Resultaten Duurzaamheidsagenda een jaar onderweg. Inhoud. Inleiding. 1.Een groene en rijke natuur

Transcriptie

1 Resultaten Duurzaamheidsagenda een jaar onderweg Inhoud Inleiding 1.Een groene en rijke natuur Meer openbare boomgaarden en pluktuinen, meer variatie in groen en groene evenementen ondersteunen Extra groene schoolpleinen Extra recreatieve voorzieningen langs groene routes 2. Water en klimaatadaptatie Extra waterberging Groene daken Ontharding Wateroverlast en verdroging voorkomen Waterlabels woningen Toekomstige hittestress voorkomen Verbeteren waterkwaliteit en biodiversiteit 3. Grondstoffen en afval Maximaal 100 kg restafval per inwoner per jaar/75% huishoudelijk afval wordt gescheiden ingezameld Afvalscheiding afgestemd op woonsituatie: hoogbouw of laagbouw Zwerfafval verminderd Hergebruik van grondstoffen en afval vergroot 4. CO2-reductie en energiebesparing CO2-reductie en energiebesparing Stimuleren energielabelsprongen bij woningen Klimaatneutraal in 2020 Inzetten op duurzaam energieverbruik Acties energiebesparing 5. Gezonde leefomgeving Emissiearme mobiliteit Promotie fietsgebruik Verminderen blootstelling van kwetsbare groepen 6. Overige acties Duurzaamste straat Maatschappelijk verantwoord ondernemen Communicatie

2 Bijlage 1. Een groene en rijke natuur 2. Water en klimaatadaptatie 4. CO2-reducatie en energiebesparing 5. Gezonde leefomgeving

3 Inleiding Ruim een jaar is de gemeente aan de slag met het uitvoeren van de Duurzaamheidsagenda , uit april Een aantal resultaten is buiten waarneembaar: er staan steeds meer zonnepanelen op de woningdaken in de gemeente. Maar ook zijn bijvoorbeeld natuurvriendelijke oevers en waterpartijen aangelegd. Minder zichtbaar, maar minstens zo belangrijk is bijvoorbeeld de verbeterde isolatie van woningen, energiezuinige straatverlichting en verduurzaming van gemeentepanden. Monitoring Voor de duurzaamheidsagenda zijn thema s geselecteerd waarin inwoners en bedrijven samen met de overheid snel aan de slag kunnen, die liggen vooral op het gebied van energie en afval. De resultaten worden gemonitord met behulp van de landelijke duurzaamheidsbalans (Telosmeting) 1. Zo kunnen we over een langere periode resultaten monitoren aan de hand van een landelijk erkend meetinstrument. De gemeente kreeg in 2015 een duurzaamheidscore van 49 voor ecologisch kapitaal ; deze score is in 2016 met 1 punt verbeterd. Een opvallend resultaat is dat de score op energie in 2016 met 8 punten is toegenomen ten opzichte van Aangezien de metingen pas sinds kort zijn gestart, is pas op de wat langere termijn de trend goed te volgen. Zonnepanelen Afgelopen jaar is in Leidschendam-Voorburg grote vooruitgang geboekt in de transitie naar schone energie met onder andere de plaatsing van ruim m2 nieuwe zonnepanelen. De inspanningen op het gebied van energie hebben effect gehad: er is minder CO2-uitstoot, we gebruiken meer duurzame energie en hebben energie bespaard. Daarnaast is gestart met het nieuwe inzamelen, dat tot doel heeft om grondstoffen terug te winnen en restafval te verminderen. Verder is hard gewerkt aan een aantrekkelijke, gezondere en groenere leefomgeving. Natuur en groen In de duurzaamheidsagenda is veel aandacht voor groen en water. Een natuurlijke, groene omgeving helpt bij het terugdringen van wateroverlast en het voorkomen van hittestress. Meer duurzaamheidsbewustzijn bij inwoners, bedrijven en ook overheid is noodzakelijk om ook in de toekomst een fijne leefomgeving op onze planeet te hebben. De gemeente wil inspireren en een voorbeeldfunctie vervullen. Groene ambitie is terug te zien in bijvoorbeeld onze deelname aan de Entente Florale, de aanleg van het Waterspoorpark, Operatie Steenbreek, maar ook in het grote groene Polderdak (najaar 2017 gereed). De gemeente zet extra in op communicatie over duurzaamheid met inwoners en bedrijven. Met de Wijkatlas 2017 hebben we een nulmeting van de interesse van inwoners in zonnepanelen, een groen dak of isolatie, die behulpzaam is bij monitoring. Keuzes en kengetallen De Duurzaamheidsagenda beslaat maar een deel van de werkvelden dat is gerelateerd aan duurzaamheid. Voor de agenda zijn keuzes gemaakt om slagkracht te behouden. Dit neemt niet weg dat we in de breedte duurzaamheid verankeren in ons werk. De getallen in deze voortgangsrapportage presenteren we met enige voorzichtigheid. Sommige duurzaamheidseffecten - zoals de invloed op lucht en waterkwaliteit - laten langer op zich wachten en zijn moeilijk exact te meten. Daarnaast rekenen we met kengetallen, zoals de verwachte vermindering van CO2-uitstoot bij energiebesparende maatregelen. Dit betreffen allemaal potentiële besparingen. We kunnen niet met zekerheid stellen of dit resultaat daadwerkelijk wordt bereikt. Daarnaast is op andere gebieden ook mogelijk sprake van een toename van de CO2-uitstoot, bijvoorbeeld door economische groei. Een ander voorbeeld is dat de gemeente bomen plant, maar deze bij renovatie en bouwprojecten soms ook moet kappen. Meer positieve effecten De duurzaamheidsagenda levert meer resultaten op dan enkel cijfers. Bij veel maatregelen zijn positieve neveneffecten te verwachten. Vaak neemt een inwoner of bedrijf na een eerste

