Ramen - Ramen, deuren met glas en bovenlichtvoorzieningen. Aanbevelingen in verband met groene overheidsopdrachten

Transcriptie

1 Ramen - Ramen, deuren met glas en bovenlichtvoorzieningen Aanbevelingen in verband met groene overheidsopdrachten Groene overheidsopdrachten (GPP) zijn een vrijwillig instrument. Dit document geeft een samenvatting van de GPP-criteria die werden opgesteld voor de productgroep ramen, bestaande uit ramen, deuren met glas en bovenlichtvoorzieningen. In het Background Report leest u waarom deze criteria geselecteerd werden en vindt u referenties voor meer informatie. De aankoopaanbevelingen worden gegeven in de vorm van twee reeksen van criteria: De kerncriteria zijn de criteria die gebruikt kunnen worden door elke aanbestedende dienst in alle lidstaten en hebben betrekking op de belangrijkste milieueffecten voor het betrokken product. Ze zijn zo opgesteld dat ze gebruikt kunnen worden met minimale extra controle-inspanningen of kostenverhogingen. De uitgebreide criteria zijn bestemd voor de afnemers die de beste producten willen aankopen die beschikbaar zijn op de markt. Mogelijk vereisen deze criteria extra controleinspanningen of een lichte kostenverhoging in vergelijking met andere producten met dezelfde functionaliteit. In de kern- en uitgebreide criteria komen de verschillende stadia van een aanbestedingsprocedure aan bod en wordt uitgelegd hoe in elk stadium het best rekening wordt gehouden met milieucriteria: Onderwerp. Dit is de titel van de aanbesteding, namelijk een korte beschrijving van de in te kopen producten, werken of diensten. Technische specificaties. Deze geven een duidelijke, nauwkeurige en volledige beschrijving van de vereiste en norm waaraan de goederen, werken of diensten moeten voldoen. Beschrijving van de minimale technische specificaties waaraan alle inschrijvingen moeten voldoen. In de technische specificaties zijn specifieke milieucriteria vastgesteld, inclusief te overwinnen belemmeringen en te bereiken niveaus voor specifieke producten. Selectiecriteria. Deze zijn gebaseerd op de capaciteit / het vermogen van de inschrijvers om de opdracht uit te voeren. Ze dragen bij tot de selectie van geschikte inschrijvers, om bijvoorbeeld te waarborgen dat goed opgeleid personeel of relevante milieubeleidslijnen en -procedures voorhanden zijn. Gunningscriteria. De gunningscriteria aan de hand waarvan de aanbestedende dienst de inschrijvingen vergelijkt en een opdracht gunt. Gunningscriteria zijn geen doorslaggevende criteria: productoffertes die niet aan deze criteria beantwoorden, kunnen nog in aanmerking komen voor de gunning van de opdracht, afhankelijk van hun score voor de andere gunningscriteria. Contractvoorwaarden - De voorwaarden waaraan moet worden voldaan bij de uitvoering van de opdracht, bijvoorbeeld de manier waarop de goederen of diensten geleverd moeten worden, inclusief informatie of instructies over de producten die de inschrijver moet leveren. Er zij op gewezen dat de contractant gebonden is door het bestaande wettelijke kader. Waar bij de controle van de criteria wordt vermeld dat andere passende bewijsmiddelen kunnen worden gebruikt, kan dit een technisch dossier van de fabrikant, een testverslag van een erkende organisatie of ander relevant bewijsmateriaal zijn. De aanbestedende dienst moet er zich geval per geval en vanuit technisch/wettelijk oogpunt van vergewissen of het voorgelegde bewijsmateriaal als passend kan worden beschouwd. 1 van 17

2 1. Omschrijving en toepassingsgebied In verband met deze criteria voor groene overheidsopdrachten wordt een raam gedefinieerd als een opening in een muur of dak waarbij glas gemonteerd is in een vast raamkozijn om het daglicht door te laten. Vaak kan het raam worden geopend met behulp van een schuivend of scharnierend onderdeel van het raamkozijn om lucht in het gebouw binnen te laten. Deze definitie omvat uitdrukkelijk externe deuren met glas en bovenlichtvoorzieningen: waar raam geschreven staat, worden de drie producten bedoeld. De criteria zijn van toepassing op ramen, externe deuren met glas en bovenlichtvoorzieningen die gebruikt worden in de bouwschil, in residentiële en commerciële gebouwen en in sociale gebouwen zoals scholen en ziekenhuizen. De technologieën waarmee rekening werd gehouden bij de voorbereiding van dit document zijn onder meer de beglazing (enkele en dubbele), de tussenruimte tussen de ruiten, low-e coatings, de opvulling van de ruimte tussen de ruiten met lucht of edelgas en het ontwerp van de kozijnen. Momenteel bestaat er geen enkele norm of milieukeur die van toepassing is op alle klimaatregio's in Europa. Het is dus niet mogelijk om een enkele bestaande milieukeur als basis te gebruiken om GPP-criteria vast te stellen die in de hele EU kunnen worden toegepast. 2. Belangrijkste milieueffecten De voornaamste milieueffecten van ramen houden verband met het thermisch rendement, wat te maken heeft met de energie-uitwisselingen tussen de binnenzijde van een gebouw, waar de temperatuur geregeld wordt, en de buitenwereld. De orde van grootte hiervan wordt (tien keer) hoger geraamd dan de energie die nodig is om een raam te fabriceren 1. Dit vertaalt zich uiteindelijk in een hoger brandstofverbruik, hogere koolstofdioxide-emissies en de emissie van andere verontreinigende stoffen zoals koolmonoxide door de verbranding van fossiele brandstoffen. Daarnaast is er de materiële impact van de materialen die gebruikt worden om de ramen te vervaardigen, de verwerking die deze materialen vereisen, de chemische behandelingen die nodig zijn om de materialen te beschermen aan het begin van hun levensduur en tijdens het gebruik, het afval dat de productie en installatie met zich meebrengen en het afval dat ontstaat op het einde van de levensduur, wanneer de ramen worden vervangen. De kerncriteria zijn toegespitst op een verbetering van het thermisch rendement, waarbij de vereisten van de nationale voorschriften worden overtroffen, samen met een aantal fundamentele vereisten op het vlak van materiële impact. De uitgebreide criteria vereisen verdere verbeteringen van het energierendement en hebben betrekking op een groter aantal aspecten inzake materiële impact, die verband houden met de productie, installatie en verwijdering van ramen. 1 EMPA, Materials Research and Technology, 2 van 17

