Inventarisatie van de verzekerbaarheid van schade als gevolg van extreme regenval en wateroverlast

Transcriptie

1 abcdefgh Inventarisatie van de verzekerbaarheid van schade als gevolg van extreme regenval en wateroverlast Bij particulieren: inboedel en opstal (woonhuis) Bij bedrijven: inventaris/goederen en opstal/gebouwen EINDRAPPORT 05 december p en 7b RIZA werkdocument X

2 abcdefgh Inventarisatie van de verzekerbaarheid van schade als gevolg van extreme regenval en wateroverlast Bij particulieren: inboedel en opstal (woonhuis) Bij bedrijven: inventaris/goederen en opstal/gebouwen Eindrapport RIZA werkdocument X

3 Inhoudsopgave SAMENVATTING INLEIDING WERKWIJZE LITERATUURSTUDIE VAN RELEVANTE RAPPORTEN, NOTA S EN ARTIKELEN STUDIE VAN GEGEVENS AFKOMSTIG VAN DE VERZEKERAARS RELATIE MET NORMERING LITERATUUR OVER HET VERZEKEREN VAN WATERSCHADE ARTIKEL EN RAPPORTEN VERZEKEREN VAN WATERSCHADE, HKV COMMISSIE TEGEMOETKOMING BIJ RAMPEN EN CALAMITEITEN (COMMISSIE BORGHOUTS) VERZEKERBAARHEID VAN WATERSCHADE DOOR VERZEKERINGSMAATSCHAPPIJEN STATISTIEKEN WATEROVERLAST: EEN BREED BEGRIP PARTICULIEREN Schade als gevolg van extreme neerslag en andere vormen van wateroverlast Aangeschreven maatschappijen welke wateroverlast verzekeren Afstemming met waterbeheerder en het op orde zijn van het watersysteem Claims, premie en regio BEDRIJVEN Schade als gevolg van extreme neerslag en andere vormen van wateroverlast Afstemming met waterbeheerder en het op orde zijn van het watersysteem NORMERING WATEROVERLAST WELKE WATEROVERLAST IS ER GENORMEERD EN HOE ZIEN DE NORMEN ERUIT? DE STATUS VAN DE VOORGESTELDE NORMEN DE RELATIE MET DE NORMEN EN DE VOORWAARDEN VAN DE VERZEKERINGSMAATSCHAPPIJEN DE RELATIE TUSSEN WAT DE NORMEN DEKKEN EN DEKKING VAN DE WTS CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN ALGEMENE CONCLUSIES PARTICULIEREN BEDRIJVEN NORMERING AANBEVELINGEN Verzekerbaarheid van schade als gevolg van extreme regenval

4 BIJLAGE 1 BIJLAGE 2 BIJLAGE 3 BIJLAGE 4 BIJLAGE 5 BIJLAGE 6 BIJLAGE 7 BIJLAGE 8 TEKST NATIONAAL BESTUURSAKKOORD WATER NEERSLAGCLAUSULE VERBOND VAN VERZEKERAARS WET TEGEMOETKOMING SCHADE BIJ RAMPEN EN ZWARE ONGEVALLEN (WTS) LITERATUURLIJST BRIEF AAN VERZEKERINGSMAATSCHAPPIJEN ENQUÊTE VERZEKERINGSMAATSCHAPPIJEN VERDUIDELIJKING VAN BEGRIPPEN WELKE IN POLISVOORWAARDEN WORDEN GEBRUIKT UITSLUITINGEN VAN SCHADE VEROORZAAKT DOOR OVERSTROMING 4 Verzekerbaarheid van schade als gevolg van extreme regenval