4 duurzaamheidsstap een tweede: zonnepanelen worden gevolgd door ledverlichting, energiezuinige koel/vriesapparatuur en isolerende maatregelen. Ook is er sociale winst. Zo heeft de Burenbonus in de regeling duurzame initiatieven als extra pluspunt dat mensen in de straat en buurt elkaar beter leren kennen. Ledverlichting, zonnepanelen en energiebesparende maatregelen bij wijk- en sportverenigingen zorgen voor energiebesparing, maar leiden ook tot vermindering van exploitatielasten. De lagere kosten kunnen deze maatschappelijke organisaties stimuleren om nog meer energiemaatregelen te treffen. Bovendien hebben clubs een voorbeeldfunctie naar leden en bezoekers. Deze voorbeeldfunctie geldt ook voor scholen die een groen schoolplein en groen dak aanleggen: je hoopt dat (groot) ouders en buren geïnspireerd raken en thuis aan de slag gaan. De gemeente heeft extra ingezet op communicatie over duurzaamheid met inwoners en organisaties. Het doel is om mensen te informeren, meer bewustwording te creëren en te inspireren bij het verduurzamen van de eigen (woon)omgeving en levensstijl. Uit de Wijkatlas 2017 blijkt dat veel van onze inwoners belangstelling hebben voor verduurzaming van hun woning. Met de bevindingen uit de Wijkatlas 2017 beschikken we eveneens over een nulmeting van de interesse van inwoners in zonnepanelen, een groen dak of isolatie, wat behulpzaam is bij monitoring. Er is afgelopen jaar veel bereikt. Tegelijk constateren we dat sommige doelstellingen voor 2020 mogelijk te ambitieus zijn. Een voorbeeld is het aantal m2 groene daken, waarvan op dit moment een beperkt deel van het streefgetal (1.500 m2) is gerealiseerd. Met dit inzicht is het mogelijk om doelstellingen realistischer te maken en het activiteitenprogramma hierop aan te passen.kijk mee naar de resultaten van de Duurzaamheidsagenda , na ruim een jaar (peildatum 1 juli 2017). 1 Te vinden in van King