3 Belangrijkste milieueffecten Impact van de energie die gebruikt wordt om het gebouw op te warmen/af te koelen en die VERLOREN gaat via het raam tijdens de levensduur ervan. Milieuaspecten van de materialen die gebruikt worden om het raam te vervaardigen. Impact van het afval, inclusief verpakking en afval op het einde van de levensduur. GPP-benadering De aankoop van thermisch efficiënte beglazing aanmoedigen. Het gebruik aanmoedigen van raamkozijnen met een hoger thermisch rendement en lagere impact (door middel van LCA). Het gebruik van geschikte beglazing aanmoedigen: weersomstandigheden in overweging nemen in het besluitvormingsproces. Het effectieve onderhoud van ramen aanmoedigen om de nuttige levensduur ervan te verlengen. Het beheer op het einde van de levensduur bevorderen, bv. terugnameregelingen / hergebruik / recyclage. Producten aanmoedigen die zo ontworpen zijn dat ze gemakkelijk gedemonteerd en gerecycleerd kunnen worden. Het gebruik van gerecycleerde materialen aanmoedigen. Milieuvriendelijke materialen aanmoedigen. Merk op dat de volgorde van de effecten niet noodzakelijk overeenstemt met de volgorde van het belang ervan. 3 van 17

4 3. GPP-criteria voor ramen 3.1. GPP-kerncriteria voor ramen ONDERWERP Aankoop van milieuvriendelijke ramen met hoog thermisch rendement. TECHNISCHE SPECIFICATIES 1. Ervoor zorgen dat alle ramen die in nieuwe gebouwen worden geplaatst of in bestaande gebouwen worden vervangen, een groter thermisch rendement hebben dan vereist door de nationale voorschriften. Met het oog hierop moeten de volgende indicatoren [X]% verbetering vertonen ten opzichte van de waarde bepaald in [relevante nationale wetgeving invullen]: a. U-waarde b. G-waarde c. L50-waarde d. Doorlaten van daglicht. De indicatoren moeten worden toegepast op het volledige raam, beglazing en raamkozijn samen. Het in te vullen percentage (ambitieniveau) is in hoge mate afhankelijk van het ambitieniveau dat is vastgelegd in de nationale wetgeving. Het is aanbevolen om een verbetering van minstens 20 % ten opzichte van de bestaande nationale normvereisten inzake thermisch rendement te beogen, terwijl verbeteringen voor de drie andere factoren moeten worden bepaald overeenkomstig plaatselijke vereisten en een goed verbeteringsniveau moeten vertonen ten opzichte van de nationale vereisten. Bij gebrek aan relevante nationale voorschriften moet de deskundige inzake overheidsopdrachten zich baseren op nationale voorschriften van andere geschikte landen in Europa. Controle: wanneer de opgesomde criteria voor een product opgenomen zijn in een relevante geharmoniseerde Europese norm, volgens de Bouwproductenrichtlijn (89/106/EEG), moet de inschrijver voor de CE-markering de informatie bezorgen die gepaard gaat met de vereiste CE-markering om aan te tonen dat hij aan de opgesomde criteria voldoet. Wanneer de opgesomde criteria voor een product niet opgenomen zijn in de begeleidende informatie bij de CE-markering, volgens de Bouwproductenrichtlijn (89/106/EEG), worden producten met een relevante Type 1-milieukeur die aan de opgesomde criteria beantwoordt, geacht te voldoen. Ander passend bewijsmateriaal of een ondertekende verklaring 2. Het hout dat gebruikt wordt, moet afkomstig zijn van legale bronnen. Controle: de legale herkomst van hout kan worden aangetoond aan de hand van een traceringsysteem met controleketen. Deze vrijwillige systemen kunnen door derden gecertificeerd zijn, veelal in het kader van ISO 9000 en/of ISO of een EMAS- 4 van 17

