Evaluatie Kerkorde Deel II

Transcriptie

1 Evaluatie Kerkorde Deel II A. A. Advies van het generale college voor de kerkorde (tweede lezing) bij de consideraties van de classicale vergaderingen betreffende de voorstellen tot kerkordewijziging, ordinantie 6 t/m 14, in het kader van de evaluatie van de kerkorde Generale Synode 19 april 2012 AZ A Generale College voor de Kerkorde

2

3 Pagina 3 van 39 Inhoud Inleiding 5 Algemene opmerkingen 5 De visitatie 8 Het opzicht 12 De vermogensrechtelijke aangelegenheden 23 De behandeling van bezwaren en geschillen 31 Overgangsbepalingen betreffende de colleges voor de visitatie, het opzicht, de behandeling van beheerszaken en de behandeling van bezwaren en geschillen 38 Besluitvoorstel voor de generale synode 39 Inhoudsopgave

4

5 Pagina 5 van 39 EVALUATIE KERKORDE DEEL II A. Advies van het generale college voor de kerkorde (tweede lezing) bij de consideraties van de classicale vergaderingen betreffende de voorstellen tot kerkordewijziging, ordinantie 6 t/m 14, in het kader van de evaluatie van de kerkorde Inleiding De voorstellen tot wijziging van de kerkorde met betrekking tot ord. 6 t/m 14, zoals in eerste lezing vastgesteld door de generale synode op 15 april 2011 zijn dd 23 mei 2011 aan de classicale vergaderingen toegezonden met het verzoek hun consideraties uiterlijk 31 december 2011 in te dienen. Op 19 januari 2012 waren reacties ontvangen van 58 classicale vergaderingen. Tenzij bij een paragraaf van dit advies het tegendeel is vermeld stemmen de classicale vergaderingen in meerderheid of in overgrote meerderheid met het desbetreffende voorstel in. Het college gaat in op de consideraties en zal waar nodig een voorstel tot aanpassing van de in eerste lezing vastgestelde teksten doen en die in vette letters afdrukken. Als het college daartoe aanleiding ziet zal het tevens reageren op reacties van kerkenraden die met de consideraties zijn meegezonden. In dit advies zal de volgorde en de indeling in paragrafen worden aangehouden van het document dat aan de classicale vergaderingen ter consideratie is toegezonden, aangevuld met de overgangsbepalingen betreffende de daarin genoemde colleges. Algemene opmerkingen 1. In de ter consideratie aan de classicale vergaderingen voorgelegde voorstellen, voortgekomen uit de evaluatie van de ordinanties 6-14, was nog slechts verwerkt dat ingevolge besluit van de generale synode de huidige ACV s zouden worden opgeheven. In dat kader was voorgesteld een aantal taken zoals bijv. bepaalde benoemingen die in de huidige regeling aan de ACV s waren opgedragen, naar de kleine synode over te hevelen. Intussen is echter in tweede lezing van de voorstellen betreffende de ordinanties 1-5 vastgesteld dat in het kader van deze opheffing classicaal-regionale overlegorganen zullen worden ingesteld. Bij die gelegenheid is tevens een nadere regeling in ord. 4 in tweede lezing vastgesteld, die ook taken van deze overlegorganen betreft zoals in ord benoemingen in regionale colleges. De desbetreffende voorstellen in de ordinanties waarvan de wijzigingen in tweede lezing aan de orde zijn, zijn daaraan thans aangepast. Dit brengt mee dat daarmee tevens is geantwoord op en tegemoet is gekomen aan de zorgen, opmerkingen en vragen die in een groot aantal consideraties op dit punt zijn geuit. Het generale college voor de kerkorde acht zich er daarom van ontslagen hierna op de desbetreffende consideraties nog in het bijzonder in te gaan. De voorgestelde desbetreffende wijzigingen zijn cursief in de tekst van de artikelen opgenomen. 2. In voormeld verband is voorts in meer consideraties gevraagd de ordinanties en de ter consideratie rondgezonden wijzigingsvoorstellen aan te passen aan de benoemingstermijnen van in beginsel telkens vier jaren tot een maximum van twaalf jaren, zoals in tweede lezing vastgelegd in ord en Voor zover mogelijk is aan deze wens tegemoet gekomen in de huidige voorstellen. Bedacht moet echter worden, dat de mogelijkheid van herbenoeming van leden of plaatsvervangers van de kerkelijke colleges belast met rechtspraak niet openstaat, omdat zulks de onafhankelijkheid van deze colleges op de tocht zou zetten. Zoals het generale college in zijn Reactie op het rapport van de commissie evaluatie kerkorde De kerkorde bij de tijd, deel 2, p. 51 heeft gezegd, staat degene die herbenoemd wil worden, in ieder geval

