Tewerkstelling in de verzekeringsondernemingen in 2003

Transcriptie

1 Assur I Tewerkstelling in de verzekeringsondernemingen in Inleiding II 2. De sector in de ruime zin: werknemers III 3. De werkgelegenheid in de verzekeringsondernemingen IV 3.1. Analysegebied 3.2. Kerncijfers van de werkgelegenheid in de verzekeringssector Situatie van de werkgelegenheid in de Belgische verzekering in 2003 V 4.1. Verdeling per categorie 4.2. Dubbele beweging in Werknemers aanwezig op 31 december Werknemers aangeworven in de loop van Werknemers vertrokken in de loop van Structuur van de sector: meer en meer concentratie 4.7. Andere contracten Speciale editie Statistische reeks

2 II 1. Inleiding Herstel niet prijsgeven Sinds vele jaren legt de beroepsvereniging van verzekeringsondernemingen, thans Assuralia, bestanden aan met sociale gegevens over de human resources in de sector: een database over de werkgelegenheid waarvan de gegevens sinds het begin van de jaren 1990 geleverd worden door een jaarlijkse enquête die het mogelijk maakt geïndividualiseerde en anonieme informatie in te winnen over alle werknemers die in de sector tewerkgesteld zijn, aangeworven worden of de sector verlaten hebben; enquêtes over het loonpeil in de verzekeringssector, waarvoor een beroep werd gedaan op knowhow van buitenaf, stellen elke onderneming in staat om de kritische functies van haar loonbeleid te positioneren tegenover de markt; het onderzoek naar de beroepsklassen om de functies en beroepen van de verzekeringssector in kaart te brengen en een hulpmiddel te creëren voor het voeren van een vooruitziend beheer op het gebied van betrekkingen en competenties. Deze uitgave van de speciale Assurinfo-reeks is het resultaat van de verwerking van de bevraging werkgelegenheid die de beroepsvereniging jaarlijks verricht en die het mogelijk maakt om de ontwikkeling van de werkgelegenheid en de bewegingen van het personeelsbestand van nabij te volgen. Het jaar 2003 werd gekenmerkt door een broos herstel na de financiële crisis van de voorgaande jaren. De strategische en structurele maatregelen waartoe de verzekeringssector werd gedwongen, hebben geleid tot een vermindering van de algemenen kosten en een verbetering van de rendabiliteit. Maar het gaat om een onzekere herstelperiode. Enkele ondernemingen hebben nog te kampen met structurele tekorten of bevinden zich nog in de risicozone. In 2003 zijn er ook een aantal verzekeraars van het verzekeringslandschap verdwenen. Ondernemingen werden overgenomen door plaatselijke spelers, andere werden dan weer in run-off geplaatst, zodat deze bedrijven hun commerciële activiteiten hebben stopgezet en enkel nog de lopende zaken afhandelen. Het sociaal akkoord dat op 3 oktober 2003 werd bereikt tussen de vakbonden en de werkgevers houdt in dat de loonkosten tijdens de periode worden bevroren, op de aanpassing van de index en de toepassing van de loonsverhogingen na. Deze standstill was voor Assuralia noodzakelijk om een herstel van de sector te verwezenlijken. Het zou immers 2 tot 5 jaar vergen om de door de financiële crisis veroorzaakte schade weg te werken. Inmiddels heeft Assuralia, conform de toen gemaakte afspraken, de vakbonden ontmoet om hen de cijfergegevens over de economische en financiële evolutie van de sector in 2003 toe te lichten. In 2003 is het personeelseffectief in de verzekeringssector opnieuw gedaald. Op 31 december 2003 duikt het totaal effectief met een arbeidsovereenkomst van onbepaalde duur onder de grens van werknemers. Ten opzichte van 2002 is dat een daling van banen of 4,5%. Deze terugval is vooral toe te schrijven aan de forse daling van het aantal aanwervingen. Tussen 1998 en 2001 schommelde het aantal aanwervingen rond een gemiddelde van werknemers per jaar. In 2002 en 2003 is dit aantal aanzienlijk gedaald tot respectievelijk 984 en 702 aanwervingen.

