2e Wereldoorlog verslag Verslag over de 2e Wereldoorlog. Jeroen de Wit Werkstuk Basisschool 2012

Transcriptie

1 2e Wereldoorlog verslag Verslag over de 2e Wereldoorlog Jeroen de Wit Werkstuk Basisschool 2012 Foto zelf gemaakt in herdenkingskamp Westerbork. Carnavalsvakantie 2012

2 Inhoudsopgave Voorwoord! 2 Ontstaan van de oorlog! 3 Adolf Hitler! 4 Jodenvervolging! 7 Anne Frank! 9 Verzet/NSB! 11 Geallieerden! 12 Hongerwinter! 13 Nederlands Indië! 14 Bevrijding! 15 Interview! 16 Tijdlijn! 19 Nawoord! 21 Bronnen! 22

3 Voorwoord Oorlog lijkt me verschrikkelijk. Het lijkt wel op een grote ruzie. Maar het is toch veel erger. Alles wordt totaal anders. Je kunt niet zomaar de straat op gaan. Niet meer met je vrienden spelen. Je kunt de dingen die je nodig hebt niet zomaar meer (ver)kopen. Er is overal dreiging en overal gevaar. De één vertrouwt de ander niet meer. Je mag niet meer zeggen wat je van iets vindt of doen wat je wilt. Je wordt gedwongen om dingen te doen die je helemaal niet wilt. Mensen worden bang voor elkaar. Ze durven elkaar niet meer te vertrouwen. Op school hebben we veel dingen gedaan de laatste tijd over de 2e Wereldoorlog. We hebben alle 13 afleveringen van 13 in de Oorlog gekeken. Ik vond dat ze het in die serie allemaal heel goed uitlegde. We hebben een werkboekje gekregen dat over de afleveringen van 13 in de Oorlog ging. De vader van m n ene opa en de moeder van m n andere opa hebben de oorlog alle twee op een vreselijke manier meegemaakt. Ik heb ze daarom geïnterviewd en dat kan je als laatste in dit verslag lezen. Jeroen de Wit 2e Wereldoorlog verslag 2

4 Ontstaan van de oorlog In 1914 brak de Eerste Wereldoorlog uit. Hitler vocht met de Duitsers mee. Hij deed dat vrijwillig. Hij vond de Duitsers een geweldig volk. In die oorlog kreeg hij zelfs 2 medailles voor zijn dapperheid. Hij raakte gewond, maar niet heel erg. Toen Duitsland in 1918 de oorlog verloren had, bleef Hitler in het Duitse leger. Na de oorlog moest Duitsland de schade aan veel landen terugbetalen. Vooral aan Frankrijk. Totaal moest Duitsland 132 miljard terugbetalen! De Duitsers (en ook Hitler) wilden ooit nog eens wraak nemen... Er brak in de wereld een moeilijke tijd aan. Er was veel werkeloosheid. Er was ook veel armoede. Er was één man die de Duitsers beloofde dat het allemaal wel weer goed zou komen: Adolf Hitler. Omdat hij zo n goed prater was, kon hij mensen dingen doen geloven die niet waar waren: hij gaf de Joden de schuld van alle problemen in het land... Jeroen de Wit 2e Wereldoorlog verslag 3

