BLAD CBB JAARGANG 52 NR 546 APRIL 2018 P

Transcriptie

1 De Bietplanter MAANDBLAD CBB JAARGANG 52 NR 546 APRIL 2018 P Een voorstel tot modernisering van het Amerikaanse suikerbeleid ligt op de onderhandelingstafel in Washington. 10 kort geoogst Sinds 1 januari 2018 zijn de accijnzen op frisdranken met toegevoegde suikers verhoogd. De accijnzen op limonade stegen van 6,8133 euro per hectoliter naar 11,9233 euro per hectoliter, of een stijging van 5,1100 eurocent per liter. Als die verhoging wordt doorgerekend aan de klanten, dan zal een blik frisdrank ongeveer 2 eurocent duurder worden en een fles van 1,5 liter 8 eurocent. Niet-gezoet gearomatiseerd water blijft gespaard van deze maatregel. Suikermuseum in Tienen heropent in september. Om het oude Suikermuseum een grondige makeover te geven, ontving de stad Tienen euro subsidies. Het oude Suikermuseum zal een ontmoetingscentrum worden voor iedereen die Tienen en de regio wil ontdekken: wandel- en fietsroutes, promotie van het onroerend en immaterieel erfgoed, alsook een wetenschapsacademie. Vorig jaar kostte een hectare Duitse landbouwgrond gemiddeld euro, volgens de BVVG, de Duitse overheidsorganisatie. In vergelijking met 2016 is het bedrag licht gestegen. De vraag naar granen op het Europese vasteland zou op middellange termijn toenemen. Het grootste graanvolume blijft bestemd voor de veevoederindustrie, maar de meeste groei valt te verwachten van niet-voedingstoepassingen. De zetmeelindustrie blijft op uitbreiding koersen en die fabrieken draaien zowel op tarwe als op korrelmaïs. Van maïs kan ook isoglucose gemaakt worden, een zoetstof die concurreert met suiker. De biobrandstofindustrie zal tegen 2030 minder granen nodig hebben zodat minder dan vier procent van alle granen voor biobrandstof bestemd zijn. Van het totaalvolume gewasbeschermingsmiddelen op de markt gebracht in België in 2016, betrof 42 procent schimmelwerende en bacteriëndodende middelen (fungiciden), volgens de cijfers van de FOD Volksgezondheid. De tweede grootste productcategorie zijn de groep onkruidbestrijdingsmiddelen, aardappelloofdoders en moswerende middelen. In vergelijking met 2015 steeg de verkoop van fungiciden met 10 procent en die van groeiregulatoren met 16 procent. De Europese Unie stelt 7,3 miljoen euro beschikbaar voor een onderzoeksprogramma om meer goede voedingsvezels en gezonde inhoudsstoffen te winnen uit cichorei. De uitvoering is in handen van een internationaal consortium van universiteiten, instituten en bedrijven uit zes Europese landen. De onderzoekers willen onder meer via gerichte mutaties de productie van gezonde inhoudsstoffen in nieuwe cichoreivariëteiten verhogen. Maandblad van de Confederatie van de Belgische Bietenplanters vzw CBB Anspachlaan 111 Bus Brussel T F lebetteravier@cbb.be COLOFON Verantwoordelijke uitgever Marcel Jehaes, Voorzitter CBB Directeur van de publicatie Peter Haegeman Uitgave en publiciteit Bernadette Bické - Martine Moyart Verantwoordelijke voor de suikerbiettechniek KBIVB Tienen Druk Corelio Printing Jaarabonnement 12,00 EU-land 22,00 niet EU-land 27,00 IBAN BE BTW BE Onrust en optimisme 2 KWS Beet Seed Service exclusief voor u Bij herzaai, 50 % korting op de normale zaadprijs. Registreer uw velden en zaden voor 15 april. Geef uw schade aan. Koop KWS zaden. Verzoek om terugbetaling met factuur van levering of blauwe etiketten. Terug betaling. SEEDING THE FUTURE SINCE IPA ISCAL SUGAR BEDANKT VOOR UW VERTROUWEN

2 2 EDITO Onrust en optimisme De bieteninzaai nadert met rasse schreden. De komst van de lente geeft ons, landbouwers, opnieuw energie en optimisme. Het is het begin van een nieuwe cyclus, waarin de natuur opnieuw zijn gang gaat. Wij planters beseffen dat wij met haar moeten leven en dat is maar goed zo. Wel zijn wij gefrustreerd omdat de bestrijdingsmiddelen die hun doeltreffendheid hebben bewezen tegen de voor onze teelt schadelijke insecten en toch veilig zijn voor nuttige insecten, opnieuw ter discussie worden gesteld. Dat gebeurt zonder een duurzame alternatieve oplossing die noodzakelijk is voor het voortbestaan van onze sector. Het EFSA publiceerde recent zijn studie over de neonicotinoïden, waarin hun toxiciteit ten opzichte van bijen wordt onderlijnd. Bijna op hetzelfde moment, verklaarde Europees landbouwcommissaris, Phil Hogan, commentaar leverend op het rapport van Norbert Erdös over de bijenteelt, dat hij voorstander is van een uitzondering op het verbod van neonicotinoïden voor bieten. In de huidige voorstellen om neonicotinoïden te verbieden, staat deze uitzondering evenwel niet vermeld. Zullen wij terug beroep moeten doen op weinig effectieve bladbehandelingen tegen resistent geworden bladluizen, die bovendien zeer schadelijk zijn voor de gebruikers en de bestuivende insecten? Dit alles is niet ernstig, om nog maar te zwijgen van de potentiële oogstverliezen van meer dan 40 procent, die de toekomst van de suikerbietteelt in de belangrijkste Europese productielanden kunnen hypothekeren. In 2016 lanceerde het FAVV een bewakingsprogramma voor de bijengezondheid. Uit de resultaten blijkt dat varroase een belangrijke rol speelt in de sterfte onder bijen in de winter. In de jaren , had Europa ook al zo n programma voor bijen opgestart. Hierbij werd een heel variabel mortaliteitspercentage tussen landen en regio s aangetoond. Talrijke factoren liggen aan de basis: ziekten en plagen specifiek voor de soort, het verlies aan biodiversiteit als gevolg van invasieve planten, intensieve bijenteelt, milieuvervuiling (uitlaatgassen, gsm-straling, ), problemen met de voedselvoorziening van bijen gedurende het jaar en ten slotte de impact van de landbouw, met onder andere het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. In België werd een positieve en constante evolutie van het aantal bijenkasten vastgesteld, zelfs na de toelating van specifieke gewasbeschermingsmiddelen (insecticiden) sinds de jaren CBB wijdt al haar energie en zal dit ook in de toekomst doen, aan het overtuigen van een zo groot mogelijk aantal politieke persoonlijkheden en instellingen, van de noodzaak van een uitzondering die het voortbestaan van de sector moet garanderen. Voor deze missie kunnen we rekenen op de steun van CIBE, de algemene landbouworganisaties (FWA, ABS en Boerenbond) en SUBEL. We wensen ook het KBIVB-team te danken voor de deskundigheid en de toewijding waarmee het deze complexe dossiers aanpakt. In het licht van alles wat er gaande is, blijft een vorm van realisme met een vleugje optimisme geboden, zodat het gezond verstand zegeviert voor het belang van de landbouw, de bijenteelt en het welzijn van de maatschappij in het algemeen. Er komen nog andere dreigingen op ons af voor wat het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen betreft. We zullen niet nalaten u op de hoogte te brengen en u te mobiliseren indien nodig. Aarzel niet rondom u te communiceren over dit onderwerp om desinformatiecampagnes, misleidende slogans en onwaarheden in dienst van de marketing van de angst te weerleggen. Zelfs al kunnen onze teeltpraktijken nog verbeterd worden, ze zijn duurzaam. Het toegepast onderzoek is succesvol sinds vele jaren en zal blijven investeren, als het de tijd en de middelen krijgt. Ander actueel onderwerp: de contracten en interprofessionele akkoorden 2018 zijn zo goed als afgerond en zullen worden ondertekend. De wijzigingen ten opzichte van 2017 zijn niet fundamenteel. Voor de ISCAL-planters zal de bietenrendabiliteit totaal afhangen van het resultaat van de suikerverkopen. Voor de TS-planters, zal de voorlopige prijs SZ4 (gemiddelde suikerverkoopprijzen van de groep SZ) spoedig gekend zijn voor de uitvoering van de tweede gedeeltelijke betaling van de bieten, gepland op 31 maart. Net als in 2017, zal de rentabiliteit van de teelt in 2018 afhangen van het resultaat van de suikerverkopen en van de bepaling van het prijssupplement voorzien in het AIP. Bij TS zal men moeten wachten tot de maand juni om informatie te hebben over het bedrag van het prijssupplement