Natuurkwaliteit en biodiversiteit van de Nederlandse zoute wateren
|
|
|
- Lieven Willemsen
- 5 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Natuurkwaliteit en biodiversiteit van de Nederlandse zoute wateren Achtergrondstudies
2 Natuurkwaliteit en biodiversiteit van de Nederlandse zoute wateren
3
4 Natuurkwaliteit en biodiversiteit van de Nederlandse zoute wateren F.G. Wortelboer
5
6 Abstract
7
8 Inhoud Samenvatting 9 OSPAR 11 Visserijintensiteit en ecologisch duurzame visserij 12 1 Inleiding 13 2 Natuurkwaliteit van de Nederlandse zoute wateren Inleiding Natuurkwaliteit: definitie en methodiekvan berekening Fytoplankton Hogere planten Bodemdieren Vissen Vogels Zoogdieren Gemiddelde en trend van de Natuurkwaliteit van de zoute wateren Discussie Natuurkwaliteit OSPAR-doelen Inleiding Duurzaam beheer visbestanden (tevens SEBI-indicator 21) Gezonde populaties zeehonden Beperking van de bijvangsten van bruinvissen Stookolieslachtoffers Kwik en organische verontreinigingen in eieren Zwerfafval en noordse stormvogels Aandeel grote vissen in de vangst Afwijkingen aan voortplantingsorganen bij weekdieren Eutrofiëring Conclusie OSPAR-EcoQO s: participatie en doelbereik Visserij-intensiteit Inleiding Methode Ruimtelijke verdeling van de visserij-intensiteit op de Noordzee Ontwikkeling van de visserij-intensiteit in de Natura 2000-gebieden in zee: ecologisch duurzame bodemvisserij Discussie 171
9 5 Achtergrondstudies Natuurbalans Inleiding Natuurwaardegraadmeter zoute wateren. I. Beleidskaders en indicatoren IMARES Natuurwaardegraadmeter zoute wateren. II. Ecoprofielen IMARES Beschermde gebieden op de Noordzee IMARES Trends in vogels SOVON Toestand en trends in voorkomen van vissen, bodemdieren en zoogdieren IMARES Biodiversiteit van de bodemfauna in de Noordzee IMARES Visserij-intensiteit op de Noordzee IMARES Visserijbeheer op de Noordzee - IMARES Juridische bescherming van biodiversiteit in de Noordzee NILOS, Universiteit van Utrecht Beschrijving Waddenzee DELTARES Beschrijving Oosterschelde DELTARES 204 Literatuur 209 Bijlagen 219
10 Natuurkwaliteit en biodiversiteit van de Nederlandse zoute wateren Samenvatting
11
12 OSPAR
13 Visserijintensiteit en ecologisch duurzame visserij
14 Inleiding 1
15
16 Natuurkwaliteit van de Nederlandse zoute wateren Inleiding 2.2 Natuurkwaliteit: definitie en methodiekvan berekening
17
18
19 2.2.1 Berekening Natuurkwaliteit
20 2.3 Fytoplankton Inleiding Indicatoren Trend-gegevens
21 2.3.2 Chlorofyl-a
22
23 2.3.3 Phaeocystis
24
25
26
27
28
29
30 2.3.4 Natuurkwaliteit Fytoplankton
31 2.4 Hogere planten Inleiding Zeegras
32
33 Areaal zeegrasvelden
34
35 Bedekkingspercentage zeegrasvelden Natuurkwaliteit Zeegras totaal
36
37 2.4.3 Kwelders en schorren
38
39 Areaal kwelder/schor
40 Ontwikkelingsstadia van schor/kwelder
41 Natuurkwaliteit Kwelders en schorren totaal
42 2.4.4 Natuurkwaliteit Hogere planten
43 2.5 Bodemdieren Inleiding
44
45 2.5.2 Noordkromp (Arctica islandica)
46
47 2.5.3 Nonnetje (Macoma balthica)
48
49 2.5.4 Gewone garnaal (Crangon crangon)
50 2.5.5 Rode draadworm (Heteromastus filiformis) Purperslak (Nucilla lapillus)
51 2.5.7 Mosselbanken (Mytilus edulis)
52
53
54 2.5.8 Kokkelbanken (Cerastoderma edulis)
55
56
57 2.5.9 Macrofauna-indicator Kaderrichtlijn Water Kust- en overgangswateren Inleiding Macrofauna aantal soorten Bodemdieren dichtheid Bodemdieren biomassa Bodemdieren similariteit
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67 Natuurkwaliteit Bodemdieren
68
69 2.6 Vissen Inleiding Atlantische steur (Acipenser sturio)
70
71 2.6.3 Stekelrog (Raja clavata)
72
73 2.6.4 Eileggende roggen (Raja spec.)