6 Pagina 6 van 39 objectief gezien niet meer geheel vrij ten aanzien van hen die hem herbenoemen kunnen. Deze gedachte acht het generale college nog steeds juist. Dat houdt ook in dat deze regel mede verhindert dat na afloop van de termijn een lid tot toegevoegd lid of omgekeerd kan worden benoemd. Men bedenke dat niet de inzet is dat gedacht zou worden dat de leden of de toegevoegde leden van de hier bedoelde colleges wegens de mogelijkheid van herbenoeming de voorliggende zaken inderdaad niet onpartijdig of onafhankelijk zouden beslissen. Het gaat erom dat het college ook objectief en naar de overtuiging van de buitenwereld als onafhankelijk kan gelden. Dat is bijv. van belang als de tussen de betrokkenen bindende kracht van een uitspraak van een van deze colleges ter toetsing voor de burgerlijke rechter zou worden gebracht. Dan telt als het aan de orde wordt gesteld dat sprake is van rechters die voor hun herbenoeming afhankelijk zijn van buiten het college staande kerkelijke instanties. Het is een gegeven waarmee men rekening moet houden. Op de bovenvermelde plaats heeft het generale college vervolgens gesteld dat het tegen voormelde achtergrond bij het uitgangspunt van de kerkorde dat benoemingen voor bepaalde tijd en in de regel voor vier jaren met herbenoeming tot maximaal twaalf jaren (ord en ) zijn, en rekening houdend met de wens de termijn te verlengen bijv. zoals bij preses, assessor I en scriba van de generale synode van vier tot telkens vijf jaren, past de periode voor benoeming in deze colleges op ten hoogste tien jaren zonder herbenoeming te stellen, twee jaren langer dan in de huidige regeling. Een benoeming voor twaalf jaren ineens is wel erg lang. De in vele consideraties geuite wens dat ambtsdragers in de colleges zitten, kan dan ook gemakkelijk in gedrang komen, omdat het blijven functioneren in een zodanig college na het verlies van het ambt door bijv. een ambtsdrager-niet predikant wegens het verstrijken van de dat ambt betreffende benoemingstermijn dan wel erg lang kan voortduren, met als resultaat dat de samenstelling van het college na verloop van tijd in het geheel niet meer aan deze wensen voldoet. Daar komt bij dat een benoeming ineens voor twaalf jaren een afschrikkende werking kan hebben voor degenen die bijv. op oudere leeftijd voor een benoeming in een zodanig college worden benaderd. Het generale college voor de kerkorde beveelt dan ook aan de benoemingstermijn voor de kerkelijke colleges belast met rechtspraak in tweede lezing te stellen op ten hoogste tien jaren zonder mogelijkheid van herbenoeming. 3. In hun consideraties hebben CV Nijmegen en CV Winsum wijzigingen van gelijke strekking voorgesteld in ord , , en Voorgesteld wordt deze artikelen telkens als volgt te lezen: De kleine synode kan, op verzoek van alle betrokken classicale vergaderingen, gehoord de betrokken vergaderingen, besluiten dat twee of meer regionale colleges worden samengevoegd tot één regionaal college voor de betrokken regio s. De kleine synode treft daarbij de nodige voorzieningen. Gelet op de gelijke strekking van deze voorstellen, meent het generale college dat deze voor gezamenlijke bespreking in aanmerking komen. Het generale college voor de kerkorde ontraadt deze voorstellen te volgen. Het betreft hier de organisatie van de kerk, die zo optimaal mogelijk moet zijn. In dat licht is het goed dat ieder van de betrokken kerkelijke lichamen omtrent een eventuele samenvoeging van regionale colleges het initiatief kan nemen zonder daarbij afhankelijk te zijn van de medewerking van ieder van de (andere) betrokken classicale vergaderingen. Het past daarbij dat de kleine synode, die kort gezegd met de bestuurlijke verantwoordelijkheid is belast voor de goede gang van zaken in de kerk (ord ) in een zorgvuldige procedure de betrokken vergaderingen moeten worden gehoord tenslotte daaromtrent besluit. Daarbij past eveneens dat ook de desbetreffende regionale colleges worden gehoord, zoals hierna bij de bespreking van ord , , , en zal worden voorgesteld.

7 Pagina 7 van In de in eerste lezing vastgestelde nieuwe teksten van de thans besproken ordinanties, met name in de ord , , , , en , is de nieuwe term plaatsvervanger gebruikt. Aan het generale college is gebleken dat deze term plaatsvervanger doordat deze op zichzelf werd beoordeeld en begrepen, grond voor misverstand ten aanzien van het betrokken nieuw voorgestelde stelsel opleverde, met als gevolg dat dit stelsel als slechts duidend op vervanging veel enger en minder soepel werd opgevat dan erin naar strekking en regeling was vastgelegd. Het generale college stelt daarom voor in de desbetreffende, in eerste lezing vastgestelde, kerkordelijke regelingen in plaats van plaatsvervanger te spreken van toegevoegd lid, aan welke term dit misverstand niet kleeft. Dit een en ander geeft aanleiding het beoogde stelsel en met name de betekenis van het toegevoegde lid voor de betrokken colleges nog eens in het algemeen toe te lichten. Allereerst is in voornoemde artikelen tot uitdrukking gebracht dat het toegevoegde lid ter verrichting van de werkzaamheden van het college kan worden opgeroepen. Een toegevoegd lid heeft dan dus dezelfde taken en bevoegdheden als een lid. Tezamen met leden en/of andere toegevoegde leden behandelt en beslist hij de zaken die in de kerkorde aan het college ter behandeling en beslissing zijn opgedragen. Voor het oproepen van een toegevoegd lid is niet de voorwaarde gesteld dat een lid verhinderd of afwezig is. Een toegevoegd lid kan bijv. ook worden ingeschakeld als in het bijzonder behoefte bestaat dat zijn expertise bij de behandeling en beslissing van de zaak direct betrokken is, of om ook als alle leden beschikbaar zijn het samenstel dat beslist, uit leden en toegevoegde leden te laten bestaan zodat het college eventueel in meer kamers aan het college voorgelegde zaken kan behandelen en beslissen met (telkens) het daarvoor vereiste aantal (ord en ). Afhandeling binnen redelijke termijn kan door de colleges op deze wijze worden bevorderd. In de verdere uitwerking van de desbetreffende artikelen wordt het toegevoegde lid dan ook steeds naast de leden genoemd. Zij moeten dus ook op gelijke wijze gekwalificeerd zijn om voor benoeming in aanmerking te komen. Voor de leden geldt dat zij in beginsel steeds voor de vergaderingen of zittingen van de colleges of hun andere werkzaamheden beschikbaar zijn. De toegevoegde leden behoeven daarentegen daarbij niet in beginsel steeds inzetbaar te zijn, ofschoon ook dat afgesproken kan worden. Dat biedt bijv. grotere mogelijkheden met periodiek langere periodes van verhinderingen bij overigens voor benoeming in aanmerking komende personen rekening te houden. Door de mogelijkheid toegevoegde leden te benoemen kan aldus op soepeler wijze het aantal mensen worden vergroot, waarop voor de afdoening van zaken een beroep kan worden gedaan. Anderzijds kunnen zij, juist omdat zij ook opgeroepen kunnen worden als geen leden verhinderd of afwezig zijn, regelmatiger ingeschakeld worden bij de activiteiten van het college, waardoor zij op de hoogte blijven van de gang van zaken en ook ervaring kunnen opdoen en vervolgens weer gemakkelijker kunnen worden ingeschakeld. Oproepen kan incidenteel voor een vergadering of een zitting of voor het behandelen en beslissen van een bepaalde zaak (meer zaken) geschieden, maar kan ook een afspraak inhouden voor een structurele inschakeling bij de werkzaamheden van het college voor een kortere, langere of onbepaalde tijd. Nu het hier om een voor de kerkorde nieuwe figuur gaat, is zoals hierboven reeds gezegd gekozen voor een nieuwe term (thans in tweede lezing: toegevoegd lid ) waardoor verwarring wordt voorkomen met de vervanging door een secundus en tertius, welke begrippen in de huidige kerkorde worden gebruikt. In dat stelsel is immers uitsluitend de vervanging voorzien van een bepaald lid van het college (de primus of ook de secundus), als dat lid verhinderd zou zijn een zitting of vergadering bij te wonen. De term toegevoegd lid sluit ook beter aan bij de huidige praktijk, waarin bij een aantal colleges anders dan eigenlijk uit de kerkordelijke regelingen volgt - als regel door de leden tezamen met de secundi en tertii, voor zover benoemd, wordt vergaderd en zaken worden behandeld en beslist. Waar in de consideraties opmerkingen over de plaatsvervanger zijn gemaakt, heeft het generale college voor de kerkorde deze opgevat als de thans gebruikte term toegevoegd lid te