5 Adolf Hitler Adolf Hitler werd geboren op 20 april Alois Hitler was zijn vader, hij werkte bij de douane. Zijn moeder was erg lief voor Adolf. Toen Adolf Hitler n kind was, was hij een gewoon jongetje. Toen Hitler 16 jaar was, overleed zijn vader. Vanaf dat moment ging het niet meer zo goed met hem op school. Hij deed niet goed zijn best waardoor hij van school gestuurd werd. Hij wilde toen kunstschilder worden, maar dan moest je 18 jaar zijn. Hij was nog maar 16. Hij moest dus nog 2 jaar wachten In die 2 jaar tijd zat hij thuis een beetje te tekenen of hij hielp zijn moeder. Toen Hitler 18 jaar was, ging hij naar Wenen toe. Daar was een school waar je kunstschilder kon worden. Hitler liet zijn mooiste tekeningen zien, maar de mensen vonden zijn tekeningen niet goed genoeg. Hij werd dus niet toegelaten op de school. Toch bleef Hitler in Wenen wonen. Hij huurde een kamer samen met een (muziek)vriend. Niet lang hierna overleed zijn moeder. In Wenen bleef hij tekenen, want hij vond dat zijn tekeningen goed genoeg waren. Hij ging 1 jaar later nog een keer proberen om op de school te komen waar je kunstschilder kon worden. Maar hij werd weer niet toegelaten. De school vond zijn tekeningen nog steeds niet goed genoeg. En dat was niet de enige pech... want zijn geld was ook nog opgegaan. Hij kon de kamer niet meer betalen... 4 Jaar lang was Hitler heel erg arm. Soms moest hij zelfs buiten slapen, op straat. Hij probeerde overal aan werk te komen, maar hij had geen diploma's. Daarom hielp hij mensen door koffers te dragen en sneeuw te ruimen. De mensen vonden hem er als een zwerver uit zien. Daardoor kreeg Hitler de pest aan de rijke mensen, vooral de rijke Joden. De Joodse mensen in Duitsland hadden vaak een goede baan (advocaat, juwelier, handelaar). Jeroen de Wit 2e Wereldoorlog verslag 4

6 De N.S.D.A.P. Op een dag ging Hitler naar de vergadering van de "Duitse Arbeiderspartij". Die partij had (maar) 50 leden. Hitler werd lid van die partij. In het begin deed hij kleine werkjes voor de partij, zoals krantjes rondbrengen en geld ophalen. De naam van de partij werd ook veranderd: het werd de N.S.D.A.P. (Nationaal - Socialistische Duitse Arbeiderspartij). 2 Jaar later zou Hitler leider worden van de partij. Toen hadden ze al leden. Het symbool van de partij was een vlag met een zwart hakenkruis erop. In 1942 had de partij zelfs meer dan 7 miljoen leden! Vooral in 1933 steeg het aantal leden erg snel. Al snel dacht Hitler dat hij wel de macht over zou kunnen nemen. Hij maakte samen met anderen stiekem een plan om de regering in Berlijn af te zetten. Duizenden mensen liepen samen met hem naar Berlijn om daar de regering af te zetten, maar de opstand ging niet goed... Plotseling klonken er schoten en er vielen 19 doden. De mensen renden druk in paniek weg. Hitler werd gearresteerd, ze wisten namelijk dat hij de opstand had bedacht. Hitler werd veroordeeld tot 5 jaar gevangenisstraf! Mein Kampf Op het plaatje hiernaast kijkt Hitler uit zijn gevangenisraam. In de gevangenis zou hij een boek schrijven dat "Mijn Strijd" (Mein Kampf) heette. Het boek is nu verboden in veel landen. In het boek "Mein Kampf" schreef Hitler hoe hij over dingen dacht. Hij schreef eigenlijk zijn eigen toekomst als hij aan de macht zou komen. Er stonden 2 gevaarlijke dingen in: 1. Ongelijkheid. Volgens Hitler zijn niet alle mensen van gelijk. Blanke mensen zijn beter dan de zwarte mensen. Onder andere Duitsers maar ook bijvoorbeeld Nederlanders zijn de aller beste mensen. Zij waren beter dan iedereen. De slechtste mensen vond Hitler de Joodse. Dat waren de mensen die zorgden voor al de woede in de wereld. Dit sloeg natuurlijk nergens op! Helaas waren er meer mensen die hem wel geloofden. Er waren ook professoren, journalisten, Jeroen de Wit 2e Wereldoorlog verslag 5