5 beheersysteem. Certificaten inzake de controleketen voor hout overeenkomstig FSC [2], PEFC [3] of gelijkwaardige systemen worden ook aanvaard als bewijs van naleving. Als het hout afkomstig is van een land dat een vrijwillige partnerschapsovereenkomst met de EU heeft ondertekend, kan de FLEGT-vergunning dienst doen als bewijs [4]. Andere bewijzen die aanvaard worden, zijn een relevant en geldig CITES-certificaat of andere gelijkwaardige en te controleren middelen zoals de toepassing van een "zorgvuldigheidsstelsel". Voor niet-gecertificeerd niet-gerecycleerd materiaal moeten de inschrijvers de boomsoort, hoeveelheid en herkomst van het hout vermelden en een verklaring over de legaliteit ervan toevoegen. Het moet mogelijk zijn het hout door de volledige productieketen heen te volgen, van bos tot eindproduct. 3. Plastic componenten die meer dan 50 g wegen, moeten het ISO of een gelijkwaardig merkteken dragen. 4. Vulgassen die bijdragen tot het broeikaseffect, met een vermogen tot opwarming van de aarde (GWP) > 5 over een periode van 100 jaar, mogen niet worden gebruikt in de isolerende onderdelen. Edelgassen (bv. argon, krypton) hebben een GWP < De inschrijver moet aantonen dat de PVC-productie beantwoordt aan de beste praktijk overeenkomstig Vinyl 2010 of gelijkwaardig. Controle: deelname aan Vinyl 2010 wordt aanvaard. Zoniet moet de inschrijver schriftelijk bewijzen dat de aanbevelingen van Vinyl 2010 of gelijkwaardige aanbevelingen in acht zijn genomen 2. GUNNINGSCRITERIA Extra punten worden toegekend voor: 1. Het eindproduct bestaande uit hout, houtvezels of houtdeeltjes die afkomstig zijn van bossen die aantoonbaar duurzaam worden beheerd volgens duurzame beginselen en maatregelen, mits deze criteria kenmerkend en relevant zijn voor het product. In Europa moeten bedoelde beginselen en maatregelen ten minste overeenstemmen met die van de pan-europese operationele richtsnoeren voor duurzaam bosbeheer, zoals onderschreven door de ministeriële conferentie van Lissabon over de bescherming van de bossen in Europa (2 tot en met 4 juni 1998). Buiten Europa moeten deze beginselen en maatregelen beantwoorden aan de UNCED-principes inzake bossen (Rio de Janeiro, juni 1992) alsook, waar van toepassing, aan de [2] FSC (Forest Stewardship Council): [3] PEFC (Programme for the Endorsement of Forest Certification): [4] Het actieplan inzake wetshandhaving, governance en handel in de bosbouw (FLEGT) werd in 2003 door de EU vastgesteld. Het actieplan beschrijft een reeks maatregelen tegen illegale houtkap in ontwikkelingslanden. In het plan wordt een houtvergunningenstelsel opgezet om de legale herkomst van ingevoerde houtproducten te waarborgen. Een vergunning kan pas worden verstrekt nadat het houtproducerende land met de EU een vrijwillige partnerschapsovereenkomst is aangegaan. Houtproducten die legaal zijn geproduceerd in een land dat een dergelijke overeenkomst heeft gesloten, worden als zodanig gecertificeerd; meer informatie: van 17

6 criteria of richtsnoeren voor duurzaam bosbeheer die zijn vastgesteld als onderdeel van diverse internationale en regionale initiatieven (ITTO, Montreal Process, Tarapoto Process, UNEP/FAO-initiatief voor droogtegebieden in Afrika). Controle: er mag aanvaardbaar bewijs van duurzaam gekapt hout worden voorgelegd aan de hand van een traceringsysteem. Deze vrijwillige systemen kunnen door derden gecertificeerd zijn, veelal in het kader van ISO 9000 en/of ISO of een EMAS-beheersysteem. De naleving kan ook worden aangetoond aan de hand van certificaten inzake de controleketen van de houtvezels overeenkomstig FSC, PEFC of gelijkwaardige systemen. 2. Lood (R23, R25 en H301, H331) en loodverbindingen mogen niet opzettelijk worden toegevoegd aan de kunststoffen en coatings die in ramen worden gebruikt. Het eindproduct mag onder normale gebruiksomstandigheden geen stoffen of preparaten vrijgeven of uitlogen die overeenkomstig Richtlijn 1999/45/EG en 67/548/EEG ingedeeld zijn bij de hierna vermelde R-zinnen: kankerverwekkend (R40, R45, R49) schadelijk voor het voortplantingssysteem (R60, R61, R62, R63) mutageen, veroorzaakt erfelijke genetische schade en mogelijke risico's op onherstelbare effecten (R46, R68) vergiftig (R23, R24, R25, R26, R27, R28, R51) allergeen bij inademing (R42) gevaarlijk voor het milieu (R50, R50/53, R51/53, R52, R52/53, R53) gevaar voor ernstige schade aan de gezondheid bij langdurige blootstelling (R48) Verordening (EG) nr. 1272/2008 tot wijziging en intrekking van de Richtlijnen 67/548/EEG en 1999/45/EG en tot wijziging van Verordening (EG) nr. 1907/2006 geeft de volgende H-zinnen die overeenstemmen met de bovenvermelde R-zinnen. Het eindproduct mag onder normale gebruiksomstandigheden geen stoffen of preparaten vrijgeven of uitlogen die ingedeeld zijn bij de hierna vermelde H-zinnen: kankerverwekkend (Kankerverwekkend 1A, 1B en 2: H350, H350i, H351) schadelijk voor het voortplantingssysteem (Reprotoxisch 1A, 1B en 2: H360F, H360D, H361f, H361d, H360FD, H361fd, H360Fd en H360Df) mutageen en veroorzaakt erfelijke genetische schade (Mutageen 1B en 2: H340 en H341) toxisch (Acute toxiciteit 1, 2 en 3: H330, H331, H311, H301, H310, H300, Aquat. chron. 2: H412) allergeen bij inademing (Repertorium gevoeligheid 1: H334) gevaarlijk voor het milieu (Aquat. acuut 1 en Aquat. chron. 1, 2, 3 en 4: H400, H410, H411, H412, H413) gevaar voor ernstige schade aan de gezondheid bij langdurige blootstelling (Gevaren voor de gezondheid: H372 en H373) 3. Extra punten worden toegekend in verhouding tot het gerecycleerde aandeel van de gebruikte materialen. Procesafval is hier uitgesloten., zoals een relevant certificaat van de fabrikant, worden ook aanvaard. 6 van 17

