De brief aan de Filippenzen

Transcriptie

1 De brief aan de Filippenzen 1

2 De Brief van Paulus aan de Filippenzen Inhoud A. Paulus en de gemeente Filippi (1:1-26) 1. Opschrift; dankzegging; gebed (1:1-11) 2. Persoonlijke omstandigheden (1:12-20) 3. Zijn vooruitzichten (1:21-26) B. Vermaning en voorbeelden (1:27 2:30) 1. Moedig weerstand bieden aan vijandigheid (1:27-30) 2. Onderlinge liefde bepleit (2:1-4) 3. De gezindheid van de Messias (2:5-11) 4. De gezindheid van de Messias ten toon spreiden (2:12-18) 5. Aanbeveling van Timotheüs en Epafroditus (2:19-30) C. Waarschuwingen tegen dwaling (3:1-4:1) 1. Waarschuwing tegen de Judaïzanten (3:1-3) 2. Paulus: Heden en verleden (3:4-16) 3. Het christelijke burgerschap (3:17-4:1) D. Aanmoediging, dankbaarheid (4:2-23) 1. Vermaning tot eenheid en vrede (4:2-9) 2. Dank voor de liefdegaven; slot (4:10-23) 2

3 Filippenzen 1 A. Paulus en de gemeente Filippi (1:1-26) 1. Opschrift; dankzegging; gebed (1:1-11) Παυλος και Τιμοθεος δουλοι Χριστου Ιησου πασιν τοις αγιοις εν Χριστω Ιησου τοις ουσιν εν φιλιπποις συν επισκοποις και διακονοις χαρις υμιν και ειρηνη απο θεου πατρος ημων και κυριου Ιησου Χριστου. 1-2 Paulus en Timotheüs, slaven van Messias Jezus, aan al de heiligen in Messias Jezus die in Filippi zijn, samen met opzieners en dienaren; liefderijke gunst zij jullie en vrede van God onze Vader en van [de] Heer Jezus Messias. Paulus schreef deze Brief tegen het einde van zijn (eerste) gevangenschap te Rome. Uit de Handelingen weten wij dat de apostel in februari 61 AD in Rome arriveerde; dat hij daar vervolgens gedurende twee volle jaren verbleef in zijn eigen gehuurde huis (Hn 28:30). Daarna werd hij echter overgebracht naar het Pretorium voor een striktere vorm van gevangenschap (1:12-13; 4:22). Uit 2:17 kan geconcludeerd worden dat daardoor ook zijn leven in gevaar was komen te verkeren. Niettemin koesterde hij de verwachting dat zijn zaak spoedig behandeld zou worden en een gunstige afloop zou hebben (1:21-26; 2:23-24). Bijgevolg moet de Brief gedateerd worden op 63 AD, waarschijnlijk geschreven in het voorjaar of in de zomer van dat jaar. Paulus schrijft namens zichzelf en Timotheüs, maar we merken al spoedig dat hij overgaat op het gebruik van de eerste persoon enkelvoud. De Brief is gericht aan al de heiligen te Filippi, maar van hen worden twee groepen apart vermeld: opzieners en dienaren. Kennelijk wordt daarmee gedoeld op een college van oudsten (presbyterium) met hun helpers. Het is hier voor het eerst dat Paulus daarvan in zijn Brieven melding maakt, hoewel uit Hn 20:28 kan worden afgeleid dat de regeling zeker niet nieuw was. 3

4 Tijdens zijn reis naar Jeruzalem, in het jaar 57 AD, had hij tijdens een stop in Milete de oudsten van Efeze bij zich geroepen en hen vermaand aandacht te schenken aan de kudde waarover zij als opzieners (herders) waren aangesteld. En nog eerder, rond AD, hadden hij en Barnabas tijdens de eerste zendingsreis voor de pas gestichte gemeenten in Lykaonië oudsten aangesteld (Hn 14:23). Na zijn vrijlating, toen hij weer reisde in het gebied van Klein-Azië en Macedonië, zette hij in een Brief aan Timotheüs uiteen aan welke vereisten opzieners en dienaren moesten voldoen om als zodanig in de plaatselijke gemeenten te kunnen dienen. Zulke mannen verrichtten te midden van de kudde een voortreffelijk werk. Deze geestelijk gerichte mannen dienden ten behoeve van hun medeleden in het Lichaam (1Tm 3:1-13; Ef 4:7, 11-16). Ευχαριστω τω θεω μου επι παση τη μνεια υμων, παντοτε εν παση δεησει μου υπερ παντων υμων μετα χαρας την δεησιν ποιουμενος, επι τη κοινωνια υμων εις το ευαγγελιον απο της πρωτης ημερας αχρι του νυν, πεποιθως αυτο τουτο οτι ο εναρξαμενος εν υμιν εργον αγαθον επιτελεσει αχρις ημερας Χριστου Ιησου 3-6 Ik dank mijn God bij elke herinnering aan jullie, altijd in elke smeekbede van mij voor jullie allen, terwijl ik met vreugde de smeekbede opzend, wegens jullie deelname aan het Evangelie van de eerste dag af tot nu toe; hiervan overtuigd zijnde dat hij die een goed werk in jullie begon, [het] zal voltooien tot op [de] Dag van Messias Jezus. Paulus betrekkingen met de gemeente te Filippi waren altijd heel hecht gebleven sinds hij die gemeente tijdens zijn tweede zendingsreis had gesticht. Het moet rond het jaar 50 AD zijn geweest dat de apostel met zijn gezelschap te Troas gehoor gaf aan het dringende verzoek dat in een nachtelijk visioen door een man, een Macedoniër, werd gedaan: "Kom over naar Macedonië en help ons". 4

5 Onder de eerste leerlingen bevond zich ondermeer de hartelijke Lydia, een purperverkoopster, die van grote gastvrijheid blijk gaf: "Zij dwong ons er gewoon toe", om in haar huis verblijf te houden. Zie Hn 16:8-40. Ook na zijn vertrek bleef hij de zorg van de Filippenzen ondervinden, want tot tweemaal toe ontving hij te Thessaloníka een ondersteuning van hen, en ook daarna werd hij door hen geholpen; alleen de laatste tijd waren zij daartoe niet in de gelegenheid geweest (Fp 4:10, 14-16). Ondermeer op die wijze hadden zij vanaf het prilste begin hun eigen bijdrage geleverd aan de bevordering van het Evangelie. Daaraan terugdenkend heeft Paulus telkens reden om God in zijn gebeden -die onder zijn huidige omstandigheden het karakter van smeekbeden aannemen- te danken. Zijn dankbaarheid en liefde jegens hen omvat allen. Ook verderop in de Brief zullen we zien dat zijn liefde zich zonder uitzondering tot allen uitstrekt. Destijds was de stichting van de gemeente weliswaar tot stand gekomen door de prediking van Paulus, Silas, Timotheüs en Lukas, maar in werkelijkheid was het God geweest die door zijn Zoon in de gelovigen een goed werk was begonnen. Zoals voor alle leden van het Gemeentelichaam geldt, waren zij in Messias Jezus tot een nieuwe schepping gemaakt en dat volgens Gods eeuwig raadsbesluit: Hen die hij tevoren kende heeft hij ook tevoren bestemd [tot] gelijkvormigheid van het beeld van zijn Zoon, opdat hij eerstgeborene onder vele broeders zou zijn (Rm 8:29). Zie ook 2Ko 5:17-18; Ks 1:27; 2:9-13. Het grote nieuws dat de apostel nu aan deze waarheid toevoegt luidt: God maakt zijn werk feilloos af. Allen die God tevoren kende in zijn voornemen, heeft hij -ieder op zijn bestemde tijd- geroepen, vanuit geloof gerechtvaardigd en met een mate van heerlijkheid bekleed door de inwoning van zijn heilige geest, daarmee te kennen gevend dat hij hen als zijn zonen aanneemt. Welnu, die nieuwe schepping is veilig bij God. Zoals Paulus eerder schreef is hun leven tezamen met de Messias verborgen in God. En de belofte luidt: 5