74 2.6.5 Haring (Clupea harengus)
75
76 2.6.6 Kabeljauw (Gadus morhua)
77
78 2.6.7 Schol (Pleuronectes platessa)
79
80 2.6.8 Spiering (Osmerus eperlanus)
81
82
83 2.6.9 Aandeel grote vissen in de vangst
84 Maatlat vissen voor de Kaderrichtlijn Water
85
86
87
88 Natuurkwaliteit Vissen
89
90 2.7 Vogels Noordse stormvogel (Fulmarus glacialis): niet-broedvogel
91
92 2.7.2 Eider (Somateria mollissima): niet-broedvogel
93
94 2.7.3 Middelste zaagbek (Mergus serrator): niet-broedvogel
95
96 2.7.4 Scholekster (Haematopus ostralegus): niet-broedvogel
97
98
99 2.7.5 Kluut (Recurvirostra avosetta): broedvogel
100
101 2.7.6 Strandplevier (Charadrius alexandrinus): broedvogel
102
103
104 2.7.7 Kanoet (Calidris canutus): niet-broedvogel
105
106
107 2.7.8 Bonte strandloper (Calidris alpina): niet-broedvogel
108
109 2.7.9 Steenloper (Arenaria interpres): niet-broedvogel
110
111
112 Grote stern (Sterna sandvicensis): broedvogel
113
114 Visdief (Sterna hirundo): broedvogel
115
116
117 Dwergstern (Sternula albifrons): broedvogel
118
119
120 Alk (Alca torda ) / Zeekoet (Uria aalge): niet-broedvogel
121
122
123 Natuurkwaliteit Vogels
124
125 2.8 Zoogdieren Bruinvis (Phocoena phocoena)
126
127
128 2.8.2 Dolfijnen
129
130
131 2.8.3 Gewone zeehond (Phoca vitulina)
132
133
134 2.8.4 Natuurkwaliteit Zoogdieren
135 2.9 Gemiddelde en trend van de Natuurkwaliteit van de zoute wateren Huidige Natuurkwaliteit
136 2.9.2 Trend in de Natuurkwaliteit Veranderingen tussen de perioden en Veranderingen tussen de perioden en Conclusie trend in de biodiversiteit
137
138
139 Selectie van soorten 2.10 Discussie Natuurkwaliteit Natuurlijke referentie
140 Rekenmethodiek Natuurkwaliteit Biodiversiteit bodemdieren in de Noordzee Verschillen met de Natuurbalans 2008
141
142
143 Conclusie Natuurkwaliteit Biodiversiteit in de Nederlandse zoute wateren: tropische uitbreiding
144
145
146 OSPAR-doelen Inleiding 3.2 Duurzaam beheer visbestanden (tevens SEBI-indicator 21)
147
148
149 Participatie en doelbereik
150 3.3 Gezonde populaties zeehonden
151 3.4 Beperking van de bijvangsten van bruinvissen
152
153 3.5 Stookolieslachtoffers
154 3.6 Kwik en organische verontreinigingen in eieren 3.7 Zwerfafval en noordse stormvogels
155 3.8 Aandeel grote vissen in de vangst 3.9 Afwijkingen aan voortplantingsorganen bij weekdieren
156 3.10 Eutrofiëring
157 OSPAR-indicator Chlorofyl-a
158 OSPAR-indicator Phaeocystis
159
160 Participatie en doelbereik 3.11 Conclusie OSPAR-EcoQO s: participatie en doelbereik
161
162 Visserij-intensiteit Inleiding 4.2 Methode Nederlandse VMS-gegevens Gebruik van de VMS-gegevens en representativiteit van de gegevens
163 4.2.3 VMS-gegevens van het Verenigd Koninkrijk Berekeningsmethode
164
165 4.3 Ruimtelijke verdeling van de visserij-intensiteit op de Noordzee
166
167 4.4 Ontwikkeling van de visserij-intensiteit in de Natura 2000-gebieden in zee: ecologisch duurzame bodemvisserij
168
169
170
171
172 4.5 Discussie
173
174
175
176 Achtergrondstudies Natuurbalans Inleiding 5.2 Natuurwaardegraadmeter zoute wateren. I. Beleidskaders en indicatoren IMARES Rapport Samenvatting Resultaten
177 Conclusies Selectie Indicatoren Representativiteit en gevoeligheid
178 Referentiewaarden
179 Reactie PBL 5.3 Natuurwaardegraadmeter zoute wateren. II. Ecoprofielen IMARES Rapport Samenvatting
180
181 Resultaten Discussie en conclusies
182 Reactie PBL 5.4 Beschermde gebieden op de Noordzee IMARES Rapport Samenvatting
183 Reactie PBL Conclusie
184 5.5 Trends in vogels SOVON Rapport Samenvatting Reactie PBL
185 Zeevogels
186 5.6 Toestand en trends in voorkomen van vissen, bodemdieren en zoogdieren IMARES Rapport Samenvatting
187 5.7 Biodiversiteit van de bodemfauna in de Noordzee IMARES Rapport Samenvatting Reactie PBL
188 Reactie PBL
189 8)7$$%+dQd!"#$#%&'()'(*&$(+&,&-./',0&(,&&.(1/'(,&(+##-,2&&!"#$%&''(''#$%& 0,&-./"#$ *+$$)'%,&-./"#$ 1+2#./"#$ *&$$), 0,+#$!"#$%&'()# D*#*.$!23E5 8)7$$%+dQY!"#$%&'()#%&#*+,"-"#.('"/'0--0*1"2&-2,&'&#*"(*3&%*456!""!#$#!""%!""&#$#'((& + D"$>**)#",$-*,$M;R"H$**,#*H$6;;)#",7$3C*,,;,\G&",")\ &,("i$",$3&?t6;,\&,("i$-")#;,",$=&#+"6t);>",$)=&?#"h&'>"$ T*#);,",$V4&+==)$]5^W5$0*,#*H$6;;)#",$",$3C*,,;,\G&",")\ &,("i$m&',$;-")$c"#$*h+"?"",$c"#$c;;+6#$&,$c"#$o;;)("h&'>"$ (""H$-*,$C"#$O@I$",$H**+$H*,+6$("$>=6#$",$&,$C"#$M=&("H&'>"$ (""H$-*,$C"#$O@I5$D"$3&?T6;,\&,("i$-;;)$(&-")6&#"&#$H**#$"",$ -")+"H&'>%**)$T*#);;,$M&",7$%"C*H-"$&,$'*)",$(*#$")$C;+"$(&BC#\ C"(",$-*,$",>"H"$6;;)#",$R;)(",$+"-;,(",$&,$>=6#M;,"$",$ lyy M=&("H&'>$(""H$-*,$C"#$O@I7$(*,$&6$("$3&?T6;,\&,("i$C;;+$R*#$ -");;)M**>#$R;)(#$(;;)$"",$;,"-",R&BC#&+"$-")("H&,+$-*,$ ("$**,#*HH",$(&")",$;-")$("$6;;)#",7$R*#$"",$H*+")"$(&-")6&\ #"&#$-;H+",6$("M"$&,("i$M;=$%"#">",",5$D"$>**)#",$+"-",$("$?""6#$R**)6BC&',H&'>"$-")("H&,+$-*,$("$T*)*?"#")6$;-")$("$ O;;)(M""$R"")7$+"%)=&>?*>",($-*,$("$2QO/3\C*%&#*#>**)#$ -*,$("$O;;)(M""$V4&+==)$]5]W5$E"#$%H&'-",$"BC#")$&,#")T)"#*#&"6$ -*,$("$?""#+"+"-",6$R**)%&'$C"#$C;?;+"",$-")(""H($M&',$ O*#==)>R*H&#"&#$",$%&;(&-")6&#"&#$-*,$("$O"(")H*,(6"$M;=#"$R*#")",
