DOCUMAP MARC DE GROOT. een productie van t,arsenaal mechelen en NAAST DE BUREN

Transcriptie

1 DOCUMAP MARC DE GROOT een productie van t,arsenaal mechelen en NAAST DE BUREN

2 Introductie In deze documap vindt u informatie over acteurskoppel Tom Van Landuyt en Angela Schijf en muzikantenpaar Nikolaas Kende en Jolente De Maeyer, die als gezelschap NAAST DE BUREN voor het eerst met t,arsenaal mechelen samenwerkten. U verneemt ook meer over regisseur Michael De Cock, scenograaf Nicola Dinoia. Verder lichten we drie belangrijke aspecten uit deze voorstelling toe. De Kreutzersonate van Beethoven, waar het allemaal mee begon; de gelijknamige novelle van Tolstoj, waar dit stuk op gebaseerd is en tot slot de hand van NAAST DE BUREN in de bewerking. Kreutzersonate, Als het verlangen maar stopt ging in januari 2015 in première in Mechelen. Het baseert zich op een oude novelle, maar behandelt immer hedendaagse thema s zoals liefde, huwelijk en vertrouwen in relaties. Antwoorden bieden we niet. Wel interessante punten voor een diepgaande en constructieve discussie. Inhoud 1. Fragment uit De Kreutzersonate van Lev Tolstoj 2. Kreutzersonate, Als het verlangen maar stopt door t,arsenaal mechelen en NAAST DE BUREN 3. De acteurs: Tom Van Landuyt en Angela Schijf 4. De muzikanten: Jolente De Maeyer en Nikolaas Kende 5. Regisseur Michael De Cock en scenograaf Nicola Dinoia 6. Beethoven en De Kreutzersonate + achtergrondartikels 7. Lev Tolstoj en De Kreutzersonate + achtergrondartikels 8. Recensies en pers

3 1. Fragment uit De Kreutzersonate van Lev Tolstoj De macht van de vrouwen U kent, hernam hij, terwijl hij de thee en de suiker in een zak stopte, die macht van de vrouwen, waaronder de wereld lijdt. Dit alles is een gevolg daarvan. De macht van de vrouwen, hoe bedoelt u? vroeg ik. De man heeft toch de meeste privileges aan zijn kant? Ja, dat is nu precies wat ik bedoel, onderbrak hij mij. Dat is nu precies wat ik u zeggen wil, dat verklaart nu juist het merkwaardige verschijnsel, dat enerzijds de vrouw tot de uiterste graad van vernedering gebracht is en dat zij anderzijds de grootste macht uitoefent. Net zoals de joden ons hun verdrukte positie betaald zetten met hun geldelijke macht, gaat het met vrouwen. Mooi, u wilt dat wij enkel kooplui zijn? Goed, als zakenlui zullen we u dan in onze macht krijgen, zeggen de joden. Mooi, u wilt dat we alleen maar een voorwerp voor uw zinnelijkheid zijn? Mooi zo, dan zullen wij u als voorwerp van uw lusten tot onze slaaf maken, zeggen de vrouwen. De rechteloze positie van de vrouw zit hem niet in het feit, dat zij niet mogen stemmen of dat ze geen positie bij de rechterlijke macht kunnen bekleden dergelijke functies brengen geen enkel recht met zich mee nee, die schuilt in het feit, dat zij in de omgang der seksen niet gelijk zijn aan de man, omdat ze zich niet van de man kunnen bedienen en hem niet de rug kunnen toedraaien naar eigen goeddunken, omdat zij niet de keuze van hun eigen man kunnen bepalen, maar zich moeten laten uitzoeken. U zult zeggen dat dat geen pas geeft. Akkoord. Maar dan mag de man die rechten net zomin hebben. Tegenwoordig is de vrouw beroofd van dit recht, dat de man wél bezit. Wat gebeurt er dus? Om zich voor dat recht schadeloos te stellen, werkt zij op de zinnelijkheid van de man; door middel van zijn zinnelijkheid weet ze hem zo aan zich te onderwerpen, dat hij alleen nog maar formeel degene is die kiest, terwijl zij feitelijk de keuze doet. En zodra ze dat middel eenmaal in haar macht heeft, misbruikt zij het en verwerft daardoor een verschrikkelijke macht over de mensen. En waarin is die uitzonderlijke macht dan gelegen? vroeg ik. Waarin? Wel, in alles en overal. Loopt u maar eens langs de etalages van alle grote steden. Daar ligt voor miljoenen; wat de mensen daar aan arbeidskracht hebben ingestoken is niet te schatten. En kijkt u nu maar eens rond in die winkels, of in negentig procent daarvan ook maar iets voor mannelijk gebruik ligt. Al die luxe wordt door de vrouwen opgeëist en in stand gehouden. Gaat u de fabrieken maar eens na. Het grootste deel daarvan produceert nutteloze opschik, rijtuigen, meubilair, liflafjes voor vrouwen. ( )