6 Wanneer de Messias, jullie leven, openbaar gemaakt wordt, dan zullen ook jullie tezamen met hem openbaar gemaakt worden in heerlijkheid. Met het aanbreken van de Dag van de Messias worden grootse dingen op gang gebracht. Als bewijs dat zijn beloofde paroesie [tegenwoordigheid] dan een feit is, zal hij persoonlijk uit de hemel neerdalen om zijn Gemeentelichaam tot zich te roepen. De gestorven gelovigen zullen eerst opstaan en vervolgens zullen zij, tezamen met de tot dan toe in leven gebleven laatste generatie van christenen, in wolken worden weggerukt, de Heer tegemoet in de lucht. Vergelijk Rm 8:28-30, 14-18; Ks 3:3-4; 1Th 4: καθως εστιν δικαιον εμοι τουτο φρονειν υπερ παντων, υμων δια το εχειν με εν τη καρδια υμας, εν τε τοις δεσμοις μου και εν τη απολογια και βεβαιωσει του ευαγγελιου συγκοινωνους μου της χαριτος παντας υμας οντας. μαρτυς γαρ μου ο θεος, ως επιποθω παντας υμας εν σπλαγχνοις Χριστου Ιησου. 7-8 Het is immers terecht dat ik dit van jullie allen denk, daar ik jullie in het hart heb, terwijl jullie allen mijn mededeelhebbers van de liefderijke gunst zijn, zowel in mijn ketenen als in de verdediging en bevestiging van het Evangelie. Want God is mijn getuige hoe ik naar jullie allen verlang met tedere genegenheden van Messias Jezus. Grammaticaal is niet uit te maken wie nu wie in het hart draagt [letterlijk: heeft], aangezien de infinitief hebben vergezeld gaat van twee accusatieven [με en υμας], zodat vertaald kan worden daar ik jullie in het hart heb, of: daar jullie mij in het hart hebben. Laatstgenoemde mogelijkheid zou gemotiveerd kunnen worden met: aangezien jullie allen mijn mededeelhebbers van de liefderijke gunst zijn, zowel in mijn ketenen als in de verdediging en bevestiging van het Evangelie. We zouden kunnen besluiten te zeggen dat er sprake is van een wederzijdse, grote en hartelijke genegenheid, omdat de apostel God oproept als zijn getuige hoe hij naar de Filippenzen verlangt met dezelfde innerlijke gevoelens die de Messias koestert voor allen die tot zijn Gemeentelichaam behoren. 6

7 Aldus bezien vernemen we hier reeds iets omtrent de diepste wenst die bij Paulus leeft: tezamen met zijn geliefde broeders bij de Heer zijn. Zie Fp 1:23. Vergelijk ook: 1Th 2:19; 3:12-13; 4:15-17; 2Th 2:1; 1Ko 1:7-8; 15:51-52; 2Ko 1:14; 5:1-10; Fp 3:20-21; 2Tm 4:6-8. Met de verdediging en bevestiging van het Evangelie doelt de apostel blijkbaar op wat het centrale punt is geworden van zijn gevangenschap sedert het jaar 58 AD tot dan toe: naast het Judaïsme de wettelijke erkenning binnen het Romeinse Rijk van de godsdienstige stroming - "de Weg" - waarbinnen Jezus, de Messias, de hoofdfiguur en het middelpunt is; en die nieuwe beweging niet te beschouwen als slechts een sektarische tak van het Jodendom. Vergelijk Hn 24:14, 22; 25:10 26:32. Vanzelfsprekend is de machtiging om het Evangelie van Jezus de Messias te verbreiden uit de hemel afkomstig. Jezus, die ons heeft opgedragen dit werk te doen, bezit alle autoriteit in de hemel en op aarde. Christenen hebben dus feitelijk niet de toestemming van menselijke regeringen nodig om te prediken. Niettemin is religieuze vrijheid een groot goed en bevorderlijk voor Bijbelstudie en -bespreking. Vandaar dat Paulus aan Timotheüs schreef: Allereerst vermaan ik dan smeekbeden, gebeden, voorbeden en dankzeggingen te doen voor alle mensen, voor koningen en allen die in hooggeplaatste posities zijn, opdat wij een stil en rustig leven mogen leiden in alle godsvrucht en ernst. (1Tm 2:1-2) και τουτο προσευχομαι, ινα η αγαπη υμων ετι μαλλον και μαλλον περισσευη εν επιγνωσει και παση αισθησει, εις το δοκιμαζειν υμας τα διαφεροντα, ινα ητε ειλικρινεις και απροσκοποι εις ημεραν Χριστου, πεπληρωμενοι καρπον δικαιοσυνης τον δια Ιησου Χριστου εις δοξαν και επαινον θεου En dit bid ik, dat jullie liefde nog meer en meer overvloedig mag zijn in verdiepte kennis en volledig waarnemingsvermogen, zodat jullie onderscheid kunnen maken tussen de dingen die verschillen, opdat jullie 7

8 zuiver zijn en geen aanstoot geven tot op de Dag van [de] Messias; vervuld van de vrucht der rechtvaardigheid, welke door Jezus Messias tot heerlijkheid en lof van God is. De goddelijke liefde [αγαπη] uit zich niet in sentimentele gevoelens, maar berust op goddelijke principes. Om die hoogste vorm van liefde tot uitdrukking te brengen is derhalve nauwkeurige kennis nodig en het vermogen om zaken juist waar te nemen, met zedelijke fijngevoeligheid. Alleen dan kunnen zaken van goed en verkeerd uit elkaar worden gehouden, getoetst worden op hun waarde. Een christen wordt daardoor in staat gesteld om in te zien wat Gods juiste weg is en die weg ook te bewandelen, in volkomen afhankelijkheid van de inwonende heilige geest. Want niemand kan die weg, welke gekenmerkt wordt door zuiverheid en waarbij men geen oorzaak van struikelen wordt voor anderen, in eigen kracht gaan. De apostel laat dit uitkomen doordat hij die onberispelijke levenswijze aanmerkt als het resultaat (vrucht) van rechtvaardigheid. Maar de rechtvaardigheid van een christen is niet die van hemzelf; het is een hem toegekende rechtvaardigheid welke door geloof in de Messias wordt verkregen. Daarom heeft niemand van ons ook maar enige reden tot zelfgenoegzaamheid; integendeel, alle glorie en lof komt God toe die het in Christus mogelijk maakt dat wij niet geheel en al in de greep van onze Adamitische natuur verkeren. 2. Persoonlijke omstandigheden (1:12-20) Γινωσκειν δε υμας βουλομαι, αδελφοι, οτι τα κατ εμε μαλλον εις προκοπην του ευαγγελιου εληλυθεν, ωστε τους δεσμους μου φανερους εν Χριστω γενεσθαι εν ολω τω πραιτωριω και τοις λοιποις πασιν, και τους πλειονας των αδελφων εν κυριω πεποιθοτας τοις δεσμοις μου περισσοτερως τολμαν αφοβως τον λογον λαλειν Ik wens echter, broeders, dat jullie weten dat mijn omstandigheden veeleer tot bevordering van het Evangelie hebben bijgedragen, zodat mijn ketenen in [de] Messias openbaar zijn geworden in heel het pretorium en bij alle overigen, en de meesten van de 8