190
191 5.8 Visserij-intensiteit op de Noordzee IMARES 5.9 Visserijbeheer op de Noordzee - IMARES Rapport Samenvatting
192 Commentaar van Stichting De Noordzee Commentaar van Stichting De Noordzee Christien Absil
193 Reactie PBL
194
195
196
197
198
199 5.10 Juridische bescherming van biodiversiteit in de Noordzee NILOS, Universiteit van Utrecht Rapport Conclusies uit het rapport Cases Voordelta
200 Bruinvis
201 Reactie PBL 5.11 Beschrijving Waddenzee DELTARES Bijdrage van Maarten Kuijper, DELTARES. Inleiding
202 Ecologie Hydromorfologie
203
204 Implicaties voor wetgeving
205 5.12 Beschrijving Oosterschelde DELTARES Bijdrage van Maarten Kuijper, DELTARES Ontwikkelingen in de Oosterschelde en implicaties voor natuurwetgeving Hydrologie Morfologie
206
207 Knelpunten in de wetgeving Ecologie
208
209
210 Literatuur
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220 Bijlage 1 Natuurkwaliteit per watersysteem per indicator
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232 Bijlage 2 Schatting van de onzekerheid in de 90-percentielwaarden van chlorofyl-a Inleiding Methode Resultaat
233
234
235
236
237
238 Bijlage 3 Schatting van de onzekerheid in de bloeifrequentie van Phaeocystis Bloei-frequentie
239
240
241
242 Colofon Eindverantwoordelijkheid Auteur Met bijdragen van Beeldredactie Fotoverantwoording Opmaak
243
244 Van de biodiversiteit in de Nederlandse zoute wateren is momenteel nog ongeveer 40% aanwezig van de biodiversiteit die zou bestaan in een oorspronkelijke, meer natuurlijke situatie. Deze conclusie is gebaseerd op een grote hoeveelheid gegevens over kenmerkende soorten en eigenschappen van de Nederlandse mariene ecosystemen. In dit rapport worden die gegevens beschreven en geëvalueerd. De evaluatie van de ecologische kwaliteitsindicatoren voor de Noord zee in het kader van de OSPAR-conventie laat zien dat de gegevensaanlevering onvoldoende is en dat de gestelde doelen niet gehaald worden. Uit de gegevens van de bodemvisserij op de Noordzee over de jaren 2001 tot en met 2007 blijkt dat in de Natura 2000-gebieden in de Noordzee minder dan 20% van de oppervlakte ecologisch duurzaam wordt bevist. De overlevingskans van langlevende en kwetsbare bodemdieren in deze gebieden is zeer beperkt. Dit rapport geeft ook een overzicht van en inzicht in het onderzoek naar de Noordzee en Waddenzee dat is uitgevoerd voor de Natuurbalans 2008 en voor de indicatoren in de Balans van de Leefomgeving Planbureau voor de Leefomgeving, december 2010
Soortverspreidingen in RAM De invoer van verspreidingskaarten van in RAM te berekenen indicatorsoorten
Ministerie van Verkeer en Waterstaat Directoraat -Generaal Rijkswaterstaat Rijksinstituut voor Kust en Zee/RIKZ Soortverspreidingen in RAM De invoer van verspreidingskaarten van in RAM te berekenen indicatorsoorten
Natuurkwaliteit Noordzee, Waddenzee en Delta-wateren,
Natuurkwaliteit Noordzee, Waddenzee en Delta-wateren, 2000-2007 Indicator 20 mei 2010 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt
Intensiteit van de visserij op de Noordzee,
Indicator 20 mei 2010 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De gebieden met hoge ecologische
Ecologische duurzaamheid van de bodemvisserij op de Noordzee,
Ecologische duurzaamheid van de bodemvisserij op de Noordzee, 2007-2011 Indicator 20 september 2012 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere
Natuurkwaliteit en biodiversiteit van de Nederlandse zoute wateren
Natuurkwaliteit en biodiversiteit van de Nederlandse zoute wateren Achtergrondstudies Natuurkwaliteit en biodiversiteit van de Nederlandse zoute wateren Natuurkwaliteit en biodiversiteit van de Nederlandse
SOVON Vogelonderzoek Nederland R.L. Vogel Toernooiveld ED NIJMEGEN
> Retouradres Postbus 19530 2500 CM Den Haag SOVON Vogelonderzoek Nederland R.L. Vogel Toernooiveld 1 6525 ED NIJMEGEN Postbus 19530 2500 CM Den Haag mijn.rvo.nl T 088 042 42 42 F 070 378 61 39 ffwet@rvo.nl
Instandhoudingsdoelen Nederlandse Natura 2000- gebieden