4 2. Kreutzersonate, Als het verlangen maar stopt door t,arsenaal mechelen en NAAST DE BUREN Ik heb gelezen dat als je de Kreutzersonate speelt, het net is alsof je danst, bijna alsof je seks hebt met iemand. Doet ze het nu? Met hem? Nu de kinderen weg zijn? Ze is alleen. Met hem. Alleen in ons huis. Wat als passie allesoverheersend wordt? Wat als jaloezie gezond verstand en ratio compleet uitschakelt? Karsten en Hannah hebben een goed huwelijk. Tot violiste Hannah pianist Michaël leert kennen en met hem musiceert. De intimiteit die door de muziek ontstaat, maakt Karsten gek van jaloezie. Dat is het verhaal, gebaseerd op de ophefmakende novelle van Lev Tolstoj uit 1891, genoemd naar een compositie van Ludwig van Beethoven. Hierin schetst de Russische auteur hoe passionele liefde gedoemd is om op te branden. Meer dan 120 jaar later is dit thema nog even herkenbaar en beklijvend. In Kreutzersonate, Als het verlangen maar stopt slepen acteurs en muzikanten u mee voorbij de grenzen van het woord. Twee kunstenaarskoppels kruipen onder uw huid. Acteurs Tom Van Landuyt en Angela Schijf en muzikanten Nikolaas Kende en Jolente De Maeyer drijven elkaar en u als toeschouwer tot het uiterste. NICOLA DINOIA

5 spel Angela Schijf en Tom Van Landuyt muziek Jolente De Maeyer en Nikolaas Kende regie Michael De Cock beeld / scenografie Nicola Dinoia naar de novelle van Lev Tolstoj met muziek van Ludwig van Beethoven e.a. lichtontwerp en uitvoering Bas Banen geluid Dieter Lambrechts een productie van NAAST DE BUREN en t,arsenaal mechelen / met de steun van de Vlaamse overheid en Sabam for culture / met dank aan Piano s Maene NICOLA DINOIA

