De gemeente als logische regisseur voor de vraagbundeling van breedband! Door Henk Schenk, partner bij Shared Values

Transcriptie

1 VALUE PAPER De gemeente als logische regisseur voor de vraagbundeling van breedband! Door Henk Schenk, partner bij Shared Values Inleiding Nederland ontwikkelt zich in rap tempo naar een diensten- en netwerkeconomie waarin elektronische informatie-uitwisseling van eminent belang zal zijn voor de economische en maatschappelijke ontwikkeling. De mate waarin we dit realiseren zal bepalend zijn voor onze internationale concurrentiepositie en vormgeving van onze samenleving. De elektronische informatie-uitwisseling heeft nu al grote invloed op ons dagelijkse leven, zowel privé als zakelijk. Dit zal alleen maar toenemen waarbij het gebruik van internet een prominente rol zal innemen. Zo onderstreept de overheid bijvoorbeeld dit belang door de ambitie neer te leggen dat haar eigen (lokale) dienstverlening aan de burgers per 2006 voor 55% elektronisch afgehandeld moet kunnen worden. Kunt u het zich voorstellen: even een uittreksel uit het bevolkingsregister, een verlenging van uw rijbewijs of uw aanvraag voor de bouwvergunning via de website van de gemeente aanvragen? Dit doet u tijd en plaats onafhankelijk, u hoeft niet in een wachtrij plaats te nemen en voor de gemeente biedt het ook efficiency voordelen. Immers, de handelingskosten kunnen omlaag omdat bijvoorbeeld de vraag elektronisch aangeboden wordt. Klant en leverancier ondervinden een win win situatie! Door maatschappelijke ontwikkelingen als betaalbaarheid en toegankelijkheid van zorg, individualisering, gebrek aan sociale cohesie in woonwijken en veiligheid op straat en openbare gelegenheden, zien we interessante elektronische oplossingen verschijnen. Enkele voorbeelden hiervan: de inzet van webcams bij patiënten van thuiszorgorganisaties om daarmee de schaarste van personeel op te vangen, een veilige toegangsverlening van de woning te bieden of een arts op afstand vragen te laten beantwoorden; het ziekenhuis dat zijn patiënteninformatiesysteem elektronisch deelt met de huisarts en wijkverpleegkundige, zodat u als patiënt niet meer als informatiedrager optreedt, maar dat zorgprofessionals deze informatie beschikbaar hebben zodat fouten voorkomen kunnen worden en er efficiënter gewerkt kan worden. De patiënt ervaart het gevoel (meer) als klant behandeld te worden omdat zijn situatie als bekend wordt ervaren. Het moge duidelijk zijn dat dit proces onder economische en maatschappelijke druk niet meer te stoppen is: Nederland gaat elektronisch! Echter, deze ontwikkeling stelt steeds hogere eisen aan de ICT infrastructuur aangezien het aantal te transporteren bits explosief zal (blijven) stijgen. Echte breedband netwerken zijn/worden een must. De vraag hierbij is: wat zijn breedband netwerken, wie levert dit, hoe betaalbaar is dit en hoe vindt de ontwikkeling plaats? Pagina 1 van 6 H. Schenk