8 Pagina 8 van 39 betreffen en daarom in die gevallen plaatsvervanger steeds gelezen en weergegeven als toegevoegd lid. 1 Ord ; jaarlijks verslag regionale colleges In de eerste paragraaf van het overzicht van de consideraties wordt de aanpassing van ord vermeld. De daarbij vermelde consideraties bevatten in wezen, naast enige instemming, bezwaren tegen de opheffing van de algemeen classicale vergadering en vragen omtrent taak en bevoegdheden van het beoogde classicaal-regionaal overlegorgaan. Zie daaromtrent hierboven: Algemene opmerkingen nr. 1. De consideraties over de voorgestelde wijziging van ord worden hierna behandeld in het gedeelte over ord. 11; zie 22a. De visitatie 2 Ord e.v. CV Doetinchem heeft aandacht voor mediation verzocht. Indien een conflict is gerezen, moet allereerst worden geprobeerd dit op een voor partijen bevredigende wijze op te lossen. Mediation kan in de daarvoor geëigende geschillen een goede mogelijkheid zijn. Dat laatste geldt trouwens ook voor het bindend advies en arbitrage. Het verdient inderdaad aanbeveling deze mogelijkheden van geschillenbeslechting in de kerkordelijke regelingen nadrukkelijk onder de aandacht te brengen. Het college ontraadt echter deze mogelijkheden in een ordinantie op te nemen. Bedacht moet worden dat arbitrage, bindend advies en mediation zowel voor als tijdens een procedure alleen mogelijk zijn wanneer partijen zulks overeenkomen. Het betreft dus een kwestie van procesorde en daarvoor zijn de generale regelingen meer geschikt. Bovendien wordt met een opname van de hiervoor genoemde mogelijkheden in de ordinantiën niet alleen voorbijgegaan aan het feit dat niet alle problematiek in de kerk een conflict tussen nauwkeurig omschreven partijen betreft, maar wordt ook de eigen positie van de kerk miskend, bijv. als het gaat om tucht. Het generale college voor de kerkorde stelt daarom voor een nieuw artikel 1a in de generale regeling kerkelijke rechtspraak op te nemen.. Daarnaast is aan te bevelen dat in het protocol van de visitatie wordt opgenomen dat in daarvoor in aanmerking komende gevallen uitdrukkelijk op de mogelijkheid van meditatiën of een van de andere vormen van alternatieve geschillenbeslechting wordt geattendeerd. Het college doet het volgende tekstvoorstel voor een nieuwe bepaling in de Generale Regeling voor de Kerkelijke Rechtspraak: Het college doet daartoe het volgende tekstvoorstel: Artikel 1a (nieuw). De regeling van de kerkelijke rechtspraak sluit niet uit dat in zaken die zich daartoe lenen, betrokkenen kunnen overeenkomen hun geschil op te lossen via arbitrage, bindend advies of mediation. Kerkelijke lichamen kunnen betrokkenen in het zich voordoende geval in overweging geven door middel van genoemde mogelijkheden tot een oplossing te komen. Indien een kerkelijk lichaam bij het geschil is betrokken, komen de kosten van arbiter(s), bindend adviseur(s) en mediator in beginsel te zijnen laste. ord t/m 10 Overeenkomstig de Algemene opmerking nr. 4 is in de tekst van dit in eerste lezing aanvaarde artikel plaatsvervanger gewijzigd in toegevoegd lid. Voor de toelichting van dit voorstel verwijst het generale college naar die Algemene opmerking nr. 4. Het generale college adviseert deze wijziging thans in tweede lezing te aanvaarden. In de in eerste lezing vastgestelde tekst is voorzien in de mogelijkheid dat de kleine synode twee of meer regionale colleges voor de visitatie samenvoegt tot één regionaal college.

9 Pagina 9 van 39 Overeenkomstig de Algemene opmerking nr. 3 kan in ord toegevoegd worden dat bij samenvoeging ook de desbetreffende regionale colleges zelf worden gehoord. Zoals hierboven vermeld in de Algemene opmerkingen nrs. 1 en 2 is na de vaststelling in eerste lezing van de gewijzigde tekst van ord tot en met 10 door de generale synode besloten tot het instellen van classicaal-regionale overlegorganen, die de benoemende instanties zullen zijn. Dit heeft consequenties voor de tekst van ord en CV Amsterdam heeft daarbij opgemerkt dat zij de woorden ten naaste bij als archaïsch taalgebruik beoordeelt. Zij zou liever de woorden bij voorkeur of zo mogelijk gebruikt zien. Het college merkt op dat met de woorden ten naaste bij in het in eerste lezing aanvaarde ord aansluiting is gezocht bij de huidige ord waarin de samenstelling van het generale college voor de visitatie is geregeld. Dit college kan uit een oneven aantal leden bestaan. Het generale college voor de kerkorde is van mening dat met de woorden ten naaste bij duidelijk wordt aangegeven dat een college voor de visitatie uit even veel predikanten van de kerk als (voormalige) ambtsdragers moet bestaan en waar dat niet mogelijk is bijv. omdat het college uit een oneven aantal leden (of toegevoegde leden) bestaat, de samenstelling toch ten naaste bij gelijk moet zijn. De woorden bij voorkeur of zo mogelijk geven de colleges te veel vrijheid om van deze samenstelling af te wijken. Het college stelt daarom voor de leden 2-8 en 10 in tweede lezing als volgt aan te passen. Ord De kleine synode kan, gehoord de betrokken classicale vergaderingen en regionale colleges, besluiten dat twee of meer regionale colleges worden samengevoegd tot één regionaal college voor de betrokken regio s. De kleine synode treft daarbij de nodige voorzieningen. Ord Een regionaal college voor de visitatie bestaat uit ten minste acht leden en de voorzitter, die eveneens lid is. Naast de leden wordt een aantal toegevoegde leden benoemd, die elk door de voorzitter - of het die hoedanigheid waarnemende lid van het college - ter verrichting van de werkzaamheden van het college kunnen worden opgeroepen. Ord De leden en de toegevoegde leden worden benoemd door de classicale vergaderingen volgens een door het classicaal-regionaal overlegorgaan vast te stellen rooster, zodanig dat elke vergadering vier leden en een aantal toegevoegde leden benoemt. Zowel voor de leden als voor de toegevoegde leden geldt dat ten naaste bij evenveel predikanten van de kerk als andere (voormalige) ambtsdragers worden benoemd. Ord De voorzitter wordt, gehoord de aanbeveling van de leden, benoemd door het classicaalregionaal overlegorgaan uit de (voormalige) ambtsdragers woonachtig in het gebied van het betreffende regionale college. Ord Het generale college voor de visitatie bestaat uit zeven leden en de voorzitter, die eveneens lid is. Naast de leden worden ten minste vijf toegevoegde leden benoemd, die elk door de voorzitter of het die hoedanigheid waarnemende lid van het college ter verrichting van de werkzaamheden van het college kunnen worden opgeroepen.