5 1 Samenvatting Aanleiding Na de enorme regenval en (dreigende) overstromingen van 1998 heeft de regering uitgesproken dat het van belang is de verzekerbaarheid van schade als gevolg van dergelijke extreme weersituaties te stimuleren. In 2000 hebben het Verbond van Verzekeraars en de Federatie van Onderlinge Verzekeringmaatschappijen haar leden geadviseerd om opstal-, inboedel- en inventaris- en goederenverzekeringen uit te breiden met een meeromvattende dekking tegen schade als gevolg van regenwater. In deze inventarisatie is onderzocht in hoeverre het mogelijk is om schade als gevolg van wateroverlast aan inboedel/opstal/inventaris en gebouwen via verzekeringsmaatschappijen te laten dekken. Werkwijze Eerst is er studie gedaan naar - bestaande literatuur over het verzekeren van waterschade (bijlage 4). - gegevens welke afkomstig zijn van de verzekeraars. - de mogelijkheden van schadevergoeding via de WTS en de werkzaamheden van de commissie Tegemoetkoming Schade bij Rampen en Calamiteiten (commissie Borghouts) en de procedure ervan. Daarna is er gekeken of er een relatie is tussen hetgeen de verzekeringsmaatschappijen dekken, het normenstelsel regionale wateren (Unie van Waterschappen) en hetgeen vergoed wordt via de WTS. Conclusies Hieronder worden de belangrijkste conclusies weergegeven (voor meer informatie zie hoofdstuk 7) In deze inventarisatie wordt wateroverlast als volgt gedefinieerd: directe neerslag én water (indirecte neerslag) dat overstroomt (inundatie) uit waterlopen uitsluitend als gevolg van hevige plaatselijke neerslag (zie ook 5.1). Deze definitie wordt in dit rapport als uitgangspunt gebruikt bij het verzekeren van waterschade. Het begrip wateroverlast wordt in de verzekeringswereld breed geïnterpreteerd. Schade als gevolg van directe neerslag (al dan niet extreem of hevig) wordt vaak ook als wateroverlast gezien. Er is veel onduidelijkheid in (wat wordt er precies bedoeld met ieder plotseling van buiten komend onheil ) en ruime interpretatiemogelijkheid van ( neerslag onvoorzien de woning binnengedrongen, hoort hierbij ook neerslag via de openbare weg?) de meeste polisvoorwaarden. 40%van de verzekeringsmaatschappijen (19 van de 47) welke inboedel- en opstalverzekeringen aan particulieren aanbieden, dekken schade als gevolg van wateroverlast (uitgaande van bovenstaande vetgedrukte definitie). Circa 11% van de maatschappijen (4 van de 35) welke inventaris/goederen en/of gebouwen aan bedrijven aanbieden, dekken schade als gevolg van wateroverlast (uitgaande van de bovenstaande vetgedrukte definitie. Uitgaande van de definitie van wateroverlast welke in dit rapport als uitgangspunt wordt gebruikt, blijkt dat alle maatschappijen die schade 5 Verzekerbaarheid van schade als gevolg van extreme regenval

6 als gevolg van wateroverlast dekken, de polisvoorwaarden volgens het advies van het Verbond gebruiken. Alle maatschappijen hanteren in de polissen de volgende uitsluitingen: schade als gevolg van overstroming van waterkeringen, indien het overlopen niet wordt veroorzaakt door hevige plaatselijk neerslag en schade veroorzaakt door het binnenstromen van grondwater. Geen van de verzekeringsmaatschappijen heeft contact gehad met de waterbeheerder(s) om te bepalen of de dekkingsmogelijkheden van waterschade zijn af te stemmen op de situatie (op orde/niet op orde etc.) van het watersysteem. Door het gebrek aan afstemming is het niet mogelijk om te bezien of er een relatie aanwezig is tussen de polisvoorwaarden van de verzekeringsmaatschappijen en de normering. In de WTS staan geen technische voorwaarden c.q. normen waaraan een wateroverlastgebeurtenis zou moeten voldoen alvorens als eens ramp te mogen worden bestempeld. De WTS wordt bij koninklijk besluit in werking gesteld. Door het ontbreken van exacte normen voor het in werking stellen van de WTS, kunnen er geen conclusies worden getrokken omtrent de relatie tussen de WTS en de normering. Tijdens het interpreteren van de gegevens en het schrijven van het rapport zijn er nogal veel onduidelijkheden naar boven gekomen. Het heeft tijdens dit onderzoek ontbroken aan tijd om deze onduidelijkeden weg te nemen en het onderzoek kan dan ook voornamelijk worden gezien als beeldvormend. Aanbevelingen (deze aanbevelingen zijn opgesteld vanuit een maatschappelijke wenselijkheid) Zorg voor duidelijke, juiste en breed toegankelijke gegevens van de verschillende verzekeringsmaatschappijen zodat de consument makkelijk over de juiste gegevens kan beschikken en hun kennis kan vergroten (zij kunnen alvorens een beslissing te nemen welke verzekeringsmaatschappij te kiezen, de voorwaarden vergelijken). Om misverstanden over de reikwijdte van de dekkingen van verzekeringen te voorkomen, is het beter de polisvoorwaarden zo duidelijk mogelijk weer te geven De mogelijkheid voor bedrijven om zich te verzekeren tegen wateroverlast erg klein is. De verzekeringsmaatschappijen zouden moeten worden aangemoedigd om de mogelijkheid tot het verzekeren van waterschade bij bedrijven te vergroten. Er is momenteel geen relatie tussen de voorwaarden van de polissen, de normering van het watersysteem en de toepassing van de WTS. Om in de toekomst de verantwoordelijkheidsvraag bij schade als gevolg van wateroverlast snel te kunnen beantwoorden, zal er een duidelijke koppeling moeten worden gemaakt tussen wat verzekeringsmaatschappijen dekken, de verantwoordelijkheid van de waterbeheerders betreffende het op orde zijn van het watersysteem en de rol van de WTS hierbij. Het onderzoek is, door de tijdens de inventarisatie naar boven gekomen onduidelijkheden, voornamelijk beeldvormend gebleken. Om een gedetailleerdere weergave van de voorwaarden en cijfers te kunnen weergeven is aanvullend onderzoek noodzakelijk. 6 Verzekerbaarheid van schade als gevolg van extreme regenval