2 Wat is breedband Over breedband zijn vele definities in omloop. Voor het gemak hanteren wij hier de volgende definitie: Breedbandige communicatievormen zijn gebaseerd op een snelheid van minimaal 10 Megabit/seconde (Mbps). Om informatie te transporteren kennen we diverse media. Hieronder geven we een overzicht inclusief het gangbare inzetgebied. Medium Gebruikelijk inzetgebied Geschikt voor Opmerkingen breedband Koperen telefoniekabel Telefonie, ISDN, xdsl Neen xdsl staat voor een populaire technologie, geschikt voor bedrijven en particulieren, werkend op basis van 2 Mbps Coaxkabel TV- en radiodistributie Neen Maximale snelheid nu tot ca 0,512 Mbps, voor consumenten voldoende Straal verbindingen Point to point verbindingen Ja Alleen voor de zakelijke markt, tot 2 Gbps Draadloos GSM Draadloos LAN Draadloos Internet (WIFI) Satelliet Telefonie Neen UMTS zal breedbandiger zijn (2 Mbps), echter nog steeds beperkt in snelheid (0,512 Mbps) Datacommunicatie Ja Maximaal nu zo n 10 Mbps, in zeer beperkte straal Datacommunicatie Neen Maximaal nu zo n 6 Mbps, in zeer beperkte straal Onherbergzame gebieden, TV- en telefonie overdracht tussen continenten Ja Vanwege kosten alleen voor de zakelijke markt interessant, van 2 tot 38 Mbps Stopcontact Internet bij de consument Neen Proeven stopgezet Glasvezel Bij telecomoperators tussen telefooncentrales en naar grote bedrijven of bedrijfsterreinen. Ja Capaciteit is bijna oneindig (Tera bits) groot. In sommige steden (Almere, Amsterdam, Den Haag, Eindhoven) vinden proeven plaats waarbij glasvezel ook naar de woningen van consumenten wordt aangelegd Alom wordt glasvezel, vanwege zijn capaciteit, betrouwbaarheid en gunstige prijs / prestatie verhouding, gezien als hét toekomstvaste medium voor breedband. Wie levert breedband Nederland is op dit moment, met dank aan onze bodemgesteldheid, één van de meest dicht bekabelde landen in de wereld waarin traditioneel twee belangrijke spelers actief zijn op gebied van transport van elektronische signalen. Deze spelers zijn: de telecommunicatie operators met hun koperkabelnetwerken; de kabeltelevisie exploitanten met de coaxnetwerken. In de afgelopen jaren hebben we kunnen zien dat deze partijen met hun dienstverlening naar elkaar toegroeien en elkaars concurrenten worden. Telecommunicatieoperators proberen namelijk de bandbreedte van hun (smalbandige) koperkabelnet op te rekken met XDSL technieken en kabeltelevisie exploitanten maken de (breedbandige) coax netten tweeweg geschikt zodat ook zij internet en telefonie kunnen aanbieden. Pagina 2 van 6 H. Schenk

3 Maar, zoals gezegd, niet koper of coax maar glasvezel is de toekomstvaste breedband oplossing. Sinds de liberalisering van de telecommunicatiesector ligt de sleutel voor de vernieuwing en investering bij de markt. Gezien de malaise in deze markt en het gebrek aan met name investeringskracht ontstaat er een probleem om de volgens sommige deskundigen getaxeerde som van 20 miljard Euro beschikbaar te krijgen om Nederland van glasvezel te kunnen voorzien. In deze situatie zien we dat er ruimte en noodzaak ontstaat voor nieuwe businessmodellen en nieuwe spelers op de markt. Content Content Content Laag 4 Service provider Service provider Service provider Laag 3 Actieve infra Actieve infra Laag 2 Pasieve infra Laag 1 Figuur 1: horizontaal businessmodel Traditiegetrouw zien we dat de bedrijfskolom verticaal georganiseerd is. Immers, een kabeltelevisie exploitant had de beschikking over de coaxkabel (laag 1) en de apparatuur (laag 2). Van het aanbod aan tv zenders (laag 4) maakt het een dienst waar service (laag 3) over geboden wordt. Hiermee heeft het de rol van netwerk, service en content provider in handen. Om de toekomstige glasvezelnetwerken voor met name consumenten rendabel te maken zal deze maximaal benut moeten worden met basisdiensten als telefonie, internet en televisie. Hierdoor ontstaat de behoefte aan een open aansluitmodel voor diverse providers op één en hetzelfde glasvezelnetwerk. Hiermee vindt ontkoppeling plaats van de rol als netwerk-, service- en contentprovider, waarbij de netwerklaag nog eens wordt opgeknipt in een laag voor passieve infrastructuur (buizen en kabels) en een laag voor actieve componenten zoals aansluitapparatuur. Zo komen er partijen op de markt die darkfiber aanbieden en anderen die bandbreedte verkopen. De bedrijfskolom wordt niet meer verticaal maar horizontaal georganiseerd! Deze beweging wordt tevens ingegeven door de benodigde investeringen en de verwachte Return On Investment (ROI) van de verschillende onderdelen. Zo kent de contentprovider een relatief lage investering en een korte ROI (2-3 jaar), voor de passieve infrastructuur is dit juist andersom: hoge investering en een lange ROI (15 20 jaar). In de huidige slechte economische situatie zien we dat de telecommunicatiesector niet in staat is om vooral het passieve deel te financieren. De overheid dient uit oogpunt van het publieke en maatschappelijke belang de markt een extra impuls te geven. Dit kan bijvoorbeeld vorm krijgen door lokale publiekprivate samenwerking waarbij overheid en bedrijfsleven gezamenlijk initiatieven nemen voor vraagstimulering en vraagbundeling. Pagina 3 van 6 H. Schenk