6 3. De acteurs: Tom Van Landuyt en Angela Schijf Tom Van Landuyt volgde een toneelopleiding aan Studio Herman Teirlinck (Hoger Instituut voor Dramatische Kunst) te Antwerpen, waar hij in 92 cum laude afstudeerde. Tijdens zijn theaterstudies in de jaren 90 was hij een van de zangers van de LSP Band en toerde hij met zijn muziekgroep Precious Limits, een 11-koppige coverband met jazzmuzikanten Ben Sluijs, Jan Mues, Tom Van Dijck en de Mauritiaanse trompet tist Philippe Thomas als blazerssectie. Hij had een vaste rol in de Belgische tv-reeksen Zone Stad, Windkracht 10, Crème de la Crème, Teamspirit, stond o.a. in Witse, Aspe, Vermist, Heterdaad, Sedes & Belli en speelde hoofdrollen in tal van langspeelfilms. Momenteel draait hij voor de dramareeks De Ridder op VRT. Bij de Koninklijke Nederlandse Schouwburg (KNS), het Koninklijk Jeugtheater (KJT) en het Nederlands Toneel Gent (NTG), speelde hij hoofdrollen in A Clockwork Orange, Midsummer Night s Dream, Gelukkige Verjaardag Lieve Jelena, Peter Pan, Macbeth, Twelfth Night, Spring Awakening, Le Bal en werkte hij met regisseurs Ivo Van Hove, Stijn Coninx, Dirk Tanghe, Jean-Pierre De Decker en Niek Kortekaas. In 2013 speelde hij op de Zomer van Antwerpen Maharbal in de voorstelling Hannibal van t,arsenaal mechelen e.a., in een regie van Michael De Cock. Tom werkte met verschillende Nederlandse regisseurs voor de films Mama, Nadine, Lellebelle en de televisiereeksen De Troon en Flikken Maastricht. In de Nederlandse schouwburgen speelde hij hoofdrollen in Sacco & Vanzetti, Rent, Midzomernachtsdroom en Prokofievs Peter en de Wolf. Als muzikant en componist werkte Tom mee aan verschillende soundtracks voor langspeelfilms, televisieproducties en muziektheater. Hij bracht een Engels- en Nederlandstalig album uit en nam een duet op met Sam Brown (bekend van de hit Stop en haar samenwerking met de groep Pink Floyd). Na Pig Party verscheen in 2009 het alternatieve Nederlandstalige rockalbum Man zo nu en dan. Daarnaast produceerde en regisseerde Tom een aantal videoclips. In toert Tom Van Landuyt met het theaterconcert Amigos van t,arsenaal en GEN2020. Eind 2015 werkt hij samen met regisseur Mesut Arslan, in een theaterproject naar een tekst van Nobelprijswinnaar voor de Literatuur Orhan Pamuk. Sinds 2013 maakt Tom deel uit van het theatercollectief NAAST DE BUREN. Nu stellen ze hun eerste creatie aan u voor: Kreutzersonate, Als het verlangen maar stopt (coproductie met t,arsenaal mechelen), naar de ophefmakende novelle van Tolstoj.

7 Angela Schijf speelde hoofdrollen in speelfilms als Daglicht (onderscheiden met een Rembrandt Award), Ik Ook Van Jou, De Griezelbus, De Eetclub en Van God Los. Voor haar rol in die laatste film won ze in Italië de prijs voor Beste Europese Actrice en in eigen land de Publieksprijs Filmtalent. In het theater brak ze door met de musical 42nd Street, waarvoor ze een Musical Award Beste Vrouwelijke Nieuwkomer ontving. Daarna volgden verscheidene toneelproducties waaronder Ayckbourns Momenten Van Geluk, Glazen Speelgoed van Tennessee Williams en de relatiethrillers Petits Crimes in een regie van Shireen Strooker en Blind Vertrouwen van Peter de Baan. Ze bracht Prokofievs Peter en de Wolf in Theater Carré in Amsterdam en vertelde onder begeleiding van symfonieorkest Holland Symfonia Tsjaikovski s De Notenkraker en Het Zwanenmeer in een reeks concerten. Ze was op televisie te zien in dragende rollen in telefilms als Fortunate Son, De Ordening en De Overloper. Ze speelde in de door het publiek bekroonde televisieserie Meiden van De Wit en Lieve Lust en vertolkt sinds 2007 de hoofdrol van rechercheur Eva van Dongen in Flikken Maastricht (Winnaar Gouden Televizierring 2014), de populaire politieserie die wekelijks meer dan 2 miljoen kijkers trekt. NICOLA DINOIA

