DIDAMSESTRAAT 2 / MARKTSTRAAT 1, winkel- woonhuis

Transcriptie

1 DIDAMSESTRAAT 2 / MARKTSTRAAT 1, winkel- woonhuis gemeente postcode + plaats straat + huisnr. naam object : Zevenaar : 6901 AK Zevenaar : Didamsestraat 2 / Marktstraat 1 : oorspronkelijke functie huidige functie bouwjaar architect bouwstijl/type : bakkerij, banketbakkerij, winkel, ijssalon en twee bovenwoningen : winkels en bovenwoning : 1949 : J. van der Pijll : Traditionalisme (Delftse School) beschrijver datum opname datum beschrijving bronnen : H.P. Boer ING : 23 november 2011 : 19 maart 2012 : bouwdossier Didamsestraat2 / Marktstraat 1 1

2 Historie Op 3 april 1945 lieten terugtrekkende Duitse troepen op het kruispunt Arnhemsestraat-Marktstraat een zware springlading ontploffen. Bij deze grote klap vielen geen slachtoffers, omdat de bewoners kort daarvoor uit hun huizen verdreven waren. De ravage was enorm. De direct aangrenzende bebouwing, de hotels ʻDe Leeuwʼ en het ʻHof van Berlijnʼ, de bakkerij van Van Swaay-Kleve en het huis van de freules Van Nispen waren met de grond gelijk gemaakt. Enkele uren later werd Zevenaar door de ʻRoyal Winnipeg Riflesʼ bevrijd. Op 18 oktober 1949 vraagt P.A. van Swaaij een bouwvergunning aan voor de nieuwbouw van een brood- en banketbakkerij met twee winkels en twee bovenwoningen op de hoek van de Didamsestraat en de Marktstraat. De winkels waren oorspronkelijk in het deel aan de Markstraat ondergebracht; geheel rechts een ijssalon en op de hoek de (banket)bakkerswinkel. Aan de Didamsestraat was de opgang naar de bovenwoning en daarnaast de bakkerij en een garage/berging. Van de twee bovenwoningen was de woning boven de winkels in gebruik bij de eigenaar. Deze woning was vanuit de winkel toegankelijk. De woning boven de bakkerij werd verhuurd en had een eigen opgang. Het plan is getekend door de Nijmeegse architect J. van der Pijll in een traditionalistische vormentaal. Van der Pijl vormde tot het begin van de oorlog een architectenbureau met B.J. Meerman in Nijmegen. In de huidige situatie is er geen bakkerij meer gevestigd in dit pand en is de voormalige bakkerij uitgebroken en in gebruik als winkel. De twee winkels aan de Marktstraat zijn ook uitgebroken en met elkaar verbonden. Aan het eind van de vorige eeuw zijn op het buitenste dakschild aan de Didamsestraat drie niet beschermenswaardige dakkapellen geplaatst. Situering De nieuwbouw staat op de zuid oostelijke hoek van het kruispunt Didamsestraat-Raadhuisplein-Arnhemseweg / Marktstraat-Grietsestraat. In het wederopbouwplan uit van stedenbouwkundige Cornelis Dekker was het verbeteren van de verkeerssituatie rond dit kruispunt één van de belangrijkste uitgangspunten. Dit plan voorzag in de verruiming van de bestaande straatprofielen en het reconstrueren van het oorspronkelijke wegenpatroon met gesloten bouwblokken aan de oostzijde en een nieuw raadhuis met voorplein op de plaats van het verwoeste huis ʻHoekʼ. De herbouw van het vernielde kruispunt kreeg bij de wederopbouw de eerste prioriteit. Hoofdopzet Het gebouw is op een L-vormige plattegrond opgetrokken en telt boven de kelder drie bouwlagen onder twee elkaar kruisende zadeldaken. Van het deel aan de Marktstraat ligt de nok hoger dan het deel aan de Didamsestraat. De achtergevel hiervan is voor de zolder opgetrokken. Aan de achterzijde is boven de begane grond - die het gehele perceel beslaat - een open plaats. Aan de linkerzijde daarvan is op de verdieping een voormalige meelberging uitgebouwd onder een plat dak. De hoofddraagconstructie van de panden bestaat uit dragende gemetselde muren, steenachtige vloeren en een houten kap. Exterieur De gevels zijn opgetrokken in schoon metselwerk in Vlaams verband en de daken zijn gedekt met gesmoorde verbeterde holle pannen. gevel Marktstraat De gevel aan de Marktstraat heeft op de verdieping drie vensters en op de tweede verdieping vier vensters. De gevel wordt aan de bovenzijde afgesloten door een geprofileerde bakgoot die ondersteund wordt door smeedijzeren gootbeugels. Tegen het dakschild dat tussen geschouderde topgevels gevat is, zijn twee kleine dakkapellen geplaatst met een gebogen zinken dakje en aan de voorzijde voorzien van oren. De niet beschermenswaardige vensters hiervan zijn uitgevoerd met aluminium kozijnen. De begane grond wordt over de volledige breedte ingenomen door een winkelpui. Deze pui wordt omkaderd door links en rechts een portiek, met uiterst links op de hoek van het gebouw een vrijstaande gemetselde kolom en aan de bovenzijde een niet beschermenswaardige reklamebak. De invulling van het kader is symmetrisch van opbouw met drie etalages gescheiden door vlakke pilasters bekleed met travertin tegels en een basement van hardsteen. De etalagevensters hebben brons geannodiseerde aluminium kozijnen die op de buitenhoeken aansluiten op een rond stalen profiel. De borstweringen zijn in schoon metselwerk in Vlaams verband uitgevoerd. In de portieken zijn de vloeren voorzien van geel-grijze dubbel hardgebakken vloertegels in een helder rood kader. De winkeldeuren zijn uitgevoerd als glasdeur met een roedeverdeling. De deuren draaien in een stalen kozijn met een gebogen kalf en een bovenlicht dat gevuld is met eenvoudig glas-in-lood. De vensters op de verdiepingen zijn uitgevoerd met stalen kozijnen en draairamen met roedeverdeling en worden aan de onderzijde beëindigd met ceramische raamdorpelstenen. Tussen deze vensters zijn vlaggenmasthouders aangebracht. Op de verdieping is aan de onderzijde voor de vensters met siersmeedwerk een hekwerk voor de vensters geplaatst ten behoeve van het plaatsen van plantenbakken. Het onderste deel van deze vensters is daarom gevuld met vast glas. De vensters op de verdieping 2