voor de oogst Op dat moment zullen we kunnen bepalen of de bietenteelt voldoende lonend is en het teeltplan 2019 in onze bedrijven bepalen. Binnen het contractueel kader, is de gewaarborgde minimumprijs niet meer actueel. Als de industriëlen zich maximaal richten op een overschotmarkt, dreigt de rendabiliteit voor de bietenteelt moeilijk te bereiken. Voor 2018, kunnen slechts uitzonderlijke weersomstandigheden in een productieregio het evenwicht tussen vraag en aanbod herstellen en echte lonende prijzen toelaten. De globale en mondiale vrijwillige vermindering van de suikerproductie is de enige relevante oplossing om de duurzaamheid van de suikerriet- en suikerbietteelt de waarborgen. Laten wij redelijk optimistisch blijven, want de suikerbiet is een van de meest duurzame gewassen, met nog een groot productiviteitspotentieel. Marcel Jehaes, Voorzitter van de CBB 2 ACTUALITEIT Terugbetaling van de te veel betaalde productieheffingen voor de campagnes en De Europese Raad heeft ingestemd met de terugbetaling van de productieheffingen die suikerproducenten en bietentelers te veel hebben betaald voor de campagnes en Dit komt neer op een totaalbedrag van 195,3 miljoen euro. Vorig jaar heeft het Europees Hof van Justitie erkend dat de berekeningen van de suikerproductieheffingen voor de campagnes en niet correct en buitensporig waren. In de quotumregeling waren suikerproducenten (fabrikanten en planters) verplicht om productieheffingen te betalen voor de financiering van de uitvoerrestituties. In totaal moet er 195,3 miljoen euro terugbetaald worden, waarvan 93,1 miljoen euro te veel betaalde productieheffing en 102,2 miljoen euro rentederving. De Europese Commissie heeft de terugbetalingsvoorwaarden en -modaliteiten vastgelegd. Om de terugbetaling te kunnen uitvoeren zal men de planters moeten opsporen die bieten hebben geteeld tijdens de desbetreffende jaren. Dit kunnen zowel actieve planters zijn, als landbouwers die ondertussen de suikerbietteelt hebben stopgezet. Het probleem stelt zich niet alleen voor de Belgische planters van de Tiense Suikerraffinaderij of van Iscal Sugar. Ook andere suikerfabrieken binnen de Europese Unie eisten de terugbetaling. De Europese Unie heeft in het verleden al productieheffingen moeten terugbetalen die te veel werden betaald door de biet-suikersector. Zo werden in 2014 al de heffingen terugbetaald van de campagnes tot n Bio-economie: EU-strategie en rol van de landbouwsector De EU-Landbouwraad hield op 19 februari jongstleden een gedachtewisseling over de rol van de landbouw in de herziening van de EU-strategie voor de bio-economie. Tijdens deze vergadering, ging de aandacht van de landbouwministers van de lidstaten naar de mogelijkheden zowel op nationaal als op Europees niveau, om een circulaire en meer duurzame bio-economie uit te bouwen en de voordelen en opportuniteiten ervan te benadrukken. In het bijzonder, kwamen volgende punten aan bod: l hoe de landbouwers ondersteunen om te profiteren van de bio-economie en ze in de waardeketen op te nemen? l hoe de synergieën tussen beleid en sectoren verbeteren dankzij de invoering van een multidisciplinaire aanpak en van een integratiebeleid? l hoe over financiële hulpbronnen en adequate instrumenten beschikken ter bevordering van onderzoek en innovatie? l hoe bio-economische kwesties in het toekomstige GLB opnemen? n Onderhandelingen EU-Mercosur verontrusten landbouwers In een gezamenlijke brief gericht aan onze landbouwministers drukt het Agrofront zijn bezorgdheid uit over de lopende onderhandelingen met Mercosur. Het Agrofront benadrukt dat het Europese voorstel voor suiker en ethanol een verlaging van de invoertarieven inhoudt, daar waar de Mercosur-landen, waaronder Brazilië, grootste wereldsuikerproducent en -exporteur, hun suikersector door allerlei directe of indirecte maatregelen sterk ondersteunen. De Europese suikerbietproducenten moeten dus met deze landen concurreren tegen ongelijke voorwaarden inzake markttoegang. Brexit-besprekingen In zijn brief beklemtoont het Agrofront dat sinds het einde van de quota de suikersector nog niet is gestabiliseerd en ook niet bestand is tegen een nieuwe schok. Naast de afschaffing van de quota, zullen zich bovendien commerciële verschuivingen voordoen als gevolg van de Brexit. Het is immers zo dat de Europese Unie tijdens de voorbije jaren invoerquota van landbouwproducten heeft toegekend aan diverse derde landen. De Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk moeten nog bepalen hoe deze invoerquota tussen de EU en het Verenigd Koninkrijk zullen worden verdeeld, op het ogenblik dat het Verenigd Koninkrijk uit de EU stapt. En ook, tegen welke voorwaarden (douanerechten,...) zal Franse, Belgische of Nederlandse suiker naar het Verenigd Koninkrijk kunnen worden geëxporteerd, als dit land geen deel meer uitmaakt van de EU? De Brexit-besprekingen zijn verre van afgerond en er bestaat momenteel nog te veel onduidelijkheid om bijkomende risico s te nemen. EU-voorstel aan Mercosur en Mexico De Europese Unie wil dus haar grenzen openstellen voor ton bio-ethanol uit Latijns-Amerika. Dit volume ethanol kan niet als verwaarloosbaar worden beschouwd, omdat het overeenstemt met 7,5 miljoen hectoliter, daar waar de huidige ethanolimport in de EU 5 miljoen hectoliter bedraagt. Deze Zuid-Amerikaanse ethanolimport zal De Europese Unie wil in het kader van Mercosur haar grenzen openstellen voor ton bio-ethanol uit Latijns-Amerika, het dubbele van de productiecapaciteit van BioWanze. Dit zal dus minder afzet betekenen voor Europese bieten, tarwe en maïs. dus minder afzet betekenen voor Europese bieten, tarwe en maïs. Temeer omdat Brazilië opnieuw massaal herinvesteert in ethanol uit suikerriet in het kader van zijn expansieprogramma voor ethanolproductie RenovaBio. Dit zou de EU-ethanolindustrie enorm hard kunnen treffen. Brazilië is niet tevreden over het EU-voorstel voor suiker. Vooral het voorgestelde douanetarief ( ton aan 98 euro per ton) zit het land dwars. Het vraagt daarom dit tarief af te schaffen. Met Mexico lijkt de EU besloten om tot een vrijhandelsakkoord te komen. Het Bulgaarse presidentschap van de Raad heeft al laten verstaan de beoogde onderhandelingen gedurende zijn mandaat, dat loopt tot 30 juni 2018, te willen afronden. Mexico vraagt onder meer tot ton rundvlees. Het land zou voor suiker een tariefcontingent tegen nulrecht hebben aangevraagd. Er wordt ook gesproken over wederkerigheid. n

3 WERELDMARKT 3 Wereldproductie stijgt naar een record van 179 miljoen ton suiker In haar laatste marktrapport gaat de internationale suikerorganisatie (ISO) uit van een recordwereldproductie, waardoor een overschot van meer dan 5,2 miljoen ton suiker ontstaat voor de huidige campagne 2017/18. Dit overschot weegt op de prijzen: sinds de maand januari, bleef de witte suikerprijs onder 300 euro per ton. ISO verwacht dat de productie met 6 procent toeneemt naar 178,698 miljoen ton voor de campagne 2017/18, hetzij het hoogtste niveau ooit opgetekend. Er worden namelijk aanzienlijke productieverhogingen verwacht in China, India, Thailand en de EU. Overschot van 5,2 miljoen ton voor de campagne 2017/18 Met een productie die volgens de verwachtingen met 10,5 miljoen zal toenemen en een wereldconsumptie die slechts met 2,8 miljoen ton zal stijgen, hetzij 1,6 procent op jaarbasis, verwacht ISO zich aan enorme voorraden op het eind van het seizoen. In een jaar tijd zou de beschikbare mondiale suikerhoeveelheid van een tekort van 2,5 miljoen ton in 2016/17 overgaan naar een overschot van 5,2 miljoen ton in 2017/18. Met als gevolg dat de prijzen laag zullen blijven, ja zelfs nog verder kunnen dalen. ISO verwacht immers dat de wereldexport niet significant zal stijgen in een eerste fase omwille van een belangrijke heraanvulling van de voorraden die verschillende exporteurs op het oog hebben. Zullen de campagnes 2018/19 en 2019/20 ook een overschot vertonen? De Australische analist, Greenpool, verwacht ook een productieoverschot voor de