7 CONTRACTVOORWAARDEN 1. De inschrijver moet ervoor zorgen dat onderhoudsaanbevelingen bij het product worden gevoegd. Hij moet ook voorzien in gedocumenteerde procedures en instructies voor kwaliteits- en milieubewaking Uitgebreide GPP-criteria voor ramen ONDERWERP Aankoop van milieuvriendelijke ramen met een hoog thermisch rendement. TECHNISCHE SPECIFICATIES 1. Ervoor zorgen dat alle ramen die in nieuwe gebouwen worden geplaatst of in bestaande gebouwen worden vervangen een hoger thermisch rendement hebben dan vereist door de nationale voorschriften. Met het oog hierop moeten de volgende indicatoren [X] % verbetering vertonen ten opzichte van de waarde bepaald in [relevante nationale wetgeving invullen]: a. U-waarde b. G-waarde c. L50-waarde d. Doorlaten van daglicht. De indicatoren moeten worden toegepast op het volledige raam, beglazing en raamkozijn samen. Het in te vullen percentage (ambitieniveau) is in hoge mate afhankelijk van het ambitieniveau dat is vastgelegd in de nationale wetgeving. Het is aanbevolen om een verbetering van minstens 30% ten opzichte van de bestaande nationale normvereisten inzake thermisch rendement te beogen, terwijl verbeteringen voor de drie andere factoren moeten worden bepaald overeenkomstig plaatselijke vereisten en een uitstekend verbeteringsniveau moeten vertonen ten opzichte van de nationale vereisten. Bij gebrek aan relevante nationale voorschriften moet de deskundige inzake overheidsopdrachten zich baseren op nationale voorschriften van andere geschikte landen in Europa. Controle: wanneer de opgesomde criteria voor een product opgenomen zijn in een relevante geharmoniseerde Europese norm, volgens de Bouwproductenrichtlijn (89/106/EEG), moet de inschrijver voor de CE-markering de informatie bezorgen die gepaard gaat met de vereiste CE-markering om aan te tonen dat hij aan de opgesomde criteria voldoet. Wanneer de opgesomde criteria voor een product niet opgenomen zijn in de begeleidende informatie bij de CE-markering volgens de Bouwproductenrichtlijn (89/106/EEG), worden producten met een relevante Type 1-milieukeur die aan de opgesomde criteria beantwoordt, geacht te voldoen. Ander passend bewijsmateriaal of een ondertekende verklaring 2. Het hout dat gebruikt wordt, moet afkomstig zijn van legale bronnen. 7 van 17

8 Controle: de legale herkomst van het hout kan worden aangetoond aan de hand van een traceringsysteem met controleketen. Deze vrijwillige systemen kunnen door derden -gecertificeerd zijn, veelal in het kader van ISO 9000 en/of ISO of een EMAS-beheersysteem. Certificaten inzake de controleketen voor het hout overeenkomstig FSC [2], PEFC [3] of gelijkwaardige systemen worden ook aanvaard als bewijs van de naleving. Als het hout afkomstig is van een land dat een vrijwillige partnerschapsovereenkomst ondertekend heeft met de EU, kan de FLEGT-vergunning dienst doen als bewijs [4]. Andere bewijzen die worden aanvaard, zijn een relevant en geldig CITES-certificaat of andere gelijkwaardige en te controleren middelen zoals de toepassing van een "zorgvuldigheidsstelsel". Voor niet-gecertificeerd niet-gerecycleerd materiaal moeten de inschrijvers de boomsoort, hoeveelheid en herkomst van het hout vermelden en een verklaring over de legaliteit ervan toevoegen. Het moet mogelijk zijn het hout door de volledige productieketen heen te volgen, van bos tot eindproduct. 3. Plastic componenten die meer dan 50 g wegen, moeten het ISO of een gelijkwaardig merkteken hebben. 4. Vulgassen die bijdragen tot het broeikaseffect, met een vermogen tot opwarming van de aarde (GWP) > 5 over een periode van 100 jaar, mogen niet worden gebruikt in de isolerende onderdelen. Edelgassen (bv. argon, krypton) hebben een GWP < De inschrijver moet aantonen dat de PVC-productie beantwoordt aan de beste praktijk overeenkomstig Vinyl 2010 of gelijkwaardig. Controle: deelname aan Vinyl 2010 wordt aanvaard. Zoniet moet de inschrijver schriftelijk bewijzen dat de aanbevelingen van Vinyl 2010 of gelijkwaardige aanbevelingen in acht zijn genomen 3. GUNNINGSCRITERIA Extra punten worden toegekend voor: 1. Het eindproduct bestaande uit hout, houtvezels of houtdeeltjes die afkomstig zijn van bossen die aantoonbaar duurzaam beheerd worden volgens duurzame beginselen en maatregelen, mits deze criteria kenmerkend en relevant zijn voor het product. [2] FSC (Forest Stewardship Council): [3] PEFC (Programme for the Endorsement of Forest Certification): [4] Het actieplan inzake wetshandhaving, governance en handel in de bosbouw (FLEGT) werd in 2003 door de EU vastgesteld. Het actieplan beschrijft een reeks maatregelen tegen illegale houtkap in ontwikkelingslanden. In het plan wordt een houtvergunningenstelsel opgezet om de legale herkomst van ingevoerde houtproducten te waarborgen. Een vergunning kan pas worden verstrekt nadat het houtproducerende land met de EU een vrijwillige partnerschapsovereenkomst is aangegaan. Houtproducten die legaal zijn geproduceerd in een land dat een dergelijke overeenkomst heeft gesloten, worden als zodanig gecertificeerd; meer informatie: van 17