3 worden aan de bovenzijde afgesloten met segmentbogen met in de boogtrommels siermetselwerk in de vorm van stroomlagen, de vensters op de tweede verdieping worden afgesloten met een rollaag. gevel Didamsestraat De gevel aan de Didamsestraat heeft rechts een geschouderde topgevel met inzwenkende top. Op de top is in siersmeedwerk een naald geplaatst. De gevel links is lager en wordt met een geprofileerde bakgoot die ondersteund wordt met smeedijzeren gootbeugels afgesloten. Het dakschild wordt aan de linker zijde bij de aansluiting met de belending begrensd door een topgevel met gemetselde trappen. Tegen dit dakschild is een brede niet beschermenswaardige dakkapel geplaatst. De vensters in deze gevel zijn uitgevoerd met stalen kozijnen en ramen met roedeverdeling die aan de bovenzijde afgesloten worden met segmentbogen met in de boogtrommels siermetselwerk in de vorm van stroomlagen. De vensters hebben ceramische raamdorpelstenen. Het rechter deel van de gevel is symmetrisch ingedeeld met twee vensterassen en in de top een rond venster. Tussen de vensters op de verdieping is een vlaggenmasthouder aangebracht. Op de verdieping is aan de onderzijde voor de vensters met siersmeedwerk een hekwerk voor de vensters geplaatst ten behoeve van het plaatsen van plantenbakken. Het onderste deel van deze vensters is daarom gevuld met vast glas. De begane grond wordt over de gehele breedte ingenomen door een winkelpui. Deze pui wordt omkaderd door aan de rechter zijde de gemetselde hoekkolom van de ingangsportiek en aan de bovenzijde een niet beschermenswaardige reklamebak. De invulling van het kader is asymmetrisch van opbouw met twee etalages gescheiden door een vlakke pilaster bekleed met travertin tegels en een basement van hardsteen. De etalagevensters hebben brons geannodiseerde aluminium kozijnen die op de buitenhoek aansluit op een rond stalen profiel. De borstweringen zijn in schoon metselwerk in Vlaams verband uitgevoerd. Het linker deel van de gevel is asymmetrisch van opbouw met op de verdieping drie excentrisch geplaatste vensters. De begane grond wordt voor het grootste deel ingenomen door een niet beschermenswaardige winkelpui. Aan de rechter zijde is in een ondiepe portiek de toegang tot de bovenwoning. De deur is uitgevoerd met in een geometrisch patroon diagonaal aangebrachte stroken. In de deur is een klein venster opgenomen. Boven de deur is in het metselwerk een rond bovenlicht met een stalen kozijn en een roedeverdeling geplaatst. Aan de achterzijde staat aan de zuidzijde van de plaats een grote rechthoekige gemetselde schoorsteen voorzien van klimijzers. achtergevels De achtergevels aan de binnenplaats zijn asymmetrisch ingedeeld. De stalen vensters en deuren worden aan de bovenzijde afgesloten met rollagen en hebben lekdorpels opgebouwd uit ceramische raamdorpelstenen of rollagen. De achtergevel van het bouwdeel aan de Marktstraat wordt aan de bovenzijde afgesloten met een uitkragende gootlijst op klossen. Op de eerste en tweede verdieping is aan de linker zijde een venster met een verticale verdeling in drie ruiten en bovenlichten aangebracht. Op de verdieping is aan de rechter zijde een stalen glasdeur geplaatst. Op zolder biedt een niet beschermenswaardige deur toegang tot het platte dak. De achtergevel van het bouwdeel aan de Didamsestraat wordt aan de bovenzijde afgesloten met een geprofileerd boeiboord en heeft op de verdieping van west naar oost twee kleine vensters, een glasdeur en een klein venster. Op de tweede verdieping zijn van west naar oost twee kleine vensters, een hoog venster met roedeverdeling, een van een kunststofkozijn voorzien liggend venster en een breed venster met draairamen met roedeverdeling geplaatst. Ter hoogte van de voormalige meelzolder is een uitgebouwde schoorsteen gemetseld. De gevel van de voormalige meelzolder wordt aan de bovenzijde afgesloten met een geprofileerd boeiboord. In de gevel is links een glasdeur en rechts een venster met een verticale verdeling in drie ruiten en bovenlichten aangebracht. Interieur De indeling van de winkels en de bakkerij op de begane grond is behoudens de opgangen naar de bovenwoningen geheel uitgebroken. Op de verdieping zijn de beide bovenwoningen met elkaar verbonden en is de trap van de woning aan de Marktstraat buiten gebruik gesteld. De beide woningen hebben behoudens enkele ondergeschikte aanpassingen nog de oorspronkelijke indeling en afwerkingen in de vorm van trappen, zachtboardplafonds, inbouwkasten, machinale paneeldeuren en lambriseringen in beton le. De woning aan de Marktstraat heeft in de huiskamer op de verdieping een kachelnis voorzien van inbouwkasten en een decoratie met flagstones. De woning aan de Didamsestraat heeft in de keuken een eenvoudige keukenschouw en in de woonkamer twee kasten met glasdeuren. Motivering Gebouw van algemeen belang voor de gemeente Zevenaar vanwege zijn schoonheid, de betekenis voor de wetenschap en de cultuurhistorische waarde. 3