9 broeders hebben in de Heer door mijn ketenen vertrouwen gekregen om overvloediger het Woord zonder vrees te durven spreken. Paulus onthult hier aan zijn lezers dat het resultaat van zijn gevangenschap, hoe droevig ook op zichzelf, minstens twee goede resultaten had: a. Ondanks zijn isolement was in brede kring bekend geworden dat hij niet tot de gewone misdadigers behoorde. Hij was niet vanwege een of ander ernstig vergijp gevangen gezet. Zowel bij de soldaten van de keizerlijke lijfwacht als bij de bewoners van Rome was bekend geworden dat zijn gevangenschap verband hield met zijn geloof in en zijn verhouding tot de joodse Messias. Binnen het kamp van de pretorianen had hij ongetwijfeld met velen van hen kennis gemaakt, aangezien hij voortdurend door één van hen werd bewaakt en zij elkaar geregeld aflosten. b. Zijn broeders buiten de gevangenis hadden uit zijn boeien (ketenen) moed geput om met grotere vrijmoedigheid dan voorheen het Woord (Evangelie) te verkondigen. Ook in dit geval veroorzaakte Paulus gevangenschap het tegendeel van wat men misschien verwacht zou hebben. Wellicht dat de situatie voor de Romeinse geloofsgemeenschap aanvankelijk deprimerend is geweest, maar naarmate de gevangenschap van de apostel voortduurde, werkte zijn voorbeeld en zijn woord blijkbaar zó bemoedigend dat zij een krachtiger standpunt durfden in te nemen. Zij zagen in hem het voorbeeld van iemand die de Heer werkelijk navolgde, een christen die zijn lijden blijmoedig droeg en niet verflauwde in het afleggen van het Messiaanse getuigenis. Maar Paulus schrijft deze goede uitwerking niet aan zichzelf toe, de broeders hebben in de Heer door mijn ketenen vertrouwen gekregen. Hun vertrouwen vond zijn diepste grondslag in de Heer. Op deze wijze ervoeren allen precies datgene wat Paulus eerder, vlak voor zijn gevangenneming, aan zijn broeders in Rome had geschreven: Maar wij weten dat God voor hen die God liefhebben, zij die naar [het] voornemen geroepenen zijn, alle dingen doet samenwerken ten goede. 9

10 (Rm 8:28) Τινες μεν και δια φθονον και εριν, τινες δε και δι ευδοκιαν τον Χριστον κηρυσσουσιν οι μεν εξ αγαπης, ειδοτες οτι εις απολογιαν του ευαγγελιου κειμαι, οι δε εξ εριθειας τον Χριστον καταγγελλουσιν, ουχ αγνως, οιομενοι θλιψιν εγειρειν τοις δεσμοις μου Weliswaar prediken ook sommigen de Messias door afgunst en strijdlust, maar sommigen ook door goedwilligheid. Dezen werkelijk uit liefde, daar zij weten dat ik tot verdediging van het Evangelie gesteld ben; maar de eersten verkondigen de Messias uit twistzucht, niet zuiver, met de bedoeling verdrukking bij mijn ketenen op te wekken. Het is waar dat Paulus voorbeeld een positieve uitwerking had gehad op veel broeders in Rome. Zij hadden moed gevat om zich onbevreesd over het Evangelie uit te laten. Zij waren tot het inzicht gekomen dat de Messias inderdaad in de apostel verwezenlijkte wat hij eerder, ruim 25 jaar geleden, ten aanzien van Paulus -toen nog Saulus- had aangekondigd: Deze is mij een uitverkoren vat om mijn naam uit te dragen, zowel voor het aangezicht der Heidenen alsook van koningen als van de zonen Israëls. Want ik zal hem duidelijk laten zien wat hij allemaal om mijn naam moet lijden. (Hn 9:15-16). Bijgevolg koesterden zij het verlangen om de apostel bij te staan in het vervullen van zijn opdracht; hun prediking van het Woord vond daarom mede plaats uit hun liefde voor hem. Maar niet bij allen leefde die gezindheid. Paulus verblijf te Rome had onvermijdelijk een verregaande invloed op de plaatselijke gemeenschap van gelovigen, en dit tot grote ergernis van degenen die zelf een vooraanstaande plaats in de gemeente wilden innemen. Bij hun ambities stond de persoon van Paulus hen in de weg. Vergelijk Lk 9:46-48; 22:24-27; Rm 2:17-29; 3Jh

11 Waarschijnlijk moeten we denken aan bepaalde Jodenchristenen die nog altijd de opvattingen van het Judaïsme probeerden uit te dragen; precies die personen dus met wie de apostel geregeld te maken had gekregen tijdens zijn rondreizen in het Oosten. Dit zou namelijk ook de heftige gemoedsbeweging verklaren welke spreekt uit het eerste gedeelte van hoofdstuk 3, waar hij op de Judaïzanten doelt wanneer hij waarschuwt voor de honden, de slechte arbeiders, de verminking [door de besnijdenis]. Met de woorden φθονος en ερις tekent Paulus hun afgunst en rivaliteit. Die vleselijke neigingen komen gewoonlijk vooral aan de oppervlakte bij ambitieuze persoonlijkheden die zich binnen dezelfde maatschappelijke groep (klasse) bevinden. In dit geval buitten die Judaïzanten -gedreven door de oude partijgeest- de situatie uit door in hun onderwijs de Messias te interpreteren volgens de oude joodse denkbeelden. Met opzet probeerden zij daarmee Paulus gevangenschap te verzwaren, want zij wisten maar al te goed hoezeer hij gekant was tegen zulke leringen. Ongetwijfeld zou hij erover horen, maar machteloos als hij nu was wegens zijn ketenen, kon hij er niets tegen ondernemen. Daar waar de geest krachtig werkzaam is, mogen we ook de werkzaamheid van de vijand verwachten; dit is vanaf de vroegste tijden van het Evangelie te zien geweest! τι γαρ; πλην οτι παντι τροπω, ειτε προφασει ειτε αληθεια, Χριστος καταγγελλεται, και εν τουτω χαιρω 18a Want wat is het geval? Behalve dat op elke wijze, hetzij in schijn, hetzij in waarheid, [de] Messias wordt verkondigd, en daarin verheug ik mij. Dat sommige predikers de apostel ongunstig gezind zijn, doet geen afbreuk aan Paulus goddelijke vreugde. Hij weet de situatie te relativeren. Hoe die personen ook gestemd zijn, zij bereiken hun doel niet; het enige wat telt is dat er bekendheid wordt gegeven aan de Messias. 11