10 Pagina 10 van 39 Ord De leden en de toegevoegde leden worden benoemd door de generale synode volgens een door de kleine synode vast te stellen rooster. Zowel voor de leden als voor de toegevoegde leden geldt dat ten naaste bij evenveel predikanten van de kerk als andere (voormalige) ambtsdragers worden benoemd. De voorzitter wordt eveneens door de generale synode benoemd. Ord De voorzitters, de leden en de toegevoegde leden van de colleges voor de visitatie worden benoemd voor een periode van vier jaar en kunnen voor een aansluitende periode van ten minste twee en ten hoogste vier jaar worden herbenoemd, met dien verstande dat zij niet langer dan twaalf aaneengesloten jaren deel van het college kunnen uitmaken. Ord Het is niet mogelijk tegelijkertijd als (toegevoegd) lid zitting te hebben in meer dan één van de colleges voor de visitatie, het opzicht en de behandeling van bezwaren en geschillen, voor zover uit de ordinanties en generale regelingen niet anders voortvloeit. CV Alblasserdam wil met het oog op de voortgang van het werk dat ook het aantal plaatsvervangers, thans toegevoegde leden, wordt vastgesteld. Ook CV Heerenveen heeft een dergelijk voorstel gedaan. CV Alblasserdam vraagt zich verder af of de voorgeschreven termijnen ook voor de adviserende leden gelden. Indien dit niet de bedoeling is, wordt in overweging gegeven deze constructie alsnog aan te passen. Het college ontraadt om in de ordinantie vast te leggen hoeveel toegevoegde leden in een college voor de visitatie moeten worden benoemd. Anders dan bij de in ord. 10 en 12 geregelde rechtsprekende colleges brengt het karakter van het werk van visitatoren, dat per regio zowel in aard als in hoeveelheid kan variëren, niet mee dat het aantal toegevoegde leden op een vast aantal moet worden gesteld. Voorkomen moet worden dat een college niet in staat is voldoende toegevoegde leden aan te trekken en dientengevolge in strijd komt met de kerkorde. Wat betreft de adviserende leden merkt het college op dat de regionale colleges voor de visitatie deze leden in beginsel niet kennen. Mocht dit toch het geval zijn, dan geldt dat ook een adviserend lid voor een termijn van vier jaren wordt benoemd. Maar, zoals het generale college voor de kerkorde in zijn Reactie op het rapport van de commissie evaluatie kerkorde De kerkorde bij de tijd, deel 2, op p. 22 in antwoord op een soortgelijke suggestie heeft geschreven, is het van mening dat het termineren van de benoemingsperiodes van de adviserende leden het beste kan worden overgelaten aan het beleid van de benoemende instanties. Deze kunnen in een tijd waarin het soms moeilijk is voor benoeming geschikte personen te vinden, daarbij alle omstandigheden in aanmerking nemen, waaronder met name ook dat moet worden voorkomen dat een adviserend lid door verloop van tijd te veel overwicht zou kunnen krijgen. CV Apeldoorn heeft verzocht aan de ordinantie toe te voegen dat de leden en toegevoegde leden van een regionaal college voor de visitatie tevens toegevoegd lid in de andere regionale colleges zijn. Ook CV Oost-Groningen en CV Heerenveen hebben deze suggestie gedaan. Ter voorkoming van kwaliteitsverlies zou wel moeten worden vastgelegd dat per zaak een vast team wordt samengesteld uit collegeleden en de toegevoegde leden, aldus CV Oost-Groningen. Het college meent dat dit voorstel niet moet worden gevolgd omdat het bij visitatie gewenst is dat de leden van het college voeling hebben (enigszins bekend zijn) met de plaatselijke situatie. Wat betreft een vast team van collegeleden per zaak: de voorkeur dat dezelfde collegeleden en plaatsvervangers van begin tot het eind bij een visitatie zijn betrokken kan in beginsel

11 Pagina 11 van 39 onderschreven worden. Het kan echter zijn dat dit bijv. door ziekte niet realiseerbaar is. Een uitdrukkelijke regel daarvoor komt dan ook als te gedetailleerd en onnodig voor. CV Apeldoorn meldt een brief van de ACV Gelderland waarin wordt opgemerkt dat een regionaal college voor de visitatie zelf moet kunnen bepalen uit hoeveel leden het bestaat. Het generale college voor de kerkorde merkt op dat in ord een minimum aantal leden is voorgeschreven. Indien een regionaal college voor de visitatie zulks gewenst acht, staat het hem dus vrij een groter aantal leden te benoemen. CV Harderwijk heeft zich afgevraagd hoe men aan een aantal van acht visitatoren komt, omdat de kleinste regio uit vier classes bestaat en iedere classicale vergadering vier leden benoemt, hetgeen tot zestien leden leidt wanneer men het voorstel van de synode volgt. Ook CV Zutphen heeft zich over dit aantal verwonderd. Het college merkt op dat het aantal regio s en het minimum aantal classes per regio niet vast staat. Met het vaststellen van een minimum aantal leden van acht is rekening gehouden met de mogelijkheid dat een regio uit minder classes zal gaan bestaan. Zoals hiervoor al is opgemerkt, staat niets de benoeming van een groter aantal leden in de weg. In een aantal consideraties is ingegaan op de benoeming van plaatsvervangers, thans toegevoegde leden, in de regionale colleges voor de visitatie. Uit de opmerkingen spreekt de vrees dat toegevoegde leden tweede rangs leden zouden zijn. Dit is niet de inzet. Ook de toegevoegde leden moeten voor hun werkzaamheden voldoende gekwalificeerd zijn. Wanneer zij worden ingeschakeld, hebben zij dezelfde taken en verplichtingen als de leden van het college. De kerkorde heeft een minimum aantal leden vastgesteld teneinde de voortgang van de werkzaamheden zeker te stellen. Voor de leden van een regionaal college voor de visitatie geldt dan ook dat zij in beginsel steeds beschikbaar zijn. De toegevoegde leden behoeven daarentegen niet steeds inzetbaar te zijn. Door naast de leden ook toegevoegde leden te benoemen wordt het aantal mensen waarop een beroep kan worden gedaan, vergroot. Het generale college voor de kerkorde merkt verder op dat in de huidige kerkorde wordt verondersteld dat de secundus voor werkzaamheden wordt ingezet/ter vergadering aanwezig is, indien het primus lid niet beschikbaar/aanwezig is. Voor de inschakeling van toegevoegde leden is dat niet vereist. Het college meent dat met deze toelichting tevens voldoende op de consideraties van CV Enschede, CV Haarlem en CV Harderwijk is ingegaan. Men zie overigens verder Algemene opmerking nr.4. CV s Heerenveen en Rotterdam I en II hebben een beperking van het aantal plaatsvervangers voorgesteld tot één plaatsvervanger op vier leden respectievelijk tot twee plaatsvervangers. Beide classicale vergaderingen hebben dit voorstel niet nader toegelicht. Het college meent dat er geen redenen zijn om het aantal te benoemen plaatsvervangers te beperken. Voldoende plaatsvervangers is bij een aanhoudend zakenaanbod, terwijl het in de komende tijd kan gebeuren dat het totale aantal regionale colleges wordt verminderd, bepaald van belang. In een aantal consideraties is voorgesteld dat een regionaal college voor de visitatie een moderamen moet hebben. Het regionale college kan aan het moderamen mandaat geven zaken te regelen of namens het college besluiten te nemen. Het hebben van een moderamen bevordert een efficiënte werkwijze, aldus deze consideraties. Het college voor de kerkorde merkt op dat de huidige kerkorde een zodanige bepaling niet kent. De suggesties houden ook niet voldoende in het oog dat een college voor de visitatie in beginsel niet als college zijn werk doet, maar een bijzondere werkwijze volgt waarbij telkens leden en/of toegevoegde leden van het college ter plaatse optreden. Het generale college voor de kerkorde is van mening dat een college voor de visitatie gezien zijn taak en werkwijze geen kerkordelijk voorgeschreven moderamen behoeft. Het college ontraadt dit voorstel dan ook. Met dit antwoord is ook voldoende ingegaan op de suggestie van CV Flevoland om geen acht maar zeven leden te benoemen.