4 algemene historische waarden - het pand vormt een exemplarisch voorbeeld van de wijze waarop in het kader van de wederopbouw na de bevrijding de exploitatie van de bestaande bakkerij en winkel gecontinueerd en uitgebouwd werd. - het pand is een gaaf voorbeeld van een gecombineerd woon-, winkel- en bedrijfspand met twee door dezelfde ondernemer geexploiteerde winkels, een werkruimte en twee bovenwoningen. - het pand is van belang vanwege de historische functie als bakkerij annex bakkerswinkel/ijssalon die met name aan het bouwdeel aan de Marktstraat, in de kelder en aan de verschijningsvorm van een meelzolder aan de achterzijde nog goed afleesbaar is. - de bouw van het pand op deze plek vormt een directe verwijzing naar de verwoesting van het kruispunt tijdens de aftocht van de Duitse bezetter. ensemblewaarden en stedenbouwkundige waarden - het pand is van belang als onderdeel van het naoorlogse wederopbouwplan voor het stadscentrum van Zevenaar waarbij de eerste prioriteit gegeven werd aan het herstel van het kruispunt Marktstraat-Didamsestraat. - het pand is van belang vanwege de situering op een prominente hoek waarbij ten opzichte van de vooroorlogse situatie de rooilijnen teruggelegd zijn om meer ruimte te kunnen bieden aan het doorgaande (interlocale) autoverkeer. architectuurhistorische waarden - het pand is van belang als gaaf voorbeeld van een in traditionalistische stijl vormgegeven woon-, winkel- en bedrijfspand. De toepassing van ambachtelijk metselwerk, hoog opgaande geveltoppen, de ambachtelijke detaillering en het siersmeedwerk vormen tijdgebonden karakteristieken die goed passen goed bij de opvattingen van de aanhangers van deze stijl, die vooral direct na de oorlog grote opgang maakte bij de wederopbouw in hoofdzakelijk de kleinere kernen in ons land. - Van der Pijll is vooral bekend vanwege zijn activiteiten in Nijmegen. Zijn naoorlogse ontwerpen zijn meestal veel modernistischer en veelal in de zogenaamde shake-hands stijl. Hoewel het pand op de hoek van de Marktstraat en de Didamsestraat in de materialisatie van de vensters zekerzeker ook moderne invloeden heeft, is het project vanwege de traditionalistische vormgeving van belang voor het oeuvre van deze architect. - het pand is van belang vanwege de esthetische kwaliteit van het ontwerp en verkeert behoudens de ingrepen op de begane grond nog vrijwel in de oorspronkelijke staat. In het bijzonder moeten in dit verband de gaaf bewaarde stalen vensters genoemd worden. - het pand is van belang vanwege de toegepaste ornamentiek zoals die tot uitdrukking komt in de vormgeving en detaillering van de winkelpuien, de toegangsdeuren en het siersmeedwerk. - het pand is van belang vanwege de gaaf bewaarde interieurafwerking van de eerste en tweede verdieping. 4

5 Bouwtekeningen behorend bij de bouwaanvraag uit

6 Kachelnis in de huiskamer op de eerste verdieping van de woning aan de Marktstraat. 6