9 In Europa moeten bedoelde beginselen en maatregelen ten minste overeenstemmen met die van de pan-europese operationele richtsnoeren voor duurzaam bosbeheer, zoals onderschreven door de ministeriële conferentie van Lissabon over de bescherming van de bossen in Europa (2 tot en met 4 juni 1998). Buiten Europa moeten deze beginselen en maatregelen beantwoorden aan de UNCED-principes inzake bossen (Rio de Janeiro, juni 1992) alsook, waar van toepassing, aan de criteria of richtsnoeren voor duurzaam bosbeheer die zijn vastgesteld als onderdeel van diverse internationale en regionale initiatieven (ITTO, Montreal Process, Tarapoto Process, UNEP/FAO-initiatief voor droogtegebieden in Afrika). Controle: er mag aanvaardbaar bewijs van duurzaam gekapt hout worden voorgelegd aan de hand van een traceringsysteem. Deze vrijwillige systemen kunnen door derden gecertificeerd zijn, veelal in het kader van ISO 9000 en/of ISO of een EMAS-beheersysteem. De naleving kan ook worden aangetoond aan de hand van certificaten inzake de controleketen van de houtvezels overeenkomstig FSC, PEFC of gelijkwaardige systemen. 2. Lood (R23, R25 en H301, H331) en loodverbindingen mogen niet opzettelijk worden toegevoegd aan de kunststoffen en coatings die in ramen worden gebruikt. Het eindproduct mag onder normale gebruiksomstandigheden geen stoffen of preparaten vrijgeven of uitlogen die overeenkomstig Richtlijn 1999/45/EG en 67/548/EEG ingedeeld zijn bij de hierna vermelde R-zinnen: kankerverwekkend (R40, R45, R49) schadelijk voor het voortplantingssysteem (R60, R61, R62, R63) mutageen, veroorzaakt erfelijke genetische schade en mogelijke risico's op onherstelbare effecten (R46, R68) vergiftig (R23, R24, R25, R26, R27, R28, R51) allergeen bij inademing (R42) gevaarlijk voor het milieu (R50, R50/53, R51/53, R52, R52/53, R53) gevaar voor ernstige schade aan de gezondheid bij langdurige blootstelling (R48) Verordening (EG) nr. 1272/2008 tot wijziging en intrekking van de Richtlijnen 67/548/EEG en 1999/45/EG en tot wijziging van Verordening (EG) nr. 1907/2006 geeft de volgende H-zinnen die overeenstemmen met de bovenvermelde R-zinnen. Het eindproduct mag onder normale gebruiksomstandigheden geen stoffen of preparaten vrijgeven of uitlogen die ingedeeld zijn bij de hierna vermelde H-zinnen: kankerverwekkend (Kankerverwekkend 1A, 1B en 2: H350, H350i, H351) schadelijk voor het voortplantingssysteem (Reprotoxisch 1A, 1B en 2: H360F, H360D, H361f, H361d, H360FD, H361fd, H360Fd en H360Df) mutageen en veroorzaakt erfelijke genetische schade (Mutageen 1B en 2: H340 en H341) toxisch (Acute toxiciteit 1, 2 en 3: H330, H331, H311, H301, H310, H300, Aquat. chron. 2: H412) allergeen bij inademing (Repertorium gevoeligheid 1: H334) gevaarlijk voor het milieu (Aquat. acuut 1 en Aquat. chron. 1, 2, 3 en 4: H400, H410, H411, H412, H413) gevaar voor ernstige schade aan de gezondheid bij langdurige blootstelling (Gevaren voor de gezondheid: H372 en H373) 3. Extra punten worden toegekend in verhouding tot het gerecycleerde aandeel van de gebruikte materialen. Procesafval is hier uitgesloten. 9 van 17

10 , zoals een relevant certificaat van de fabrikant, worden ook aanvaard. 4. Chemische producten (verf, lijmen, dichtingsmiddelen, stopverf, enz.) in het afgewerkte raam moeten beantwoorden aan een van de volgende twee vereisten: a. Het product mag niet ingedeeld zijn als milieugevaarlijk volgens Richtlijn 1999/45/EG OF b. Het product mag in gewicht maximum 2% stoffen bevatten die ingedeeld zijn als milieugevaarlijk volgens Richtlijn 67/548/EEG. Voor houtconserveringsmiddelen stijgt dit percentage naar 3% zoals bepaald in Richtlijn 67/548/EEG. Ter bevestiging dat aan vereiste a of b is voldaan, moeten bovendien veiligheidsinformatiebladen worden ingediend waarop vermeld is hoe de producten zijn ingedeeld. De veiligheidsinformatiebladen mogen niet meer dan 3 jaar oud zijn. Schriftelijke bevestiging dat de chemische producten goedgekeurd zijn voor hun bestemming door een autoriteit in het land waar het raam geproduceerd wordt, en bevestiging dat geen CCA (koperarsenaat-chromaat), CC (kopercitraat), organische tinverbindingen of creosootolie aanwezig is in het afgewerkte raamproduct. CONTRACTVOORWAARDEN 1. De inschrijver moet aantonen dat de aannemer voor het aanpassen of renoveren van de raaminstallaties een effectief beleid en procedures aanhoudt om ervoor te zorgen dat postconsumptie-afval (namelijk de verwijderde ramen) behoorlijk en op duurzame wijze wordt verwerkt, zoals - waar mogelijk door recyclage of het voorkomen van storten. Controle: mogelijke bewijsmiddelen zijn onder meer EMAS- en ISO certificaten of gelijkwaardige certificaten uitgereikt door instanties die beantwoorden aan het EU-recht of de relevante Europese of internationale normen inzake de certificering op basis van milieubeheersnormen. Andere passende bewijsmiddelen 2. De inschrijver moet ervoor zorgen dat er onderhoudsaanbevelingen bij het product gevoegd worden. Hij moet ook voorzien in gedocumenteerde procedures en instructies voor kwaliteits- en milieubewaking Toelichting: De inkoopautoriteit moet rekening houden met de plaatselijke omstandigheden: plaatselijk klimaat op welke kant een raam mag uitgeven, schaduw in een gebied, enz. 10 van 17