12 Pagina 12 van 39 CV Kampen heeft zich afgevraagd waarom er een verschil is in de zittingsduur van de visitatoren vergeleken met de andere regionale colleges. Bij de zittingsduur voor de colleges voor de visitatoren is aangesloten bij de in de kerkorde gebruikelijke termijn van vier jaren met de mogelijkheid van herbenoeming tot een maximale termijn van twaalf jaren (vgl. ord ). Voor de generale en regionale colleges die met rechtspraak zijn belast, te weten de colleges voor het opzicht en die voor de behandeling van bezwaren en geschillen, is met het oog op de onafhankelijke positie van de leden van deze colleges - gekozen voor een bijzondere regeling, te weten een benoemingsperiode van ten hoogste tien jaren zonder mogelijkheid van herbenoeming. Zie Algemene opmerking nr. 2 hierboven. CV Oost-Groningen heeft naast de hiervoor reeds besproken suggestie aangegeven dat het beter is de verruiming van de aanpassing van de zittingsduur per mei 2012 in te laten gaan en niet pas in het najaar. Het generale college stemt daarmee in. Het daarop gerichte besluitvoorstel houdt in dat de verruiming van de zittingstermijn op 30 april 2012 van kracht zal worden. CV Woerden vindt dat het aanbeveling verdient om criteria te stellen voor de te benoemen personen in regionale colleges, zodat een commissie uit competente leden bestaat. Het college erkent het beginsel dat de regionale colleges evenals de generale colleges uit competente leden moeten bestaan. Het is echter niet eenvoudig daartoe deugdelijke criteria vast te stellen. Men moet vertrouwen hebben in de kerkelijke lichamen die de leden van de colleges voorstellen dan wel benoemen. CV Zeist heeft voorgesteld om evenals dat bij de regionale colleges voor het opzicht (ord ) en voor de behandeling van bezwaren en geschillen (ord ) het geval is, in de ordinantie vast te leggen dat het regionale college voor de visitatie een waarnemer van het voorzitterschap en een secretaris aanwijst. Het college merkt op dat de huidige kerkorde de voorgestelde regeling niet kent. Ook in eerste lezing is de waarneming van het voorzitterschap en het aanwijzen van een secretaris niet aan de orde geweest. Gelet hierop en gezien de specifieke taak en werkwijze van de regionale colleges voor de visitatie ontraadt het college het voorstel aan te nemen. Het opzicht 3 Ord Bij de in eerste lezing vastgestelde tekst voor ord (nieuw) merkt CV Hilversum terecht op dat in de laatste zin de komma moet worden verschoven. Het voorstel voor de tweede lezing (de laatste zin) luidt dan ook: (...) Daaronder wordt mede begrepen het ter zake nemen van een besluit als naar het oordeel van het generale college het regionale college had behoren te nemen, dan wel de zaak voor behandeling en beslissing door te verwijzen naar het regionale college voor het opzicht van een ander ressort. CV Walcheren vraagt of met ressort regio bedoeld wordt. Een regio is volgens ord (nieuw) het gebied waarin de classes ingedeeld zijn door de kleine synode, waarvan de moderamina samenwerken in een classicaal-regionaal overlegorgaan. In elke regio is een college voor het opzicht dat de desbetreffende regio tot ressort heeft (ord nieuw). Het ressort kan meer regio s omvatten indien twee of meer regionale colleges worden samengevoegd volgens ord (nieuw).