12 Maar door hun verkondiging te kwalificeren als plaats vindend in schijn, velt hij wel een (ongunstig) oordeel over hun beweegredenen; die zijn niet oprecht. Waarschijnlijk mogen we hieraan de conclusie verbinden dat zij bijgevolg ook schijnchristenen waren; zoals Paulus eerder over anderen van hun slag had gesproken in de Galatenbrief: valse broeders, die waren binnengeslopen om onze vrijheid die wij in Messias Jezus bezitten, te bespieden (Gl 2:4). αλλα και χαρησομαι, οιδα γαρ οτι τουτο μοι αποβησεται εις σωτηριαν δια της υμων δεησεως και επιχορηγιας του πνευματος Ιησου Χριστου, κατα την αποκαραδοκιαν και ελπιδα μου οτι εν ουδενι αισχυνθησομαι, αλλ εν παση παρρησια ως παντοτε και νυν μεγαλυνθησεται Χριστος εν τω σωματι μου, ειτε δια ζωης ειτε δια θανατου 18b-20 Maar ik zal mij ook blijven verheugen, want ik weet dat dit voor mij op redding zal uitlopen door jullie smeekbede en de bijstand van de geest van Jezus Messias, overeenkomstig mijn vurige verwachting en hoop dat ik in niets beschaamd zal worden, maar in alle vrijmoedigheid, zoals altijd, ook nu [de] Messias wordt groot gemaakt in mijn lichaam, hetzij door leven, hetzij door dood. Paulus keert terug naar zijn huidige situatie, verkerend in ketenen en in afwachting van zijn proces. Hoe de afloop daarvan ook mag zijn, en hoe de uiterlijke gebeurtenissen zich ook mogen ontwikkelen, in zijn vurige verwachting en hoop zal hij niet beschaamd worden; redding zal zijn deel zijn. En dat vormt de grondslag van zijn vreugde. Ook zelf is hij volkomen overtuigd van de waarheid van vers 6: het goede werk dat God in hem is begonnen zal Deze feilloos tot een goed einde brengen tot op de Dag van Messias Jezus. Bovendien steunt hij niet op eigen kracht; naast zijn onvoorwaardelijk vertrouwen in God, weet hij zich ook gesterkt door de smeekbeden van zijn broeders in Filippi en de bijstand van de geest van zijn Heer. Zoals ook het geval is in Hn 16:7 en Rm 8:9, wordt de heilige geest hier aangeduid als de geest van Jezus, de Messias. Hij wordt immers door de verheerlijkte Messias als de voorzegde Helper gezonden om zijn leerlingen op aarde bij te staan (Jh 14:26; 15:26; 16:13-14). 12

13 Het gebed van gelovige broeders en de bijstand van de heilige geest zijn voor alle leden van de Gemeente derhalve van grote waarde. Daardoor kunnen wij als Paulus vol van vertrouwen zijn dat wij tot het einde toe standvastig zullen blijven, getrouw jegens God en zijn Zoon, onze Heer. Op dat ogenblik verkeerde de apostel lichamelijk in gevaar het leven erbij in te schieten. Maar of dat nu wel of niet het geval zou zijn, hij hechtte maar aan één ding waarde: onder alle omstandigheden in zijn lichaam [of: in zijn persoon] de Messias groot te maken, en dat met alle vrijmoedigheid van handelen en spreken. Dat hij daarmee niet op zijn lichaam van vlees steunde, noch op welke andere vleselijke situatie dan ook, zal blijken uit Fp 3: Zijn vooruitzichten (1:21-26) εμοι γαρ το ζην Χριστος και το αποθανειν κερδος. ει δε το ζην εν σαρκι τουτο μοι καρπος εργου και τι αιρησομαι ου γνωριζω Want het leven is voor mij [de] Messias en het sterven winst. Maar moet ik verder leven in [het] vlees, betekent dat voor mij vruchtbare arbeid, en wat ik zal kiezen, maak ik niet bekend. Zoals het geval is in vers 20 voorziet Paulus ook hier twee mogelijke uitkomsten van zijn naderend proces. Maar hoe de afloop ook zal zijn, door beide wil hij de Messias groot maken, want inhoud en doel van zijn leven is die Zoon van God. Voor de natuurlijke mens mag de waarde van het bestaan gelegen zijn in allerlei aardse zaken, voor de apostel is het enige levensdoel Christus. Voor iets anders leven heeft voor hem geen zin. Dat geldt ook voor het geval dat hij in vrijheid gesteld mocht worden; dan zou hij zijn apostolische arbeid voor de zaak van Christus weer oppakken, in de stellige verwachting gezegend te worden met goede resultaten. Maar mocht hij terechtgesteld worden -wat onder de willekeur van de wrede Nero zeer wel mogelijk was- dan zou dat voor hem persoonlijk alleen maar winst zijn; dat zou hem immers dichter tot zijn Heer brengen. 13

14 Hoewel zijn persoonlijke keuze hieruit eigenlijk al kan worden afgeleid, zal hij, teneinde zijn lezers niet te kwetsen, toch geen bekendheid geven aan datgene waarvoor hij opteert. Want mocht God een verder leven hier op aarde voor hem bestemd hebben, dan zou hij opnieuw in levende lijve bij zijn geliefde Filippenzen kunnen zijn. Zie vers 26. συνεχομαι δε εκ των δυο, την επιθυμιαν εχων εις το αναλυσαι και συν Χριστω ειναι, πολλω [γαρ] μαλλον κρεισσον το δε επιμενειν [εν] τη σαρκι αναγκαιοτερον δι υμας Maar ik word van beide kanten gedrongen: het verlangen hebbend naar het heengaan en tezamen met [de] Messias te zijn, want dat is verreweg het beste; maar het blijven in het vlees is meer nodig omwille van jullie. Want dat is verreweg het beste Paulus kan zich niets groters voorstellen dan zijn intrek te nemen bij de Heer, zoals hij al eerder in de Tweede Korinthebrief had geformuleerd. Ook daarin had hij reeds gezinspeeld op die uitkomst, wanneer zijn aardse tent in elkaar zou storten; d.i wanneer hij zou sterven. Want ook dat zou slechts winst opleveren, namelijk een gebouw van God, een niet met handen gemaakt eeuwig huis in de hemelen; d.i. de verandering tot de hemelse natuur (2Ko 5:1-10; 1Ko 15:51-52). Uiteraard wist de apostel heel goed dat dit pas bij de paroesie zou gebeuren, of, zoals hij aan de Korinthiërs schreef: bij de laatste bazuin: want de bazuin zal klinken en de doden zullen onvergankelijk worden opgewekt en wij zullen veranderd worden. Tot aan die tijd zou hij, zonder enig bewustzijn van tijd, in het graf liggen; naakt; ontkleed, d,i. zonder enig lichaam (2Ko 5:3-4). Toen hoopte hij er kennelijke nog op de paroesie levend mee te maken, maar onder de huidige omstandigheden te Rome heeft hij blijkbaar van die hoop afstand gedaan. 14

15 Ongeveer drie jaar hierna, bij zijn tweede gevangenschap, toen hij al wist dat die met zijn dood zou eindigen, gaf hij eveneens te kennen dat de Heer, de rechtvaardige Rechter, hem de kroon der rechtvaardigheid zou doen toekomen op die Dag; d.i. bij de paroesie, wanneer de Heer zich weer zal manifesteren (2Tm 4:6-8). Maar voor hen die in de dood slapen, staat de klok volkomen stil, zoals ook Jezus zelf aan de rover duidelijk maakte die hem in hun beider doodsuur verzocht: Jezus, denk aan mij wanneer je in je koninkrijk bent gekomen. Omdat zij nog diezelfde dag zouden sterven, kon Jezus hem antwoorden: Voorwaar,ik zeg je, vandaag zul jij met mij in het paradijs zijn (Lk 23:43). και τουτο πεποιθως οιδα οτι μενω και παραμενω πασιν υμιν εις την υμων προκοπην και χαραν της πιστεως, ινα το καυχημα υμων περισσευη εν Χριστω Ιησου εν εμοι δια της εμης παρουσιας παλιν προς υμας En in dit vertrouwen weet ik dat ik zal blijven en bij jullie allen zal verblijven tot jullie vooruitgang en vreugde van het geloof; opdat jullie [reden tot] roemen overvloedig mag zijn in Messias Jezus in verband met mij, door mijn tegenwoordigheid wederom bij jullie. Toch spreekt Paulus hier zijn vertrouwen uit dat het Gods wil is dat zijn voortleven noodzakelijk is en ook dat hij opnieuw enige tijd te midden van zijn broeders te Filippi zal doorbrengen, tot hun geestelijke vooruitgang. Niet dat zij hem volstrekt niet konden missen. Maar gelet op het feit dat de apostel door de Heer op een bijzondere en geheel unieke wijze werd gebruikt, zou zijn persoonlijke aanwezigheid bij hen [letterlijk: de paroesie van mij] ongetwijfeld een impuls geven aan hun gemeenteleven en hun blijdschap in het geloof vernieuwen. En zoals zij voorheen reden hadden om Christus te verheerlijken omdat hij Paulus naar hen toe geleid had om hun het Evangelie te brengen, zouden zij dat bij een hernieuwd verblijf opnieuw hebben, te meer omdat daaruit zou blijken dat hun gebeden waren verhoord (vers 19). B. Vermaning en voorbeelden (1:27 2:30) 1. Moedig weerstand bieden aan vijandigheid (1:27-30) 15