Bijlage C. Instandhoudingsdoelen Nederlandse Natura 2000- gebieden Waddenzee Habitat H1110A H1140A Permanent overstroomde zandbanken (getijdengebied) Slik- en zandplaten, (getijdengebied) Behoud oppervlakte
Visserijsterfte bij visbestanden in de Noordzee,
Indicator 21 augustus 2018 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. In 2017 werden de bestanden
$ % "! "#$ $ " % & ' " / 0 ++#11--1- #0 2 3 ) /!4 "!#
! ! $ % "! "#$ $ " % & & " '( && )!"$)*++*,-*." ' " / 0 ++#11--1- #0 2 3 (" ) /!4 % " $ " *56*++ ' 0. SAMENVATTING... 11 0.1 EFFECTEN VOLGENS HET MER... 11 0.2 EFFECTEN WAARDERING VOLGENS DE NB-WET
Ecologische basiskaarten voor de Nederlandse mariene wateren ten behoeve van advisering bij crisismanagement
Ecologische basiskaarten voor de Nederlandse mariene wateren ten behoeve van advisering bij crisismanagement Selectie vogels en zeezoogdieren H.J. de Lange Alterra-rapport 1566, ISSN 1566-7197 Ministerie
Visvangst in de Noordzee,
Indicator 3 oktober 2017 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De visvangst is de laatste decennia
Wageningen IMARES. De rol van schelpdieronderzoek in een duurzame ontwikkeling van de Waddenzee. Pauline Kamermans
De rol van schelpdieronderzoek in een duurzame ontwikkeling van de Waddenzee Pauline Kamermans is een samenwerkingsverband tussen Wageningen UR en TNO De rol van schelpdieronderzoek in een duurzame ontwikkeling
LESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - HAVO - BIOLOGIE ANTWOORDEN OPDRACHT 1 - MAASVLAKTE 2
NATUUR EN MILIEU LESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - HAVO - BIOLOGIE De haven van Rotterdam is de grootste haven van Europa. Steeds meer spullen die je in de winkel koopt, komen per schip in Rotterdam
LESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - VMBO - BIOLOGIE ANTWOORDEN OPDRACHT 1 - MAASVLAKTE 2
NATUUR EN MILIEU LESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - VMBO - BIOLOGIE De haven van Rotterdam is de grootste haven van Europa. Steeds meer spullen die je in de winkel koopt, komen per schip in Rotterdam
WOt. r a p p o r t e n. Graadmeterstelsel Biodiversiteit zoute wateren. I. Beleidskaders en indicatoren
92 Graadmeterstelsel Biodiversiteit zoute wateren I. Beleidskaders en indicatoren H.W.G. Meesters, A.G. Brinkman, W.E. van Duin, H.J. Lindeboom & S. van Breukelen r a p p o r t e n WOt Wettelijke Onderzoekstaken
IMARES Wageningen UR. Uitwerking Natura 2000 doelen Noordzeekustzone in omvang, ruimte en tijd
Uitwerking Natura 2000 doelen Noordzeekustzone in omvang, ruimte en tijd Jak RG, RSA van Bemmelen, WE van Duin, SCV Geelhoed & JE Tamis CONCEPT~ VERSIE 8 IMARES Wageningen UR (IMARES institute for Marine
Monitoring en Evaluatie Pilot Zandmotor Fase 2 - Data rapport vogels en zeezoogdieren rond de Zandmotor. December April 2012
Monitoring en Evaluatie Pilot Zandmotor Fase 2 - Data rapport vogels en zeezoogdieren rond de Deltares project 1205045-000 IMARES project 4303103201 Deltares, 2012 Inhoud 1 Inleiding 5 1.1 Kennisvraag
IMARES Wageningen UR. Vogeltellingen Bruine Bank maart Aanvullende beschermde gebieden op de. Noordzee
Vogeltellingen Bruine Bank maart 2011 Aanvullende beschermde gebieden op de Noordzee M.F. Leopold & R.S.A. van Bemmelen Rapport C163/11 IMARES Wageningen UR (IMARES - Institute for Marine Resources & Ecosystem
KRM en andere richtlijnen
KRM en andere richtlijnen Een vergelijking van natuur- en milieudoelstellingen Theo Prins Patricia Schouten Lybrich van der Linden 1200037-000 Deltares, 2009 Titel KRM en andere richtlijnen Opdrachtgever
... Hoe ziet een Rijke Noordzee eruit?
... Hoe ziet een Rijke Noordzee eruit? Samen voor een gezonde zee!... Stichting De Noordzee is de onafhankelijke natuur- en milieuorganisatie die zich inzet voor een duurzaam gebruik van de Noordzee en
Visbestanden in de Noordzee,
Indicator 5 augustus 2019 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. In 2019 bereikt het bestand
Peter Herman et al. Centrum voor Estuariene en Mariene Ecologie, NIOO-KNAW, Yerseke
NETHERLANDS INSTITUTE OF ECOLOGY Ecologie van de Plaat van Walsoorden Studiedag Alternatieve stortstrategie Pilootproject bij de Plaat van Walsoorden Peter Herman et al. Centrum voor Estuariene en Mariene
College 5. Exoten, Zoogdieren, Wadvogels
College 5 Exoten, Zoogdieren, Wadvogels Programma 8 oktober 2015 Introductie Wadbiologie, het wad geomorfologie 15 oktober 2015 Fytoplankton en zeegras 29 oktober 2015 Schelpdieren en borstelwormen, filteraars
Hoe gezond is de Noordzee?