4 De ontwikkeling van breedband middels vraagbundeling Gezien de hoge investeringen mag het duidelijk zijn dat de aanleg van glasvezelnetwerken niet revolutionair maar evolutionair zal verlopen. Bij de aanleg van nieuwbouwwijken en nieuwe bedrijfsterreinen wordt veelal naast de traditionele koper en coax infrastructuur alvast een (leeg) buizenstelsel ter voorbereiding meegelegd waardoor graafkosten op termijn worden uitgespaard. Slechts in bijzondere gevallen wordt afgezien van de oude kabel infrastructuren en wordt er alleen glasvezel aangelegd. Generaliserend kan men stellen dat voor nieuw te ontwikkelen plannen de voorbereiding op glasvezelnetwerken middels een leeg buizenstelsel wordt meegenomen. In bestaande woonwijken dient voor de aanleg van glasvezel veel graafwerk te worden verricht. Dit brengt hoge initiële kosten en een lange ROI met zich mee, waardoor de markt afhaakt. In enkele breedbandproeven in Nederland wordt dit opgelost door in bepaalde wijken een proeftuin te ontwikkelen waarbij de aanleg van het passieve netwerk wordt ondergebracht in een publiekprivate onderneming waarin de gemeente participeert. In dit businessmodel neemt de overheid niet alleen de regierol in handen maar neemt zij tevens een zeker financieel risico in het samenwerkingsverband. Een variant op dit businessmodel is dat de gemeente het initiatief neemt om met andere non profit organisaties de vraag naar breedband verbindingen te bundelen. Hiermee kan een businesscase gemaakt worden waarbij de huidige kosten aan bijvoorbeeld internetkoppelingen, inbelverbindingen en datacommunicatiekoppelingen tussen diverse lokaties (huurlijnen) kan worden afgezet tegen de aanleg van een glasvezelnetwerk. Door de vraagkant te bundelen kan er voldoende dichtheid en volume gecreëerd worden waardoor het economisch aantrekkelijk kan zijn om een dergelijk netwerk aan te laten leggen. Door een uitgekiende projectie en architectuur op te stellen kan met slim graafwerk de grond éénmalig worden opengegooid, blijft de overlast bespaart en houdt de gemeente de regie over de ondergrondse bestemmingsplannen. Na de eerste aanleg vanuit de non profit sector kan het model doorgroeien naar profit organisaties en consumenten (van B2B naar B2C). De overheid voert in deze situatie wel de regie van vraagbundeling en aanbesteding maar de aanleg en exploitatie wordt aan de markt overgelaten. Ziekenhuis Bibliotheek Hogeschool Provincie Huisartspost Gemeente ROC s Brandweer Waterschap Thuiszorg CWI Politie Aanbesteding Figuur 2: vraagbundeling non-profit Pagina 4 van 6 H. Schenk