7 leraren en schrijvers die het met Hitler eens waren. In het boek stond ook dat Hitler alle Joden wilde vermoorden! 2.dictatuur Om Duitsland weer tot een groot en machtig land te maken, was er maar 1 leider nodig. Dat was natuurlijk Hitler zelf. Het hele volk moest voor hem zijn. Als mensen het niet met hem eens waren, werden ze vermoord of opgepakt. Er mocht maar op 1 partij gestemd worden, de NSDAP. Na 1 jaar in de gevangenis te hebben gezeten, werd Hitler al weer vrijgelaten. Hij werd weer leider van de NSDAP. In 1933 zou Hitler de leider van Duitsland worden. Tijdens de oorlog Hitler liet veel fabrieken bouwen waar veel dingen voor in de oorlog gemaakt konden worden, bijvoorbeeld tanks, wapens of bommen. Duitsland had nu veel meer wapens dan andere landen. Toen de Tweede Wereldoorlog begon in september 1939 hadden de Duitsers het beste leger van de hele wereld. Jeroen de Wit 2e Wereldoorlog verslag 6

8 Jodenvervolging Tussen 1940 en 1945 werden bijna alle Joden vermoord. De Joden opsporen, ze naar werkkampen brengen en vermoorden wordt de Jodenvervolging genoemd. Omdat Hitler een hekel had aan Joden en hij dacht dat alle problemen door hen kwamen, wilde hij alle Joden weg hebben. De jodenvervolging begon met dat de Joden niet meer alles mee mochten doen. Ze mochten niet meer naar de bioscoop of theater. Ze verloren hun baan omdat ze ontslagen werden. Er werd precies bijgehouden wie er Joods was en wie niet. Joden moesten een davidster gaan dragen. Vanaf juli 1942 besloten de Duitsers om alle Joden naar Oost Europa te brengen. Alle Joodse gezinnen kregen een bericht dat ze hun koffers moesten pakken om daar te gaan werken. Ze werden opgehaald en werden in treinen gezet naar kamp Westerbork in Drenthe. Ik ben dit jaar in de Carnavalsvakantie in kamp Westerbork geweest. Hiernaast zie je hoe kamp Westerbork er uit heeft gezien. Er waren barakken waar mensen sliepen, werkten en aten. Het leven was er zo gewoon mogelijk. Er werden bijvoorbeeld muziek optredens gehouden. Iedereen die daar was wist wel dat er iedere dinsdag een trein vol mensen zou vertrekken naar een concentratiekamp. Ze wisten niet precies wat daar zou gebeuren maar iedereen was bang. Elke dinsdag was iedereen bang dat zijn of haar naam genoemd zou worden om mee te gaan met de trein. Anne Frank zat op de laatste trein die ooit was Jeroen de Wit 2e Wereldoorlog verslag 7

9 vertrokken uit kamp Westerbork. Er is daar een museum met allemaal persoonlijke herinneringen van mensen die in Westerbork gevangen hebben gezeten. Vanuit daar werden ze naar de vernietigingskampen in Oost-Europa gebracht. Daar zijn meer dan (!) Joodse mensen uit Nederland vermoord. Totaal zijn er Europese Joodse mensen vermoord. Op de foto hieronder (heb ik genomen in kamp Westerbork) kun je goed zien hoeveel Joden zijn vermoord. Links is voor de oorlog en rechts na de oorlog. Jeroen de Wit 2e Wereldoorlog verslag 8