7 2 Inleiding Na de enorme regenval en (dreigende) overstromingen van 1998 is door de regering uitgesproken dat het van belang is de verzekerbaarheid van schade als gevolg van dergelijke extreme weersituaties te stimuleren. Als antwoord hierop hebben het Verbond van Verzekeraars (verder genoemd het Verbond) en de Federatie van Onderlinge Verzekeringmaatschappijen (verder genoemd de FOV) haar leden begin 2000 geadviseerd om opstal-, inboedel- en inventaris- en goederenverzekeringen uit te breiden met een meeromvattende dekking tegen schade als gevolg van regenwater (dit advies was vrijwillig op te volgen). Ook in het Nationaal Bestuursakkoord Water (ondertekening 2 juli 2003) is de verzekerbaarheid en de normering van wateroverlast opgenomen (zie bijlage 1). Naar verluidt heeft het merendeel van de maatschappijen het advies van het Verbond en de FOV (bijlage 2) inmiddels opgevolgd. Het is echter niet precies bekend wat de huidige stand van zaken is: hoeveel verzekeringsmaatschappijen bieden de mogelijkheid aan particulieren en bedrijven om zich te verzekeren tegen extreme regenval 1 en hoe ziet de dekking er precies uit. Vanuit deze context hebben de ministeries van Verkeer & Waterstaat en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, in samenwerking met het Verbond en de FOV, een inventarisatie uitgevoerd om aan de hand van de uitkomsten te kunnen besluiten of het wenselijk is om een communicatietraject of een andere activiteit naar burgers, bedrijven en/of verzekeraars te starten ten aanzien van de verzekerbaarheid van neerslagschade. Tevens is gepoogd de al dan niet aanwezige relatie tussen de schade te verzekeren bij verzekeringsmaatschappijen, de normering van het regionale waterstelsel opgesteld door de Unie van Waterschappen en de Wet Tegemoetkoming Schade bij rampen en zware ongevallen (WTS, bijlage 3) in beeld te brengen (zie ook figuur 1.1). WTS ramp verzekeren waterschap norm op orde Figuur 1.1: De mogelijke relatie tussen de normering, verzekerbaarheid en de WTS In dit rapport zijn de uitkomsten van de inventarisatie weergegeven en wordt de bovenstaand geschetste relatie weergegeven. 1 In opstal-, inboedel- (woonhuisverzekering),goederen- en inventarisverzekering 7 Verzekerbaarheid van schade als gevolg van extreme regenval