volgende campagne omdat de Indiase productie 2018/19 op een nieuw record zal afstevenen met een exporteerbaar overschot van 3 à 4 miljoen ton. Dit overschot zal niet kunnen worden gecompenseerd door de verwachte productiedaling in Brazilië waar de fabrieken verkiezen voortaan meer ethanol dan suiker te produceren als gevolg van de prijsstijging van ethanol en olie. Het aandeel van de Braziliaanse oogst dat tot suiker eerder dan tot ethanol zou De mondiale suikerconsumptie steeg vorig jaar gemiddeld met 1,6 procent. In West-Europa, daalde de consumptie terwijl een stijging van 2 procent werd opgetekend in Afrika en in het Midden-Oosten. worden verwerkt zou naar 42,5 procent evolueren in 2018/19. Greenpool verwacht dat de wereldvoorraden ca 94 miljoen ton zullen bedragen op het eind van het boekjaar 2018/19: een absoluut record. Vergeleken met de wereldconsumptie, zou de verhouding tussen voorraad en consumptie, die als een goede prijsindicator wordt beschouwd, het record van 51 procent kunnen bereiken. Om die Suikerproductie explodeert in India De Indiase suikerproductie zou 29,2 miljoen ton bedragen in 2017/18 volgens een bij de mondiale en lokale distributeurs uitgevoerde enquête die Reuters bekendmaakte. Deze nieuwe raming, die hoger is dan verwacht, zou druk kunnen uitoefenen op de lokale prijzen en India dwingen zijn taks op suikerexport af te schaffen om de verkopen in het buitenland te stimuleren. Tijdens het verkoopseizoen 2016/17 dat afliep op 30 september, heeft India 20,3 miljoen ton suiker geproduceerd. Dit is 30 procent meer ten opzichte van vorig jaar. De sector maakt zich zorgen. Als de Indiase regering geen actie onderneemt om deze enorme voorraden weg te werken, zullen de inlandse suikerprijzen die de afgelopen vier maanden met 11 procent zijn gezakt, zich niet herstellen omdat de suikerfabrieken al een groot deel van hun voorraden verkocht hebben om het riet aan de landbouwers te kunnen betalen. De suikermarkt van India en Pakistan is compleet verzadigd als gevolg van uitzonderlijke oogsten. Het feit dat de wereldprijzen lager zijn dan de productiekosten, zet producenten er niet toe aan om suiker te exporteren. reden denkt Greenpool dat een derde overschotcampagne zich aftekent tegen 2019/20. De regering is van plan om de taks van 20 procent op suikeruitvoer af te schaffen, verklaarde de minister voor Voedselveiligheid vorige maand. Maar de suikerprijzen op de wereldmarkt zijn te laag om de suikerfabrieken ertoe aan te zetten hun suiker uit te voeren, zelfs na afschaffing van de exporttaks. De wereldmarktprijzen zijn momenteel lager dan de suikerprijzen op de Indiase markt. Daarom heeft de vereniging van suikerfabrikanten de regering gevraagd om subsidies toe te kennen voor suikerexport zoals dat bij hun buur, Pakistan, is gebeurd. Tijdens de voorbije zomer verhoogde Pakistan immers het suikervolume dat van uitvoersubsidies kan genieten van ton tot 2 miljoen ton in een poging om de oververzadigde binnenlandse markt te ontlasten na de uitzonderlijke oogst van vorig jaar. Hogere opbrengsten met een fungicide op basis van Xpro technologie Fungicidenfamilie met innoverende Leafshield formulering Betere ziektebestrijding Langere werkingsduur Sterkere stresstolerantie Alle graangewassen Bayer CropScience SA-NV J.E. Mommaertslaan, Diegem Gedeponeerd handelsmerk Bayer Group. Gebruik gewasbeschermingsmiddelen veilig. Lees vóór gebruik eerst het etiket en de productinformatie. Voor verdere productinformatie met inbegrip van gevaarzinnen en symbolen, raadpleeg

4 4 TIENSE SUIKERRAFFINADERIJ Premies vroege leveringen Campagne : stijging met 20 % Data Premies /t Premies /t 11/09/2017 6,0387 7, /09/2017 5,3452 6, /09/2017 5,3452 6, /09/2017 4,6806 5, /09/2017 4,6806 5, /09/2017 4,045 4, /09/2017 4,045 4, /09/2017 3,4381 4, /09/2017 3,4381 4, /09/2017 2,8604 3, /09/2017 2,8604 3, /09/2017 2,3113 2, /09/2017 2,3113 2, /09/2017 1,8202 2, /09/2017 1,8202 2, /09/2017 1,3868 1, /09/2017 1,3868 1, /09/2017 1,0113 1, /09/2017 1,0113 1, /09/2017 0,6934 0, /10/2017 0,6934 0, /10/2017 0,4334 0, /10/2017 0,4334 0, /10/2017 0,2022 0, /10/2017 0,2022 0,2426 Informatie TS Premies voor vroege en late leveringen TS Vanaf de volgende campagne hebben TS en CoCo Haspengouw de mogelijkheid om na de campagne de premies voor vroege en late leveringen aan te passen in functie van het verloop van de campagne. Opgelet, aan het totaalbedrag van de premies wordt niet geraakt. Het zal wel mogelijk zijn om een groter deel ervan te besteden aan de premies voor vroege levering, in het nadeel van de premies voor late levering, of omgekeerd. Voor de campagne , op basis van de rendementen TS en de groeicurves van het KBIVB, hebben uw vertegenwoordigers met instemming van TS besloten de premies voor vroege levering te verhogen met 20 procent en de premies voor late leveringen met een week te verschuiven (met vanaf die datum een stijging met 15 procent). De premies voor vroege levering worden dus verhoogd en de premies voor late levering verlaagd (zie tabel). Voor de volgende campagne, vertrekt men van de oorspronkelijke premies en in functie van hoe de campagne zal verlopen, kunnen de premies opnieuw worden aangepast. Prijzen TS 2017 Bij het schrijven van dit artikel heeft CoCo Haspengouw nog altijd geen informatie ontvangen over de prijs van de contractbieten. Normaal zou deze prijs worden meegedeeld tijdens de maand maart. Met betrekking tot het prijssupplement, heeft TS beloofd om een orde van grootte mee te delen eind juni. Wij benadrukken dat dit prijssupplement waarschijnlijk noodzakelijk zal zijn om de rendabiliteit van de Belgische bietenproducent TS te waarborgen. Contracten TS 2018 Het interprofessioneel akkoord en de contracten van de campagne zullen weinig veranderen. Het akkoord wordt gefinaliseerd en de wijzigingen zullen betrekking hebben op de betalingsmodaliteiten en de oppervlakterem. Er zal dus 17 euro in plaats van 15 euro worden betaald op 22 december voor de volgende campagne en de betaling van het zaad zal gebeuren eind maart (in plaats van op 22 december). De oppervlakterem bedraagt 30 ton aan 17 Z van het totale contract (basis- en bijkomend) per hectare akkerland. De besprekingen over de akkoorden en het contract 2019 worden hervat in de lente en CoCo Haspengouw hoopt op meer manoeuvreerruimte. CoCo Haspengouw eist het volgende: l het basiscontract moet een voordeel inhouden t.o.v. het bijkomend contract; l het behoud van de transportmutualisering; l het vervroegen van de betalingsdata; l een betere rendabiliteit voor de bietenteler. Premies late levering Campagne : starten een week later en vanaf dan stijging met 15 procent. Data Premies /t Premies /t 09/12/2017 0,0807 0, /12/2017 0,1612 0, /12/2017 0,2417 0, /12/2017 0,3223 0, /12/2017 0,4029 0, /12/2017 0,4835 0, /12/2017 0,564 0, /12/2017 0,6446 0, /12/2017 0,7252 0, /12/2017 0,8059 0, /12/2017 0,8864 0, /12/2017 0,9669 0, /12/2017 1,0476 0, /12/2017 1,1282 0, /12/2017 1,2086 0, /12/2017 1,2891 0, /12/2017 1,3698 1, /12/2017 1,4503 1, /12/2017 1,5309 1, /12/2017 1,6115 1, /12/2017 1,692 1, /12/2017 1,7726 1, /12/2017 1,8533 1, /01/2018 1,9339 1, /01/2018 2,0146 1, /01/2018 2,0952 1, /01/2018 2,1759 1, /01/2018 2,2565 2, /01/2018 2,3372 2, /01/2018 2,4178 2, /01/2018 2,4985 2, /01/2018 2,5791 2, /01/2018 2,6598 2, /01/2018 2,7405 2, /01/2018 2,8212 2, /01/2018 2,9019 2, /01/2017 2,9826 2, /01/2017 3,0633 2, /01/2017 3,144 3, /01/2017 3,2247 3, /01/2017 3,3054 3, /01/2017 3,3861 3, /01/2017 3,4668 3, /01/2017 3,5475 3, /01/2017 3,6282 3, /01/2017 3,7089 3, /01/2017 3,7896 3, /01/2017 3,8703 3,8940 Herbicide voor bieten: Safari van DuPont BEREID U VOOR OP DE TOEKOMST, PAS UW ONKRUIDBESTRIJDINGS- SYSTEMEN AAN. DuPont TM Safari : in water dispergeerbare korrels, bevat 50% triflusulfuron-methyl. Erkenningsnummer: 8475P/B. DuPont Crop Protection Antoon Spinoystraat Mechelen Het DuPont ovaal, The miracles of science TM en Safari zijn geregistreerde handelsmerken of handelsmerken van DuPont of zijn filialen.