5 1. Een groene en rijke natuur De gemeente wil inwoners meer in contact brengen met groen door de variatie in groengebieden te vergroten en het inrichten van extra openbare boomgaarden, plukweiden en in totaal vijf groene schoolpleinen. Daarnaast moet de buitenruimte uitnodigender worden met meer recreatieve voorzieningen langs groene routes. Meer openbare boomgaarden en pluktuinen, meer variatie in groen en groene evenementen ondersteunen 12 appel- en perenbomen geplant met Boomfeestdag in het Sytwende park als natuureducatieproject. Met leerlingen van basisschool de Vijverhof is een boomgaard ontworpen en op 22 maart geplant. In voorbereiding/najaar 2017 Mussenhaag en zadenrijke planten, ijsvogelwandje en bloemrijke bermen in het Waterspoorpark (Voorburg), deelgebied 2 In voorbereiding/voorjaar 2018 Ecologische beplanting met bloeirijke bermen in het Waterspoorpark, ter hoogte van de Populierendreef en Appelgaarde 20 fruitdragende bomen en meerdere plukweides aan de Heuvelweg 50 amandelbomen in Park t Loo 20 fruitbomen en -struiken in het Groot Zijdepark Extra groene schoolpleinen In 2016 Financiële bijdrage waarmee twee groene schoolpleinen bij basisschool de Parachute en basisschool Maria Bernadette zijn gemaakt. Financiële bijdrage voor een ontwerp van een groen schoolplein voor kinderdagverblijf in t Lien (Leidschendam). Extra recreatieve voorzieningen langs groene routes Met extra picknicksets (tafel met twee banken) langs groene fiets- en wandelroutes is het groen in de gemeente meer uitnodigend om er gebruik van te maken. In 2016 zijn 6 picknicksets geplaatst. Voor 2020 staan er 11 nieuwe picknicksets.

6 2. Water en klimaatadaptatie Het klimaat verandert en daarmee neemt de kans op wateroverlast toe. In 2020 is daarom m2 extra waterberging aangelegd, tot 2020 is jaarlijks 500 m2 openbare verharding verwijderd en worden inwoners gestimuleerd bij het vergroenen van hun tuinen. Ook wordt het warmer; daarom willen we verdroging voorkomen en (toekomstige) hittestress verminderen. Extra waterberging Doelstelling m2 extra waterberging m2 extra waterberging Waterspoorpark (herinrichting Spoorzone), Veen- en Binkhorstpolder. Dit is 30% van het einddoel. Groene daken Doelstelling m2 groene daken Najaar 2016 Subsidieregeling duurzame initiatieven, waaronder groene daken, ingesteld. Voorjaar m2 aan groene daken (particulieren) uitgevoerd Najaar m2 aan groene daken (particulieren) in planning m2 groen dak Daltonschool m2 groen dak appartementengebouw Spinozalaan in samenwerking met de Vereniging van Eigenaren Ontharding De Algemene Plaatselijke Verordening is aangepast om geveltuinen/boomtuintjes mogelijk te maken. Er zijn 21 geveltuintjes/boomtuintjes aangemeld bij de gemeente. Drie tuinontwerpworkshops en Tegel eruit, groen erin actie in de Paradijsstraat via Operatie Steenbreek. Via Operatie Steenbreek stimuleert de gemeente het ontharden van tuinen. 4 openbare plekken zijn onthard via Operatie Steenbreek. In 2016/2017 is m2 onthard, doelstelling voor 2020 is m2. Wateroverlast en verdroging voorkomen (voorjaar)

7 Aan De Tol in Leidschendam is de Tolkreek aangelegd: op deze plaats stroomt water via een stenen kreek af naar sloot. Dit voorkomt wateroverlast op het parkeerterrein. De kreek is tegelijk een aantrekkelijk speelelement, voorzien van een speelkraan met pomp. Waterlabels woningen Kaart met waterlabels opgesteld. Per woning is aangegeven in hoeverre waterberging op eigen terrein mogelijk is. Doel van het waterlabel is inwoners bewust te maken van hun eigen invloed op het vergroten van de waterbergende capaciteit. Eveneens is het instrument behulpzaam bij monitoring. Waterberging de Nieuwe Driemanspolder Samen met regionale partners voert de gemeente talrijke water- en groenprojecten uit. Bij alle (nieuwe) projecten wordt duurzaamheid integraal meegewogen. Een voorbeeld is de aanleg van het natuur- en recreatiegebied de Nieuwe Driemanspolder op het grondgebied van Den Haag, Zoetermeer en Leidschendam-Voorburg. Dit jaar is gestart met de aanleg van een grote calamiteitenberging voor water in dit gebied. Toekomstige hittestress voorkomen Hittestress verminderen Voor de hele gemeente is een hittestresskaart gemaakt.hiermee kunnen inwoners, overheid, bedrijven en ontwikkelaars inzicht krijgen op de impact van verhardingen en bebouwing op hittevorming. Verbeteren waterkwaliteit en biodiversiteit Doelstelling m nieuwe natuurvriendelijke oevers. In 2016/ m nieuwe natuurlijke oevers gerealiseerd.