13 Pagina 13 van 39 4 Ord De bestaande bepaling vervalt en wordt vervangen; zie 5. 5 Ord Het in eerste lezing vastgestelde voorstel bevat een regeling voor de gevallen waarin het opzicht wordt uitgeoefend door het college van predikant(en) en ouderlingen. Indien dit college in de desbetreffende zaak onvoldoende onafhankelijk zou kunnen oordelen, wordt het opzicht in die zaak op verzoek van het college uitgeoefend door het regionale college voor het opzicht. Op de vraag van CV Zutphen hoe het desbetreffende verzoek moet worden aangepakt, kan geantwoord worden dat het college van predikant(en) en ouderlingen zijn gevoel dat het onvoldoende onpartijdig is, aan het regionale college voor het opzicht zal uiteenzetten, waarna het laatst genoemde college de procedure volgens ordinantie 10 op de gebruikelijke wijze aanvangt. Een protocol voor deze (overigens uitzonderlijke) situatie lijkt niet noodzakelijk. CV Apeldoorn stelt voor te bepalen dat behalve het college van predikant(en) en ouderlingen ook het betreffende gemeentelid het verzoek tot behandeling door het regionale college voor het opzicht kan doen. De bedoeling van deze regel is echter niet een vorm van wraking te introduceren maar een oplossing te bieden voor het geval het college van predikant(en) en ouderlingen zich wenst te verschonen. De mogelijkheid die het betreffende gemeentelid heeft om wraking te verzoeken, zoals bepaald in artikel 7 van de generale regeling voor de kerkelijke rechtspraak blijft onverlet. Het college adviseert dan ook het voorstel van CV Apeldoorn niet over te nemen. 6 Ord t/m 11 Zoals hierboven vermeld in de Algemene opmerkingen nrs. 1 en 2 is na de vaststelling in eerste lezing van de gewijzigde tekst van ord tot en met 11 door de generale synode besloten tot het instellen van classicaal-regionale overlegorganen, die de benoemende instanties zullen zijn. Dit heeft consequenties voor de tekst van ord , en Voorts brengt het hierboven uiteengezette omtrent de benoemingstermijn voor leden en toegevoegde leden van de colleges voor de kerkelijke rechtspraak mee dat de in ord en genoemde benoemingstermijn wordt gewijzigd in: ten hoogste 10 jaar. Zie de Algemene opmerking nr. 2. Overeenkomstig de Algemene opmerking nr. 3 kan in lid 2 toegevoegd worden dat bij samenvoeging ook de regionale colleges zelf gehoord worden. Tenslotte is ook hier in de teksten plaatsvervanger vervangen door toegevoegd lid overeenkomstig de Algemene opmerking nr. 4 hierboven. Het college stelt daarom voor lid 1 vast te stellen zoals in eerste lezing en de leden 2 t/m 11 in tweede lezing als volgt aan te passen: Ord In elke regio is een college voor het opzicht. Ord De kleine synode kan, gehoord de betrokken classicale vergaderingen en regionale colleges, besluiten dat twee of meer regionale colleges worden samengevoegd tot één regionaal college voor de betrokken regio s. De kleine synode treft daarbij de nodige voorzieningen. Ord Een regionaal college voor het opzicht bestaat uit vijf leden. Naast de leden worden ten minste vijf toegevoegde leden benoemd, die elk door de voorzitter of het die hoedanigheid waarnemende lid van het college ter verrichting van de werkzaamheden van het college kunnen worden opgeroepen.

14 Pagina 14 van 39 De leden en de toegevoegde leden worden benoemd door het classicaal-regionaal overlegorgaan uit de predikanten en ouderlingen van het rechtsgebied van het college, nadat de betrokken classicale vergaderingen in de gelegenheid zijn gesteld aanbevelingen in te dienen. De benoeming geschiedt zodanig dat in het college ten naaste bij evenveel predikanten als ouderlingen zitting hebben. De leden en de toegevoegde leden worden voor een periode van ten hoogste tien jaar benoemd volgens een door het classicaal-regionaal overlegorgaan vast te stellen rooster; zij kunnen niet voor een aansluitende periode in het college worden benoemd. De leden en de toegevoegde leden van de regionale colleges zijn tevens toegevoegd lid in de andere regionale colleges. Ord Aan het regionale college voor het opzicht wordt voor een periode van telkens vier jaar door het classicaal-regionaal overlegorgaan ten minste één adviserend lid toegevoegd dat de hoedanigheid van meester in de rechten bezit of met goed gevolg daarmee gelijk te stellen universitaire examens in het recht heeft afgelegd. Een adviserend lid wordt benoemd uit de belijdende leden van de kerk en woont bij voorkeur in het rechtsgebied van het betreffende college. Ord Het classicaal-regionaal overlegorgaan wijst de voorzitter van het regionale college aan. Het regionale college wijst uit zijn midden een secretaris aan. Het college voorziet in de waarneming van het voorzitterschap in de gevallen waarin de voorzitter aan de werkzaamheden niet deelneemt. Ord Het generale college voor het opzicht bestaat uit vijf leden. Naast de leden worden ten minste vijf toegevoegde leden benoemd, die elk door de voorzitter of het die hoedanigheid waarnemende lid van het college ter verrichting van de werkzaamheden van het college kunnen worden opgeroepen. De leden en de toegevoegde leden worden benoemd door de generale synode uit de predikanten en ouderlingen en wel zo dat in het college ten naaste bij evenveel predikanten als ouderlingen zitting hebben. De leden en de toegevoegde leden worden voor een periode van ten hoogste tien jaar benoemd volgens een door de kleine synode vast te stellen rooster; zij kunnen niet voor een aansluitende periode in het college worden benoemd. Ord De generale synode wijst de voorzitter van het generale college aan. Het generale college wijst uit zijn midden een secretaris aan. Het college voorziet in de waarneming van het voorzitterschap in de gevallen waarin de voorzitter aan de werkzaamheden niet deelneemt. Ord Een college voor het opzicht behandelt en beslist de zaken met vijf leden en/of toegevoegde leden, in de daartoe voorgeschreven gevallen tezamen met de deskundigen met wie ingevolge de generale regeling voor de kerkelijke rechtspraak het college daartoe is uitgebreid.

15 Pagina 15 van 39 Ord Het is niet mogelijk tegelijkertijd als (toegevoegd) lid of als adviserend lid zitting te hebben in meer dan een van de colleges voor de visitatie, het opzicht en de behandeling van bezwaren en geschillen, voor zover uit de ordinanties en generale regelingen niet anders voortvloeit. Ord Een in de hoedanigheid van ambtsdrager benoemd lid van het regionale college of het generale college kan bij beëindiging van het ambt, anders dan door toepassing van een middel van kerkelijke tucht, de zittingstijd als lid of toegevoegd lid van het college volmaken zolang betrokkene belijdend lid van de kerk is. Met dit voorstel is tevens voldaan aan hetgeen CV Kampen heeft geconsidereerd omtrent de wenselijkheid van het classicaal-regionaal overlegorgaan als benoemend orgaan. CV Alblasserdam geeft aan dat de generale synode besloten heeft dat voor leden van de regionale en generale colleges de mogelijkheid geopend wordt door herverkiezing langer te kunnen dienen, met een maximum van 12 jaar. In een aantal gevallen zullen volgens haar dus de nu voorliggende voorstellen in 2e lezing nog dienen te worden aangepast. Zij vraagt zich af of dit ook gaat gelden voor de adviserende leden. En als dat niet de bedoeling is wordt in overweging gegeven deze constructie alsnog toe te gaan passen. CV Hattem en CV Rotterdam I en II zijn van mening dat de zittingstermijn voor plaatsvervangers, thans toegevoegde leden, op vier jaar moet worden gesteld. De kerkenraad van Oosterwolde bepleit een zittingstermijn van de leden van twaalf jaar. Als zittingstermijn voor de leden of toegevoegde leden is gekozen voor een vaste termijn van tien jaar zonder de mogelijkheid van aansluitende herbenoeming. Zie hierboven, de Algemene opmerking nr. 2. Aangezien het de bedoeling is dat toegevoegde leden steeds kunnen worden opgeroepen om incidenteel of ook structureel aan het werk van het college deel te nemen en aan dezelfde voorwaarden moeten voldoen als de leden, zou het niet juist zijn de benoemingstermijn van toegevoegde leden te laten afwijken van die van de leden. Wat betreft de vraag van CV Alblasserdam inzake de terminering van de benoemingstermijn van de adviserende leden: adviserende leden worden telkens voor vier jaren benoemd. Maar, zoals het college in zijn Reactie op het rapport van de commissie evaluatie kerkorde De kerkorde bij de tijd, p. 22 in antwoord op een soortgelijke suggestie heeft geschreven, is het van mening dat het termineren van de benoemingsperiodes van de adviserende leden het beste kan worden overgelaten aan het beleid van de benoemende instanties. Deze kunnen in een tijd waarin het soms moeilijk is voor benoeming geschikte personen te vinden daarbij alle omstandigheden in aanmerking nemen, waaronder met name ook dat voorkomen moet worden dat een adviserend lid door verloop van tijd te veel overwicht zou kunnen krijgen. CV Amsterdam wijst overeenkomstig haar consideratie bij ord t/m 10 de term ten naaste bij, af. Ook CV Winsum heeft kritiek op de term ten naaste bij. Zie de reeds over de consideraties bij ord tot 10 gemaakte opmerking. CV Doetinchem en CV Noordoost Groningen: vragen naar de reden voor het verschil in de regelingen voor de adviseurs bij de colleges voor het opzicht, dit zijn belijdende leden, en voor de adviseurs bij de colleges voor de behandeling van bezwaren en geschillen, dit zijn leden van de kerk. Het verschil bestaat reeds in de huidige regeling en is gebaseerd op de specifiek ambtelijke taak van het opzicht.