5 KONINKLIJK BELGISCH INSTITUUT TOT VERBETERING VAN DE BIET VZW Molenstraat 45, B-3300 Tienen - info@kbivb.be De suikerbiet en haar teelttechniek PVBC - PROGRAMMA VOORLICHTING BIET CICHOREI, IN HET KADER VAN DE PRAKTIJKCENTRA Rubriek opgesteld en medegedeeld onder de verantwoordelijkheid van het KBIVB, J.-P. Vandergeten Directeur KBIVB, met de financiële steun van de Vlaamse overheid. FAR MEMO 2018 De onkruidbestrijding in de biet verreist flexibiliteit De onkruidbestrijding was vorig jaar weer een verhaal apart! Als we de voorbije twee jaar qua onkruidbestrijding vergelijken dan konden we geen twee meer contrasterende jaren bedenken. Waar we in 2016 een zeer nat en initieel koud voorjaar kenden waarbij de onkruidbestrijding goed werkte, was 2017 het andere extreem qua droogte en schrale weersomstandigheden met problematische en vaak ook een dure onkruidbestrijding. Als we in 2016 niet wisten waar we eventueel een schoffelbeurt hadden kunnen inzetten gezien de natte omstandigheden, dan was 2017 met zijn droge omstandigheden het jaar om de schoffelmachine uit de schuur te halen. In dit droge jaar kon deze schoffelbeurt echt de onkruidbestrijding verbeteren en de kost en de impact van de producten verlagen. Aangezien beide jaren zeer verschillende reacties verlangden van de landbouwer om een geslaagde onkruidbestrijding te hebben lijkt het goed om nog eens alles op een rijtje te zetten vooraleer we dit jaar van start gaan. Op pagina 3 en 4 kan u dan onze adviezen vinden wat betreft het samenstellen van uw FAR mengsel. Met een goede start is het halve werk gedaan Ken uw perceel, welke onkruiden verwacht je? Alles start met een goede kennis van uw percelen. De meeste landbouwers kennen hun percelen vrij goed maar voor percelen die minder gekend zijn is het zeker de moeite om meer aandacht aan ze te besteden en de aanwezige onkruiden te leren kennen. Door het kiezen van een schema dat echt aangepast is aan het perceel kan u best wel wat besparen. Ook al wil dat dan soms zeggen dat er verschillende FAR mengsels gemaakt dienen te worden voor verschillende percelen. Het herkennen van onkruiden in kiemlobstadium is niet evident. Op onze website kan u een module vinden die kan helpen om onbekende onkruiden te herkennen. Deze module is ook beschikbaar als App voor de mobiele telefoon en ze kan ook via onze website gedownload worden. Barbara MANDERYCK (KBIVB vzw - IRBAB asbl) 0,2 l/ha Frontier. Dezelfde maatstaf kan gehanteerd worden voor Dual. Voor de toepassing van Centium bij tweewassige bieten moeten de kleinste bieten minimaal 2 bladeren hebben, dan kan men een dosis van bijvoorbeeld 20cc/ha inzetten. Dit kan eventueel gecombineerd worden met een 0,2l /ha dosering van Dual, een keuze die om selectiviteitsproblemen te vermijden de voorkeur heeft op de combinatie met Frontier in dit kleine stadium van de biet. Ken uw perceel: een vooropkomstbehandeling ja of nee? Deze behandeling met bodemherbiciden kost echter best wel wat en kan een besparingspost zijn. Bij vroege zaai kan een vooropkomstbehandeling nuttig zijn aangezien ze de onkruiden gevoeliger maakt voor de naopkomstbehandelingen. Bij een late zaai heeft de behandeling dus veel minder nut. Ze kan dan ook weggelaten worden op percelen waar er weinig probleemonkruiden zijn zoals hondspeterselie, gevlekte scheerling of grote aantallen kamille of bingelkruid (hoewel deze laatste vaak later in het seizoen, in warmere omstandigheden grotere kiemingsgolven kent). We weten ook allemaal dat vooropkomstbehandelingen in droge omstandigheden een lagere werkzaamheid hebben. Anderzijds kan een behandeling een zeer hoge werkzaamheid hebben in een zeer nat jaar. We adviseren de vooropkomst max. 2 à 3 dagen na de zaai toe te passen aangezien zeker voor producten met Pyramin zoals de Fiesta er selectiviteitsproblemen zouden kunnen optreden indien het zaad reeds gekiemd is en er veel regen op het perceel komt. De keuze van het type vooropkomstbehandeling hangt ook af van het bodemtype en de aanwezige flora. De verdere adviezen voor de vooropkomstbehandeling kan u op pagina 3 vinden. Start tijdig bij de eerste onkruiden in het kiemlobstadium Door de eerste twee FAR behandelingen op het juiste moment uitvoeren met producten die aangepast zijn aan de onkruidflora op het perceel is de helft van de strijd gestreden. Zorg ervoor dat de producten die u gekozen hebt voor de eerste twee behandelingen in uw fytolokaal klaar staan, zo kan u snel reageren. U dient snel te reageren zowel als u een vooropkomstbehandeling toegepast hebt of niet. Een vooropkomstbehandeling laat niet toe om extra lang te wachten. In een droog en warm jaar kan dat 8 à 15 dagen na de zaai zijn. In een kouder jaar is het mogelijk dat deze periode oploopt tot 21 dagen na zaai. In elk geval mag het kiemlobstadium van het onkruid niet overschreden zijn voor gestart wordt met behandelen. Ga dus kijken op uw percelen! Foto 1: De gratis App onkruidherkenning is te gebruiken voor de precieze determinatie van 137 verschillende breedbladige onkruiden en 35 grassen in de suikerbietenteelt. Door aan te klikken hoe de onderdelen van het onkruid er uitzien, kan de soort worden vastgesteld. De individuele onkruiden worden uitvoerig beschreven (kiemlobstadium, bladeren, stengels, bloemen, enz.) en geïllustreerd met meerdere foto s van verschillende ontwikkelingsstadia. Eenmaal geïnstalleerd kan de determinatie van de onkruiden offline gebeuren. Voor het tonen van de foto s is een internetverbinding nodig. De link is te vinden op Verzorg uw zaai en zaaibedbereiding en vermijd tweewassigheid van de bieten Een kwalitatieve zaai (goed aangedrukt zaad, gelijkmatige zaaidiepte, etc ) en een goed voorbereid en vrij fijn zaaibed kan ervoor zorgen dat alle bieten homogeen opkomen en dat er tijdens de onkruidbestrijding geen problemen zijn met onkruiden die zich verbergen achter kluiten. Indien de weersomstandigheden echter zeer droog zijn, kan er alsnog tweewassigheid optreden aangezien er dan onvoldoende vocht aanwezig is in het kiembed, zelfs bij een homogene zaai. Dan rest er te hopen op neerslag en op te letten met de toegepaste dosissen bodemherbiciden om nawerking te garanderen. Die worden meestal vanaf het 4 blad stadium ingezet en de regel is dat het stadium van de kleinste bieten als maat genomen dient te worden voor de dosis die gekozen wordt. Bijvoorbeeld als bieten algemeen 4 blad hebben kan 0,4 l/ha Frontier ingezet worden, indien er dan nog hier en daar bieten zijn met 2 bladeren zal deze dosis verlaagd worden naar Foto 2: Start de FAR behandelingen als het onkruid in het kiemlobstadium is, hier rechtsboven de biet staat een melganzevoet in kiemlobstadium. Starten na dit stadium brengt noodzakelijke dosisverhogingen met zich mee en stijgende kosten. De invloed van de weersomstandigheden op de onkruiden Het is goed om als landbouwer de biologie van onkruiden te kennen. Op die manier kan men min of meer voorspellen in welke omstandigheden welke onkruiden verwacht kunnen worden op welk perceel. Zo is het te voorspellen dat men in koude weersomstandigheden veel kruisbloemige onkruiden kan verwachten (vb: herik, knopherik, opslag van koolzaad) en dat men dus percelen met dergelijke onkruiden goed in de gaten moet houden als het kouder is. Voor melganzevoet is

6 6 geweten dat er steeds een deel kiemt in koelere omstandigheden (die ook bestreden dienen te worden) maar dat men daarna bij hogere temperaturen ook nog een tweede vloot kieming kan verwachten. Onkruiden zoals uitstaande melde houden dan weer meer van koelte en zullen vroeger op het perceel staan en minder nakieming kennen later in het seizoen. Andere onkruiden zoals bingelkruid houden dan weer van eerder warme omstandigheden en zullen later en langer in het seizoen kiemen. Maar één ding is zeker als het onkruidbestrijdingseizoen in koele omstandigheden startte dan mag u een hele vloot kieming van onkruiden verwachten zodra de temperatuur stijgt. Als de weersomstandigheden droog en koud zijn (Noord, Noordoostelijke wind) dan kan u ook verwachten dat de onkruiden sterk afgehard zijn en ze zichzelf beschermen tegen uitdroging met een dikke waslaag op het blad. Dit bemoeilijkt de bladopname van de herbiciden door de onkruiden. Als we daarentegen een periode meemaken waarbij er net hogere temperaturen met wat neerslag komt na een koele periode dan zal de snelle groei van de onkruiden leiden tot een dunne waslaag en makkelijker te bestrijden onkruiden. De invloed van de weersomstandigheden op de werkzaamheid en selectiviteit van de FAR behandelingen Bij droog en koud, schraal weer zullen zowel de bieten als de onkruiden een dikke waslaag op hun blad hebben. Dit maakt de bestrijding van de onkruiden moeilijker, maar verlaagt de kans op selectiviteitsproblemen voor de biet. De oplossing om een goede bestrijding te bekomen in dergelijke droge en koude, schrale omstandigheden is om: - de dosis olie aan te passen van 0,5 l/ha naar 1 l/ha. Dit mag sinds vorig jaar voor alle geësterde koolzaad oliën (vb Mero, Tipo, ActirobB, Gaon) die erkend zijn in de biet. - in het schema