8 3. Grondstoffen en afval In 2020 wil de gemeente nog maar maximaal 100 kg restafval per persoon per jaar ophalen, wat betekent dat we 75% van het huishoudelijk afval gescheiden inzamelen. Het nieuwe inzamelen is in alle wijken ingevoerd, afgestemd op de woonsituatie. Verder hergebruiken we meer grondstoffen en afval. Tot slot is de hoeveelheid zwerfafval verminderd. Maximaal 100 kg restafval per inwoner per jaar/ 75% huishoudelijk afval wordt gescheiden ingezameld Scenario het nieuwe inzamelen In 2020 is het nieuwe inzamelen in alle wijken ingevoerd. Doel van het nieuwe inzamelen is de hoeveelheid restafval te verminderen en verbetering van het gescheiden inleveren van grondstoffen naar een verwachte afvalscheiding van 55% en maximaal 176 kg restafval per persoon/per jaar. Afvalscheiding afgestemd op woonsituatie: hoogbouw of laagbouw Bij het nieuwe inzamelen worden bij laagbouw grondstoffen aan huis opgehaald, bewoners brengen restafval naar een ondergrondse afvalcontainer. Flatbewoners kunnen al hun grondstoffen en restafval vlakbij huis inleveren bij ondergrondse afvalcontainers. Het gescheiden inzamelen van grondstoffen neemt met naar verwachting met 4% toe tot 39% (prognose 2017). De hoeveelheid restafval per persoon per jaar neemt naar verwachting met 3 kg af tot circa 234 kg (prognose 2017). Aanvullende maatregelen zijn nodig om het doel van 75% afvalscheiding en maximaal 100 kg restafval per persoon per jaar te halen. In 2016/voorjaar 2017 Voorbereiding (en voorlichting) over het nieuwe inzamelen in Voorburg-Midden met onder andere drie informatieavonden. Nieuwe papiercontainers zijn uitgereikt. Nu hebben alle laagbouwwoningen een eigen papierbak. In de wijk Voorburg-Midden starten Avalex en bewoners met het nieuwe inzamelen. In juli is het plan met de inzamelingslocaties vastgesteld. Voorbereiding van het nieuwe inzamelen gestart in de wijken De Heuvel en Amstelwijk, Rietvink en Voorburg-West. Zwerfafval verminderd Aan de Julianabaan in Voorburg zijn tien slimme afvalbakken geplaatst, waarvan een voor plastic afval. Deze werken op zonnepanelen en persen het afval zodat er meer in kan. Plaatsing van extra bovengrondse vuilcontainers om extra zwerfafval te voorkomen (tijdelijke maatregel). Bewustwordingsacties, zoals project Dit is jouw buurt in Prinsenhof, Amstelwijk en De Heuvel gericht op het schoonhouden van de wijken. Ondersteuning (materialen en schoonmaakacties) van twee winkelcentra die meedoen aan verkiezing Schoonste winkelgebied van Nederland.

9 Hergebruik van grondstoffen en afval vergroot Grond, vrijgekomen bij het graven van waterbergingen in het Waterspoorpark, is gebruikt voor de opbouw van een uitzichtheuvel in Park t Loo.