8 3 Werkwijze In de eerste plaats is op een rij gezet hoe waterschade via rampenvergoedingen en verzekeringen op dit moment wordt afgedekt. Dit is gebeurd via een drietal (parallelle) sporen: - Beperkte literatuurstudie van rapporten, nota s en artikelen die het verzekeren van waterschade behandelen (zie bijlage 4). - Studie van gegevens welke afkomstig zijn van de verzekeraars. - Studie naar de mogelijkheden van schadevergoeding via de WTS en de werkzaamheden van de commissie Tegemoetkoming Schade bij Rampen en Calamiteiten (commissie Borghouts) en de procedure ervan. Daarna is er gekeken of er met de informatie die bij de bovengenoemde inventarisatie naar voren is gekomen (wat wordt er door de verzekeringsmaatschappijen afgedekt aan waterschade?), een relatie is met: Het normenstelsel regionale wateren (Unie van Waterschappen) Hetgeen geregeld is met de WTS 3.1 Literatuurstudie van relevante rapporten, nota s en artikelen In de afgelopen jaren zijn er enkele artikelen geschreven over de mogelijkheden die, door in Nederland opererende verzekeringsmaatschappijen, worden geboden ten aanzien van het verzekeren van de inboedel en opstal (voor particulieren en bedrijven) tegen schade veroorzaakt door extreme regenval (bijlage 4). Uit deze artikelen is informatie gehaald omtrent het verzekeren van waterschade door de jaren heen en het hoe en waarom van het al dan niet vergoeden van schade veroorzaakt door (extreme)neerslag, overstromingen en het bezwijken van waterkeringen. 3.2 Studie van gegevens afkomstig van de verzekeraars Ten eerste is geprobeerd om een zo compleet mogelijke lijst van alle verzekeringsmaatschappijen die in Nederland opstal- en inboedelverzekeringen (en mogelijk ook inventaris/goederen- en gebouwenverzekeringen) aanbieden, te maken. Deze lijst is opgesteld met behulp van de ledenlijsten van het Verbond en de FOV en met gegevens van de website van de pensioenen verzekeringskamer ( Uiteindelijk is er een lijst samengesteld met 189 verzekeringsmaatschappijen. Dit zijn alle verzekeringsmaatschappijen met een brandvergunning in Nederland. Al deze maatschappijen is een brief (bijlage 5) gestuurd, waarin werd gevraagd om de polisvoorwaarden van de opstal- en inboedelverzekeringen op te sturen. In deze brief is ook een beknopte vragenlijst (bijlage 6) opgenomen. Deze vragen dienden ter verduidelijking van de polisvoorwaarden. Circa drie weken na het versturen van de brieven zijn de maatschappijen welke niet hadden gereageerd, opgebeld met het verzoek alsnog mee te werken aan de inventarisatie. De ontvangen polissen zijn, samen met de antwoorden uit de enquêtes, bekeken op de mogelijkheid van verzekering van waterschade. Daarnaast is er bekeken welke voorwaarden er in de verzekeringen worden genoemd en of c.q. hoe deze overeenkomen met het advies van het Verbond. 8 Verzekerbaarheid van schade als gevolg van extreme regenval

9 3.3 Relatie met normering In oktober 2001 is door de werkgroep Normering Regionale Wateroverlast een voostel uitgebracht betreffende normen tegen wateroverlast, gebaseerd op een economische optimalisatie. In dit rapport wordt geprobeerd een antwoord te krijgen op de vraag of er een relatie is met de bovenstaande normen met de normen zoals verzekeringsmaatschappijen die hanteren. Tevens wordt gekeken of er vervolgens een verband kan worden gelegd met de voorwaarden van de WTS. Het is mogelijk dat de drie vormen (normenstelsel, WTS en verzekeringsmaatschappijen) ieder een geheel eigen benadering hebben. Dit deel van het onderzoek kan er toe leiden dat geconcludeerd wordt dat de verschillende regelingen niet gerelateerd zijn en dat eventuele nadere afstemming wenselijk is. 9 Verzekerbaarheid van schade als gevolg van extreme regenval