11 regionaal klimaat de heersende weersomstandigheden en of de klimaatregeling in de gebouwen overwegend ingesteld is op verwarmen of afkoelen. techniciteit van het raam - of de milieulasten gecompenseerd zullen worden tijdens de levensduur van het raam. Plaatselijk klimaat: een passief zonneontwerp van de gebouwen houdt verband met de oriëntatie van de ramen, muren, schermen, portieken en bomen zodat de ramen en daken zich in de zomer in de schaduw bevinden, terwijl de warmtebelasting door zoninstraling in de winter maximaal is. Een doeltreffende plaatsing van de ramen zorgt voor meer natuurlijk licht en vermindert de behoefte aan elektrisch licht overdag. De inkoopautoriteit moet dan ook overwegen de ramen op een praktische en doeltreffende plaats te installeren. Regionaal klimaat: of de gebouwen vooral verwarmd dan wel afgekoeld worden, heeft een invloed op het gebruik van getint glas. Dit kan immers gebruikt worden om het verblindende licht en de warmtebelasting door zoninstraling te verminderen in een warm klimaat. Het zal ook de keuze van de coatings beïnvloeden, vooral low-e coatings, aangezien er verschillende technieken en coatings gebruikt worden om het warmteverlies van binnen naar buiten het gebouw te verminderen of om te verhinderen dat warmte van buiten het gebouw binnendringt. Techniciteit van het raam: drievoudige beglazing vereist meer materiaal en levert mogelijk geen extra milieuvoordeel op ten opzichte van het materiaal dat verbruikt werd tijdens de productie, wanneer het geïnstalleerd wordt in een gematigd klimaat zoals Zuid-Engeland of Frankrijk. In Scandinavische landen daarentegen is de installatie van driedubbel glas wel nuttig, en in sommige gevallen verplicht, omdat de milieuvoordelen die eruit voortvloeien de extra investering in materiaal de moeite waard maken. De potentiële CO 2 -besparing door het optimale gebruik van verschillende glastypen is gemeten in een TNO-onderzoek 4. Om de maximale duurzaamheid en levensduur van houten of houten/aluminium ramen te verzekeren, zou de inkoopautoriteit moeten nagaan of het blootgestelde hout op passende wijze is behandeld. Afhankelijk van het type hout kan dit onder meer de behandeling omvatten met conserveringsmiddelen die beantwoorden aan penetratieklasse P5 volgens EN of of het aanbrengen van een coating met houtconserveringsmiddel via onderdompeling of gieten. Gunningscriteria De aanbestedende dienst moet in de aankondiging en de aanbestedingsstukken vermelden hoeveel extra punten worden toegekend per gunningscriterium. De gunningscriteria voor milieuaspecten dienen samen ten minste 10 tot 15% van het totale aantal punten uit te maken. Verpakking: In artikel 3 van Richtlijn 94/62/EG van 20 december 1994 betreffende verpakking en verpakkingsafval, wordt verpakking gedefinieerd als: alle producten, vervaardigd van materiaal van welke aard ook, die kunnen worden gebruikt voor het inpakken, beschermen, verladen, afleveren en aanbieden van goederen, van grondstoffen tot afgewerkte producten, over het gehele traject van producent tot gebruiker of consument. Ook wegwerpartikelen die voor dit doel worden gebruikt, worden als verpakkingsmateriaal beschouwd. 4 Solar Control Glass for Greater Energy Efficiency: How policy-makers could save energy and significantly reduce CO2 emissions to meet EU targets for 2020, 11 van 17