16 Pagina 16 van 39 Dit is tevens de reden waarom geadviseerd wordt de suggesties van CV Flevoland ( laat voor de colleges de voormalige ouderlingen in aanmerking komen ) en CV Noordoost Groningen ( naast belijdende leden moeten ook doopleden ingezet kunnen worden ) niet over te nemen. CV Nijmegen stelt voor ord als volgt te wijzigen: De kleine synode kan, op verzoek van alle betrokken classicale vergaderingen, gehoord de betrokken vergaderingen, besluiten dat twee of meer regionale colleges worden samengevoegd tot één regionaal college voor de betrokken regio s. De kleine synode treft daarbij de nodige voorzieningen. CV Winsum meent dat het initiatief tot samenvoeging moet komen bij de classicale vergaderingen in overleg met de regionale colleges. Het generale college ontraadt deze voorstellen te volgen. In de Algemene opmerking nr. 3 heeft het college dit nader toegelicht. CV Oost-Groningen stelt dat de aanpassing t.a.v. de verruiming van de zittingsperiode beter in mei 2012 kan ingaan. Zij bepleit voorts, nu er veel meer toegevoegde leden benoemd zullen worden, een regel op te nemen dat per zaak een vast team wordt samengesteld uit collegeleden en toegevoegde leden. Wat het eerste punt betreft: Het generale college stemt daarmee in. Het daarop gerichte besluitvoorstel houdt in dat de verruiming van de zittingstermijn op 30 april 2012 van kracht zal worden. Wat betreft een vast team van leden en/of toegevoegde leden per zaak: de gedachte dat het college de zaak van begin tot eind in dezelfde samenstelling behandelt kan in beginsel onderschreven worden. Het kan echter zijn dat dit bijv. door ziekte niet realiseerbaar is. Een uitdrukkelijke regel daarvoor komt dan ook als te gedetailleerd en onnodig voor. CV Rotterdam I en II stelt voor twee plaatsvervangers, thans toegevoegde leden, voor te schrijven in plaats van vijf omdat in de komende tijd minder mensen in de kerk meer werk zullen moeten doen. Dit laatste is naar het college meent geen reden om niet tenminste vijf toegevoegde leden per college als norm te stellen. Voldoende toegevoegde leden is bij een aanhoudend zakenaanbod, terwijl het in de komende tijd kan gebeuren dat het totale aantal regionale colleges wordt verminderd, bepaald van belang. Toegevoegde leden dienen onder dezelfde regeling te vallen als de andere leden, zodat hun benoemingstijd ook gelijk dient te zijn. Zie voorts de Algemene opmerking nr. 2 hierboven. CV Winsum merkt op dat de voorzitter van een college zeer wel door het college zelf kan worden aangewezen (in plaats van door de kleine synode). Door de vaststelling in tweede lezing van ord is, evenals in de bestaande ordinantie, gekozen voor aanwijzing van de voorzitter door het benoemende orgaan. De voorzitter heeft een eigen taak op het punt van de procesgang, reden waarom het van belang is dat steeds vaststaat dat de voorzitter er is en wie hij is. Om deze reden is met betrekking tot de voorzitter benoeming door het classicaal-regionaal overlegorgaan respectievelijk de generale synode te verkiezen. CV Meppel vraagt zich af of een quorum van vijf niet te zwaar is. CV Limburg meldt dat de protestantse gemeente Geleen-Beek-Urmond heeft aangegeven dat het goed is om het quorum van vier personen aan te houden. Het college meent dat het goed is dat in de colleges voor het opzicht leden vanuit de breedte van de kerk zitting hebben, zodat er veel voor te zeggen is dat de colleges vijf leden tellen en dan ook in afwijking van ord met vijf leden en/of plaatsvervangers de zaken behandelen en beslissen, in de daartoe voorgeschreven gevallen uitgebreid met twee deskundigen in, kort gezegd, misbruikzaken, zie ord (nieuw). Juist door de in de nieuwe regeling voorziene aanwezigheid van toegevoegde leden die voor hun benoeming aan dezelfde eisen moeten voldoen, kan te dier zake ook uit meer mensen worden geput. Ook de andere colleges die belast zijn met kerkelijke rechtspraak oefenen hun taak met dat aantal leden en/of toegevoegde leden