10 4 Literatuur over het verzekeren van waterschade 4.1 Artikel en rapporten Verzekeren van waterschade, HKV Uit het rapport c.q. artikel van HKV Lijn in water B.V. blijkt dat waterschade al vanaf de watersnoodramp in 1953 in meer of minder uitgebreide mate altijd al gedekt was in opstal-, inboedel-, gebouwen- en inventaris/ goederenverzekeringen. Deze werden meestal aangeduid als uitgebreide gevarenverzekeringen; aparte waterschadeverzekeringen kwamen bijna niet voor. De reikwijdte van de neerslagdekkingen werd echter in alle gevallen beperkt door de door het Verbond van Verzekeraars geadviseerde overstromingsclausule (opgesteld na de watersnoodramp in 1953): Niet gedekt is schade veroorzaakt door een overstroming als gevolg van het bezwijken of overlopen van dijken, kade, sluizen of andere waterkeringen, onverschillig of de overstroming oorzaak dan wel gevolg is van een door deze verzekering gedekte gebeurtenis. Deze uitsluiting geldt niet door voor schade door brand of ontploffing. Deze clausule is opgesteld na de watersnood in 1953, omdat destijds gerealiseerd werd dat overstromingen kunnen leiden tot het failliet gaan van verzekeringsbedrijven. Het overstromingsrisico werd daarmee een onverzekerbaar catastroferisico omdat de leden van de Vereniging van Brandassuradeuren (voorloper van het Verbond) het verzekeren van catastrofale overstroming in strijd achtten met verantwoord ondernemerschap. Na de wateroverlast van 1998 bleek dat uitbreiding van de dekking gewenst was en is er in 2000 een nieuw (vrijwillig op te volgen) advies van de Verbond van Verzekeraars uitgegaan. In dit advies is onderscheid gemaakt tussen directe neerslag en indirecte neerslag (voor verdere uitleg voor deze begrippen, zie bijlage 7) en zo is schade als het gevolg van het overlopen van waterstromen 1 ook gedekt. Echter schade a.g.v. het bezwijken van (primaire) waterkeringen en (boezem)kaden, evenals de schade ten gevolge van het overlopen van waterkeringen grenzend aan zout water blijft uitgesloten (voor verdere uitleg omtrent deze uitsluiting, zie bijlage 8). 4.2 Commissie tegemoetkoming bij rampen en calamiteiten (Commissie Borghouts) Op 21 maart 2003 heeft de Ministerraad gevraagd om de instelling van een speciale commissie welke advies zal geven aan de regering inzake rampen en calamiteiten. Het gaat daarbij om tegemoetkomingen van de overheid die niet verplicht zijn op basis van wettelijke regels of civiele aansprakelijkheid, maar voortkomen uit een morele plicht of uit gevoelens van solidariteit met slachtoffers en getroffenen. De ministerraad heeft ingestemd met het voorstel van minister Remkes van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties tot het instellen van deze commissie. Voorzitter van de commissie is mr. H.C.J.L. Borghouts, Commissaris van de Koningin in Noord-Holland. De leden zijn: 1 Indien uitsluitend het gevolg van extreme plaatselijke neerslag 10 Verzekerbaarheid van schade als gevolg van extreme regenval

11 - prof. mr. J.M. Barendrecht, hoogleraar privaatrecht aan de Universiteit van Tilburg, gespecialiseerd in aansprakelijkheidsrecht; - D. Brands, voorheen lid van het bestuurlijk centrum ING Europa en voorzitter van het bestuur van ING Nederland; - drs. J. van Lidth de Jeude, burgemeester van Deventer en voorzitter van de commissies die adviseerden over tegemoetkomingen aan slachtoffers van de rampen in Enschede en Volendam; - prof. mr. J.E.M. Polak, hoogleraar staats- en bestuursrecht aan de Universiteit Leiden en lid van de Raad van State in buitengewone dienst; - mevrouw drs. M. van Rossen, burgemeester van Alkmaar. De commissie zal inventariseren welke publieke en private voorzieningen er al bestaan waarop slachtoffers een beroep kunnen doen na een ramp of andere calamiteit. Verder zal de commissie een studie verrichten naar de verantwoordelijkheden van de overheid en anderen (particulieren, ondernemers, verzekeraars) bij rampen en calamiteiten tegenover slachtoffers, en naar de grenzen aan die verantwoordelijkheden. Het is de bedoeling dat de commissie zal adviseren over mogelijke aanpassingen van wet- en regelgeving en over het algemene beleid ten aanzien van het verstrekken van tegemoetkomingen. De commissie zal voor 31 maart 2004 met haar advies komen. Tot deze tijd zal de informatie die de commissie verzamelt, niet openbaar worden gemaakt (Bron: Rijksvoorlichtingsdienst). 11 Verzekerbaarheid van schade als gevolg van extreme regenval