10 4. CO2-reductie en energiebesparing Door het gebruik van fossiele energie te verminderen kunnen we het broeikaseffect vertragen. De gemeente heeft zich ten doel gesteld voor 2020 de CO2-uitstoot met 20% te verminderen, 20% energie te besparen en minimaal 20% duurzame energie te gebruiken. (Gerekend ten opzichte van 2017.) CO2-reductie en energiebesparing In m2 extra zonnepanelen om te verkleuren op energie uit de Telosmeting. Om 20% duurzame energie te bereiken, zijn aanvullende maatregelen nodig. In 2016/voorjaar 2017 Subsidieregeling duurzame initiatieven (waaronder zonnestroom voor particulieren) opengesteld op 15 september m2 extra zonnepanelen geplaatst (met subsidie) 545 subsidies toegekend/ in behandeling, waarvan 252 met burenbonus Effect subsidieregeling duurzame maatregelen Afgelopen jaar is potentieel circa ton CO2 bespaard dankzij de uitvoering van isolatiemaatregelen en zonnepanelen. Zonnestroom voor particulieren Cursus Zonnestroom voor Verenigingen van Eigenaren met vijf bijeenkomsten, medewerking van o.a. de VvE Houtwerf. Deelname van 10 VvE s. Zon op andermans dak De samenwerkingsovereenkomst Zon op Nederland is getekend. Het ontwerp van het dak van basisschool de Dijsselbloem is aangepast om zonnepanelen volgens het concept Zon op andermans dak mogelijk te maken. Aanpak huurwoningen Gemeente en corporaties hebben in 2017 onderzocht op welke manier energiebesparingsmaatregelen van invloed zijn op de woonlasten. Gemeente onderzoekt of corporaties nul-op-de-meterwoningen kunnen aanbieden. Corporaties, gemeente en andere stakeholders hebben in een bijeenkomst de energietransitie van de gemeente onderzocht. Vidomes heeft besloten om in de gemeenten waarin zij woningen bezit, in totaal zonnepanelen te plaatsen. In 2018/2019 Renovatie en energiemaatregelen bij corporatiewoningen wijk De Heuvel.

11 Stimuleren energielabelsprongen bij woningen Door energiemaatregelen uit te voeren, kunnen woningen een hoger energielabel krijgen; er is sprake van een energielabelsprong. De gemeente stelt zich daarnaast ten doel om het aantal geregistreerde energielabels met 20% te laten toenemen. Doelstelling in energielabelsprongen van huur- en koopwoningen (ten opzichte van 2013). 471 woningen hebben een energielabelsprong gemaakt; woningeigenaren deden een beroep op de. subsidieregeling duurzame maatregelen (tot en met 1 september 2017). Vier gemeentelijke gebouwen zijn energiezuinig gemaakt, wat bovendien heeft geleid tot lagere huurlasten voor huurders (onder andere wijkverenigingen). De maatregelen hebben geleid tot een energielabelsprong van G naar A voor wijkcentra Elzendreef en Kastelenring, een labelsprong van G naar C voor het Alphacomplex en van G naar D voor kinderdagverblijf Burgemeester Roeringlaan. Totale potentiële reductie CO2-uitstoot is gemiddeld 31%, de potentiële energiebesparing is gemiddeld 35%. Klimaatneutraal in 2050 In 2020 In de gemeente zijn initiatieven voor de transitie naar gasloos wonen in voorbereiding. In 2016/ 2017 Ondertekening Manifest Gasloos Wonen en de Greendeal Aardgasvrije Wijken. Hiermee zijn belangrijke stappen gezet op weg naar aardgasloze woningen. Bestaande woningen Start begeleidingstraject energierenovatie in de wijk Essesteijn (Voorburg), in juni was een eerste informatiebijeenkomst. De bewoners ontvangen tweede helft 2017 een digitale huissleutel. De wens is dat bewoners energiemaatregelen nemen en er enkele woningen worden verbouwd tot nul-op-de meterwoningen. De gemeente werkt in dit traject samen met innovatieve partners uit de bouwsector. Nieuwbouw De eerste gasloze nieuwbouwprojecten, Vlietoevers en de Bosrand in de Duivenvoorde Corridor, zijn in voorbereiding. Een deel van de woningen in de Connexionlocatie wordt eveneens gasloos. Kansen voor toekomst Nieuwe gasloze woningen zijn ook mogelijk in het Klein Plaspoelpoldergebied, nog niet ontwikkelde gebieden in de Duivenvoorde Corridor, Schakenbosch, de oude CBS-locatie en de nieuwbouw van de huurwoningen aan de Star in Leidschendam.