10 Anne Frank Anne frank was een Joods meisje dat was geboren in 1929 in de Duitse stad Frankfurt am Main. In 1933 was Hitler in Duitsland aan de macht gekomen en hij wou alle Joden weg hebben. In dat jaar vluchtte Anne naar Nederland. Anne en haar vader, moeder en zus kregen een woning in de Amsterdamse Rivierenbuurt. Anne ging daar ook naar school en leerde Nederlands. Omdat de Duitsers ook in Nederland alle Joden weg wilden hebben moest Anne naar een Joodse school. Ze vond het heel erg dat ze afscheid moest nemen van haar leraren en vriendjes en vriendinnetjes. Joden moesten ook een ster gaan dragen (davidster) zodat iedereen kon zien dat ze Joods waren. Bij bioscopen, theaters en cafe s kwamen opeens bordjes te staan dat het daar verboden voor Joden was. Vanaf juli 1942 besloten de Duitsers om alle Joden naar Oost Europa te brengen. Alle Joodse gezinnen kregen een bericht dat ze hun koffers moesten pakken om daar te gaan werken. Anne kreeg ook zo n bericht. Ze wilden niet gaan omdat ze bang waren en besloten zich te verbergen. Samen met nog 4 andere mensen gingen ze wonen in een huis achter het bedrijf van vader Frank aan de Prinsengracht. Je kon het huis alleen binnen via een kastdeur. Anne kreeg voor haar verjaardag een dagboek waar ze in is gaan schrijven. Anne schreef op wat ze voelde, dacht en wat er die dag was gebeurd. Ze schreef dat ze later, als ze groot was graag schrijfster zou willen worden. Twee jaar lukte het de familie om zich te verbergen. Maar toen werden ze verraden, en opgepakt. Anne is toen naar kamp Westerbork gebracht. Vanuit daar is ze naar het concentratiekamp Bergen-Belsen gebracht. Daar is ze gestorven door Jeroen de Wit 2e Wereldoorlog verslag 9

11 uitputting. Ook Anne s zus ging daar dood. Anne s moeder ging dood in Auschwitz. Alleen Anne s vader, Otto Frank overleefde het kamp. Toen de oorlog voorbij was kreeg Otto Frank het dagboek van Anne van Miep Gies, een vrouw die had geholpen met het onderduiken. In 1947 werd het dagboek uitgegeven met de naam: Het Achterhuis. Het werd wereldberoemd. Maar net op tijd, want het huis stond op het punt om gesloopt te worden. Dit is gelukkig niet gebeurd... Jeroen de Wit 2e Wereldoorlog verslag 10

12 Verzet/NSB Tijdens de 2e Wereldoorlog ontstonden in Nederland 2 groepen: degene die voor Hitler waren en degene die tegen de Duitsers waren. Sommige mensen die voor Hitler waren hielpen de Duitsers ook echt. Ze verraadden wie onderduikers had en wie tegen de Duitsers waren. Deze groep mensen sloot zich aan bij de NSB. NSB stond voor Nationaal Socialistische Beweging. Deze partij bestond al voor de 2e Wereldoorlog en ging in de oorlog Hitler helpen. Gelukkig waren er ook mensen die tegen de oorlog en Hitler waren. Deze mensen vormden het verzet. Ze deden vooral de volgende dingen: Het was tijdens de oorlog moeilijk om precies te weten wat er voor nieuws was. De kranten werden door de Duitsers gecontroleerd. Er mochten alleen dingen in staan die gunstig waren voor de Duitsers. Je las bijv, niet dat de Engelsen, Amerikanen of Russen bezig waren de Duitsers te verslaan. Daarom werden er door verzetsmensen kranten uitgegeven waarin teksten stonden die van de Duitsers niet mochten. Dat waren de 'illegale' kranten. Zo vervoerden bijvoorbeeld vrouwen de kranten onder boodschappen en groenten. Ze maakten radio uitzendingen (Radio Oranje). Ze maakten persoonsbewijzen na zodat Joden konden bewijzen dat ze niet Joods waren. Ook hielpen ze mensen die vluchtten voor de Duitsers, de onderduikers. Al dit werk was heel gevaarlijk. Verzet mensen waren dan ook heel dapper.als ze opgepakt werden door de Duitsers kregen ze hele zware straffen. Jeroen de Wit 2e Wereldoorlog verslag 11