12 5 Verzekerbaarheid van waterschade door verzekeringsmaatschappijen Via medewerking van het Verbond en de FOV is er een lijst opgesteld met 189 verzekeringsmaatschappijen die in Nederland opstal- en inboedelverzekeringen aanbieden. Dit zijn ongeveer alle verzekeringsmaatschappijen met een assurantievergunning in Nederland. Aan deze maatschappijen is een brief gestuurd met het verzoek een vragenlijst én de polisvoorwaarden van de betreffende verzekeringen (indien ook van toepassing de bedrijvenverzekeringen 2 ) terug te sturen. 5.1 Statistieken Van de 189 maatschappijen hebben we de volgende gegevens verkregen: a. 33 maatschappijen bleken geen inboedel en opstalverzekeringen (meer) aan te bieden (18%) b. 18 maatschappijen waren onbereikbaar (10%) (waarvan 1 maatschappij niet meer bleek te bestaan) c. 28 maatschappijen hebben niet gereageerd (ook niet na een telefonische benadering) (15%) d. 57 maatschappijen voerden de polisvoorwaarden van andere (grote) verzekeringsmaatschappijen (29%) e. 52 maatschappijen hebben de enquête en de polisvoorwaarden opgestuurd (28%) Statistiek van bevraagde maatschappijen (189) Geen inboedel- en opstalverzekeringen (a) 28% 18% Onbekend en/of onbereikbaar (b) 10% Geen reactie, ook niet na telefonische benadering (c) 29% 15% Polisvoorwaarden van andere (grote) verzekeringsmaatschappijen (d) Enquete en de polisvoorwaarden (e) Figuur 5.1: Statistiek van de benaderde verzekeringsmaatschappijen De maatschappijen uit categorie d zijn meestal dochterondernemingen van grote verzekeringsmaatschappijen. Samengevoegd voerden deze 57 maatschappijen de polisvoorwaarden van 7 (moeder)maatschappijen. Deze 7 (moeder)maatschappijen hebben allen gereageerd op het verzoek mee te doen aan de inventarisatie en zijn meegenomen in categorie e. Hiervan 2 Goederen/inventarisverzekering en Gebouwenverzekering 12 Verzekerbaarheid van schade als gevolg van extreme regenval

13 uitgaande kan worden gesteld dat er in totaal 132 (189-categorie d = 57) verschillende maatschappijen zijn aangeschreven. Van deze maatschappijen zijn er 99 maatschappijen (132 - categorie a = 33) relevant voor deze inventarisatie. Hiervan hebben er 52 (53%) gereageerd. In deze inventarisatie zijn dus de enquêteantwoorden en/of polisvoorwaarden van 52 verschillende maatschappijen verwerkt. 5.2 Wateroverlast: een breed begrip Uit het vergelijken van de antwoorden van de enquêtes en de polisvoorwaarden blijkt dat het begrip wateroverlast door de verzekeringsmaatschappijen breed wordt geïnterpreteerd. Het is voorgekomen dat een maatschappij in de enquête had gezegd dat schade aan inboedel en opstal als gevolg van wateroverlast was gedekt maar dat bij het bestuderen van de polisvoorwaarden deze dekking toch niet overeen kwam met het begrip wateroverlast zoals in deze inventarisatie is bedoeld 3. Om meer duidelijkheid te scheppen betreffende de verschillende processen welke wateroverlast veroorzaken, zijn in onderstaand figuur de belangrijkste processen schematisch weergegeven. 7p en 7b Figuur 5.2: Wijzen waarop wateroverlast in opstallen/inboedel tot stand kunnen komen. De processen kunnen als volgt omschreven worden: 1. Neerslag die direct op een opstal valt en (via een lek) de woning binnendringt. 3 veelal was dan alleen schade a.g.v. regenwater binnengedrongen via (lekkage en overlopen van) daken en goten gedekt. 13 Verzekerbaarheid van schade als gevolg van extreme regenval