3 III 2. De sector in de ruime zin: werknemers Het aantal banen die het verzekeringswezen, in ruime zin, genereert, vertegenwoordigt 1,3% van de actieve bevolking. In totaal werken circa mensen in dienst van de verzekerden. Het gaat om werknemers in verzekeringsondernemingen of in de makelaardij: het personeel dat tewerkgesteld is in de verzekeringsondernemingen die onder het toepassingsgebied van het Paritair Comité 306 vallen; de tussenpersonen (agenten en makelaars), die meestal zelfstandigen zijn; de personen in dienst van makelaarskantoren of verzekeringsagentschappen; voor deze bedrijven is het Paritair Comité 307 bevoegd. Agentschappen die in België buitenlandse maatschappijen vertegenwoordigen (algemene agenten of underwriters ) horen ook bij deze categorie. Fortis Bank Verzekeringen en Argenta verzekeringen zijn voorbeelden van ondernemingen die actief zijn in de verzekeringssector, maar die niet onder het toepassingsgebied van het Paritair Comité 306 vallen (zij maken deel uit van de sector van de banken en de spaarbanken). Deze bedrijven stellen naar schatting 900 personen te werk, waarvan 185 in een deeltijdse betrekking. +/ werknemers in het verzekeringswezen De verzekering verschaft echter werk aan nog andere categorieën van personen, waarvan het precieze aantal onbekend is : de personen die verzekeringsactiviteiten verrichten, maar in een bank werken ( bankverzekering ). Zij vallen onder het Paritair Comité 310: Assuralia beschikt in dit verband niet over gedetailleerde cijfers; het personeel dat is tewerkgesteld in extern georganiseerde callcenters en waarvan de activiteit beperkt is tot telefonische interventies, hetgeen geen verzekeringsactiviteit in strikte zin is, en dus niet tot paritair comité 306 behoort. Die activiteiten vallen onder het Aanvullend Nationaal Paritair Comité voor de Bedienden. Sommige van die ondernemingen werken voornamelijk voor verzekeringsgroepen die hen welbepaalde opdrachten toevertrouwen. Het personeel dat werkt in een binnen een verzekeringsonderneming opgericht callcenter (en dus tot paritair comité 306 behoort), is daarentegen wel in dit rapport opgenomen; het gaat hierbij meestal om ondernemingen die zonder tussenpersoon werken en aan reisbijstand (tak 18) doen; het personeel dat voor de sector werkt via outsourcing, zoals externe financiële beheerders, ondernemingen die gespecialiseerd zijn in het schadebeheer voor rekening van anderen, informatici, cateringdiensten, schoonmaakbedrijven ; ten slotte doet de verzekering een beroep op tal van lasthebbers in het kader van expertiseopdrachten, zowel bij de contractsluiting als bij de schaderegeling. Bron : RSZ-RSVZ-Assuralia Cijfers 2003 (uitgezonderd * : 2002) exclusief bankverzekering

4 IV 3. De werkgelegenheid in de verzekeringsondernemingen 3.1. Analysegebied De statistieken van de volgende hoofdstukken hebben betrekking op het personeel van de verzekeringsondernemingen die onder het toepassingsgebied van het Paritair Comité 306 vallen. Dit paritair comité werd opgericht bij koninklijk besluit van 9 februari 1971 en omschrijft zijn toepassingsgebied als volgt : de verzekeringsmaatschappijen met vaste premie en de onderlinge verzekeringsmaatschappijen, zowel de in België gevestigde zetels van buitenlandse maatschappijen als de Belgische maatschappijen. De analyses in dit verslag slaan in hoofdzaak, behalve wanneer de afwijking van dit beginsel uitdrukkelijk vermeld wordt, op gegevens over personen met een arbeidsovereenkomst van onbepaalde duur, zowel met een voltijds als met een deeltijds contract. De vermelde aantallen zijn absolute cijfers, die niet teruggebracht zijn tot hun voltijds equivalent Kerncijfers van de werkgelegenheid in de verzekeringssector Werknemers met contract van onbepaalde duur (totaalcijfers) Aantal Vrouwen (%) 49,9 50,4 Deeltijds (%) 15,2 17,8 Verdeling per categorie (%) : uitvoerend 61,4 61,5 kader 27,3 27,7 directie 3,3 3,3 inspecteurs 5,7 5,6 agenten 1,3 0,9 arbeiders 1,0 1,0 Gemiddelde leeftijd 41 jaar en 42 jaar 4 maanden Gemiddelde anciënniteit 15 jaar 15 jaar en 9 maanden Hogere en universitaire opleiding (%) 53,4 53,9 Op 31 december 2003 waren er in totaal werknemers tewerkgesteld met een arbeidsovereenkomst van onbepaalde duur. De feminisatie zet zich voort. In 2003 telt men voor de eerste maal meer vrouwelijke dan mannelijke werknemers. In 2003 noteert men opnieuw een procentuele daling bij de loonagenten en de inspecteurs. Samen vertegenwoordigen zij 6,5% van het in 2003 tewerkgesteld personeel, tegenover 7% in Het aantal kaderleden kende daarentegen een overeenstemmende stijging (27,7% in 2003 tegenover 27,3% in 2002). Het uitvoerend personeel maakt nog steeds de grootste groep uit : 61,4% van het totaal aantal werknemers. In 2003 is er meer dan ooit beroep gedaan op deeltijdse contracten: 17,8% tegenover 15,2% in Dit betekent dat de werkgelegenheid in termen van voltijds equivalent des te meer is gedaald. In de lijn van de vorige jaren blijft het aantal werknemers met een hoger opleidingsniveau toenemen. In 2003 beschikte bijna 54% van de werknemers over een diploma universitair of hoger onderwijs. Het geringe aantal aanwervingen in 2002 en 2003 verklaart dat de gemiddelde leeftijd (42 jaar) en de gemiddelde anciënniteit (15 jaar en 9 maanden) opnieuw zijn gestegen. De opleidingsniveaus worden als volgt ingedeeld: universitair onderwijs of hoger onderwijs van het lange type (= universiteit ); hoger onderwijs van het korte type, bijvoorbeeld graduaat, regentaat, kandidatuur (= hoger ); secundair onderwijs (= middelbaar ); lagere studies (= lager ).