8 4. De muzikanten: Nikolaas Kende en Jolente De Maeyer Nikolaas Kende volgde zijn muziekopleiding in Antwerpen, Amsterdam, München en Fiesole. Hij was prijswinnaar op tal van wedstrijden zoals Cantabile, EPTA, Tenuto, Belgian Foundation for Young Soloists, YPF (Den Haag), Jonge Solisten en Vriendenkrans Concours van het Concertgebouw Amsterdam en het Koninklijk Concertgebouw Orkest, waar hij ook de persprijs en de AVRO-Klassiek-Prijs won, wat resulteerde in zijn eerste solo-cd. Op jonge leeftijd werd hij reeds uitgenodigd om op te treden in Frankrijk, Spanje, Duitsland, Portugal, Italië, Oostenrijk en Bulgarije. In 2009 maakte hij een door de pers geprezen debuut in de Verenigde Staten (California en Texas), in 2013 volgde een nieuwe tournee. Naast alle belangrijke Belgische podia brachten concerten hem sindsdien in de meest vooraanstaande zalen en festivals in Nederland (Concertgebouw Amsterdam, Frits Philipszaal, Concertgebouw Haarlem, Vredenburg), Spanje, Duitsland, Frankrijk (festival Montpellier, festival Menton, festival Vexin), Tsjechië, Roemenië (Beethoven concerto nr.4 met het Radio Orkest van Boekarest) en de Nederlandse Antillen. Als solist trad hij daarnaast op met orkesten als Brussels Philharmonic, Het Orchestre Royal de Chambre de Wallonie, de Filharmonie en het Symfonieorkest van Vlaanderen. Nikolaas Kende verzorgde opnames voor Klara, RTBF, AVRO, Radio Romania, WDR en France Musique. Sinds 2005 geeft hij les aan het Koninklijk Conservatorium van Antwerpen. Jolente De Maeyer volgde haar muziekopleiding in Londen (Yehudi Menuhin School en Royal College of Music), Berlijn (Hochschule für Musik Hanns Eisler) en Waterloo (Muziekkapel Koningin Elisabeth). Ze behaalde tal van prijzen op nationale en internationale wedstrijden zoals Jong Tenuto, Charles de Bériot wedstrijd, Cardona Competition (Portugal), Liana Isaakadze Competition (Sint-Petersburg), Britten Competition (London) en werd halve finaliste op de Koningin Elisabethwedstrijd. Als soliste trad ze op met orkesten als het Brussels Philharmonic, de Filharmonie,

9 het Symfonieorkest Vlaanderen, Orchestre Royal de chambre de Wallonie, het Koninklijk Filharmonisch Orkest van Luik, het Kamerorkest Brugge en het St-Petersburg State Orchestra. In 2013 maakte Jolente haar debuut in de Verenigde Staten (Texas) met het Waco Symphony Orchestra, waar ze het vioolconcerto van Tchaikovsky mee uitvoerde. Sinds 2003 vormt Jolente een duo met pianist Nikolaas Kende. Samen richtten ze in 2007 het Rubensensemble op. In hun 11 jaar als duo traden Nikolaas en Jolente op in alle grote Belgische concertzalen en speelden ze op binnen- en buitenlandse festivals zoals o.a. het Festival van Vlaanderen, het Festival van Montpellier en het Festival van Menton. Ze treden regelmatig op in Nederland, Frankrijk, Duitsland, Spanje en de Verenigde Staten. Daarnaast soleerde Jolente in Rusland, Portugal, Kroatië, Zwitserland en Engeland, onder meer in de Royal Albert Hall, Queen Elisabeth Hall, Fairfield Halls en de Wigmore Hall. Ze is actief als concertmeester bij orkesten als het Symfonisch orkest van de Munt, het Koninklijk Filharmonisch Orkest van Luik en het Orkest van de Vlaamse Opera. Ze nam in 2010 samen met het Filharmonisch Orkest van Luik het zesde Vioolconcerto van Henri Vieuxtemps op. In 2011 kreeg deze opname de René Snepvangersprijs van de Belgische Muziekpers. In 2013 nam ze met datzelfde orkest het tweede vioolconcerto van Saint-Saëns op. NICOLA DINOIA

10 Kreutzersonate, Als het verlangen maar stopt uitgevoerde werken door Nikolaas Kende en Jolente De Maeyer Ludwig van Beethoven Sonate voor viool en piano nr. 9, op.47 in la klein Kreutzer : Adagio sostenuto- Presto Johann Sebastian Bach Partita voor viool nr. 3 in mi groot, BWV 1006: Gavotte en rondeau Ludwig van Beethoven Sonate voor viool en piano nr. 6, op.30 nr. 1 in la groot: Adagio molto espressivo Ludwig van Beethoven Sonate voor viool en piano nr. 9, op.47 in la klein Kreutzer : Finale, presto Arvo Pärt Fratres voor viool en piano Johann Sebastian Bach/ Alexander Siloti Prelude voor piano in si klein Ludwig van Beethoven Sonate voor piano nr. 32, op.111 in do klein: Arietta: Adagio molto, semplice e cantabile Johann Sebastian Bach Sonate voor viool en piano in mi groot, BWV 1016: Adagio ma non tanto