12 Inzetten op duurzaam energieverbruik De gemeente heeft energieonderzoek laten doen bij sportverenigingen en hen ondersteund bij de subsidieaanvraag. De complexen van voetbalverenigingen RKAVV en Wilhelmus zijn voorzien van zonnepanelen. Bij voetbalvereniging SEV zijn ledlampen geïnstalleerd. Financiële bijdrage aan energiezuinige huisvesting scoutingvereniging. Het eigendom van Stadstuin Rusthout is overgedragen aan de stichting Vrienden van Rusthout. De verwachting is dat de stichting hiermee gemakkelijker fondsen verwerft voor de aanpassing en het energiezuinig maken van het gebouw (naast een gemeentelijke subsidie). Financiële bijdrage aan een innovatief energieproject van Dunea en Unibail bij The Mall of the Netherlands, Leidsenhage. Hierbij wordt een rivierwatertransportleiding van Dunea ingezet om de warmte-koudeopslag (wko) door The Mall of the Netherlands nog efficiënter te maken. Dit levert mogelijk 30% extra CO2-besparing ten opzichte van conventionele warmte-koudeopslag. Naar verwachting gaat 70% van de winkeliers door de wko daadwerkelijk van het gas af in Financiering energieonderzoek voor vier mkb-bedrijven in het Damcentrum. Acties energiebesparing Energiezuiniger straatverlichting Het gebruik van dimbare armaturen voor openbare verlichting en ledlampen levert een flinke energiebesparing op. Bestaande openbare verlichting wordt geleidelijk vervangen, rekening houdend met de (resterende) levensduur en het gebruik. is 18% van de openbare verlichtingsarmaturen uitgevoerd met ledlampen. Het aandeel dimbare armaturen is 21% in Dit aandeel wil de gemeente verhogen tot 40% in Toelichting: zie bijlage Alle nieuwe armaturen zijn voorzien van ledlampen. Besparing openbare verlichting Effect De gemeente bespaart circa 3% stroom per jaar op openbare verlichting ten opzichte van het voorgaande jaar. De potentiële energiebesparing is 13,68% ten opzichte van Toelichting: zie bijlage

13 5. Gezonde leefomgeving Een gezond woon- en leefklimaat zorgt voor minder ziekte en overlast door luchtvervuiling. Daarom stimuleren we emissiearme mobiliteit, zoals fietsen en elektrisch rijden. In 2020 wil de gemeente bovendien een bijdrage hebben geleverd aan een verminderde blootstelling van kwetsbare groepen aan luchtvervuiling door verkeer en aan de vermindering van overlast door hout stook. Emissiearme mobiliteit Uitbreiding laadpalen elektrische auto s 40 gemeentelijke openbare laadpalen staan op straat, met in totaal 75 aansluitpunten (er zijn 5 palen met een enkele aansluiting). Najaar 2017 Plaatsing van 21 extra laadpalen met in totaal 42 aansluitingen. Dit levert in totaal 61 laadpalen op straat. Feit 439 inwoners rijden elektrisch Promotie fietsgebruik Effect De afgelopen jaren is op zeven punten op de grenzen van de gemeente het aantal fietsers geteld. Het fietsgebruik is ten opzichte van 2015 met 9,6% toegenomen, peildatum april In 2016 Fietspromotie acties: Flyeren bij station Voorburg t Loo. Meer personeel op de fiets: winterklaar maken fietsen gemeentepersoneel. Verbetering fietsroute Essensteijn. Aanleg vrij liggend fietspad Voorburg t Loo - Spinozalaan, start najaar. Asfalteren van de tegelfietspaden Prins Bernhardlaan onder Utrechtsebaan (zomer) en fietspad langs Vlietweg ter hoogte van Sytwende, start najaar. Asfalteren delen fietsroute Notenboompark - Van Ruijsdaellaan, start najaar. Fietspromotieplan en acties zoals Duimen omhoog en Op de fiets werkt 3x beter (met Bereikbaar Haaglanden), de gemeente organiseert het praktisch verkeersexamen basisonderwijs. Overzicht met uitbreiding fietsroutenetwerk. E-bike probeer-actie voor gemeentepersoneel.

14 Verminderen blootstelling van kwetsbare groepen Onderzoek GGD gestart naar maatregelen om de blootstelling van kinderen aan luchtvervuiling door wegverkeer te beperken. In 2018 zijn de resultaten bekend en komt de GGD met een plan van aanpak. Gemeente werkt aan regels voor nieuwe locaties scholen en kinderdagverblijven. Onderzoek gestart naar medische urgentie woningtoewijzing. Toelichting: zie bijlage Verminderen van overlast door hout stook In 2016/2017 GGD Haaglanden heeft een pagina met informatie over de overlast door hout stook gepubliceerd in Het Krantje.