16 Μονον αξιως του ευαγγελιου του Χριστου πολιτευεσθε, ινα ειτε ελθων και ιδων υμας ειτε απων ακουω τα περι υμων, οτι στηκετε εν ενι πνευματι, μια ψυχη συναθλουντες τη πιστει του ευαγγελιου, και μη πτυρομενοι εν μηδενι υπο των αντικειμενων, ητις εστιν αυτοις ενδειξις απωλειας, υμων δε σωτηριας, και τουτο απο θεου Alleen, leeft als burgers het Evangelie van de Messias waardig, opdat, hetzij ik zou komen en jullie zien, hetzij ik afwezig ben, over de dingen aangaande jullie mag horen dat jullie vaststaan in één geest, één van ziel eendrachtig strijdend voor het geloof van het Evangelie, en je in niets door de tegenstanders laat verschrikken, hetwelk voor hen een aanwijzing is van ondergang, maar van jullie redding; en dit vanwege God. In zijn aanmoediging tot een levenswandel die gepast is voor mensen die vanuit het Evangelie leven, maakt de apostel gebruik van het werkwoord πολιτευομαι dat duidt op de burgerplicht vervullen, iets wat de bewoners van Filippi moest aanspreken. Aangezien de stad tot een Romeinse kolonie was verheven bezaten de inwoners ook het Romeinse burgerschap, waaraan niet alleen plichten maar ook bepaalde voordelen waren verbonden. Paulus zelf bezat het Romeinse burgerschap en liet zich eens in een kritieke situatie daarop voorstaan (Hn 22:25-29). Christenen daarentegen zijn, waar zij ook woonachtig zijn, hemelburgers die - krachtens het Evangelie- overgezet zijn in het koninkrijk van de Zoon van zijn liefde (Ks 1:13). In Fp 3:20 zal Paulus daar nogmaals naar verwijzen. Onze levenswandel moet vanzelfsprekend aan die nieuwe situatie beantwoorden. Hoe uit zich dat in de praktijk? Paulus antwoord luidt: Vaststaan in één geest, één van ziel eendrachtig strijdend voor het geloof van het Evangelie Van de zijde van hun heidense tegenstanders hadden de Filippenzen veel moeilijkheden te verduren. Maar omdat zij allen het nieuwe levensbeginsel van 16

17 de geest in zichzelf hadden ontvangen, konden zij op die gemeenschappelijke basis een religieuze eenheid zijn en naar buiten toe een eendrachtige gezindheid demonstreren; alleen zo konden zij een geestelijk bolwerk vormen tegen de vijand die eropuit is hen te intimideren en wel zodanig dat zij zich schrik zouden kunnen laten aanjagen. De apostel gebruikt een oud Grieks werkwoord πτυρω, waarmee de schichtige reactie van een paard werd getekend. Christenen moeten zich voor zulke angstige schrikreacties hoeden; daarvoor is in het geheel geen reden. Hun geestelijke eenheid zal hen daarin behulpzaam zijn, zozeer zelfs dat juist de tegenstanders geïntimideerd worden. Wanneer die namelijk getuige zijn van de christelijke eensgezindheid; dat die burgers van het hemelrijk vaststaan in hun geloof en zich door niets uit het veld laten slaan, krijgen zij door Gods beschikking de indruk dat hun zaak verloren is. Innerlijk ontstaat bij hen een overheersend gevoel van onmacht en nederlaag. Maar dat niet alleen, van Godswege krijgen zij daarnaast ook de aanwijzing dat de christenen zullen zegvieren en inderdaad zullen ervaren wat hun in het Evangelie wordt toegezegd: redding. Van welk groot en praktisch belang is het dus dat christenen eensgezind zijn, tezamen strijdend voor het geloof. Paulus gebruikt een werkwoord [συναθλεω] waarin de gedachte ligt opgesloten van een atleet die op de Spelen met iemand anders strijdt. Wanneer twee elkaar bestrijdende partijen met een gemeenschappelijke vijand worden geconfronteerd, zien we vaak dat die twee onderling vrede sluiten teneinde samen sterk te staan tegenover de derde. Maar niet zodra is de gezamenlijke vijand verslagen, of zij vallen terug in hun oude geschillen. Bij hen die menen christenen te zijn is het vaak nog erger, zij blijven óók bij een gemeenschappelijke vijand -de wereld- elkáár bestrijden. Zulke personen dienen te bedenken dat, als de vijand ziet dat het hun aan elke christelijke saamhorigheid ontbreekt, deze moed zal vatten. God zal het niet zo beschikken dat de vijand zich onmachtig voelt en ontdekt dat hij voor een verloren zaak strijdt. 17

18 Overigens zullen we als gelovigen alleen maar als een eenheid naar buiten kunnen optreden als we echt naar binnen toe één zijn; als we eensgezind zijn in onze onderlinge omgang met elkaar. Dat betekent dat we als gelovigen moeten leren respect en hoogachting voor elkaar te hebben. We moeten niet zó met eigen zaken bezig zijn, dat we de zaken van anderen over het hoofd zien. Liefdeloosheid en egoïsme zijn in alle tijden een grote hindernis voor eensgezindheid gebleken. Mogen we daarom gericht zijn op het welzijn van onze medegelovigen. In de volgende perikoop zullen we zien dat de apostel juist die conclusies verbindt aan de vermaningen die hij hier heeft laten horen. οτι υμιν εχαρισθη το υπερ Χριστου, ου μονον το εις αυτον πιστευειν αλλα και το υπερ αυτου πασχειν, τον αυτον αγωνα εχοντες οιον ειδετε εν εμοι και νυν ακουετε εν εμοι Want voor de zaak van [de] Messias is het jullie goedgunstig gegeven niet alleen in hem te geloven, maar ook voor hem te lijden, dezelfde worsteling hebbend als jullie in mij hebben gezien en nu in mijn geval horen. Ook wanneer God de loop der gebeurtenissen zodanig leidt dat tegenstanders een machteloos gevoel bekruipt, houdt dat nog niet in dat christenen lijden bespaard blijft. In Gods kracht een geestelijk strijd voeren en daarbij lijden ondergaan zijn dingen die samengaan. Want het Evangelie bezit een kracht en invloed die mensen niet zelden bewust maakt van eventueel onrechtvaardig handelen. Het Woord wijst hen terecht en roept hen op hun heil niet langer bij zichzelf te zoeken of bij de instituties van deze wereld. Maar zulke signalen worden vaak verkeerd geduid en roepen in plaats van belangstelling juist verzet op. Daarom betekent geloven tevens lijden. Welnu, in zijn goedgunstigheid heeft God het zó beschikt; de zaak van Christus brengt dat met zich mee. Wie werkelijk één met de Messias wil blijven, kan verwachten het zwaar te verduren te krijgen van de zijde van mensen die Jezus tegenstaan, ja, soms bewust haten. Hoe wij tegen lijden moeten aankijken wordt ons in Hb 5:8-9 in verband met de Messias zelf getoond: 18