meer te rekenen op de werkzaamheid van contactmiddelen zoals Betanal en producten op basis van desmedifam (vb. type Betanal Elite, Belvedere, etc ) en Tramat dan op de bodemherbiciden die door een gebrek aan vocht een beperkte werkzaamheid hebben. Voor een aantal onkruiden zoals bijvoorbeeld kruisbloemigen, hondspeterselie en bingelkruid kan in droge en schrale omstandigheden ook op Safari gerekend worden. De dosis bodemherbiciden kan dan tot een minimum beperkt worden (vb 0,5l/ha Goltix in schema). Soms bestaat de neiging om bij koud weer, met traag groeiende bieten en lichte nachtvorst FAR behandelingen uit te stellen uit schrik voor selectiviteitsproblemen. Wat betreft de selectiviteit van FAR behandelingen in koude omstandigheden kan er steeds behandeld worden op de dooi. Maar nooit tussen twee nachten met nachtvorst in. Bieten kunnen tijdens de opkomst of in het kiemlobstadium ook in schrale en koude omstandigheden een FAR behandeling met 0,6 l/ha Betanal 160 / 0,2 l/ha Tramat 500 en 0,5 l/ha Goltix en 0.5l/ha olie verdragen. Het is dus beter om de onkruiden in deze koude omstandigheden te behandelen dan te wachten op de optimale omstandigheden en het risico te lopen dat ze zich te ver ontwikkelen want dit kan tot zeer dure situaties leiden. In natte omstandigheden zullen de bodemherbiciden zoals Goltix, Pyramin en later Frontier, Dual en Centium een goede werkzaamheid hebben en zal men proportioneel minder Betanal en Tramat of contactwerking moeten gebruiken. In warme en groeizame omstandigheden met veel zonneschijn dient men ook met bepaalde factoren rekening te houden wat betreft de selectiviteit ten aanzien van de biet. In een periode van snelle groei zal de waslaag op het blad van de biet zeer dun zijn. Op dat moment zal de biet makkelijker producten opnemen en dus meer moeite hebben om de producten te verwerken. Daarom dient men ook op dergelijk moment rekening te houden met de hoeveelheid olie of uitvloeier die men gebruikt. Foto 3: Bieten die schade ondervonden door het toepassing van een te hoge dosis olie bij een fors gedoseerd FAR mengsel in een periode van snelle groei van de biet in combinatie met een zeer zonnige dag na de behandeling s ochtends vroeg. Bij warme omstandigheden (+/- 22 C) mag men niet meer dan 0.5 l/ha olie toepassen. Voor producten die al een olieformulering (OD) hebben zoals Betanal MaxxPro mag men op die momenten zeker geen olie toevoegen. De enige momenten wanneer men bij Betanal Elite of Betanal Maxx- Pro nog olie toevoegt is in schrale, droge en koude omstandigheden, echter nooit bij de eerste naopkomstbehandeling. Tegelijk betekenen warme en groeizame omstandigheden ook een opportuniteit om Matrigon in te zetten ter bestrijding van schermbloemigen (vb hondspeterselie, gevlekte scheerling) en samengesteldbloemigen (vb. kamille, veerdelig tandzaad) of nachtschadigen (vb. doornappel). Dit waar men in koudere omstandigheden eerder zou kiezen dergelijke onkruiden te bestrijden met Safari. Andere factoren die de selectiviteit van behandelingen beïnvloeden Een eerste factor in het behouden van een goede selectiviteit van de vooropkomstbehandeling is het respecteren van dosissen en productkeuzes in functie van het bodemtype en het tijdstip van behandeling ten opzichte van het zaaitijdstip. Dit is eveneens vermeld in de tabel over vooropkomstbehandelingen op pagina 3. Een tweede factor die de selectiviteit beïnvloed is dat men in het kiemlobstadium van bieten niet mag overdrijven met de hoeveelheid Tramat 500 en nooit hoger mag gaan dan 0.3 l/ha. Een volgende factor die een invloed kan hebben op de selectiviteit is het behandelen van bieten die insectenschade hebben of aan wortelbrand leiden. Dit komt momenteel niet vaak voor aangezien we een goede bescherming genieten door de insecticiden en de fungiciden die in de zaaizaadomhulling zitten. Weet echter dat indien er ernstige schade zou zijn dat we dan kunnen verwachten dat de bieten gevoeliger zijn aan de herbiciden die toegepast worden. Het reinigen van het spuittoestel is ook een maatregel die veel selectiviteitsproblemen oplost. Ieder jaar weer zijn er gevallen waar men na het gebruik van het spuittoestel voor het toepassen van ALS herbiciden (type Hussar Ultra, Allie, etc ) in andere teelten, zoals granen, overgaat naar het behandelen van bieten zonder het toestel grondig te reinigen. Aangezien de bietenherbiciden residuen van de ALS herbiciden die in het spuittoestel kleven kunnen oplossen kunnen deze laatste hierdoor in zeer kleine dosissen grote gevolgen hebben voor de bieten. Het zou niet de eerste keer zijn dat een bietenperceel verloren gaat door een onvoldoende reiniging van een spuittoestel,. Spoelen alleen is vaak niet genoeg. Om goede resultaten te behalen in uw onkruidbestrijding (in alle teelten) is het noodzakelijk met een goed onderhouden spuittoestel te werken. Zo moeten ook spuitdoppen met een zekere regelmaat vernieuwd worden om de resultaten te optimaliseren, hier verwijzen we naar de fabrikanten om te zien welke levensduur ze voorschrijven voor hun verschillende doptypes. Gebruik een FAR mengsel dat aangepast is aan de aanwezige onkruiden, hun ontwikkelingsstadium en het stadium van de biet De adviezen hiervoor kan u op pagina 3 en 4 van dit artikel terug vinden. Maar vergeet niet dat men vanaf het 4 blad stadium van de biet bodemherbicicden (type Frontier, Dual, Venzar, Centium ) in het FAR schema dient op te nemen om nieuwe opkomsten van onkruiden af te remmen. Behandel in goede weersomstandigheden De optimale weersomstandigheden voor een FAR behandeling is bij weinig wind en een hoge luchtvochtigheid (> 70% RV). Deze omstandigheden doen zich meestal s ochtends vroeg voor. Behandelen kan ook s avonds als de wind gevallen is en de luchtvochtigheid weer is gestegen. Respecteer de intervallen tussen FAR behandelingen Zoals eerder vermeld zijn de eerste twee à drie FAR behandelingen essentieel in het welslagen van de onkruidbestrijding. Het interval tussen de eerste twee behandelingen mag nooit meer dan 6 à 8 dagen zijn. Dit interval kan daarna aangehouden worden maar als het perceel proper is kan men de intervallen eventueel wat verlengen naar bijvoorbeeld 10 dagen om dan te reageren op nieuwe opkomsten van onkruiden. Normaal gaat men door met de behandelingen tot het perceel proper is. Hou hierbij rekening dat de onkruidbestrijding pas echt afgelopen is als de rijen van de biet sluiten. Zolang dit niet het geval is moet men attent zijn op nieuwe opkomsten van onkruiden. Op percelen met een hoge onkruiddruk kan men desgewenst kiezen voor een ras dat een snelle bodembedekking geeft. Gebruik een schoffelmachine waar en wanneer dit mogelijk is Aangezien het integreren van een schoffelbeurt in de onkruidbestrijding het middelengebruik kan verminderen en de selectie van resistente onkruiden kan afremmen worden deze technieken aanbevolen. Schoffelen tussen de rijen kan een echte oplossing zijn als de resultaten van de onkruidbestrijding tegenvallen en er onkruiden ontsnapt zijn aan de FAR behandelingen. Het is vaak duur en inefficiënt om deze sterk ontwikkelde onkruiden chemisch te bestrijden. Vanaf het 4-blad stadium van de biet kan er ook in de rij geschoffeld worden met vingerwieders. In proeven van het KBIVB en het CRA-W in 2017 kwam duidelijk naar voor dat in de droge en schrale weersomstandigheden een schoffelbeurt een meerwaarde had in de bestrijding. Aangezien er veel factoren meespelen om tot een eenduidig advies te komen wat betreft de integratie van mechanische onkruidbestrijding zullen we ook in 2018 deze proeven verder zetten. 50% driftreducerende doppen in de onkruidbestrijding biet, het kan en moet in Vlaanderen. In 2017 legden we proeven aan om na te gaan of we een goede onkruidbestrijding konden bekomen waarbij verschillende types 50% driftreducerende spuitdoppen werden vergeleken met een standaard spleetdop. Dit omdat een goed bedekkend spuitbeeld van onkruiden in het kiemlobstadium noodzakelijk is om een goede werkzaamheid van de producten die via het blad opgenomen worden zoals Betanal, in mindere mate Tramat, maar ook voor de opname van Goltix bij resistente melganzevoet is er een belang. Uit de proef van 2017 bleek dat een driftreducerende spleetdop, ook kamerspleetdop genoemd, die 50% driftreductie geeft goed werkte. Het type DG van Teejet werd getest, maar er zijn equivalente doppen van andere merken. Zowel bij 150 l/ha als bij 200 l/ha water was er een goede bestrijding van melganzevoet ook in dit jaar met zeer droge weersomstandigheden waar de contactwerking een heel belangrijke rol had. U kan hierover meer informatie vinden op onze website bij bieten> plantenbescherming> onkruid> onkruid recente artikels (onderaan de pagina) >onkruidbestrijdingsproef biet met 50% driftreducerende doppen (poster juni 2017). Ook dit jaar gaan we verder met het testen van verschillende doptypes waaronder ook een 90% driftreducerende dop aangezien voor steeds meer producten 90% doppen vereist zijn of omdat met deze doppen de bufferzones t.o.v. het oppervlaktewater kunnen verminderd worden.