Hoe gezond is de Noordzee? Kelle Moreau Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen (KBIN) Kustgidsendag, Nieuwpoort, 1 Dec 2018 A. Inleiding : Problemen in de mariene omgeving B. Het Belgisch
Remote sensing in perspectief. Van kenniscyclus naar beleidscyclus. Roeland Allewijn. Rijksinstituut voor Kust en Zee
Remote sensing in perspectief Van kenniscyclus naar beleidscyclus Roeland Allewijn Rijksinstituut voor Kust en Zee Van jonge onderzoeker naar iets oudere manager De informatie- en kenniscyclus Van RS data
Algemene fysisch-chemische kwaliteit van het oppervlaktewater volgens de KRW, 2009
Algemene fysisch-chemische kwaliteit van het oppervlaktewater volgens de KRW, 2009 Indicator 6 maart 2012 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere
Lesbrief. biologie NATUUR EN MILIEU OPDRACHT 1 - MAASVLAKTE 2
Lesbrief Onderbouw voortgezet onderwijs - VWO NATUUR EN MILIEU De haven van Rotterdam is de grootste haven van Europa. Steeds meer spullen die je in de winkel koopt, komen per schip in Rotterdam binnen.
Voordelta Een bijzondere zee
Voordelta Een bijzondere zee Natuurgebied in zee Met kijkgids. Neem mee! www.rwsnatura2000.nl Voordelta Een bijzondere zee Wist je dat de Voordelta, de zee voor de Zeeuwse en Zuid-Hollandse eilanden, een
PMR monitoring: H1110 (permanent overstroomde zandbanken)
PMR monitoring: H1110 (permanent overstroomde zandbanken) 1 oktober Vlissingen Ingrid Tulp, Johan Craeymeersch, Vincent Escaravage (NIOZ), Nicola Tien, Cindy van Damme H1110: benthos en vis Verwachting:
Visvangst in de Noordzee,
Indicator 4 september 2009 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Door overbevissing zijn veel
LESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - HAVO - BIOLOGIE OPDRACHTEN OPDRACHT 1 - MAASVLAKTE 2
NATUUR EN MILIEU LESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - HAVO - BIOLOGIE De haven van Rotterdam is de grootste haven van Europa. Steeds meer spullen die je in de winkel koopt, komen per schip in Rotterdam
Wageningen IMARES. Overzicht bestaande werkzaamheden. Bert Brinkman
Overzicht bestaande werkzaamheden Bert Brinkman Lopende projecten (1) NWO-ZKO: Draagkracht Waddenzee en Noordzee-kustzone (IMARES / NIOZ / NIOO / SOVON / RUG /...) BO-project: Draagkracht en vogels (LNV;
Natura 2000 gebied 7 Noordzeekustzone
Natura 2000 gebied 7 Noordzeekustzone (Zie leeswijzer) Kenschets Natura 2000 Landschap: Noordzee, Waddenzee en Delta Status: Habitatrichtlijn + Vogelrichtlijn Site code: NL2003062 + NL9802001 Beschermd
De ecologische kwaliteit van Nederlands oppervlaktewater: zijn de voorspellingen beter geworden sinds 2009?
PBL-Notitie De ecologische kwaliteit van Nederlands oppervlaktewater: zijn de voorspellingen beter geworden sinds 2009? P. Cleij, H. Visser contact: hans.visser@pbl.nl Datum: 26-2-2013 Publicatienummer:
Kokkels in Waddenzee en Zeeuwse Delta,
Indicator 2 juli 2015 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De natuurlijke dynamiek van het
IMARES Wageningen UR. Vogeltellingen Bruine Bank januari Aanvullende beschermde gebieden op de Noordzee. Rapportnummer C005A/10 1 van 13
Vogeltellingen Bruine Bank januari 2010 Aanvullende beschermde gebieden op de Noordzee R.S.A. van Bemmelen, M.F. Leopold & J.P. Verdaat Rapport C005A/10 IMARES Wageningen UR (IMARES - institute for Marine
Noordse stormvogel en zwerfvuil,
Indicator 28 juni 2013 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De noordse stormvogel foerageert
10 Wettelijke toetsingskaders natuur
MER Windpark Bouwdokken 133 10 Wettelijke toetsingskaders natuur 10.1 Inleiding In dit hoofdstuk worden de effecten op de natuur, zoals beschreven in het voorgaande hoofdstuk, getoetst aan het beleid en
Purperslak en wulk en aangroeiwerende verven,
Indicator 16 mei 2012 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Door vermindering van het gebruik
Natuurkwaliteit van macrofauna in oppervlaktewater,
Natuurkwaliteit van macrofauna in oppervlaktewater, 1991 2008 Indicator 15 juli 2010 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt
Symposium Op reis op de Boschplaat, 30 mei 2017 Over (broed)vogels in veranderende landschappen
Symposium Op reis op de Boschplaat, 30 mei 2017 Over (broed)vogels in veranderende landschappen Kees Koffijberg Sovon Vogelonderzoek Nederland 2 / 23 Boschplaat op reis, 30.05.2017 Vogels zijn belangrijke
Nederlandse monitoring op de Noordzee
Zicht op zee Nederlandse monitoring op de Noordzee 4 oktober 2012 Martine van den Heuvel-Greve, Martin Baptist, Katja Philippart, Jakob Asjes, Meinte Blaas, Remi Laane Inhoud 1. (Inter)nationale kaders
Algemene fysisch-chemische kwaliteit oppervlaktewater KRW, 2009
Algemene fysisch-chemische kwaliteit oppervlaktewater KRW, 2009 Indicator 3 juni 2014 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt
Wadden Sea Fish Haven: Development agenda for fish in the Wadden Sea and overview of species
Vis in de Waddenzee Ontwikkelagenda voor vis in de Waddenzee en overzicht van soorten Wadden Sea Fish Haven: Development agenda for fish in the Wadden Sea and overview of species Inleiding De Waddenzee
Roggen en omvang vissersvloot,
Indicator 17 december 2013 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De meeste roggen van het Nederlands
Voordelta Een bijzondere zee
Voordelta Een bijzondere zee Voordelta Een bijzondere zee Wist je dat de Voordelta, de zee voor de Zeeuwse en Zuid-Hollandse eilanden, een bijzonder natuurgebied is? Terwijl je geniet op het strand, gaan
Nederlandse samenvatting
De verspreiding en aantallen dieren, zowel in ruimte als tijd, staan centraal in de ecologie. Inzicht in soortsverspreiding creëert niet alleen methodologische en analytische uitdagingen, maar vraagt ook
Programma. De Noordzee. 17 maart Eelco Leemans Stichting De. Ø Inleiding Ø Stichting De Noordzee Ø De Noordzee: ecosysteem en natuurgebieden
De Noordzee: natuurgebied of wingewest? 17 maart 2008 Eelco Leemans Stichting De De Noordzee Programma Ø Inleiding Ø Stichting De Noordzee Ø De Noordzee: ecosysteem en natuurgebieden Ø Effecten van menselijk
Living Planet Index voor Nederland,
Indicator 30 september 2014 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Gewervelde dieren zijn gemiddeld
Lesbrief. biologie NATUUR EN MILIEU OPDRACHT 1 - MAASVLAKTE 2
Lesbrief Onderbouw voortgezet onderwijs - VMBO NATUUR EN MILIEU De haven van Rotterdam is de grootste haven van Europa. Steeds meer spullen die je in de winkel koopt, komen per schip in Rotterdam binnen.