5 4. Situatie van de werkgelegenheid in de Belgische verzekering in 2003 V 4.1. Verdeling per categorie Het personeel ressorterend onder paritair comité 306 is ingedeeld in de volgende 6 categorieën (naar aantal gerangschikt): het uitvoerend bediendenpersoneel (5 deelcategorieën), de kaderleden (3 subcategorieën), de inspecteurs (4 subcategorieën), de bezoldigde agenten (in tegenstelling tot de zelfstandige agenten), de directieleden en de arbeiders. De hiernavolgende cijfers en grafieken volgen deze indeling, die is beschreven in de collectieve arbeidsovereenkomst (CAO) van 19 februari 1979 betreffende de arbeids- en loonvoorwaarden. De indeling van een persoon in de ene of in de andere categorie houdt geen verband met het diploma, maar met de uitgeoefende functie. De CAO somt deze functies op en brengt ze in de verschillende categorieën onder. De onderstaande tabel geeft voor elk van de loonschaalcategorieën het typeprofiel weer van de werknemers, met een arbeidsovereenkomst van onbepaalde duur % vrouwelijke gemiddelde gemiddelde meest voorkomend werknemers leeftijd anciënniteit opleidingsniveau Uitvoerend personeel 63,5 41 jaar en 3 maanden 16 jaar en 7 maanden middelbaar : 36,0% Kaderleden 34,4 42 jaar en 5 maanden 14 jaar en 8 maanden universiteit : 43,5% Inspecteurs 9,0 44 jaar en 1 maand 14 jaar en 7 maanden universiteit : 34,9% Agenten 24,1 44 jaar en 7 maanden 11 jaar en 5 maanden middelbaar : 41,7% Directie 18,4 46 jaar en 7 maanden 15 jaar en 1 maand universiteit : 68,2% Arbeiders 51,6 47 jaar 16 jaar en 4 maanden lager : 73,0%

6 VI 4.2. Dubbele beweging in 2003 Dit overzicht bekijkt de ontwikkeling van de tewerkstelling voor de periode van 31 december 2002 tot 31 december De situatie van de werknemers met een arbeidsovereenkomst van onbepaalde duur wordt beïnvloed door de aanwervingen (de werknemers aangeworven met een contract van onbepaalde duur tijdens de beschouwde periode) en de vertrekken (de werknemers die de onderneming verlaten hebben tijdens de beschouwde periode; een deel van die werknemers vindt wellicht opnieuw werk in de sector, maar Assuralia beschikt niet over de cijfers van deze intrasectorale verschuivingen). Aanwezig op 31/12/2002 Aangeworven in 2003 Vertrokken in 2003 Aanwezig op 31/12/ Op 31 december 2003 bestond het totaal personeelseffectief met een arbeidsovereenkomst van onbepaalde duur uit werknemers. Ten opzichte van 2002 is dat een daling met banen of 4,5%. Tussen 1999 en 2001 schommelde het aantal aanwervingen tussen en In 2002 en 2003 is dit aantal aanzienlijk gedaald tot respectievelijk 984 en 702 aanwervingen. Het aantal werknemers dat in 2003 een verzekeringsonderneming heeft verlaten is daarentegen sterk gestegen (1.828 personen in 2003 tegenover in 2002) en is aanzienlijk groter (2,5 maal) dan het aantal aanwervingen. Beide bewegingen verklaren de sterke daling van het totale aantal werknemers.