7 7 VOOROPKOMST : hoeft geen standaard te zijn! Deze kan : - de onkruidopkomst van breedbladige onkruiden sterk beperken of onkruiden "gevoeliger" maken voor de NO behandelingen - kan nuttig zijn indien door natte omstandigheden pas laat uw NO kan starten. Deze kan weggelaten worden bij : - het tijdig uitvoeren van de eerste NO behandeling - zeer late zaai - velden waar weinig onkruiden, probleemonkruiden worden verwacht - in zeer droge omstandigheden = beperkte werking van deze bodemherbiciden. Deze wordt (max. 2 à 3 dagen na zaai) aangeraden bij : - velden met probleemonkruiden, qua aantal en soort (zie hieronder). Verwachte dominante flora Product Dosis/ha in normale grond Kleefkruid, Hondspeterselie & Gevlekte scheerling Bingelkruid (+ Kleefkruid, Hondspeterselie & Gevlekte scheerling) Indien ook kamille Kamille (sterke aanwezigheid) FIESTA 3 l/ha (*1) 'CENTIUM' (*2) (+ GOLTIX WG ) ml/ha (+2 kg/ha) PYRAMIN (*3) 2,5 l/ha (*1) of GOLTIX (*4) 2 kg of l/ha (*1) VO FACULTATIEF voor Bingelkruid, PYRAMIN (*3) 2,5 l/ha (*1) Kruisbloemigen, Varkensgras OPMERKINGEN : Toepassing van 'DUAL' of 'FRONTIER ELITE' in VO = VERBODEN (erkend vanaf 4 blad stadium biet) kan leiden tot plantenverlies in natte omstandigheden. (*1) Zware gronden : dosis vermeerderen met een factor 1,5. Voor 'Pyramin' 430 g/l is de erkende dosis beperkt tot 2,5L in VO. (*2) 'Centium' : afgeraden als VO in lichte of humusarme gronden, indien veel regen. Niet toegelaten in mengsel met 'Pyramin'. Max. 200 ml Centium in VO en NO samen. (*3) Dosis voor 'Pyramin aan 520 g/l, max. erkende dosis is 5L in VO. Voor 'Pyramin' 430 g/l, max. erkende dosis is 2,5L in VO. Dosis chloridazon is beperkt tot g/ha w.s. per 3 jaar. (*4) Voor de meeste producten 'Goltix aan 700 g/l is de max. totale dosis 7L/ha/ jaar. Behalve voor Actron 700SC (10545 P/B), Finex 700SC (10539 P/B), Glotron 700SC (10489 P/B) en Klaxxon (10490 P/B) voor deze producten is de max. totale dosis 5 L/ha/jaar. Dominante onkruidsoorten AARDAPPELOPSLAG Preventief : - rooi aardappelen verzorgen - knollen laten bevriezen aan oppervlakte, ploegen na winter Curatief : - lokale behandelingen met glyfosaat (bij weinig opslag) - onkruidstrijkers met glyfosaat (bij hoge aantallen) - met selectieve middelen = duur en onvolledig = enkel loofdoding - niet alle aardappelrassen even gevoelig voor selectieve middelen : * goede loofafbranding voor : Bintje * matig gevoelig : Felsina, Ramos * weinig gevoelig : Agria, Innovator, Challenger, Asterix, Charlotte, Saturna, Victoria Aanbevolen schema bestrijding aardappelopslag in suikerbiet Stadium biet Spuitmengsel (dosissen in l/ha) (kiem- tot 2-blad biet) (*1) 'Betanal' 1l + 'Tramat' 0,2 l + 'Goltix' 0,5 l (*2) 4-6 blad 'Betanal' 1,5 l + 'Tramat' 0,3 l + 'Frontier' 0,4-0,5 l of 'Dual' 0,3-0,5 l (*2) 'Betanal' 3 l + 'Tramat' 0,4 l + 'Frontier' 0,5 l of 'Dual' 0,5-0,65 l voorbij 6 blad (*2) + 0,5 l/ha 'Matrigon 100 g/l' in groeizame omstandigheden bij hoge luchtvochtigheid (*1) De aardappelopslag behandelen wanneer die 8 à 15 cm hoog is, dit is meestal pas vanaf het 4 blad stadium van de biet, indien de opslag toch vroeger ontwikkelt de dosis 'Betanal' verhogen. (*2) Voeg steeds 0,5 à 1 l/ha olie toe. SPUITVOLUME goede werking tussen 100 en 300 l/ha 300 tot 400 l/ha aanbevolen bij droog weer en/of op afgeharde onkruiden GEBRUIK van minerale of plantaardige OLIE Nuttig om werking van FAR mengsel te verbeteren Onmisbaar bij sommige grassenmiddelen, zie tabel op pagina 4 Dosis: 0,5-1 l/ha afh. van weersomstandigheden Te vermijden bij hoge temperaturen (vanaf 22 C in schaduw) De geësterifieerde koolzaad oliën mogen in het FAR mengsel gefractioneerd worden toegepast aan 0,3-1,0 l/ha, met een max. van 2 l/ha indien in menging met één enkel herbicide, max. 4 toepassingen per teelt (vb. Mero, Actirob B, Natol, Vegetop, Tipo, Gaon, Zarado). Opm: geen olie bij met Betanal Elite en Betanal maxxpro, uitz. bij zeer schraal weer dan max. 0,5l olie na NO1 FAR SYSTEEM in NAOPKOMST - BESTRIJDING DICOTYLE ONKRUIDSOORTEN dosissen in deze tabel voor KIEMLOBSTADIUM ONKRUID tot 2 BLAD stadium ONKRUID GEBRUIK STEEDS DE LAAGSTE VERMELDE DOSIS (l/ha) VOOR ONKRUIDEN IN HET KIEMLOBSTADIUM CONTACTMIDDELEN Componenten "F" en "A" CICHOREIOPSLAG en DISTELS 'Matrigon 100 g/l' (1,2 tot 1,5 l + olie) op meer ontwikkelde planten (niet in FAR-mengsel) + BODEMHERBICIDE Component "R" Klassieke flora : 'BETANAL 160' 0,6 (*a) - 1,5 'GOLTIX' 0,5-1 kg of l = flora die hieronder +'TRAMAT 500' 0,15-0,4 (*b) of 'PYRAMIN 520' 0,5-1 l niet vermeld staat + olie 0,5-1 (*c) of 'DUAL' (*d) 0,5-0,65 l of 'FRONTIER' (*d) 0,3-0,5 l Melganzevoet (*a), melde, varkensgras (*2), kamille (*2), duivenkervel, akkerviooltje zoals hierboven 'GOLTIX' 0,5-1 kg of l Hondspeterselie (*2) (*3) 'GOLTIX' 0,5-1 kg of l Gevlekte scheerling (*2) (*3) of 'FRONTIER' (*d) 0,3-0,5 l 'DUAL' (*d) 0,5-0,65 l Zwarte nachtschade, hanepoot of 'GOLTIX' 0,5-1 kg of l of 'FRONTIER' (*d) 0,3-0,5 l 'PYRAMIN 520' 0,5-1 l Bingelkruid (*2) of 'FRONTIER' (*d) 0,3-0,5 l of 'CENTIUM' (*6) 50 ml Herik, knopherik, koolzaadopslag, zwaluwtong (*2) 'PYRAMIN 520' 0,5-1 l Gemengde flora : Melganzevoet, varkensgras, hondspeterselie 'GOLTIX' 0,5-1 kg of l samen met bingelkruid, melde + 'VENZAR 500 sc (*5) + max. 150 ml of samen met kruisbloemigen of 'FRONTIER ' (*d) 0,3-0,5 l of 'CENTIUM'-'FRONTIER' (*6) 50 ml + 0,3-0,4 l Kleefkruid (veel) zoals hierboven '+ AVADEX 0,5-1 (*4) 'GOLTIX' 0,5-1 kg of l Papegaaiekruid (*2) Producten op basis van desmedifam zie kader "FAR DOSIS" 'GOLTIX' 0,5-1 kg of l (*a) In geval van belangrijke bezetting van melganzevoet : bij eerste behandeling dosis 'Betanal' verhogen met 50% (*b) De dosis 'TRAMAT 500' mag 0,3l/ha niet overschrijden in het kiemlobstadium van de biet Het mengsel BETANAL + TRAMAT kan vervangen worden door een kant-en-klaar mengsel (zie kader «FAR-dosis») (*c) zie kader gebruik van minerale of plantaardige olie (*d) 'DUAL' of 'FRONTIER' nooit voor 4 blad stadium van de biet, indien toegepast in mengsel mag men max. 0,5 l 'FRONTIER' gebruiken, voor 'DUAL' mag men max. 0,65 l gebruiken in mengsel met andere herbiciden. (*2) FLORA WAARTEGEN 'SAFARI' KAN INGESCHAKELD WORDEN ('Safari' niet toepassen voor 70% opkomst van de bieten, dosis op dat moment max. 15 g) : - Herik, knopherik, kamille, varkensgras, papegaaiekruid, opslag van koolzaad en facelia, melkdistel, veerdelig tandzaad en stekelnoot : 15 tot 20 g/ha - Hondspeterselie & gevlekte scheerling : 30 g/ha - Bingelkruid : betere werking met toevoeging van 10 g/ha voor bingelkruid in 2 blad stadium, dit indien de dosis Betanal te laag is of indien Goltix als enig bodemherbicide wordt gebruikt (zonder bv 'Pyramin' of 'Frontier'). (*3) FLORA WAARTEGEN 'MATRIGON 100 g/l' KAN INGESCHAKELD WORDEN (0,5 l/ha) : Hondspeterselie, gevlekte scheerling, veerdelig tandzaad, stekelnoot en doornappel : Vanaf het 1-bladstadium van het onkruid en vanaf het 2- bladstadium van de biet en bij groeizaam weer. (*4) AVADEX : kan ook Tramat vervangen (indien geen bingelkruid of varkensgras). (*5) Toevoeging van VENZAR 500 sc : kan worden toegepast vanaf begin 2-blad van de biet aan maximum 150 ml (wettelijk: te fractioneren met interval 7 tot 14d, totaal max. 1l/ha, max. 500 g lenacil/ha/ 3jaar), afgeraden in koude en natte omstandigheden of op lichte gronden. (*6) Flora waarbij 'CENTIUM' toevoegen aan het schema een goede werking heeft zijn: bingelkruid, melganzevoet, hondspeterselie, zwaluwtong, varkensgras, perzikkruid, zwarte nachtschade, kruiskruid en kleefkruid. 'CENTIUM' kan toegepast worden vanaf het 4-6 blad stadium van de biet in menging met 'Betanal' en 'Tramat' (best SC/SE formuleringen). Mag wettelijk niet gemengd worden met 'Pyramin'. Mengen met 'Goltix' aan lage dosis ( L/ha) is mogelijk en noodzakelijk indien ook melde aanwezig is op het perceel. 'CENTIUM' niet mengen met 'Venzar', Avadex 480 of grassenmiddelen. Uit voorzorg kan men beter geen 'Venzar' gebruiken in een schema waar in een later stadium 'CENTIUM' zal worden toegepast. Maar in situaties waar zowel melde als bingelkruid voorkomt op het perceel en men zowel 'Venzar' als'centium' wenst te gebruiken in de FAR behandelingen, positioneer dan de 'Venzar' bij NO2 en pas dan 'CENTIUM' toe bij NO4/NO5. Voor het toepassen van grassenmiddelen dient men minstens 5 dagen te laten tussen een FAR behandeling met 'CENTIUM' en de toepassing van een grassenmiddel. De dosis (100ml/ha 'CENTIUM', toegepast zonder 'Betanal' of 'Tramat') of (50ml 'CENTIUM'+ 0,3-0,4 L 'FRONTIER') kan als laatste behandeling om nawerking te garanderen. Om een goede nawerking van 'CENTIUM' te garanderen moet de cummulatieve dosis 120 à 150 ml zijn. Bij toepassing van'centium' treedt tijdelijke witverkleuring van de bieten op, indien de gebruiksvoorwaarden gerespecteerd worden zijn deze zonder gevolg voor de opbrengst.