11 NICOLA DINOIA

12 NICOLA DINOIA

13 5. Regisseur Michael De Cock en scenograaf Nicola Dinoia Michael De Cock is auteur, regisseur en sinds augustus 2006 directeur van t,arsenaal. Hij studeerde eerst Romaanse talen en letterkunde en volgde daarna een acteursopleiding aan het conservatorium van Brussel. Als journalist publiceerde hij verschillende artikels en nonfictieboeken rond het thema migratie. Voor zijn (jeugd) boeken de reeks Rosie en Moussa en de reeks bewerkte verhalen uit de klassieke oudheid zoals Vliegen tot de hemel en Diep in het woud ontving hij tal van prijzen. Michael werkte zopas zijn toneelstuk Achter de wolken (met Chris Lomme en Jo De Meyere) uit tot scenario. De film wordt in het voorjaar van 2015 gedraaid door Cecilia Verheyden. Ook Rosie en Moussa krijgt allicht een vervolg op het witte doek. Het project werd geselecteerd door het VAF voor Cinekid LAB, een Europees traject voor kinder- en jeugdfilms. Als regisseur verdiende Michael De Cock zijn sporen met producties als Bash, PUIN, De Pruimelaarstraat, HAVEN 010 en De koning sterft. Daarna regisseerde hij nog onder andere Drie Zusters, Biechten, Hannibal en De handen van Fatma. Nicola Dinoia is geboren in Matera (Italië), werkt en woont in Antwerpen en Irsina (Italië). In 1996 studeerde hij af aan de Academy of Fine Arts in Bologna (Italië), waar hij in 2008 ook nog het diploma van kunstleraar behaalde. In 2001 behaalde hij de titel van European Master of Fine Arts aan de Winchester School of Fine Arts aan de Universiteit van Southampton (Engeland). Nicola is kunstschilder en stelt zijn werk dan ook regelmatig tentoon, zowel in grotere als in solotentoonstellingen. Daarnaast leidt hij projecten en workshops in België en Italië en verzorgde hij eerder al beeld en decor voor o.a. BRONKS en HETPALEIS. In toen Michael De Cock, in het spoor van Hannibal, een reis maakte langs de grenzen van Europa - trok Nicola samen met Michael naar het zuiden van Italië. In de buurt van Foggia bezochten ze een vluchtelingendorp. Nu maakt Nicola op vraag van Michael beeld voor Kreutzersonate, Als het verlangen maar stopt.

14 6. Beethoven en De Kreutzersonate Ludwig van Beethoven ( ) werd op 17 december in Duitsland geboren. Overgrootvader Michiel (geboren in Mechelen!) volgde een opleiding als bakker en werd daarna welvarend handelaar in kunst en brocante. Zijn zoon Lodewijk van Beethoven, bleek erg muzikaal aangelegd te zijn. Na een opleiding als koorknaap in de lokale koraalschool werd hij organist in de Sint-Romboutskatedraal, en vervolgens dirigent en zangmeester in Luik en Leuven. Op vraag van de keurvorst van Beieren werd Lodewijk aan het hofkoor in Bonn aangesteld - de stad waar Ludwig in 1770 werd geboren. Ludwig van Beethoven groeide op in een periode van oorlog en revolutie, hetgeen volgens kenners terug te vinden is in zijn vroegere muziek. Hij wist zich duidelijk door zijn grote improvisatiekunst te onderscheiden en bevond zich op de juiste plaats als het zwaartepunt van de klassieke muziek zich in de 19de eeuw naar Wenen verplaatste. Beethoven was - na Mozart - een van de eerste componisten die zich losmaakte van het schrijven in opdrachtverband en die zich volledig als zelfstandige kon onderhouden. Zelfs toen hij rond zijn 30ste levensjaar door een gehooraandoening volledig doof werd, blijft hij nog schrijven. Hij sterft in Wenen op 57-jarige leeftijd. De Kreutzersonate van Beethoven werd naar verluidt geschreven voor violist George Bridgetower. Daarna droeg Beethoven de sonate opnieuw op, deze keer aan de Franse Rodolph Kreutzer, een talentvolle vioolvirtuoos die de basis voor de Franse methode van het vioolspelen legde. Hij werkte onder andere voor Napoleon, Lodewijk XVIII en voor de opera van Parijs. Kreutzer zou de sonate onspeelbaar hebben gevonden, en heeft het stuk nooit in het openbaar gespeeld.