14 2. Neerslag die direct in de omgeving van de woning valt en over maaiveld de woning binnendringt. 3. Neerslag die in de omgeving van de woning valt, waarbij overbelasting van de riolen optreedt, waarna het water over maaiveld de woning binnendringt. 4. Neerslag die in een ruimere omgeving van de woning valt of zelfs op wat grotere afstand van de woning, waarna overbelasting van het watersysteem optreedt (sloten of beken) en het water over maaiveld de woning binnendringt. 5. Hoge grondwaterstanden die via de kruipruimte de woning binnendringen. 6. Het bezwijken van dijken (van rivier, zee of boezem) waarna het water over maaiveld de woning binnendringt. 7. p: Het overstromen van primaire waterkeringen (van rivier of zee) waarna het water over maaiveld de woning binnendringt. b: Het overstromen van een (boezem)kade waarna het water over het maaiveld de woning binnendringt 8. In huis barst een leiding (waterleiding, verwarmingsleiding) waardoor waterschade optreedt. Om het begrip (schade als gevolg van) wateroverlast, welke in deze inventarisatie wordt bedoeld duidelijk in te kaderen, is gekozen voor de volgende definitie: Schade aan inboedel en opstal veroorzaakt door directe neerslag én schade als gevolg van water (indirecte neerslag) dat overstroomt (inundatie) uit waterlopen uitsluitend als gevolg van hevige plaatselijke neerslag. Deze wateroverlast wordt veroorzaakt door de processen 1, 4 en 7b In paragraaf 5.2 en 5.4 worden de gebruikte polisvoorwaarden beschreven en worden deze vergeleken met de processen uit figuur 5.1. De interpretatie van de voorwaarden is verkregen via de maatschappijen, de nadere beschrijvingen van de polissen en door eigen interpretatie van de polisvoorwaarden. 5.3 Particulieren Van de 52 maatschappijen waarvan we via de enquête en/of polisvoorwaarden gegevens hebben gekregen, zijn er 47 maatschappijen die inboedel- en opstalverzekeringen aan particulieren aanbieden Schade als gevolg van extreme neerslag en andere vormen van wateroverlast De eerste vraag die in de vragenlijst werd gesteld is: Heeft u schade als gevolg van extreme neerslag en andere vormen van wateroverlast in uw inboedel- c.q. opstalverzekering ondergebracht?. Voor de definitie van extreme neerslag is hierbij uitgegaan van de intensiteiten die het Verbond heeft gebruikt voor het beschrijven van hevige plaatselijke regenval: neerslag van ten minste 40 mm in 24 uur, 53 mm in 48 uur of 67 mm in 72 uur, op en/of nabij de locatie waar de schade is ontstaan. Voor de definitie van wateroverlast (zie ook 5.1)kan worden verwezen naar de wateroverlast die wordt veroorzaakt door de processen 1,4 en 7b (figuur 5.2). 14 Verzekerbaarheid van schade als gevolg van extreme regenval

15 Gezien de gehanteerde polisvoorwaarden kan er grofweg onderscheid worden gemaakt in 4 los van elkaar staande categorieën wateroverlast: Categorie 1a: directe neerslag (proces 1) - Directe neerslag 4 onvoorzien de woning binnengedrongen. Categorie 1b: directe neerslag via lekkage (proces 1) - Directe neerslag 3 via daken, balkons of vensters binnengedrongen als gevolg van overlopen of lekkage van daken en dakgoten. Categorie 2: directe neerslag extra (proces 1 en 2) 5 Directe neerslag 3 onvoorzien de woning binnengedrongen inclusief neerslag die via de begane grond of de openbare weg de woning binnendringt (niet als gevolg van het overstromen van een wateroverloop). Categorie 3: plotseling onheil (alle processen, behalve 8) Ieder plotseling van buiten komend onheil/ plotseling onvoorziene gebeurtenis Categorie 4: advies Verbond (proces 1, 4 en 7b) Directe neerslag 3 en indirecte neerslag (water, onvoorzien het gebouw binnengedrongen, indien dit water uitsluitend als gevolg van een extreme toevloed door hevige plaatselijke regenval niet zijn normale loop heeft gevolgd of positie heeft behouden, volgens het advies van het Verbond). Verzekeren schade als gevolg van wateroverlast (totaal 47) 2% 28% directe neerslag (1a) directe neerslag via lekkage (1b) directe neerslag extra 39% plotseling onheil 11% advies Verbond 11% 9% niet verzekerbaar Figuur 5.3: Verzekerbaarheid waterschade bij particulieren betreffende de inboedel en opstal. De scope van deze inventarisatie richt zich op de mogelijkheid schade aan inboedel en opstal veroorzaakt door directe neerslag én schade als gevolg van water (indirecte neerslag) dat overstroomt (inundatie) uit waterlopen uitsluitend als gevolg van hevige plaatselijke neerslag te verzekeren. Dit 4 regen, hagel, sneeuw en smeltwater; deze neerslag hoeft niet perse hevig te zijn om in aanmerking te komen voor schadedekking 5 In de praktijk is gebleken dat deze dekking door de verzekeraars zo wordt uitgelegd dat als wateroverlast een combinatie is met regenwater er gewoon dekking wordt geboden (dus als er geen scheiding is aan te brengen). Onder deze dekking is bijvoorbeeld schade door wateroverlast aan particulieren in het Westland gedekt. Vanwege de onduidelijkheid van de polisomschrijving is deze categorie niet meegenomen als zijnde dekt wateroverlast. 15 Verzekerbaarheid van schade als gevolg van extreme regenval