8 8 FAR-DOSIS (aan te passen aan het onkruidstadium) FAR-component Product en gehalte STADIUM VAN HET ONKRUID (*1) (volgens de erkenningen in maart 2018) Onkruid in KIEMLOB stadium Onkruid in 2-BLAD stadium Onkruid in 4-6 BLAD stadium Max. dosis 'BETANAL' 160 SC/SE 0,6-0,8 l (*2) 1 (-1,5) l 2-3 l 6 l (*4) F of 'BETANAL' 320 SC 0,3-0,4 l (*2) 0,5 (- 0,75) l 1-1,5 l 3 l (*4) A 'TRAMAT' 500 SC 0,15-0,25 l (*2) 0,3 (-0,4) l 0,6-0,8 l 2 l (*5) of AVADEX 480 EC 0,5 l 0,75 l 1,2-1,6 l 1,7 l F + A Kant-en-klaar mengsels (duurder, niet-exhaustieve lijst, pmp = fenmedifam; dmp = desmedifam; etho = ethofumesaat; lenacil = 'Venzar') Type Kemicombi (pmp+etho g/l) 0,7-0,8 l (*2) 1 - (1,5) l 2-2,5 l 2,5 l Type 'Kemifam super' (pmp +dmp g/l) 0,3-0,4 l (*2) 0,5 l 0,7 l 1 l (*4) Type 'Beetup compact SC' (pmp+dmp g/l) 0,6-0,8 l (*2) 1-(1,2) l 2 l 2 l (*4) Type 'Selecteur' (pmp+dmp+etho g/l) 1-1,25 l (*2) 1,25-1,5 l 1,5-2 l 4 l Type 'Betasana Trio' (pmp+dmp+etho g/l) 0,9-1,2 l (*2) 1,35-1,5 l 1,5-2 l 4 l Type 'Beta-Team' (pmp+dmp+etho g/l) 0,8-1,1 l (*2) 1,2-1,4 l 1,4-1,8 l 3,2 l Type 'Belvedere Tripel' (pmp+dmp+etho g/l) 0,4-0,6 l (*2) 0,6-1,0 l 1-1,5 l 3,9 l Betanal Elite (pmp+dmp+etho g/l) 0,7-0,9 l (*2) 0,9-1,2 l 1,0-1,2 l 3,2 l Betanal maxx Pro (pmp+dmp+etho+lenacil g/l) 0,75-0,8 l (*2) 1-1,25 l 1,25-1,5 l 4,5 l 'GOLTIX' 70WG/700SC 0,5 l of kg 0,5-0,75 l of kg 1 l of kg 7 l of kg (*7) R 'Goltix Queen' 0,75-1,0 l 1-1,5 l 1,5-2 l 6 l (*7) 'PYRAMIN' 520 (*3) 0,5 l 0,5-0,75 l 1 l (*3 en *6) 5 l of DUAL' Niet vóór het 4-bladstadium 0,5-0,65 l 1,3 l of 'FRONTIER' van de bieten 0,3-0,5 l 1,0 l (*1) Het bietenstadium heeft weinig belang voor een FAR (B/T/G) zolang de dosis Tramat 500 0,3 l/ha in het kiemlobstadium niet overschreden wordt. Het is raadzaam om de dosis te verhogen indien de weersomstandigheden het niet toegelaten hebben om de NO1 uit te voeren vanaf de opkomst van de eerste onkruiden en/of een interval van maximum 6 tot 8 dagen tussen NO1 & NO2 te respecteren. (*2) Hoogste dosis bij een belangrijke bezetting van melganzevoet, melde, bingelkruid, varkensgras of kleefkruid. (*3) Dosis aanpassen voor producten met 430 g/l werkzame stof, de maximaal toegelaten dosis voor producten met 430 g/l chloridazon is 3L/ha in naopkomst. (*4) Dosis fenmedifam beperkt tot 960 g/ha w.s. per jaar. (*5) Dosis ethofumesaat beperkt tot g/ha w.s. per 3 jaar. (*6) Dosis chloridazon beperkt tot g/ha w.s. per 3 jaar. (*7) Dosis metamitron is beperkt tot g/ha w.s. per jaar. Actron 700SC (10545 P/B), Finex 700SC (10539 P/B), Glotron 700SC (10489 P/B) en Klaxxon (10490 P/B) hebben dosis beperking van g/ha w.s./jaar. SELECT Prim (a) AGIL (c) GRASSENBESTRIJDING Opmerkingen : - Voor de bestrijding van duist is het afgeraden om te fractioneren in de FAR, pas steeds de volle dosis toe, in geval van resistentie werken de dim's beter dan de fop's. Bij een problematische bestrijding van duist kan Avadex in voorzaai worden ingewerkt aan 3-3,5 l/ha afhankelijk van het bodemtype. - Fractionering wordt afgeraden zeker op zware gronden of waar resistentie wordt verwacht. - Niet alle producten kunnen aan volle dosis in het FAR mengsel toegepast worden, niet aan alle producten moet olie toegevoegd worden (zie in tabel), alle dosissen zijn uitgedrukt in l/ha. - Voor kweek behandel in 20 à 30 cm stadium, niet toepassen in FAR, indien 2 behandelingen gebeuren, voer 2de behandeling uit op kweek hersteld van de voorgaande grasbestrijding om een goede werking van het product te garanderen. - 'CENTIUM' mag nooit gemengd worden met grassenmiddelen, als regel kan men best 5 dagen laten tussen de behandeling met een grassenmiddel en de toepassing van 'CENTIUM'. FOCUS Plus (b) ELOGE (d) FUSILADE Max (e) TARGA Prestige en Targa PANTERA Megamax (f) Actieve stof clethodim cycloxydim propaquizafop haloxyfop-r-methyl fluazifop-p-butyl quizalofop-ethyl-d quizalofop-p-terfuryl GRASSOORT lage volle volle lage volle volle lage volle lage volle volle dosis dosis dosis dosis dosis dosis dosis dosis dosis dosis dosis Duist 1 2-0,75-1 0,5 2 x 0,5 1 2x 0,5 à 0,6 1-1,5 1,5 Hanepoot 2 x 0, ,75-1 0,5 2 x 0,5 1 2x 0,5 à 0,6 1-1,5 1,5 Wilde haver 2 x 0, x 0,4 1-1,2 0,5-1,5 2x 0,5 à 0,6 1-1,5 1,5 Graan (opslag) 2 x 0, ,75-1 0,5-1,5-1-1,5 1,5 Raaigras 2 x 0, , , ,5 Windhalm 2 x 0,5 1-0,75-1 0,5-1,5-1-1,5 1,5 Straatgras éénjarig 2 x 0, Kweekgras - 2,5 of 2 x 1,25 4-1,5 of 2 x 0, of 2x 1,5-3 of 2 x1,5 2,25 Olie vereist (*1) NEEN (*1) NEEN (*1) JA NEEN (*1) NEEN (*1) JA NEEN (a)- dosis 2 x 0,5l kan in 1-2 blad stadium van hanepoot, raaigras, graanopslag, wilde haver, dosis 1 x 1l voor 2-4 blad stadium van deze grassen / - max. 0,5 l toevoegen aan FAR mengsel. (b)- tot 2 l/ha in FAR mengsel. (c)- vanaf 0,75l/ha niet in mengsel met FAR toepassen / - voor uitstoeling 0,75l, na uitstoeling 1,0l / - 2 x 0,4 l kan indien 1 à 2 blad stadium van de wilde haver. (d)- max. 1 toepassing per 36 maanden. (e)- vanaf 1 l niet toepassen in FAR mengsel / max. 3l/ha/jaar / - max. 2 toepassingen per jaar. (f)- maximum 1l/ha toevoegen aan FAR mengsel. (1*)- een additief (enkel olie) kan wel vereist zijn indien het grassenmiddel in een FAR-mengsel toegepast wordt. MECHANISCHE ONKRUIDBESTRIJDING : Een aanvulling van het FAR-systeem SCHOFFELEN : vernietigt de aanwezige overlevende onkruiden, verlucht en warmt tevens de bodem op. Ø Uit te voeren op een voldoende droge bodem, vóór de toepassing van een bodemherbicide. Ø Let erop dat de jonge bieten noch uitgetrokken, noch omgewoeld worden. Ø Kan gecombineerd worden met een rijenbespuiting. WIEDEGGEN : kan interessant zijn bij een laattijdige opkomst van kleine onkruiden in ontwikkelde bieten (minstens 8 tot 10 bladeren) TERMINOLOGIE VAN DE PRODUCTEN (exclusief grassenmiddelen) Producten buiten patent en generische producten : Alle producten buiten patent en vervangbaar door generische producten zijn met hun meest bekende naam tussen 'aanhalingstekens' vermeld : 'Betanal' = fenmedifam (B); 'Dual' = s- metolachloor; 'Fiesta'= chloridazon + quinmerac; 'Goltix' = metamitron (G); 'Matrigon' = clopyralid; 'Pyramin' = chloridazon; 'Tramat' = ethofumesaat (T); 'Venzar' = lenacil; 'Frontier' = dimethenamide-p (Fr); 'Safari' = triflusulfuronmethyl 50WG; ' Centium' = clomazone; 'Goltix Queen' = metamitron + quinmerac Niet-generische producten : Avadex = triallaat 480EC NO = naopkomst; VO = vooropkomst; SC = Suspensie concentraat; SE = Suspo-emulsie; EC = Emulgeerbaar concentraat; WG = Water dispergeerbaar granulaat; OD= olie dispersie WANNEER DE GROND ONKRUIDVRIJ IS De NAWERKINGSBEHANDELING niet vergeten Op basis van bv. 0,8 l 'VENZAR 500sc' (1 l op zware gronden), vanaf het 4-6 bladstadium van de bieten Velden met een risico voor late opkomst van zwarte nachtschade, of zomergrassen (hanenpoot, naaldaar, ) : afzonderlijke toepassing van DUAL (max. 1,3 l/ha) of van 'FRONTIER' (max. 1 l/ha). Niet vóór het 4- bladstadium van alle bieten. Velden met een risico voor late opkomsten van bingelkruid en melganzevoet : 'CENTIUM' 50 ml + 'FRONTIER' 0,4L/ha niet vóór 4-6 blad stadium biet. EEN BELANGRIJKE TROEF VOOR EEN ONKRUIDVRIJ VELD IN DE ZOMER : = EEN GOEDE BODEMBEDEKKING DOOR DE BIETEN (= ook rasafhankelijk) Waarschuwing De opvolging van de hier voorgestelde aanbevelingen gebeurt onder de verantwoordelijkheid van de gebruiker. Het KBIVB kan niet verantwoordelijk gesteld worden voor schade aan de teelt of voor een gebrek aan werkzaamheid. LEES AANDACHTIG DE ETIKETTEN VAN DE PRODUCTEN ALVORENS ZE TE GEBRUIKEN!