19 Hoewel hij zoon was, heeft hij de gehoorzaamheid geleerd uit de dingen die hij heeft geleden; en tot volmaaktheid gebracht zijnde is hij voor allen die hem gehoorzamen een oorzaak van eeuwige redding geworden. Lijden maakte Jezus derhalve volkomen geschikt om in het Messiaanse koninkrijk koning-hogepriester te zijn. Zoals ook in Hb 2:17-18 te kennen wordt gegeven. De zelfde worsteling hebbend als jullie in mij hebben gezien en nu in mijn geval horen. Toen de apostel in hun midden was om hun het Evangelie te brengen, werden de nieuwe gelovigen te Filippi vrijwel meteen getuigen van zijn strijd en lijden. Zie hoofdstuk 16 van de Handelingen, vanaf vers 11. Later bereikten hen allerlei berichten dat hij ook elders, vooral in Jeruzalem, te Cesarea en in Rome veel had moeten lijden voor de zaak van de Messias. Filippenzen 2 2. Onderlinge liefde bepleit (2:1-4) Ει τις ουν παρακλησις εν Χριστω, ει τι παραμυθιον αγαπης, ει τις κοινωνια πνευματος, ει τις σπλαγχνα και οικτιρμοι, πληρωσατε μου την χαραν ινα το αυτο φρονητε, την αυτην αγαπην εχοντες, συμψυχοι, το εν φρονουντες, 1-2 Indien dan enige bemoediging in [de] Messias; indien enige vertroosting der liefde; indien enige gemeenschap van de geest; indien enige tedere genegenheden en [uitingen van] mededogen; maakt dan mijn vreugde volledig dat jullie hetzelfde bedenken, dezelfde liefde hebbend, in ziel verenigd, het ene bedenkend, Met een opeenhoping van termen geeft de apostel uiting aan zijn gemoedstoestand, blijkbaar met de bedoeling om zijn vermaning van 1:27 kracht bij te zetten: de Filippenzen moeten vaststaan in één geest, één van ziel eendrachtig strijdend voor het geloof van het Evangelie. 19

20 Ook valt het op dat Paulus het werkwoord inslikt. We zouden kunnen aanvullen: Indien deze dingen bestaan en voor jullie waarde hebben ; dus niet alleen hijzelf jegens hen, maar vooral ook zij ten aanzien van hem, in dat geval kunnen zij zijn vreugde volledig maken. In de inleiding, in 1:4, had hij reeds vermeld dat hij zijn smeekbede tot God ten behoeve van hen met vreugde opzond. Maar nu kunnen zij zijn vreugde volledig maken [letterlijk: vullen of vol maken, van een beker; vergelijk Ps 23:5] door eendrachtig te zijn in denken, in liefde, in verlangen. μηδεν κατ εριθειαν μηδε κατα κενοδοξιαν, αλλα τη ταπεινοφροσυνη αλληλους ηγουμενοι υπερεχοντας εαυτων, μη τα εαυτων εκαστος σκοπουντες, αλλα [και] τα ετερων εκαστοι. 3-4 niets uit twistgierigheid, noch uit ijdele roemzucht, maar elkaar met een nederige gezindheid uitnemender achtend dan zichzelf; terwijl ieder van jullie niet de eigen belangen op het oog heeft, maar iedereen ook die van anderen. De apostel is zich ervan bewust dat niet alleen in Rome, maar ook overal elders in de gemeenten, partijzucht en persoonlijke ambitie gemakkelijk de kop kunnen opsteken, met funeste gevolgen. Het eensgezinde denken en handelen -waarvan zulk een verpletterende kracht van Godswege kan uitgaan richting de haatdragende tegenstanders- wordt er compleet door tenietgedaan. Vergelijk 1:17, Om zulke toestanden te vermijden is ware liefde en nederigheid nodig. De apostel spreekt over ταπεινοφροσυνη, wat doelt op het op een nederige wijze denken over zichzelf. Ware ootmoed dus, welke gevoed wordt door het besef van eigen geringheid en volkomen afhankelijkheid van de weergaloos grote God. Dan is er geen sprake van ijdele, lege roemzucht, helemaal gericht op eigen belangrijkheid, maar veeleer van het hoogachten van de ander; van wederzijds respect. Dat zou pas ware vooruitgang en vreugde van het geloof betekenen (1:25). 20

21 Een christen mag zeer zeker goed in het oog houden wat tot zijn eigen geestelijk belang dient, mits het niet in botsing komt met dat van anderen. Meer nog, ware liefde brengt hem er ook toe om oog te hebben voor de dingen die kunnen bijdragen tot de goede geestelijke verhouding die anderen, vooral zijn broeders, jegens God en zijn Zoon hebben. Om zulk een voortreffelijke gezindheid te ontwikkelen is er, behalve liefde, ook een goed inzicht nodig; ondermeer dat men inziet welke slechte vruchten de geest van de wereld, waar eigenbelang helemaal voorop staat, voortbrengt (1Ko 2:12; Ef 2:1-3; 1Jh 2:15-17). 3. De gezindheid van de Messias (2:5-11) τουτο φρονειτε εν υμιν ο και εν Χριστω Ιησου, ος εν μορφη θεου υπαρχων ουχ αρπαγμον ηγησατο το ειναι ισα θεω, αλλα εαυτον εκενωσεν μορφην δουλου λαβων, εν ομοιωματι ανθρωπων γενομενος και σχηματι ευρεθεις ως ανθρωπος εταπεινωσεν εαυτον γενομενος υπηκοος μεχρι θανατου, θανατου δε σταυρου. 5-8 Laat die denkwijze in jullie zijn welke ook in Messias Jezus [was], die, bestaande in gestalte Gods, geen roof heeft overwogen om aan God gelijk te zijn, maar zichzelf ontledigde, gestalte van een slaaf aangenomen hebbend, geworden in gelijkheid der mensen. En in uiterlijk als mens bevonden, zichzelf vernederde, gehoorzaam geworden tot de dood, ja, de dood der martelpaal. Hoewel dit deel van de Brief in theologisch opzicht zeker het belangrijkste is, moeten we het in de eerste plaats toch zien in het licht van wat direct vooraf is gegaan. De apostel is eropuit de Messias te presenteren als het voorbeeld bij uitstek van nederige dienstbaarheid, iemand die nimmer aan eigen belang dacht maar juist dat van anderen zocht. In plaats dat hij ambitieus zinde op een nog hogere positie dan waarin hij in zijn pre-existentie reeds verkeerde -een bestaan in heerlijkheid naast God als diens evenbeeld- toonde hij zijn nederige gezindheid in de bereidheid zich van al die goddelijke heerlijkheid te ontdoen teneinde dienstbaar te worden aan een verloren mensheid op aarde (Jh 17:5). 21