15 6. Overige acties realiseerden we de duurzaamste straat van Leidschendam-Voorburg. Door de inzet van communicatie stimuleren we inwoners en bedrijven om te verduurzamen en ook als organisatie willen we duurzaam inkopen. Duurzaamste straat Duurzame maatregelen in de Burgemeester Van Kolfschotenlaan uitgevoerd, zoals een verkeersvriendelijke inrichting, herbruikbare klinkers die CO2 afvangen, ledverlichting en pratende prullenbakken. Maatschappelijk verantwoord ondernemen In 2016 De gemeente heeft een duurzaam inkoopbeleid. Met de ondertekening van het convenant maatschappelijk verantwoord inkopen is een volgende stap gezet. Doel is om de goederen en diensten die we jaarlijks aanschaffen te verduurzamen. Actieplan maatschappelijk verantwoord inkopen is opgesteld als onderdeel van het nieuwe inkoopbeleid. Communicatie De communicatie rond het thema duurzaamheid is afgelopen jaar geïntensiveerd. Het doel is inwoners te informeren over de mogelijkheden voor duurzame maatregelen in hun leefomgeving. In de communicatie staat een positieve benadering centraal. Vanaf de zomer zijn duurzaamheidsvoorlichters op pad bij evenementen (zoals de Vlietdagen) en op drukke locaties (winkelcentra en sportaccommodaties). Een flyer wordt verspreid met daarin tips om te woon- en leefgedrag te verduurzamen en gebruik te maken van mogelijkheden die de gemeente biedt. Daarnaast worden inwoners uitgedaagd om een EnergyParty thuis te organiseren; de eerste EnergyParty s staan intussen gepland. Om meer inzicht en bewustzijn te kweken bij inwoners en organisaties zijn een wateroverlastkaart, hittestresskaart en thermoscan ontwikkeld, die worden ingezet bij voorlichting en via de website zijn op te vragen. In het voorjaar en zomer is een groene daken-campagne gevoerd met een poster, artikelen en foto s in Het Krantje en goed bekeken facebookposts. Dit om inwoners bewust te maken van de noodzaak tot verkoeling in de stedelijke omgeving en hen te inspireren om een groen dak aan te leggen. De subsidieregeling duurzame initiatieven is via facebook, Het Krantje, de website en diverse media herhaaldelijk onder aandacht gebracht van de inwoners. In het kader van Operatie Steenbreek is campagne gevoerd. Er is een flyer over de aanleg van geveltuintjes en boomtuintjes gemaakt en verspreid, aangevuld met goed bekeken facebookposts rond de Nationale Tuinweek.

16 Ook is campagne gevoerd rond de Week van ons Water, met een pagina in Het Krantje, facebookposts, een demonstratie bij de nieuwe Tolkreek en de fietstocht Volg de waterketen via een beleefapp. Dit najaar wordt opnieuw aandacht besteed aan de Week van ons Water. Een voor iedereen toegankelijke Open Raadhuisavond is gewijd aan de voortgang van de Duurzaamheidsagenda, met onder andere een excursie langs representatieve locaties, toelichting van deskundigen en een informatief filmpje waarin alle duurzaamheidsthema s aan bod komen. In de zomer is een fietspuzzeltocht voor kinderen georganiseerd, de Groene Wielentocht, langs de groene, duurzame plekjes in de gemeente, waarbij kinderen een prijs konden winnen. Hierover is met de doelgroep gecommuniceerd via een flyer, facebook en Het Krantje.