9 EU-suikerprijs onder 400 euro per ton? De gemiddelde verkoopprijs van suiker in de EU die door het prijzenobservatorium van de Commissie wordt meegedeeld zakte naar 400 euro per ton voor de maand december. Een prijs onder de EU-referentieprijs van 404 euro per ton. De Commissie maakt de gemiddelde prijzen voor januari en februari nog niet bekend, maar marktanalist Kingsman heeft het over prijzen tussen 350 en 360 euro per ton witte suiker. EU-suikerverkoopprijs onder referentieniveau Wanneer de EU-suikerprijs onder het referentieniveau daalt, kan de Commissie marktondersteunende maatregelen nemen (steun private opslag). Maar de Commissie is dat niet van plan. De Commissie vindt dat de suikerproducenten zelf verantwoordelijk zijn voor de huidige suikeroverschotten. Door van de opheffing van de quota te profiteren en om hun productiekosten te drukken, sloten de Europese suikerfabrikanten voor het grootste deel leveringscontracten voor bieten af tussen 10 en 25 procent hoger dan de onder het quotumsysteem gecontracteerde hoeveelheden. Daardoor verhoogde de EU-uitzaai met 17 procent en nam de suikerproductie met 20 procent toe. Daarom meent de Commissie dat ze de sector een verkeerd signaal zou geven door steun voor private opslag toe te kennen en dat de sector het huidige overtollige suikeraanbod op de suikermarkt zelf moet regulariseren. Export hoger en import lager Een van de gevolgen van de dalende suikerprijzen in de EU, is dat de import afneemt omdat de suikerprijs op de Europese markt niet meer voldoende attractief is voor derde landen. Volgens controlegegevens Taxud, importeerde de EU slechts ton suiker tussen oktober 2017 en februari 2018, terwijl verleden jaar tijdens dezelfde periode, zij er al ton had ingevoerd. Daartegenover is de export meer dan verdubbeld. Na vijf maanden, van 1 oktober, begin van de campagne 2017/18 en eind van de maand februari, exporteerde de EU al 1,43 miljoen ton suiker, hetzij meer dan het totale jaarlijkse maximumvolume van 1,35 miljoen ton dat zij mocht uitvoeren na de hervorming van het suikerregime van In haar balans van de campagne 2017/18, schat de Commissie de EUROPESE MARKT 9 Volgens de Commissie, zal de EU 3,2 miljoen ton suiker exporteren voor de campagne 2017/18. 1,4 miljoen ton werd al uitgevoerd tussen oktober 2017 en februari 2018 waarvan ton vanuit de haven van Antwerpen. EU-suikerproductie op 20,6 miljoen ton voor een consumptie die op 16 miljoen ton wordt geraamd. Bijgevolg verwacht de Europese Commissie dat de EU ongeveer 3,2 miljoen ton suiker en 1,6 miljoen ton suikerhoudende producten zal exporteren. Als deze vooruitzichten worden bevestigd, zal de EU derde wereldexporteur worden achter Brazilië en Thailand. n Opinie Tijdelijke sluiting van suikerfabriek in Oekraïne Ukrainian Farming Company, een dochterbedrijf van de Britse handelaar ED&F Man, heeft beslist om zijn suikerfabriek van Zaselsky gedurende twee jaar te sluiten, volgens Latifundist. Dit is het gevolg van de lage prijzen op de wereldmarkt. ED&F Man vindt dat de productie niet meer rendabel is met suikerprijzen beneden de 400 dollar (325 euro) per ton. Volgens ED&F Man, gegeven de huidige prijs van 360 US dollar (295 euro) per ton witte suiker en het feit dat er geen tekenen van herstel worden verwacht in de komende twee jaar, heeft de Oekraïense dochteronderneming besloten om gedurende twee jaar geen bieten meer te zaaien, maar zich te richten op granen en peulvruchten, zoals kikkererwten en linzen waarvan de consumptie stijgt met de opkomst van het vegetarisme. Gekoppelde steun voor bieten moet gerichter worden ingezet Na de vorige hervorming van het Europees landbouwbeleid kregen de lidstaten vanaf 2015 de mogelijkheid om inkomenssteun te koppelen aan de teelt van suikerbieten. Eerst maakten tien lidstaten daarvan gebruik, sedert 2017 zijn ze met elf: Polen, Tsjechië, Italië, Spanje, Roemenië, Kroatië, Slowakije, Hongarije, Finland, Litouwen (sinds 2017) en Griekenland. Deze steun leidt tot een hoger aanbod van suikerbieten in de EU en daarmee een lagere suikerbietenprijs. De subsidie varieert van ongeveer 5 tot 50 procent van de prijs die betaald wordt door de suikerfabrieken. Uit onderzoek van de universiteit van Wageningen Economic Research blijkt dat lidstaten gekoppelde steun voor suikerbietenteelt niet op een goede manier inzetten. Het tast de concurrentieverhoudingen tussen lidstaten aan want bietentelers die geen gekoppelde steun ontvangen zijn daardoor in het nadeel. De steunregeling is bedoeld om suikerbieten als akkerbouwgewas te behouden in regio s waar het anders zou verdwijnen, met negatieve gevolgen voor boeren en de lokale economie. Vanuit de studie van Wageningen weerklinkt een kritisch geluid vanwege de manier waarop bepaalde lidstaten de steun toepassen. Ze doen dat voor hun volledige grondgebied, zodat de subsidie vooral terechtkomt bij boeren die anders ook wel suikerbieten zouden telen. Dat leidt tot verstoring van de markt bovenop het grote productie- en prijseffect dat de afschaffing van het suikerquotum per 30 september 2017 al heeft. Door gekoppelde steun neemt de suikerbietenproductie in de EU met 1,3 procent toe en de suikerbietenprijs met 4,5 procent af. De Nederlandse onderzoekers van Wageningen adviseren om de toekenning van gekoppelde steun te beperken tot gebieden binnen landen waar dat echt nodig is. Bron: Vilt, Latifundist Bewezen rentabiliteit in de onkruidbestrijding Minder behandelingen, minder remming meer ton/ha Betere selectiviteit, minder remming meer ton/ha Betere werking, minder onkruiden meer ton/ha Bayer CropScience SA-NV J.E. Mommaertslaan, Diegem Minder behandelingen: resultaat van nationale en internationale proeven en marktstudies Betanal Elite: Gedeponeerd handelsmerk Bayer Group. Gebruik gewasbeschermings middelen veilig. Lees vóór gebruik eerst het etiket en de productinformatie. Voor verdere productinformatie met inbegrip van gevaarzinnen en symbolen, raadpleeg