13 Geallieerden De geallieerden waren de landen die de oorloog hadden verklaart tegen Hitler. Dit waren onder andere Engeland, China, Amerika en Rusland. Ook de landen die door Duitsland waren ingenomen noemen we de Geallieerden. Dat zijn: Nederland, België, Frankrijk, Polen en Noorwegen. De geallieerden vochten tegen Duitsland. Heel bekend is de invasie bij Normandië. Bij deze invasie vochten heel veel landen samen tegen de Duitsers. Amerikanen en Engelse kwamen over de zee aan op het strand in Normandië. Maar ook andere landen vochten mee, bijvoorbeeld Canada. Er werd ook vanuit de lucht gevochten. Dit werd D-Day genoemd. De D staat voor Decision. Dat is Engels voor beslissing. Het was de beslissende dag in de oorlog. Jeroen de Wit 2e Wereldoorlog verslag 12

14 Hongerwinter Met de hongerwinter bedoelen we de winter aan het einde van de oorlog waarin er veel honger was. In Brabant, Limburg en Zeeland was geen honger. Want zij waren eind 1944 al bevrijd. Het noorden van Nederland was nog niet bevrijd en de Duitsers hielden alles tegen. Ook het eten. Er stierven meer dan Nederlanders van de honger. Heel erg eigenlijk want vlak daarna werden ze bevrijd. De winter was heel erg koud en er was geen brandstof. Dus waren er geen kolen om kacheltjes aan te maken. Als er al eten was kon het ook niet klaar gemaakt worden. De rivieren waren bevroren. Er konden dus geen boten met eten of met kolen naar noord Nederland komen. Er was ook nog een spoorwegstaking. Dus kwam het eten ook niet via de trein. Jeroen de Wit 2e Wereldoorlog verslag 13

15 Nederlands Indië Nederlands Indië is de naam voor wat we nu Indonesië noemen. In Nederlands Indie kwamen heel veel Nederlanders vanaf In die tijd stond Nederland bekend om het handelen met andere landen. Ze waren goed in schepen bouwen en haalden kruiden en andere dingen uit Nederlands Indië. In de 2e wereldoorlog wordt Nederlands Indië bezet door Japan. Japan hoort in de oorlog bij Duitsland. Nederlanders worden door de Japanners gevangen genomen en in kampen gestopt. Dit werden Jappenkampen genoemd De gevangenen werden slecht behandeld. Er was weinig eten en ze moesten hard werken in de kampen. Als je je niet aan de regels hield kon je zware straffen krijgen. Er werden geen gevangenen vermoord door de Jappeners. Er stierven er wel veel door ziektes en vermoeidheid. Jeroen de Wit 2e Wereldoorlog verslag 14

16 Bevrijding Het zuiden van Nederland in in 1944 bevrijd en het noorden in De bevrijding wordt gevierd op 5 mei. De bevrijding begon op 6 juni 1944 in Frankrijk, in Normandie, met de invasie. Nederland werd bevrijd door verschillende andere landen. De Canadezen hielpen, de Amerikanen, de Engelsen, de Polen, Belgische en Fransen. Natuurlijk hebben ook de mensen in het verzet in Nederland geholpen. De bevrijding duurde heel erg lang omdat er ook nog een hongerwinter tussen zat. Maar eindelijk, na 5 jaar oorlog, was Nederland weer vrij. Jeroen de Wit 2e Wereldoorlog verslag 15