16 komt overeen met de polisvoorwaarden uit categorie 3 en 4. Hiervan uitgaande kan er worden gesteld dat 51% (24) van de maatschappijen dekking tegen (deze vorm van) wateroverlast aanbiedt. Dit zijn de maatschappijen die het advies van het Verbond hebben overgenomen (19) en die ieder plotseling van buiten komend onheil verzekeren (5). Overigens bieden drie van deze vierentwintig maatschappijen deze vorm van dekking alleen aan bij een extra uitgebreide verzekering 6 ; één maatschappij heeft onderscheid gemaakt tussen inboedel en opstal, hierbij is de schadedekking bij de inboedel wel conform de neerslagclausule en de woonhuisverzekering niet. Omdat het binnendringen van neerslag als gevolg van het overstromen van waterlopen kan worden gezien als plotseling van buiten komend onheil of een plotseling onvoorziene gebeurtenis, is deze categorie ook meegerekend in de uitkomst. 65% van de 19 maatschappijen die de voorwaarden van het Verbond voeren heeft, nadat ze dit in 2000 in hun voorwaarden hebben overgenomen, aan hun verzekerden door gegeven dat de polis was gewijzigd c.q. uitgebreid. De maatschappij (categorie: niet verzekerd) die geen van bovenstaande gebeurtenissen dekt, geeft aan dat zij verzekeringen aanbieden die andere maatschappijen niet aanbieden en schade als gevolg van wateroverlast zit daar niet bij. De vraag waarom waterschade aan inboedel en opstal, zoals aangegeven in de definitie, niet verzekerbaar is, is nauwelijks beantwoord. Een enkele maatschappij stelde dat het herverzekeringsrisico te groot was om deze vorm van schade te dekken. Ook hadden deze maatschappijen over het algemeen niet de intentie de verzekeringen in de toekomst aan te passen of uit te breiden. Overigens gelden bij alle polissen (op één na) een tweetal vaste uitsluitingen. Bij geen enkele maatschappij wordt schade als gevolg van overstroming 7 (proces 6 en deels 7) of schade veroorzaakt door grondwater (proces 5) gedekt. Één maatschappij die wateroverlast onder de voorwaarde ieder plotseling van buiten komend onheil verzekerd, heeft schade als gevolg van overstroming niet uitgesloten. Een andere maatschappij heeft onderscheid gemaakt tussen het bezwijken van waterkeringen (niet gedekt) en overstromen van waterkeringen (wel gedekt). Op de vraag waarom de maatschappijen het advies van het Verbond niet hebben opgevolgd werden verschillende redenen opgevoerd. Enkele maatschappijen gaven als reden dat ze schade door wateroverlast al jaren verzekerden en zagen niet het nut om de voorwaarden aan het advies aan te passen. Anderen vonden het niet lid zijn van het Verbond een reden om het advies niet op te volgen. 6 in de standaard dekking alleen neerslag onvoorzien de woning binnengedrongen 7 het overlopen, anders dan uitsluitend het gevolg van hevige plaatselijke neerslag, of bezwijken van dijken, kaden, sluizen of andere waterkeringen, dan wel het door hoge (rivier)waterstand onderlopen van buitendijks of onbedijkt gebied, onverschillig of de overstroming oorzaak dan wel gevolg is van een gedekt evenement; tevens schade door water vrijgekomen na dijkdoorbraak of via scheuren, gaten en andere beschadigingen van waterkeringen. 16 Verzekerbaarheid van schade als gevolg van extreme regenval