Beleidsplannen van het gericht marien reservaat Baai van Heist.
De Zandbank te Heist, een boeiend fenomeen Seminarie Vrijdag 19 oktober 2007 Beleidsplannen van het gericht marien reservaat Baai van Heist. Geert Raeymaekers. FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen
LOKALE ECOLOGISCHE KENNIS VAN DE VISSERIJ: PLADIJS IN EEN RUIMER PLAATJE
Bron: VLIZ Fotogalerij - Collectie Daniel Moeyaert, 2008 LOKALE ECOLOGISCHE KENNIS VAN DE VISSERIJ: PLADIJS IN EEN RUIMER PLAATJE An Vanhulle An Vanhulle Universiteit Gent Vakgroep Internationaal Publiekrecht,
Grenzen verleggen in het Waddengebied. Maarten Hajer
Grenzen verleggen in het Waddengebied Maarten Hajer De Waddenzee versterken: ja, maar hoe? 2 Waar J.C. Bloem niet geldt 3 En dan: wat is natuur nog in dit land? Waddenzee van (inter)nationaal belang Grootste
Oppervlaktewater in Nederland
Indicator 20 januari 2009 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Nederland heeft een grote verscheidenheid
Impact windenergie op Noordzeemilieu: kansen & bedreigingen
Impact windenergie op Noordzeemilieu: kansen & bedreigingen IRO/CEDA lezing Bert Wilbrink (ministerie EZK) Suzanne Lubbe (RWS) 12 maart 2019 Inhoud presentatie Visie overheid op ecologische impact bouw
Monitoring en Evaluatie Pilot Zandmotor Fase 2 - Datarapport vogels en zeezoogdieren - december april 2014 S. Lagerveld (IMARES)
Monitoring en Evaluatie Pilot Zandmotor Fase 2 - Datarapport vogels en zeezoogdieren - december 2013 - april 2014 S. Lagerveld (IMARES) Deltares project 1205045-000 IMARES project 4303103201 Deltares,
2.2. Commercieel geëxploiteerde soorten vis en schaal- en schelpdieren (D3)
2.2. Commercieel geëxploiteerde soorten vis en schaal- en schelpdieren (D3) Els Torreele, Loes Vandecasteele en Sofie Nimmegeers Voor de vier Noordzeebestanden - schol, tong, kabeljauw en wijting - geldt
De ecologische geleidedam van Holwerd aan Zee
2018 De ecologische geleidedam van Holwerd aan Zee Een verkenning naar de mogelijke ecologische kansen en eventuele inpassing van een geleidedam in de Waddenzee als onderdeel van Holwerd aan Zee. Tijmen
LESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - VMBO - BIOLOGIE OPDRACHTEN
NATUUR EN MILIEU LESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - VMBO - BIOLOGIE De haven van Rotterdam is de grootste haven van Europa. Steeds meer spullen die je in de winkel koopt, komen per schip in Rotterdam
Natuurkwaliteit van macrofauna in oppervlaktewater,
Natuurkwaliteit van macrofauna in oppervlaktewater, 1991 2010 Indicator 27 november 2012 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens
Programma publieke avond 26 januari 2012
Informatie avond Beheerplan Natura2000 Ameland 26 januari 2012 1.Piet op t Hof 2.Sies Krap DLG Natura 2000 26 januari 2012 Programma publieke avond 26 januari 2012 1. Opening,Piet Dijkstra (DLG) 2. Presentatie
IMARES Wageningen UR. Vogeltellingen Bruine Bank Maart Aanvullende beschermde gebieden op de. Noordzee
Vogeltellingen Bruine Bank Maart 2012 Aanvullende beschermde gebieden op de Noordzee R.S.A. van Bemmelen & S.C.V. Geelhoed Rapport C039/12 IMARES Wageningen UR (IMARES - Institute for Marine Resources
Natuurbalans 2008 Samenvatting
Natuurbalans 2008 Samenvatting Natuurbalans 2008 Samenvatting Planbureau voor de Leefomgeving met medewerking van: Wageningen Universiteit & Researchcentrum (WUR) Rijkswaterstaat Natuurbalans 2008 Samenvatting
Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds Bekendmaking aanwijzingsbesluiten Natura 2000 in het Waddengebied
STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 38 25 februari 2009 Bekendmaking aanwijzingsbesluiten Natura 2000 in het Waddengebied De Minister van Landbouw, Natuur
IMARES Wageningen UR. Vogeltellingen Bruine Bank november R.S.A. van Bemmelen, S.C.V. Geelhoed. Rapport C145/10
Vogeltellingen Bruine Bank november 2010 R.S.A. van Bemmelen, S.C.V. Geelhoed Rapport C145/10 IMARES Wageningen UR (IMARES - Institute for Marine Resources & Ecosystem Studies) Opdrachtgever: Programmadirectie
IMARES Wageningen UR (IMARES - institute for Marine Resources & Ecosystem Studies)
Vogeltellingen Bruine Bank januari 2011 Aanvullende beschermde gebieden op de Noordzee R.S.A. van Bemmelen & M.F. Leopold Rapport C009/11 IMARES Wageningen UR (IMARES - institute for Marine Resources &
PvA Verbetering beheer Waddenzee
PvA Verbetering beheer Waddenzee Coalitie Wadden Natuurlijk maart 2014 De agenda (2014 2018) we gaan zoeken naar meer samenhang we werken alsof we één beheerder zijn we gaan aan de slag met concrete stappen
Vissen in het IJsselmeer. Romke Kats
Vissen in het IJsselmeer Romke Kats Functies IJsselmeer Water Transport Recreatie Visserij Natuur Vissen in het IJsselmeer Historie Ecologie Voedselketen IJsselmeer algen, vissen, mosselen, waterplanten,
Inhoudsopgave. Soortendiversiteit Fytoplankton. Populatie zoutwatervissen. Structuur fytoplankton. Primaire productie.