22 Terwijl de Satan in de Hof van Eden God trachtte te beroven van zijn positie als de Allerhoogste aan wie alleen gehoorzame aanbidding toekomt, heeft de voormenselijke Jezus zelfs nooit zulk een gedachte bij zich laten opkomen. Vergelijk Js 14:12-14 en Ez 28: Hoewel alle dingen niet alleen door hem, maar ook tot hem zijn geschapen, dat wil zeggen als erfenis voor hem bestemd, heeft hij de gedachte om dan ook maar de positie van God over te nemen als weerzinwekkend verworpen (Rm 8:17; Hb 1:3). Zeker, hijzelf heeft in alle dingen de voorrang gekregen, omdat het heel de Volheid goeddacht in hem te wonen. Tegelijkertijd is hij er diep van doordrongen dat dit alles in Gods oorspronkelijke voornemen met hem bedoeld is om door hem alle dingen geheel tot hem te verzoenen, vrede gemaakt hebbend door het bloed van zijn martelpaal, door hem, hetzij de dingen op de aarde, hetzij de dingen in de hemelen (Ef 3:11; Ks 1:15-20). Uit de verwijzingen naar de Efeze- en Kolossenzen Brieven, die enige tijd aan het schrijven van de Filippenzenbrief voorafgingen, kunnen wij concluderen dat Paulus hier geen nieuwe details toevoegt wat betreft de positie die de Zoon in zijn voormenselijk bestaan bij God innam. Wat aanvullend is zijn de dingen die de apostel hier onthult omtrent het denken van die Zoon: zijn nederige gezindheid, zijn bereidheid om zijn hemelse heerlijkheid als co-schepper af te leggen teneinde de slaafgestalte op aarde aan te nemen; dat wil zeggen zich te schikken in de situatie die kenmerkend is voor de mens: een geheel van God afhankelijk en gebonden wezen. Paulus had dit onder verlichting van de geest al eerder gesignaleerd: Jullie weten immers van de liefderijke gunst van onze Heer Jezus Messias, dat hij omwille van jullie arm werd, terwijl hij rijk was, opdat jullie door diens armoede rijk zouden worden. (2Ko 8:9) De hemelse hoven verlaten en daarmee het genieten van de vertrouwelijke omgang met God opgeven, was op zichzelf al een buitengewone liefdedaad, 22

23 maar de Zoon ging nog verder in zijn bereidheid zich geheel weg te cijferen: vervolgens werd hij ook gehoorzaam tot de dood, ja, de dood der martelpaal. διο και ο θεος αυτον υπερυψωσεν και εχαρισατο αυτω το ονομα το υπερ παν ονομα, ινα εν τω ονοματι Ιησου παν γονυ καμψη επουρανιων και επιγειων και καταχθονιων, και πασα γλωσσα εξομολογησηται οτι κυριος Ιησους Χριστος εις δοξαν θεου πατρος Daarom ook verhief God hem hoog en gaf hem goedgunstig de naam die boven elke naam is, opdat in de naam van Jezus elke knie zich zou buigen van hen die in de hemel en van hen die op de aarde en van hen die onderaards zijn, en elke tong openlijk zou belijden: Jezus Messias is Heer, tot heerlijkheid van God de Vader. Daarom ook verhief God hem hoog De grenzeloze vernedering van zijn Zoon is voor God aanleiding geworden hem ook uitermate te verhogen. Op de avond voor zijn dood, toen hij op aarde Gods werk voor hem had voleindigd, had de Zoon de Vader gesmeekt hem opnieuw naast Zichzelf te verheerlijken met de heerlijkheid die hij naast Hem had genoten in zijn preexistentie (Jh 17:4-5). Maar God ging verder dan dit verzoek; hij kende zijn Zoon in zijn gunst een nieuwe positie, of waardigheid (naam) toe, welke verheven zou zijn boven de waardigheid van wie maar ook. Voortaan zouden al Gods schepselen in hun verhouding tot en benadering van de Vader de Zoon als hun Heer moeten erkennen. Slechts op die basis zouden zij tot Gods heerlijkheid kunnen strekken. Uit Op 5:11-14 kunnen we de conclusie trekken dat de hemel dit precies zo begrepen heeft: En ik zag en ik hoorde een stem van vele engelen rondom de troon en de levende wezens en de oudsten, en hun aantal was myriaden van myriaden en duizenden van duizenden, zeggend met een luide stem: Het Lam dat geslacht is, is waardig de kracht en rijkdom en wijsheid en sterkte en eer en heerlijkheid en dankzegging te ontvangen. En al het geschapene dat in de hemel en op de aarde en beneden de aarde en op 23

24 de zee is, en alle dingen in hen, hoorde ik zeggen: Aan Hem die op de troon is gezeten en aan het Lam [zij] de dankzegging en de eer en de heerlijkheid en de kracht tot in alle eeuwigheid. En de vier levende wezens zeiden: Amen; en de oudsten vielen neer en brachten hulde. Tijdens zijn dienst op aarde bleek Jezus reeds met die bedoeling van de Vader bekend te zijn. Blijkbaar was dit vanaf het prilste begin een belangrijk aspect van diens voornemen met zijn Eniggeboren Zoon: Jullie hebben nu verdriet, maar ik zal jullie terugzien, en dan zul je blij zijn, en niemand zal je je vreugde afnemen. Dan hoeven jullie mij niets meer te vragen. Maar ik verzeker jullie: wat je de Vader ook vraagt in mijn naam hij zal het je geven. Tot nu toe hebben jullie niets in mijn naam gevraagd, maar vraag het en je zult het ontvangen. Dan zal je vreugde volmaakt zijn. (Jh 16:22-24; NBV) En van hen die onderaards zijn Onder verlichting van de geest ziet de apostel reeds vooruit naar de algemene opstanding. Ook alle opgewekte doden die in het Millenniumkoninkrijk voor de Grote Witte Troon verschijnen, de groten en de kleinen -mensen van alle rangen en standen waaruit de wereldbevolking eens bestond- zullen de positie van de Zoon moeten erkennen. Alleen op die basis kan hun opstanding tot blijvend leven leiden en zullen hun namen worden bijgeschreven in de boekrol des levens (Op 20:11-15). Eerder had de apostel in Rm 14:9 dienaangaande geschreven: Want juist daarom is Christus gestorven en ten leven opgestaan, om de Heer te zijn van doden en levenden. (PC) 4. De gezindheid van de Messias ten toon spreiden (2:12-18) Ωστε, αγαπητοι μου, καθως παντοτε υπηκουσατε, μη ως εν τη παρουσια μου μονον αλλα νυν πολλω μαλλον εν τη απουσια μου, μετα φοβου και τρομου την εαυτων σωτηριαν κατεργαζεσθε θεος γαρ εστιν ο ενεργων εν 24

25 υμιν και το θελειν και το ενεργειν υπερ της ευδοκιας. παντα ποιειτε χωρις γογγυσμων και διαλογισμων, Welnu dan, mijn geliefden, gelijk jullie altijd gehoorzaamden, niet alleen zoals in mijn aanwezigheid, maar nu des te meer in mijn afwezigheid, bewerkt met vrees en beven de eigen redding; want het is God die in jullie werkt, zowel het willen als het werken, omwille van het welbehagen. Doet alles zonder morren en discussies, De apostel gaat ertoe over conclusies te verbinden aan al wat voorafging vanaf Fp 1:27, waar hij reeds begonnen was zijn lezers te vermanen tot het volgen van een levenswandel die voor hemelburgers van het koninkrijk Gods passend is. Dat Paulus ook zelf terugdenkt aan dat deel van zijn Brief, blijkt uit het feit dat hij opnieuw melding maakt van zijn aan-, respectievelijk zijn afwezigheid. Wat hij aan de Filippenzen wil overbrengen is de gedachte dat het feitelijk geen verschil dient te maken of hij bij hen in persoon tegenwoordig is of zich ver van hen vandaan ophoudt. Zowel voorheen als nu is de geest van God in hen werkzaam. Dat geschiedt op grond van zijn voornemen dat Hij reeds in een heel ver verleden in de Messias opvatte, een overallplan waarin hij veel behagen schept (Ef 1:9; 3:11). Het is namelijk Gods bedoeling voor hen, en vanzelfsprekend voor alle leden van Jezus Gemeentelichaam, dat zij binnen de zaak die God in de wereld heeft de voor hen bestemde taak vervullen: hun persoonlijke deelname aan het Evangelie, wat ondermeer inhoudt het Woord zonder vrees te durven spreken, dat wil zeggen de verkondiging van de Messias. In verband daarmee was God een goed werk in hen begonnen dat hij pas beëindigt wanneer de Dag van de Messias aanbreekt (Fp 1:5-6, 14-17). God in die taak gehoorzamen zou feitelijk een vanzelfsprekende zaak voor hen moeten zijn, in het geheel niet afhankelijk van Paulus verblijf onder hen. Maar nu hij niet in staat is om bij hen te zijn, zou het gemakkelijk kunnen gebeuren dat sommigen onder hen een en ander ter discussie stellen. Als er niet direct een persoon in de buurt is van wie men erkent dat hij opzicht mag uitoefenen, zijn 25