17 Interview Mijn familie heeft natuurlijk ook de oorlog meegemaakt. Ik heb mijn opa s geïnterviewd om daarover meer te weten te komen. Hieronder heb ik eerst mijn stamboom getekend zodat je goed weet om wie het gaat. Ik heb mijn beide opa s geïnterviewd, die heb ik in geel ingetekend. De erge dingen die in mijn familie zijn gebeurd gaan over de mensen die ik in blauw heb gezet. Ik kon deze mensen niet meer interviewen want zij leven niet meer. Interview met Opa Jack Vraag: Hoe oud was je in de oorlog? Antwoord: In het begin van de oorlog, in 1940, was ik 3 jaar. Aan het einde van de oorlog, in 1945, was ik 8 jaar. Vraag: Wat vond je het ergst uit de oorlog? Antwoord: Dat mijn moeder gevangen werd. Mijn moeder heeft geholpen om franse krijgsgevangenen de grens over te smokkelen. De pastoor heeft haar verraden. Eerst werd ze gevangen genomen in Kamp Vught. Jeroen de Wit 2e Wereldoorlog verslag 16

18 Kamp Vught in Nederland, vlakbij Den Bosch. Hier zat mijn overgroot oma eerst even. Gevangenen: Doden: 735 Daarna werd ze via Kleef [concentratie kamp in Duitsland] gevangen gehouden in Dresden. In Dresden zat mijn moeder in concentratiekamp Flossenbürg, 1 op de 3 gevangenen stierf daar. Vraag: Wat moest ze daar doen? Antwoord: Haar werk bestond uit granaten vullen. Vraag: Hoe is ze weer thuis gekomen? Antwoord: Ze is bevrijd door de Russen. Ze kwam met de trein en te voet naar Nederland. Begin 1945 kwam ze terug. Vraag: Konden jullie gewoon leven, wat was er anders? Antwoord: We gingen gewoon naar school en hadden weinig last van Duitsers. Onze tante zorgde voor ons. Mijn vader had in de tuin een schuilkelder gemaakt. We gingen erin als er luchtalarm was. De lucht was soms vol met vliegtuigen. We vonden overal kogels en daar speelde we mee. Vraag: Haten jullie de Duitsers? Antwoord: Ja, mijn moeder ging nooit naar Duitsland. Nu is het niet zo erg meer. Vraag: Hoe was de bevrijding Antwoord: We zijn door de Canadezen bevrijd. De bevrijders maakten achter in de tuin kampen met potten waar hele grote vuren onder brandden. En we hebben toen m n moeder weer voor het eerst ontmoet. Interview met Opa Rien Vraag: Hoe oud was je in de oorlog? Antwoord: De oorlog was van 1940 tot In het begin, mei 1940 was ik nog niet geboren. Ik ben geboren in november In 1945 was ik dus 4 jaar. Vraag: Wat vond je het ergst uit de oorlog? Antwoord: Het ergste was dat mijn vader is gestorven. Hij werd doodgeschoten op de 1e dag in de oorlog. 6 maanden later werd ik geboren. Ik heb nooit een vader gehad. Jeroen de Wit 2e Wereldoorlog verslag 17

