheidenheid (wat in extreme gevallen leidt tot een naast elkaar leven). Laat men in beleving en visie van diakenkoppels voldoende ruimte voor de vele mogelijke gradaties tussen de twee geschetste types, met uiteenlopende gevolgen voor het 'samen'-karakter van 'roeping, vorming, wijding, zending'? 2. Het thema van 'vrouw en gewijd ambt' houdt verband met maar valt niet samen met de vraag naar de eigen plaats en beleving van de 'vrouw van een permanent diaken'. Hoe houdt men het onderscheid en het verband tussen beide nauwkeurig in de gaten? Ambt en huwelijk 21 Ambt en huwelijk 22

12 3. In veel teksten wordt het diaconaat sterk benaderd vanuit (parochie-)pastorale verantwoordelijkheid en het veel of weinig delen van de echtgenote daarin. Is dit de beste benadering van het diaconaat? Waarom als vrouw geen pastorale verantwoordelijkheid nemen/krijgen als gedoopte, gevormde? Dient men het delen in het diaconaal engagement niet anders in te vullen dan via erkende pastorale verantwoordelijkheden en taken? 8. Is er gedacht aan of is het wenselijk te denken aan een zegeningsmoment voor het koppel in de loop van de diakenwijding? 9. Zien diakenechtparen (met hun ervaring in het beleven van het huwelijkssacrament) e e n b i j z ondere taak in de huwelijksvoorbereiding? Bieden ze zich aan? Worden ze gevraagd? 4. Heeft men contact met pastoraal werk(st)ers en zicht op de beleving van hun echtgenoot of echtgenote? Heeft men contact met gehuwde gewijde ambtsdragers in andere kerken en met hun echtgenotes? Wat kan men daar leren? 5. Waarin ligt het eigene van het wijdingssacrament voor de diaken? Niet zozeer in het maximaliseren van het dienstbaar werken, maar eerder in de symbolisch/sacramentele orde: gewijd (erkend en gesterkt) om de dienende Christus in ons midden te vertegenwoordigen, present te stellen, in beeld te brengen. Komt het er niet op aan een goed zicht te krijgen op het relatief belang van het diaconaat binnen het geheel van het dienstbare godsvolk? 6. Wordt het doopsel/vormsel voldoende als stam erkend, waarop zowel het huwelijkssacrament als het wijdingssacrament zijn geënt? 7. Is er voldoende aandacht voor het uitbouwen van een huwelijksspiritualiteit 'van beneden' die God ook nabij weet in tijden van spanning, vervreemding, mislukking, scheiding, verweduwing? Is er voldoende aandacht voor het uitbouwen van een wijdingsspiritualiteit 'van beneden' die God ook nabij weet in tijden van twijfel, mislukking, spanning, kritiek? Ambt en huwelijk 23 Ambt en huwelijk 24

13 Inhoudstafel Colofon Voorwoord van de bisschop Ten geleide Een theologische kijk op het diakenambt en huwelijk De verhouding huwelijk en de diakenwijding Bijlage Deze brochure is een uitgave van de diocesane commissie van het permanent diaconaat van het bisdom Brugge. Secretariaat Georges en Ludwine De Smet - Ranson Grote Moerstraat Brugge georges.de.smet@pandora.be Vragenlijst Inhoudstafel december 2003 Ambt en huwelijk 25 Ambt en huwelijk 26