7 VII 4.3. Werknemers aanwezig op 31 december 2003 Arbeidsovereenkomst van onbepaalde duur MANNEN VROUWEN TOTAAL Aantal werknemers onder wie deeltijdsen BEDIENDEN - UITVOEREND PERSONEEL 1e categorie e categorie e categorie e categorie A e categorie B TOTAAL KADERLEDEN Categorie Categorie Categorie TOTAAL INSPECTEURS 1e categorie e categorie e categorie e categorie TOTAAL AGENTEN Agenten Algemene agenten TOTAAL DIRECTIE TOTAAL ARBEIDERS TOTAAL Leeftijd 43 jaar en 2 maanden 40 jaar en 9 maanden 42 jaar Anciënniteit 15 jaar en 8 maanden 15 jaar en 9 maanden 15 jaar en 9 maanden In 2003 werkte 17,8% van de werknemers met een contract van onbepaalde duur in een deeltijds regime, ofwel zuiver deeltijds (met verhoudingsgewijze loonsvermindering) of in de vorm van een gedeeltelijke loopbaanonderbreking. In 2003 is er opmerkelijk meer beroep gedaan op deeltijdse werknemers in vergelijking met De deeltijdse arbeid kent vooral een sterke stijging bij de vrouwelijke werknemers: één op de drie vrouwen werkt in een deeltijds regime. De algemene terugval van de werkgelegenheid is terug te vinden in elk van de loonschaalcategorieën. In vergelijking met de situatie op 31 december 2002 kan in geen enkele categorie een stijging worden genoteerd. Het geringe aantal aanwervingen in 2002 en 2003 verklaart dat de gemiddelde leeftijd (42 jaar) en de gemiddelde anciënniteit (15 jaar en 9 maanden) opnieuw zijn gestegen.

8 VIII 4.4. Werknemers aangeworven in de loop van 2003 Arbeidsovereenkomst van onbepaalde duur MANNEN VROUWEN TOTAAL Aantal werknemers onder wie deeltijdsen BEDIENDEN - UITVOEREND PERSONEEL 1e categorie e categorie e categorie e categorie A e categorie B TOTAAL KADERLEDEN Categorie Categorie Categorie TOTAAL INSPECTEURS 1e categorie e categorie e categorie e categorie TOTAAL AGENTEN Agenten Algemene agenten TOTAAL DIRECTIE TOTAAL ARBEIDERS TOTAAL Leeftijd 32 jaar en 9 maanden 31 jaar 31 jaar en 10 maanden Het aantal aanwervingen met een contract van onbepaalde duur is in 2003 opnieuw fors gedaald. Het aantal werknemers aangeworven in 2003 is zelfs herleid tot amper 40% van het aantal aanwervingen die vóór 2002 werden genoteerd (om en bij de aanwervingen). Men onderscheidt vooral minder aanwervingen in de categorieën U4B en K1. Het aantal aanwervingen bij de vrouwen is groter dan bij de mannen.

9 IX 4.5. Werknemers vertrokken in de loop van 2003 Arbeidsovereenkomst van onbepaalde duur MANNEN VROUWEN TOTAAL Aantal werknemers onder wie deeltijdsen BEDIENDEN - UITVOEREND PERSONEEL 1e categorie e categorie e categorie e categorie A e categorie B TOTAAL KADERLEDEN Categorie Categorie Categorie TOTAAL INSPECTEURS 1e categorie e categorie e categorie e categorie TOTAAL AGENTEN Agenten Algemene agenten TOTAAL DIRECTIE TOTAAL ARBEIDERS TOTAAL Leeftijd 45 jaar 41 jaar en 1 maand 43 jaar en 3 maanden Anciënniteit 15 jaar en 3 maanden 13 jaar en 10 maanden 14 jaar en 7 maanden In vergelijking met 2002 is het aantal werknemers die de sector verlaten hebben, fors gestegen (+475 personen). Die stijging is vooral merkbaar bij de kaderleden en het uitvoerend personeel (categorieën 3, 4A en 4B). Dat nogal wat bedrijven hun activiteiten in 2003 hebben stopgezet, is hier niet vreemd aan. Andere vaststelling is dat het aantal agenten in loondienst, die in de loop van 2003 hun onderneming verlaten hebben, is verdubbeld ten opzichte van 2002.