5 Enkele voorbeelden van non-profit organisaties waarvoor een dergelijk initiatief interessant kan zijn: de gemeente met zijn eigen dislokaties, de Provincie, het ziekenhuis, de huisartsenposten, de thuiszorginstellingen, de bibliotheek, de onderwijsinstellingen met meerdere locaties zoals de ROC s, de Waterschappen, politie, brandweer, CWI enz. Afhankelijk van de omvang dient de aanbesteding lokaal, landelijk of middels een Europese aanbesteding te geschieden. Hierbij kunnen nog een aantal scenario s uitgewerkt worden zoals: 1. Samen aanbesteden maar afzonderlijk contracteren; 2. Samen aanbesteden middels een permanente inkoopcombinatie; 3. Samen aanbesteden maar zelf in eigendom nemen incl. onderhoud en beheer; 4. Samen aanbesteden maar zelf in eigendom nemen excl. onderhoud en beheer; 5. Samen aanbesteden maar niet zelf in eigendom nemen en onderhoud en beheer uitbesteden. Optie 5 is op dit moment de meest voorkomende vorm. Conclusie In deze Value Paper hebben we getracht aan te geven wat het belang van breedband voor Nederland is, welke rol en belang de lokale overheid hier in heeft en wat het nut van vraagbundeling kan zijn. Onder economische en maatschappelijke druk neemt de elektronische uitwisseling van informatie alleen maar toe. De behoefte aan breedbandige ICT infrastructuren is hiervan een logisch gevolg. Gezien z n capaciteit, betrouwbaarheid en gunstige prijsprestatie verhouding wordt glasvezel voor zowel consument als bedrijven gezien als hét toekomstvaste medium voor breedband. De overige middelen zoals XDSL, draadloos GSM, WIFI en satelliet worden gezien als eerste opstap in de ontwikkeling en als aanvullende dienstverlening maar uiteindelijk zal glasvezel toch het platform zijn voor de elektronische snelweg in Nederland. De aanleg van deze netwerken kent echter hoge investeringen en een lange Return On Investment (ROI) wat voor de huidige marktpartijen een knelpunt vormt. Hierdoor ontstaat er ruimte en noodzaak voor nieuwe businessmodellen en spelers op de markt, waarbij op lokaal niveau overheid en bedrijfsleven gezamenlijk initiatieven nemen voor vraagbundelingen en vraagstimulering. Door de vraagkant van (in eerste instantie) non-profit organisaties te bundelen kan er voldoende dichtheid en volume gecreëerd worden om een sluitende businesscase te maken voor een lokaal glasvezelkabelnet. Het netwerk kan vervolgens op een kosteneffectieve manier worden uitgebreid met bedrijven en consumenten. De gemeente heeft hierin vanuit haar maatschappelijke en economische verantwoordelijkheid een stimulerende en initiërende rol om partijen bij elkaar te brengen en randvoorwaarden te creëren voor het ontwerp en aanbesteding van dit netwerk. De gemeente kan hiermee:. de eigen lasten van netwerkverbindingen reduceren;. de regie over de ondergrondse bestemmingsplannen behouden;. onnodige overlast voorkomen (de straat hoeft slechts éénmaal opengebroken te worden). De gemeente heeft hiermee dé sleutel in handen voor de verdere ontwikkeling van breedband in Nederland! Pagina 5 van 6 H. Schenk

6 Rol van Shared Values Als onafhankelijk management- en adviesbureau adviseert en begeleidt Shared Values organisaties bij het oplossen van vraagstukken in de driehoek Strategie, Organisatie en ICT. Onze managementconsultants en project- en programmamanagers helpen opdrachtgevers hun businessdoelen te behalen. Deze opdrachtgevers bevinden zich in de zorg, de overheid, de telecom- en internetsector en in de zakelijke- en financiële dienstverlening. Voor het ontwikkelen en implementeren van vraagbundeling heeft Shared Values ruime ervaring in huis waarmee we u graag verder helpen! Voor meer informatie: Telefoon: Pagina 6 van 6 H. Schenk