26 mensen namelijk snel geneigd hun toewijzing met minder ernst en/of toewijding op te vatten. Weliswaar begrijpelijk, maar toch een verkeerde instelling, zeker voor een christen. Want in hem werkt immers God zelf. Zijn geest in ons bevordert niet alleen het willen arbeiden voor zijn zaak, maar ook het verrichten van die arbeid. Alle eventueel gemopper en gedisputeer daarover zou bijgevolg tegen God zelf ingaan en de invloed van zijn geest in ons leven belemmeren. Dat is niet de manier waarop een christen de eigen redding moet bewerken, dat wil zeggen gewillig samenwerken met onze Vader God die ons tevoren tot zoonschap voor zichzelf bestemde, door Jezus Messias, naar het welbehagen van zijn wil, tot lof der heerlijkheid van zijn liefderijke gunst, waarmee hij ons in de Geliefde begunstigde (Ef 1:4-6). Paulus voelt in het geheel geen sympathie voor een formalistische wijze van geloofsbeleving, waarin mensen niets willen weten van geestelijke vooruitgang door strijd. Dat bleek al uit zijn vermaning in Fp 1: Hij dringt bij een ieder van ons juist aan op grote inzet en betrokkenheid; vandaar de termen vrees (eerbied; ontzag) en beven (siddering) ten aanzien van de grote God. En niemand anders dan Gods eigen Zoon is daarin ons voorbeeld. Deze ontledigde zichzelf door de gestalte van een slaaf aan te nemen en aan de mensen gelijk te worden. Vervolgens vernederde hij zich nog dieper en onderwierp zich in gehoorzaamheid aan zijn Vader aan de dood der martelpaal. Wij worden aangemoedigd tot het koesteren van dezelfde gezindheid (Fp 2:5-8). ινα γενησθε αμεμπτοι και ακεραιοι, τεκνα θεου αμωμα μεσον γενεας σκολιας και διεστραμμενης, εν οις φαινεσθε ως φωστηρες εν κοσμω, λογον ζωης επεχοντες, εις καυχημα εμοι εις ημεραν Χριστου, οτι ουκ εις κενον εδραμον ουδε εις κενον εκοπιασα opdat jullie onberispelijk en ongeschonden mogen worden, onbesproken kinderen van God te midden van een krom en verdraaid geslacht, onder wie jullie schijnen als lichtbronnen in de wereld, acht gevend op het woord des levens, mij een reden tot roem in de dag van [de] Messias, dat ik niet tevergeefs liep, noch tevergeefs me inspande. 26

27 Omdat God zelf door zijn geest in ons werkzaam is en daarom feitelijk Degene is die alles tot stand brengt in ons aandeel aan het Evangelie, zou het heel verkeerd zijn een tegendraadse houding aan de dag te leggen (Ef 2:8-10). Maar de apostel noemt nog een reden om alles zonder morren en discussies te doen: alléén in dat geval zullen wij ons als Gods kinderen gunstig onderscheiden van de bedorvenheid van het ons omringende Heidendom. Weliswaar als mensen die te allen tijde te kampen hebben met de inherente Adamitische natuur, maar die dankzij Gods gunst en de kracht van zijn geest in ons leven, vrij kunnen blijven van alle onzuiverheid, corruptheid en immoraliteit waarvan de scheefgegroeide mensenwereld doortrokken is. Vergelijk Dt 32:4-5. Slechts ook in die situatie kunnen wij iets betekenen voor de mensen binnen die wereld, doordat wij het licht van het Evangelie naar hen uitstralen. De apostel verwijst naar zulke lichtbronnen als de sterren, die vanwege hun vaste positie aan het firmament de mens ten dienste staan om te midden van duisternis zijn weg te vinden. Om zelf ook zulke lichtgevers te zijn is het zaak dat wijzelf in de eerste plaats krachtig steunen op het Evangelie. Dat immers heeft levengevende kracht voor allen die geloof stellen in de persoon die daarin centraal staat, Gods Zoon de Messias. We moeten dus nooit eigen ideeën propageren; daarbij zal niemand ook maar enige baat hebben, maar veeleer stevig vasthouden aan wat God spreekt, en anderen behulpzaam zijn hetzelfde te doen. Alleen het Woord des levens is een veilig baken (Mt 5:14). Paulus ziet, zoals bijvoorbeeld ook het geval is in 1Th 2:19-20, vooruit naar Jezus paroesie. Wanneer wij, heidenchristenen, gehoor geven aan al zijn vermaning, zal hij, de heidenapostel, op de Dag van Christus met grote vreugde kunnen terugzien op al zijn (dikwijls moeizame) arbeid. Zijn lopen en zwoegen zal dan blijken alle moeite waard te zijn geweest. αλλα ει και σπενδομαι επι τη θυσια και λειτουργια της πιστεως υμων χαιρω και συγχαιρω πασιν υμιν το δε αυτο και υμεις χαιρετε και συγχαιρετε μοι 27

28 17-18 Maar zelfs wanneer ik als drankoffer word uitgegoten op het slachtoffer en openbare dienst van jullie geloof, verheug ik mij en verheug ik mij tezamen met jullie allen. Jullie echter evenzo: verheugt je en verheugt je tezamen met mij. In de vv had Paulus zijn leven getekend als een loopbaan van grote inspanningen, ja, van zwoegen ten behoeve van zijn lezers en alle andere christenen die hij had bijgestaan. Maar wanneer als resultaat daarvan zij zich ware kinderen van God zouden betonen, geestelijk licht uitstralend te midden van een verloren mensheid, dan was al zijn gezwoeg de moeite waard gebleken en zou hij bij de paroesie met vreugde kunnen terugblikken op zijn geestelijke strijd. En een eventuele voortijdige dood door executie, als uitkomst van zijn naderend proces, zou daarin geen verandering brengen. In dat geval, een gewelddadige dood als gevolg van religieuze verdrukking, mocht hij het vergieten van zijn bloed bezien in het perspectief van de vroegere offerdienst bij de Tabernakel. In combinatie met de meeste andere offers werden ook de zogeheten drank- of plengoffers aangeboden die in de vorm van wijn op het altaar werden uitgegoten. In Nm 15:8-11 (WV78) lezen wij daarover het volgende: Wanneer gij aan Jahwe een rund als brandoffer of als slachtoffer brengt ter vervulling van een gelofte of om een andere reden, dan moet men bij het rund een meeloffer van drie issaron aanbieden, aangemaakt met een halve hin olie en een plengoffer van een halve hin wijn. Dan is het een geurige gave die Jahwe behaagt. Zo moet er gedaan worden bij elke stier, bij elke ram, bij elk stuk kleinvee, schaap of geit. Bij Paulus wordt het drank- of plengoffer beeldspraak, om uitdrukking te geven aan zijn bereidheid zich volledig ten behoeve van zijn medechristenen te geven. De godsdienstige waarde ervan beschrijft hij in zijn geval als een plengoffer dat op het altaar gevoegd wordt bij het slachtoffer dat de Messias zelf bracht, doch 28