17 Pagina 17 van 39 uit. Zo ook hieronder in dit verband ten aanzien van de consideratie van CV Hattem met betrekking tot ord in 26 en de daarbij gegeven motivering. CV Zeist stelt voor de formuleringen van ord , ord en ord gelijkluidend te maken. Daarbij wordt geen verandering van ord bedoeld, maar er wordt voorgesteld voor de beide andere ordinantiebepalingen een aan ord gelijkluidende formulering te kiezen. Daarop wordt ingegaan in de opmerkingen bij de consideraties over ord en CV Zeist stelt voorts dat de toelichting bij paragraaf 6, lid h (inzake ord ) niet klopt voor zover daar staat dat in de colleges ook oud-ambtsdragers kunnen worden benoemd. Dit klopt inderdaad niet voor zover het betreft de colleges voor het opzicht, maar wel voor zover het betreft de colleges voor de behandeling van bezwaren en geschillen, waarover de door CV Zeist genoemde toelichting gaat. CV Limburg meldt dat de Protestantse Gemeente Geleen-Beek-Urmond heeft aangegeven dat in ord de eerste zin moet luiden: In het geval dat geen van de leden de hierna genoemde juridische kwaliteit bezit, trekt het regionale college voor het opzicht voor een periode van telkens vier jaar tenminste één adviserend lid aan dat. Men vindt het namelijk zinloos een adviserend lid aan te trekken als het college over voldoende juridische kwaliteit beschikt. Voor het generale college (lid 7) geldt hetzelfde. Deze consideratie is vrijwel identiek aan de consideratie van CV Limburg bij ord Zie voor de overwegingen van het generale college voor de kerkorde omtrent deze consideratie 24. Het college adviseert de suggestie in de onderhavige consideratie niet over te nemen. 7 Ord en Voorgesteld is zoals in de eerste lezing is vastgesteld, om aan de middelen van kerkelijke tucht, waarvan door de colleges gebruik kan worden gemaakt het middel van een terechtwijzing toe te voegen. CV s Gorinchem en Alphen aan den Rijn en enkele gemeenten van CV s Tiel en Gouda considereren negatief over de toevoeging van een tuchtmaatregel de terechtwijzing aan de bestaande maatregelen. Het is echter in de praktijk gebleken dat er behoefte is aan een tuchtmaatregel die lichter is dan de vermaning, geformuleerd in ord , onder a, respectievelijk een ambtelijke vermaning, voor die gevallen waarin zulk een vermaning te zwaar is, maar waarin een maatregel bezwaarlijk kan worden gemist. Een terechtwijzing geeft kort en krachtig aan op welk punt er een normovertreding is geconstateerd zodat betrokkene zich daarnaar zal richten. CV Rotterdam I en II spreekt over de mogelijkheid van het treffen van een schikking in het kader van de behandeling van zaken door de colleges voor het opzicht. In veel gevallen dienen de colleges voor het opzicht zich uit te spreken over de belijdenis en wandel van degenen tegen wie op dat vlak bezwaren zijn ingediend. Of het beproeven van een schikking bij de behandeling van een zaak de juiste weg is hangt geheel af van de omstandigheden. Het moet aan het beleid van de colleges overgelaten worden of er redenen zijn om een schikking te treffen, zoals dat tot nu toe in de praktijk ook het geval is geweest. CV Winsum vraagt met betrekking tot ord , onder b, hoe en door wie bepaald wordt wanneer kennelijk niet geluisterd wordt naar wat Christus tot ons zegt, zoals in die ordinantie is geformuleerd. Deze vraag wordt in de desbetreffende gevallen voorgelegd aan het college voor het opzicht, dat dan ook het college is dat daarop een antwoord zal moeten trachten te geven. Hier is geen sprake van een wijziging ten aanzien van de huidige kerkordelijke regeling.

18 Pagina 18 van 39 Het college adviseert het in eerste lezing vastgestelde voorstel te aanvaarden. 8 Ord De in eerste lezing vastgestelde wijzigingen luiden (zie de cursieve woorden): Een middel van kerkelijke tucht voor onbepaalde tijd kan worden opgeheven nadat het bestaan van berouw is gebleken. Hiertoe is bevoegd het kerkelijk lichaam dat in laatste aanleg tot toepassing van het middel van kerkelijke tucht heeft besloten, zulks ambtshalve of op verzoek van de betrokkene dan wel van de betrokken ambtelijke vergadering(en). Verschillende classicale vergaderingen brengen naar voren dat bij de beoordeling van een verzoek tot opheffing van een voor onbepaalde tijd toegepaste maatregel van kerkelijke tucht niet alleen het bestaan van berouw, maar ook de verzoening met de gemeente voorwaarde zou moeten zijn voor inwilliging van het verzoek. CV s Alblasserdam, Bommel, Flevoland, Gorinchem, Nijmegen en Oost-Groningen bepleiten een formulering in de zin van tot stand gekomen verzoening, tenzij dit naar het oordeel van het bevoegde kerkelijk orgaan onmogelijk is of nadat alles in het werk is gesteld om verzoening te bereiken. CV Doorn stelt voor: nadat...,indien mogelijk, de verzoening met de gemeente tot stand is gekomen. CV Hattem meldt dat de Hervormde Gemeente Oosterwolde ter consideratie heeft opgegeven dat verzoening van fundamenteel belang is om de geschonden verhoudingen te laten herstellen en is meer dan het aanhoren van het berouw. Onderschreven moet worden dat verzoening met de gemeente van het grootste belang is in het geval dat degene jegens wie de maatregel van kerkelijk tucht is toegepast zich temidden van de gemeente bevindt, of met die gemeente nog een relevante mate van binding heeft. De praktijk toont echter aan dat het verzoek tot opheffing van de maatregel veelal wordt gedaan door (gewezen) predikanten, die de gemeente reeds lang verlaten hebben en dat er praktisch gezien geen goede relatie of verzoening meer met de voormalige gemeente is te bereiken. Daarom is voorgesteld de thans verplichte toetssteen van verzoening met de gemeente los te laten zodat in het kader van het toetsen van het getoonde berouw van geval tot geval beoordeeld kan worden of het bestaan van een verzoening met de gemeente als zichtbaar teken daarvan kan worden vereist. Om aan deze gedachte ook grondslag in ord te geven wordt thans voorgesteld in de tekst in te voegen indien de desbetreffende feiten en omstandigheden daarvoor aanleiding vormen. Ook verzoening met het slachtoffer in de gevallen dat daarvan sprake is, kan op deze basis van belang zijn. Voorts maken enige CV s opmerkingen bij de formulering nadat het bestaan van berouw is gebleken. CV Heerenveen geeft aan het omschrijven van berouw geen garantie voor (tegen?) recidive is. CV Deventer vindt de formulering bij gebleken bestaan van berouw onduidelijk en is het daarmee niet eens. CV Walcheren geeft aan dat voor de duidelijkheid de bestendigheid van het berouw in de tekst opgenomen dient te worden. Verder wordt opgemerkt (hetgeen los staat van het onderwerp berouw) dat de uiteindelijke rechtspraak betreffende het belijden van de kerk en alles wat daarmee in strijd is aan de generale synode voorbehouden dient te blijven. Het onderzoek omtrent belijden kan door het daartoe bevoegde generale college van opzicht en tucht gedaan worden. CV Barendrecht merkt op dat de behandeling van een verzoek tot opheffing altijd maatwerk vereist.