12 In welke mate verpakking een belangrijke milieuoverweging is voor een product, hangt af van een aantal variabelen zoals de levensduur van het product en het verpakkingsmateriaal. Voor een product met een korte levensduur, bijvoorbeeld, is verpakking waarschijnlijk belangrijker dan voor een product met een lange levensduur. Zo is bij een energieverbruikend product de kans ook kleiner dat verpakking een belangrijke rol speelt qua levensduur. Indien de aanbestedende dienst verpakking een belangrijk element vindt, kan deze bij potentiële leveranciers informeren of ze rekening hebben gehouden met de milieu-impact van hun verpakkingskeuze en of de leverancier beantwoordt aan de beleidslijnen van de aanbestedende dienst. 4. Kostenoverwegingen Ramen zijn in de meeste gebouwen een belangrijke component, zeker als deze als woning of werkruimte worden gebruikt. Het gebruik van ramen neemt toe, vooral in commerciële gebouwen, dankzij een combinatie van verbeterde sterkte en thermische eigenschappen, en ook onder invloed van nieuwe modes. De kosten van ramen maken een aanzienlijk deel uit van elk bouwbudget, en het product moet dan ook duurzaam en economisch zijn. Zodra het gebouw klaar is en in gebruik wordt genomen, wordt het energierendement van de ramen een belangrijk aandachtspunt, zoals besproken in punt van het Technical Background Report. Bij een renovatie wordt het energierendement van de ramen waarschijnlijk verbeterd, terwijl de resterende bouwschil grotendeels of volledig onveranderd blijft. De terugverdienperiode van ramen verschilt naargelang het om nieuwbouw of renovatie gaat. Aangezien vele oudere eigendommen niet aan dezelfde hoge bouwnormen voldoen als de nieuwe gebouwen van vandaag, kunnen er grotere energiebesparingen gerealiseerd worden door de installatie van ramen met een hoog thermisch rendement. Dit zal de terugverdienperiode inkorten omdat de energiefacturen sterker worden verlaagd. Hieruit blijkt dat alle stadia - initiële kosten, gebruikskosten en de verwachte levensduur - een impact hebben op de kosteneffectiviteit van een raamproduct. In de meeste gebouwen zullen de ramen minder lang meegaan dan de verwachte levensduur van het gebouw in zijn geheel. Daarom zullen de ramen waarschijnlijk verschillende malen vervangen moeten worden tijdens de levensduur van het gebouw. Door de dagelijkse invloed van de weersomstandigheden gaan de ramen er langzamerhand op achteruit. De mate van slijtage is afhankelijk van factoren zoals geometrische positie, constructiegegevens, samenstelling, poreusheid, de hechting van corrosieproducten, milieuvervuiling, vocht, blootstelling aan de zon en temperatuurschommelingen. We mogen ook niet uit het oog verliezen dat de levensduur van ramen niet alleen te maken heeft met de technische prestaties, maar ook met esthetische overwegingen en modes. Het is moeilijk om de verwachte gemiddelde levensduur van een raam te schatten. Deze is afhankelijk van vele factoren zoals plaatselijke weersomstandigheden, het gebruik en het onderhoud. Bijgevolg zijn er een aantal ramingen van de levensduur van ramen die elkaar tegenspreken. Een rapport van BRE voor de British Plastics Federation voorspelde de levensduur van PVC, en maakte ook een beoordeling van hout, staal en aluminium in verband met LCA-berekeningen: 5,6 Minstens 35 jaar voor PVC-U-ramen, 40 jaar voor staal, kunstmatig gedroogd hout en aluminium. In richtlijnen die het Duits ministerie voor de bouwsector in 2001 uitvaardigde voor duurzame gebouwen, werd voor raammaterialen de volgende verwachte levensduur vermeld: 7 1. Ramen in zacht hout jaar 5 Rapport van BRE voor de British Plastic Federation, 6 Informatie verstrekt door de Council for Aluminium in Buildings tijdens de consultatiefase. 7 Leitfaden Nachhaltiges Bauen, Bundesamt für Bauwesen und Raumordnung, januari van 17

13 2. Ramen in kunststof jaar 3. Ramen in hard hout/aluminium jaar 4. Verzinkt staal jaar 5. Beglazing jaar. Een rapport van het Waste and Resources Action Plan (WRAP) 8 in het VK geeft ook een overzicht van typische levensduurverwachtingen en vervangingspercentages voor courante beglazingstypen en materialen voor raamkozijnen (zie Tabel 1). Hieruit blijkt dat ramen doorgaans vóór het einde van hun feitelijke levensduur vervangen worden. Dit is mogelijk toe te schrijven aan de technische vooruitgang, financiële stimuleringsmaatregelen om oude ramen te vervangen of een verandering in smaak. Tabel 1 Verwachte levensduur en vervangingstermijn van gangbare raamkozijnen en beglazing voor woningen Type raamkozijn Gemiddelde verwachte levensduur (jaar) Typische vervangingsperiode (jaar) Raamkozijnen in zacht hout Raamkozijnen in hard hout Raamkozijnen in staal Raamkozijnen in aluminium Beglazing (10 15) Raamkozijnen in polyester-gemoffeld Beglazing (10 15) aluminium PVC-U Merk op dat de vervangingstermijnen voor de beglazing van aluminium ramen opgenomen zijn in de bovenstaande tabel omdat dit ook zo was in de originele referentie, en dus niet om aluminium ramen anders te benaderen. Sommige normen, zoals BS 7543: 2003 vereisen een ontwerplevensduur van 30 jaar, en uit cijfers van Europese sectorverenigingen blijkt dat de verwachte levensduur van een isoleerruit 20 jaar of meer kan bedragen, terwijl het raam zelf een levensduur kan hebben die minstens het dubbele hiervan bedraagt. Hoe geavanceerder een raam is vanuit technisch oogpunt, hoe hoger de aankoopkosten. Technische verbeteringen die de kostprijs van een raam verhogen, zijn onder meer het gebruik van dubbele of drievoudige beglazing, het gebruik van een edelgas (bv. argon) in plaats van droge lucht om de ruimte tussen de ruiten op te vullen, het gebruik van low-e coatings of geluiddempend gelaagd glas en het gebruik van raamkozijnen met minimale koudebruggen. Wat de kostenbesparing betreft die gerealiseerd wordt door het gebruik van ramen met een hoger thermisch rendement in een gebouw, moet een evenwicht worden gevonden tussen technologisch geavanceerde ramen en de aankoopkosten. Momenteel luidt het algemene advies dat de installatie van dubbel glas kostenefficiënt is en een aanzienlijk milieuvoordeel oplevert in vergelijking met enkele beglazing in een gematigd klimaat. Het vermindert het warmteverlies via de ramen vermoedelijk met de helft 9. De installatie van drievoudige beglazing zal tot een kosten- en milieubesparing leiden, terwijl de kosten voor de beglazing van de ramen gewoonlijk 20-40% hoger liggen dan bij dubbele beglazing 10. De installatie van dergelijke ramen is mogelijk niet altijd economisch voordelig, tenzij er elk jaar langdurige periodes van extreme koude of hitte zijn, of om de binnenomgeving te verbeteren in geval van grote geluidshinder. Toch zijn de voordelen van drievoudige beglazing, zelfs in een gematigd klimaat, niet te verwaarlozen en een aantal Europese landen stellen de ruime invoering ervan voor. Bijvoorbeeld Zweden legt ze al op, Duitsland en Oostenrijk zullen binnenkort normen invoeren die het gebruik ervan aanmoedigen, en dergelijke ramen zijn reeds standaard in een groot aantal energiezuinige 8 Sjogren Leong, M. (2004). Increasing the Collection and Recycling of Post Consumer Domestic Window Waste. WRAP Research Report. Tabelgegevens afkomstig van BNWS01: Domestic window systems industry, product and market overview. 9 Energy Saving Trust Advice, 10 Informatie overgenomen van en commentaar van Eurowindow 13 van 17