17 Bijlage 1. Een groene en rijke natuur De acties vanuit de Duurzaamheidsagenda beslaan maar een klein deel van de totale groenprojecten. Een overzicht van de plannen voor groen zijn te vinden in het groenstructuurplan. 2. Water en klimaatadaptatie De doelstellingen op het gebied van water- en klimaatadaptatie staan in het water- en rioleringsplan. Binnen de duurzaamheidsagenda ligt de focus op het vergroten van waterbergende capaciteit (sponswerking) van de bodem. In versteende wijken is meer kans op wateroverlast na zware regenval, want de bodem kan het water onvoldoende opnemen. Door het graven van extra waterpartijen en het verwijderen van harde oppervlakten ontstaat een betere sponswerking: de waterbergende capaciteit van de stad neemt toe en de kans op wateroverlast vermindert. De gemeente heeft met het Hoogheemraadschap van Delfland afgesproken om de waterbergende capaciteit in stedelijk gebied te vergroten. 4. CO2-reductie en energiebesparing In 2020 wil de gemeente 20% minder CO2 uitstoten. Daarbij wordt de totale CO2-uitstoot van inwoners, bedrijven, overheid, verkeer vergeleken ten opzichte van Vanaf dit jaar zijn goede cijfers beschikbaar. De doelstelling Op weg naar klimaatneutraal in 2050 uit het Klimaatplan blijkt intussen achterhaald; de oorzaak hiervan zijn de landelijke ontwikkelingen vanuit de Energieagenda en het doorzetten van de trend waarbij woningen daadwerkelijk van het gas afgaan. Beoogd wordt om in Nederland in 2050 energieneutraal, CO2-arm of energieleverend te zijn, wat verder gaat dan klimaatneutraal. De gemeente stelt in 2018/2019 een nieuw energieplan op dat aansluit op het aangescherpte landelijke beleid. In dit energieplan staat wat de gewenste toekomstige energievoorziening voor warmte en stroom in wijken kan worden. De gemeentelijke subsidieregeling duurzame initiatieven is september 2016 opengesteld. Vanaf dat moment is in de gemeente voor m2 aan zonnepanelen met subsidie geplaatst. Daarnaast hebben inwoners hebben voor m2 aan zonnepanelen subsidie aangevraagd (peildatum 20 juni 2017). De Metropoolregio Rotterdam Den Haag heeft onderzocht in hoeverre warmte en koude bronnen zijn in te zetten als vervanging voor gas in woningen in de aangesloten gemeenten. In de Energietransitiewijzer voor de gemeente Leidschendam-Voorburg staat op hoofdlijnen per wijk welke alternatieven er zijn voor verwarming met aardgas. Energiezuiniger straatverlichting Bestaande openbare verlichting wordt geleidelijk vervangen, rekening houdend met de (resterende) levensduur en het gebruik. is 18% van de openbare verlichtingsarmaturen uitgevoerd met ledlampen. Potentiële CO2-reductie bedraagt 13%. Dit is berekend op basis van het energieverbruik in 2013 ( kwh) en 2016 ( kwh). 1 kwh genereert 0,6 kg/co2 uitstoot. Daarmee bedraagt de CO2-uitstoot in kg CO2 en in kg CO2.

18 Meer gasloze woningen Een vermindering van het aardgasgebruik leidt tot vermindering van de CO2-uitstoot. Het aantal nul-op-de-meterwoningen is te vergroten door middel van renovatie van bestaande woningen en door nieuwbouw, zowel van koop- als huurwoningen. Huurlasten ontwikkeling corporatiewoningen Investeren in energiemaatregelen kost geld. Niet alle investeringen zijn door te belasten aan de huurder. Bij het realiseren van energiebesparende maatregelen in huurwoningen geldt een aanvaardbare huurontwikkeling als randvoorwaarde. 5. Gezonde leefomgeving In het Actieplan Luchtkwaliteit staan acties die moeten leiden tot behoud en verbetering van de luchtkwaliteit. Luchtvervuiling door wegverkeer bij scholen en kinderdagverblijven is een risico voor kinderen. De GGD is een onderzoek gestart naar maatregelen om de blootstelling van kinderen aan luchtvervuiling door wegverkeer te beperken. Regels voor nieuwe locaties scholen en kinderdagverblijven: De gemeente heeft regels opgesteld om te zorgen dat in de toekomst geen nieuwe scholen en kinderdagverblijven langs drukke wegen komen. Na advies van de GGD (najaar 2017) stelt de gemeenteraad de regels voorjaar 2018 vast. Medische urgentie bij woningtoewijzing Patiënten met ernstige long- en hartziekten die langs drukke wegen wonen, ondervinden vaak extra gezondheidsklachten door luchtververvuiling. De GGD onderzoekt verruiming van de mogelijkheid om medische urgentie te verlenen bij woningtoewijzing aan deze kwetsbare groep. Het onderzoek is najaar 2017 gereed; besluit volgt in Fietstellingen Binnen de gemeente worden sinds 2016 fietsbewegingen geteld. Resultaten zijn nog niet bruikbaar voor vergelijking (nog geen jaar gemeten, tellingen wisselen sterk per maand). Laadpalen De cijfers hebben betrekking op de laadpalen die worden geëxploiteerd door BAM Alfen. In de gemeente bevinden zich nog vijf extra laadpalen die een andere partner, EV Net NL, exploiteert.