19 Dit is een Kazemat bij Roermond aan de Maaslinie. Een Kazemat is een soort bunker. De kazematten waren gebouwd om de Duitsers tegen te houden bij de Maas. Mijn overgrootopa zat in zo n Kazemat en hij moest ervoor zorgen dat de Duitsers de Maas niet zouden oversteken. De Duitsers waren veel sterker en gooide een granaat naar binnen. Vraag: Konden jullie gewoon leven in de oorlog, wat was er anders? Antwoord: Mijn moeder en ik gingen leven bij mijn oma en opa omdat mijn vader was gestorven. Er was weinig te eten. Opa en oma hadden wel kippen en daarom aten we altijd eieren en soms een kipje. De buurman was een boer en daarvan kregen we eten: melk en vlees. Opa had ook een eigen moestuintje. Er waren wel Duitsers in het dorp maar daar hadden we niet zo veel last van. Af en toe waren er luchtaanvallen en dan gingen we in de schuilkelder. De bommen zijn nooit in ons dorp gevallen, behalve bij de bevrijding. Er is wel ooit een man doodgeschoten in ons dorp. Vraag: Hoe zagen de schuilkelders eruit? Antwoord: De buren hadden een kelder voor opslag van voer voor de dieren. Deze kelder werd gebruikt als schuilkelder. We zaten er met zijn 10-en in. De schuilkelder was van steen. De schuilkelder was van boven dichtgemaakt en gecamoufleerd. We gingen er alleen in als er een luchtalarm was. Mijn bedje hing aan de muur. Mijn buurjongen hing aan de andere kant. En dan zwaaide ik soms naar hem. Vraag: Haten jullie de Duitsers? Antwoord: Ja, in de familie werd gezegd: Rot moffen. Ik haatte de Duitsers niet. Ze werden gedwongen door hun leiders. Vraag: Hoe was de bevrijding? Antwoord: Tijdens de bevrijding hadden twee Duitse militairen zich verscholen in onze kelder. Ze waren bang dat de bevrijders ze zouden vermoorden. Ik zat in onze gewone kelder en daar zaten die Duitsers ook. De bevrijders belden aan elke deur om te vragen of er Duitsers waren. Toen ze bij ons aanbelden deed mijn opa open. Het waren 2 Canadezen. Opa liep door de lange gang en zei: Daar zitten ze. De Duitsers gingen mee zonder geweld of schieten. Jeroen de Wit 2e Wereldoorlog verslag 18

20 Tijdlijn De inval Verduistering O.Z.O Duitsland valt Nederland onverwachts binnen. De ramen werden bedekt en alles werd zwart Dit schreven Nederlandse verzetsmensen op. Het betekent: Oranje Zal Overwinnen. Februaristaking De NSB ers pestten joodse mensen. De mensen in Amsterdam gaan vechten. Na een knokpartij is er een NSB er gedood. Daarom pakken de Duitsers 425 joodse mannen op. Daarom stopte de Amsterdammers op 25 februari 1941 met werken en gingen op straat protesteren Rusland In juni 1941 vallen de Duitsers Rusland aan en verliezen. Amerika In december 1941 verklaarden Duitsland en Japan de oorlog aan Amerika. Persoonsbewijs Het persoonsbewijs wordt verplicht. Het is een soort paspoort. Iedereen vanaf 14 moet het altijd bij zich hebben. Bonnetjes Er is weinig eten, daarom zijn er bonnetjes. Met een vleesbonnetje kan je vlees kopen en met een broodbonnetje brood. Jeroen de Wit 2e Wereldoorlog verslag 19

21 Doden Er waren meer dan doden aan het begin van de oorlog. Er leefde ongeveer Joden in Nederland waar er ongeveer dood gingen Invasie Op 6 juni 1944 begint de invasie. Amerikaanse en Britse groepen komen over zee naar Frankrijk. Die dag wordt D-Day genoemd. Hongerwinter Noordelijk Nederland werd later bevrijd dan Brabant. In de laatste Oorlogswinter stierven in Noord- Nederland mensen van honger en kou Hitlers dood Op 30 april 1945 pleegt Hitler zelfmoord. In mei geeft Duitsland zich over. Jeroen de Wit 2e Wereldoorlog verslag 20

22 Nawoord Ik vond het heel interessant om dit verslag te schrijven omdat ik nu meer weet van de geschiedenis van Nederland. Het interessantste vond ik het onderwerp over Anna Frank omdat ik het bijzonder vind dat ze zo lang in zo n achterhuis hebben gewoond. Want ze moesten heel stil zijn en dat lijkt me heel moeilijk. Ik vond het ook bijzonder om in Westerbork geweest te zijn. Daar is zoveel ellende gebeurd en daar zat Anna Frank ook. Jeroen de Wit 2e Wereldoorlog verslag 21

23 BRONNEN Opa en Oma (Interview) Wikipedia.nl Entoen.nu (Anne Frank) 13indeoorlog.ntr.nl Herdenkingskamp Westerbork Jeroen de Wit 2e Wereldoorlog verslag 22