10 X Redenen van vertrek: MANNEN VROUWEN TOTAAL - beëindiging met vergoeding beëindiging zonder vergoeding pensioen brugpensioen ontslag genomen overlijden TOTAAL In 2003 blijft de beëindiging van het contract door de werkgever de belangrijkste reden voor het vertrek van de werknemer: zij vertegenwoordigt bijna 50% van het totaal aantal vertrekken. Een belangrijk aantal van de beëindigde contracten (met vergoeding) en van de brugpensioenen in 2003 kunnen verklaard worden door de overnames die zich in de verzekeringssector hebben voorgedaan en door de verdere uitvoering van de sociale plannen bedongen vóór Structuur van de sector : meer en meer concentratie De werkgelegenheid in de Belgische verzekeringssector concentreert zich vooral in de grotere ondernemingen met meer dan 500 personeelsleden. De brede golf van fusies en overnames die de sector de jongste jaren heeft gekend versterkt dit fenomeen. De onderstaande tabel illustreert het aantal ondernemingen volgens hun omvang, enerzijds, en het relatieve deel in de totale tewerkstelling dat zij vertegenwoordigen, anderzijds. Grootte van de onderneming Aantal ondernemingen % van het totale personeelsbestand < 50 werknemers 46 3, werknemers 21 8, werknemers 14 17,0 > 500 werknemers 11 71,7 De recessie en de bewegingen in de sector in 2003 hebben ertoe geleid dat het aantal ondernemingen met meer dan 500 werknemers is gedaald in vergelijking met de situatie in 2002 en dat de bedrijven met 150 tot 500 werknemers een grotere concentratie kennen.

11 XI Top-20 van de werkgelegenheid in 2003 Groep Tussen haakjes: rangschikking naar omzet Aantal Sector (%) Gecumuleerd (%) 1 AXA (3) ,9 17,9 2 Fortis (*) (1) ,9 30,8 3 KBC (4) ,1 39,9 4 Ethias (2) ,1 48,0 5 Winterthur (7) ,0 54,1 6 ING (5) ,0 60,0 7 AGF/Allianz (8) ,6 65,7 8 Dexia (6) ,6 70,3 9 Mercator (10) 875 3,6 73,9 10 Generali (9) 648 2,7 76,6 11 Federale Verzekeringen (16) 641 2,7 79,3 12 P&V Verzekeringen (11) 598 2,5 81,8 13 Ergo (12) 552 2,3 84,1 14 Atradius (19) 528 2,2 86,3 15 Zürich (**) (17) 481 2,0 88,3 16 Swiss Life (13) 405 1,7 90,0 17 Delta Lloyd (14) 275 1,1 91,1 18 Euler Cobac (29) 208 0,9 92,0 19 Avéro (20) 166 0,7 92,7 20 Inter Partner Assistance (32) 150 0,6 93,3 TOTAAL ,3 Om in de "Statistische Reeks" van Assurinfo voor de noodzakelijke samenhang te zorgen, is de definitie van de groepen - met uitzondering van het bijzondere statuut van FB Verzekeringen - dezelfde als die in het jongste septembernummer over de "Kerncijfers en belangrijkste resultaten van de Belgische verzekering in 2003". De bedrijven worden dan ook voorgesteld zoals zij in 2003 bestonden, zonder rekening te houden met intussen opgetreden naamsveranderingen, fusies of acquisities. Een analyse van de werkgelegenheid in de ondernemingsgroepen in 2003 leert dat de eerste 20 verzekeringsgroepen meer dan 90% van de totale werkgelegenheid vertegenwoordigen. (*) FB Verzekeringen niet inbegrepen (geschat op 760 personen). (**) In 2004 heeft P & V een deel van de activiteiten van Zürich overgenomen en heeft daartoe twee nieuwe ondernemingen opgericht: Vivium en Vivium Life. Bij deze overdracht waren 400 personeelsleden betrokken.

12 XII 4.7. Andere contracten De verzekeringsondernemingen stellen ook heel wat personen tewerk via andere vormen van arbeidsovereenkomsten (bepaalde duur, studenten, jongerenbanenplan). Het resultaat van de financiële crisis had ook hier zijn impact op het aantal aanwervingen : contracten in 2003 tegenover contracten in Men onderscheidt vooral een sterke daling van het aantal contracten van bepaalde duur (1.791 banen in 2003 tegenover banen in 2002). Het aantal studenten waarop de sector beroep doet is quasi niet veranderd (1.155 studenten in 2003 tegenover in 2002). TYPE CONTRACT 2003 MANNEN VROUWEN TOTAAL Studenten Bepaalde duur TOTAAL De onderstaande tabel illustreert het typeprofiel van de werknemers die met deze contracten zijn aangeworven % vrouwen gemiddelde meest voorkomend % deeltijdsen leeftijd opleidingsniveau Bepaalde duur 57,6 28 jaar en 7 maanden middelbaar : 34,0 % 6,8 Studenten 57,8 21 jaar en 6 maanden - -