14 kijkwoningen. De norm voor het ultra-energiezuinige PassivHaus vereist ramen met drievoudige beglazing met een U-waarde van niet meer dan 0,8 W/m²K. Om zo'n lage U- waarde te bereiken voor een raam, is het noodzakelijk om drievoudige beglazing te gebruiken en de raamkozijnen zelf te isoleren. Daarnaast moeten duurdere productietechnieken worden gebruikt: zo is er een tendens om het gas krypton te gebruiken in plaats van argon. Nieuwe technologieën, zoals vacuüm afgesloten eenheden die hier niet aan bod zijn gekomen omdat ze momenteel slechts erg beperkt beschikbaar zijn, kunnen in de toekomst grotere voordelen bieden. Maar de voornaamste overwegingen zullen nog steeds het plaatselijke klimaat en de plaatselijke gebruikspatronen zijn. Hiermee moet rekening worden gehouden bij de beslissing welk niveau en type beglazing het meest geschikt is voor een gebouw. 14 van 17

15 5. Relevante EU-wetgeving en informatiebronnen 5.1. EU-wetgeving Richtlijn 89/106/EEG van de Raad van 21 december 1988 betreffende de onderlinge aanpassing van de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen der lidstaten inzake voor de bouw bestemde producten. Richtlijn 2010/30/EU betreffende de vermelding van het energieverbruik en het verbruik van andere hulpbronnen op de etikettering en in de standaardproductinformatie van energiegerelateerde producten. Richtlijn 2010/31/EU betreffende de energieprestatie van gebouwen. Richtlijn 94/62/EG van de Raad betreffende verpakking en verpakkingsafval. Beschikking van de Commissie (97/129/EG) van 28 januari 1997 tot vaststelling van het identificatiesysteem voor verpakkingsmaterialen overeenkomstig Richtlijn 94/62/EG van het Europees Parlement en de Raad betreffende verpakking en verpakkingsafval. Richtlijn 2004/12/EG tot wijziging van Richtlijn 94/62/EG betreffende verpakking en verpakkingsafval. Kaderrichtlijn 2008/98/EG betreffende afvalstoffen. Richtlijn 1999/31/EG betreffende het storten van afvalstoffen. Richtlijn 2006/32/EG van de Raad die zich toespitst op de eindgebruikers van energie. Verordening 1907/2006 inzake de registratie en beoordeling van en de autorisatie en beperkingen ten aanzien van chemische stoffen (REACH). Verordening (EG) nr. 1272/2008 van 16 december 2008 betreffende de indeling, etikettering en verpakking van stoffen en mengsels. Richtlijn 93/68/EEG van de Raad tot wijziging van vele Richtlijnen waaronder 89/106/EEG (voor de bouw bestemde producten) van 17

16 Richtlijn 2009/125/EG betreffende de totstandbrenging van een kader voor het vaststellen van eisen inzake ecologisch ontwerp voor energiegerelateerde producten Milieukeuren en andere bronnen voor criteria Window Efficiency Rating System (WERS), Window Association of New Zealand Window Energy Rating System (WERS), Australië Energy Star, Canada, Office of Energy Efficiency Koreaanse milieukeur EL /1/ Chinese milieukeur, China Eco-labelling Centre Technical Requirement for Environmental Products, The Certifiable Technical Requirement for Environmental Labeling Products, Energy Saving Doors and Windows HBC Green Label Scheme van Hongkong Product Environmental Criteria for Windows GL Energy Star, Programme Requirements for Residential Windows, Doors and Skylights Version 4, 14 mei BFRC-label voor energieprestaties en evaluatieberekeningen Nordic Swan Nordic Ecolabelling of Windows and Exterior Doors, Version 3.2, 4 November December Internationale Organisatie voor Normalisatie Ref Europees Comité voor normalisatie VMRG Keurmerk Nederlandse Vereniging Metalen Ramen en Gevelbranche (VMRG) VKG Keurmerk Nederlandse Vereniging Kunststof Gevelelementenindustrie 16 van 17

17 17 van 17