Inhoudsopgave Soortendiversiteit Fytoplankton Populatie zoutwatervissen Structuur fytoplankton Primaire productie Toppredatoren Soortendiversiteit macrozoöbentos Populatie kust- en zeevogels Indicatorsoort
Biologische kwaliteit KRW provincies, 2015
Indicator 7 december 2017 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De meeste waterlichamen voldoen
MOSSELWAD ( ) Herstel en Duurzaam beheer Mosselbanken Waddenzee
MOSSELWAD (2009 2014) Herstel en Duurzaam beheer Mosselbanken Waddenzee EUCC, The Coastal Union Wageningen IMARES Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-CEME) Koninklijk Nederlands Instituut voor Zeeonderzoek
Typische diersoorten van de Habitatrichtlijn,
Indicator 5 juli 2013 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De laatste 10 jaar is de toestand
Leidraad verwaardiging kwetsbaarheidskaarten bij olieverontreiniging op zoute wateren
Leidraad verwaardiging kwetsbaarheidskaarten bij olieverontreiniging op zoute wateren Werkdocument RIKZ_ZD_2007_025w Leidraad verwaardiging kwetsbaarheidskaarten bij olieverontreiniging op zoute wateren
Noordzeedagen. Kennis Beleid Beheer Wind op Zee
Noordzeedagen Kennis Beleid Beheer Wind op Zee Kader Ecologie en Cumulatie (KEC): cumulatieve effecten van offshore windparken op vogels, vleermuizen en zeezoogdieren in de zuidelijke Noordzee Maarten
Uitdagingen bij onderzoek garnalenvisserij
Uitdagingen bij onderzoek garnalenvisserij aansluiting bij beleid en praktijk 7 maart 2014 Ingrid Tulp, Josien Steenbergen & Tobias van Kooten Garnalenvisserij internationaal Weinig beheer Vergunningensysteem
OP REIS NAAR DE CAMARGUE
OP REIS NAAR DE CAMARGUE Deel 2 : MEEUWEN EN STELTLOPERS EN HUN BROEDECOLOGIE Van deze vogelgroep behoren 14 soorten tot de broedvogels van de Camargue : 9 meeuwachtigen : - Mediterrane Geelpootmeeuw Larus
Benthos Noordzee - Resultaten en methodiek. Benthos Noordzee. Resultaten in relatie tot methodiek. Sander Wijnhoven
Benthos Noordzee Resultaten in relatie tot methodiek Sander Wijnhoven Ecoauthor Scientific Writing & Ecological Expertise www.ecoauthor.net Uitwisseldag Platform Mariene Monitoring 22 mei 2018, Scheveningen
IMARES Wageningen UR. Vogeltellingen Bruine Bank November Aanvullende beschermde gebieden op de. Noordzee
Vogeltellingen Bruine Bank November 2011 Aanvullende beschermde gebieden op de Noordzee R.S.A. van Bemmelen & S.C.V. Geelhoed Rapport C156/11 IMARES Wageningen UR (IMARES - Institute for Marine Resources
Purperslak en wulk en aangroeiwerende verven,
Indicator 9 maart 2010 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Door vermindering van tributyltin,
Bijlage Overzicht Natura 2000-gebieden 1
Bijlage Overzicht Natura 2000-gebieden 1 In en in de ruimere omgeving van het plangebied zijn verschillende Natura 2000-gebieden gelegen. Binnen het plangebied zijn geen ontwikkelingen voorzien in de Natura
Directie Participatie Postbus 30316 2500 GH Den Haag. Coalitie Delta Natuurlijk Ravelijn de Groene Jager 5 4461 DJ Goes
Directie Participatie Postbus 30316 2500 GH Den Haag Coalitie Delta Natuurlijk Ravelijn de Groene Jager 5 4461 DJ Goes Datum: 21 januari 2015 Behandeld door: mw. dr. A.V. Brader Onderwerp: Zienswijze Natura
Rijke Zee. Een bruisende toekomst voor de Waddenzee
Rijke Zee Een bruisende toekomst voor de Waddenzee Coalitie Wadden Natuurlijk, januari 2009 Inleiding Wingebied of natuurgebied? Over de toekomst van de Waddenzee zijn stevige discussies gevoerd. Eind
Kwaliteit oppervlaktewater, 2009
Indicator 6 maart 2012 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De meeste waterlichamen voldoen
Kennis inventarisatie natuurlijke klimaatbuffer Zeegrasherstel Waddenzee
Kennis inventarisatie natuurlijke klimaatbuffer Zeegrasherstel Waddenzee Januari 2014 Contacten Josje Fens, Fens@waddenvereniging.nl, t. 0517 493 663 Luca van Duren, Luca.vanDuren@deltares.nl, t. 088 3358
Natura 2000-gebied Noordzeekustzone. De Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit
Directie Regionale Zaken 1 DRZO/2008-007 Natura 2000-gebied Noordzeekustzone De Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Gelet op artikel 3, eerste lid, en artikel 4, vierde lid, van Richtlijn
VERVUILING VAN DE ZEE VERSTRIKKINGEN VAN ZEEVOGELS IN ZWERFVUIL EN VISTUIG,
88 VERVUILING VAN DE ZEE MARINE POLLUTION Sula 21(2) VERVUILING VAN DE ZEE MARINE POLLUTION VERSTRIKKINGEN VAN ZEEVOGELS IN ZWERFVUIL EN VISTUIG, 1970-2007 E TA GLEME TS OF SEABIRDS I MARI E LITTER A D
Mariene Strategie voor het Nederlandse deel van de Noordzee 2012-2020, Deel 2 KRM-monitoringprogramma
Mariene Strategie voor het Nederlandse deel van de Noordzee 2012-2020, Deel 2 KRM-monitoringprogramma Mariene Strategie voor het Nederlandse deel van de Noordzee 2012-2020, Deel 2 KRM-monitoringprogramma
Biobouwers Het fundament onder kustecosystemen. Tjisse van der Heide Radboud Universiteit Nijmegen & Rijksuniversiteit Groningen
Biobouwers Het fundament onder kustecosystemen Tjisse van der Heide Radboud Universiteit Nijmegen & Rijksuniversiteit Groningen Een biobouwer is een organisme dat zijn omgeving sterk verandert Jones
ID PASSEPORT POISSON
ID VISPASPOORT ID PASSEPORT POISSON Kies bewust! Motivatie Compass duurzaamheidfiches Om u te helpen bewuste keuzes te maken aangaande uw voeding, heeft Compass, in samenwerking met zijn partners, een
KRM-Monitoringprogramma
De Ontwerp Mariene Strategie voor het Nederlandse deel van de Noordzee 2012-2020, Deel 2 KRM-Monitoringprogramma VERSIE 04.02.2014 Mariene Strategie voor het Nederlandse deel van de Noordzee 2012-2020,
Aquatische ecologie. Module 1: Ecologische principes van watersystemen. Lesdag 1. drs. M. Maessen (Grontmij)
lesdag onderwerp docent(en) Module 1: Ecologische principes van watersystemen Lesdag 1 Ochtend - Watersysteem - Van mondiaal tot lokaal - Kringlopen en balansen - Hydrologische kringloop - Relatie grondwater
Vermesting in meren en plassen,
Indicator 18 mei 2010 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De vermesting in de meren en plassen
Ecologische kwaliteit oppervlaktewater, 2009
Indicator 2 maart 2010 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De ecologische kwaliteit van het
IMARES Wageningen UR
Advies Ecologisch Monitoringsprogramma Noordzee ten behoeve van de Kaderrichtlijn Marien en de Vogel- en Habitatrichtlijn M.T. van der Sluis, A.J. Paijmans, M.J. van den Heuvel-Greve en J.H.M. Schobben
Selectie van water- en zeevogelsoorten voor de Nederlandse Living Planet Index Zoute en Zoete wateren
van Roomen et al. Selectie van water- en zeevogelsoorten voor de Nederlandse Living Planet Met financiering van: Selectie van water- en zeevogelsoorten voor de Nederlandse Living Planet Inde Zoute en Zoete
IMARES Wageningen UR. Vogeltellingen Bruine Bank november Aanvullende beschermde gebieden op de Noordzee. Rapportnummer C118/09 1 van 14
Vogeltellingen Bruine Bank november 2009 Aanvullende beschermde gebieden op de Noordzee R.S.A. van Bemmelen, S.C.V. Geelhoed & J.P. Verdaat Rapport C118/09 IMARES Wageningen UR (IMARES - institute for
De functie van het Balgzand als hoogwatervluchtplaats voor wadvogels II. aantallen vogels en hun verspreiding tijdens hoogwater
De functie van het Balgzand als hoogwatervluchtplaats voor wadvogels II. aantallen vogels en hun verspreiding tijdens hoogwater Rapportage van onderzoek In opdracht van Rijkswaterstaat Directie Noord-Holland
Kenniskring garnaal NO
Kenniskring garnaal NO Introductie KK & bijvangsten Lauwersoog 9 oktober 2015 Europees Visserijfonds: Investering in duurzame visserij AGENDA 13:00 Kennismaking en verwachtingen 13:15 Aanlandplicht, wat
Lesdag 1: woensdag 15 maart 2017
Aristo Zalencentrum, Brennerbaan 150, 3524 BN Utrecht Laura Bon, (030) 60 69 415, laura.bon@wateropleidingen.nl Daniëlle Thomas (030) 60 69 402, danielle.thomas@wateropleidingen.nl Lesdag 1: woensdag 15
De ecologische behoeften van het IJsselmeer en de Waddenzee. Peter M.J. Herman Waddenacademie, NIOZ
De ecologische behoeften van het IJsselmeer en de Waddenzee Peter M.J. Herman Waddenacademie, NIOZ Een blik over de dijk Wat zijn grote trends in ecologie IJsselmeergebied? Wat drijft deze trends? Hoe