15 Achtergrondartikels bij Beethoven en De Kreutzersonate 1. Stamboom familie Van Beethoven (Mechelen) Mechelen Mapt 2. Encyclopedia Brittanica: Ludwig Van Beethoven 3. Encyclopedia Brittanica: Rodolphe Kreutzer 4. Kunst en Cultuur: Beethoven, een briljant componist 5. [VIDEO] SchoolTV: Beethoven meester van de klassieke muziek 6. [MUZIEK] Classical CD Guide: Top 10 Essential Beethoven CDs and MP3s 1. Stamboom familie Van Beethoven (Mechelen) - Mechelen Mapt Ludwig van Beethoven Hoewel drie generaties voorvaderen van Ludwig van Beethoven te Mechelen gewoond hebben, deed er niet één dat zijn hele leven. De er geboren overgrootvader van de wereldberoemde componist raakte daar als vijftigplusser zelfs eerder berucht dan befaamd... Overgrootvader Michiel Michiel Van Beethoven, wiens vader Cornelis vanuit een boerenfamilie wellicht als timmerman tot Mechelen was gekomen, er in 1673 Catharina (Cathlijn) Van Leempoel was gehuwd en zich nadien in de Steenstraat (de latere Van Beethovenstraat) zou vestigen, werd op 15 februari 1684 geboren, in deze stad zoals zijn twee oudere broers Jan-Baptist en Cornelis. Als zestienjarige ging hij in de leer bij een lokale meesterbakker, Petrus Van Coolom. Zeven jaar later bekwam hijzelf de meestertitel net geen twee weken voor zijn huwelijk op 18 oktober 1707 met Marie-Louise, dochter van de meesterbakker Lodewijk Struyckers. Ze kregen vier kinderen van wie enkel de oudste, Cornelis, en het derde, inzake hun 2e Ludovicus ofte Lodewijk, overleefden. Eerst woonden ze in het huis waar allicht hun bakkerij was: Den Bonten Os in de Ouden

16 Bruel (toen hun 2e zoontje, de net geen vijf maanden oude Ludovicus, stierf op 22 november 1710, reeds Lere Merdt geheten, nu Leermarkt). In 1711 verhuisden ze naar de Sint-Katelijneparochie, wellicht ergens in de Peperstraat (nu Kanunnik De Deckerstraat). Na de dood van vader Cornelis in 1716 betrokken ze het ouderlijk huis, bij Michiels nog tot in 1729 overlevende moeder. Daar voerde Michiel een brocanterie in Mechelse kant, schilderijen, meubels en kunst[1] - verwant aan maar wat luxueuzer dan het zaakje dat zijn vader er had begonnen en eveneens in bijberoep, voor welke handel Michiel zijn zoon Cornelis opleidde. De familie Van Beethoven had het huis Het Moleken in de Steenstraat van 1699 tot 1739.[2] Aanvankelijk gaat het Michiel financieel voor de wind en zal hij zelfs het geld dat zijn vrouw erfde, investeren in de bouw van vier huizen. Maar mogelijk door hulp bij het installeren van zijn zonen in hun nieuwe buitenlandse thuis ( ), begonnen zijn schulden zijn ganse bezit te overtreffen. Rond 1737 was hij ernstig in de problemen en kon hij verscheidene vorderingen niet meer inlossen. Op 12 maart 1741 diende het echtpaar hun huizen af te staan en hun inboedel werd verkocht. Daarop ontvluchtten ze Mechelen en trokken naar Bonn waar hun zonen Lodewijk en Cornelis al geruime tijd woonden. In 1749 overleden aldaar op 28 juni Michiel en op 7 december Marie-Louise. Grootvader Lodewijk Lodewijk van Beethoven, geboren op 5 januari 1712 te Mechelen en gedoopt in de Katelijnekerk, had als kind muzikale aanleg. Hij kreeg vanaf de leeftijd van zes jaar een muzikale opvoeding als koorknaap in de koraalschool van het St.-Romboutskapittel. Vanaf zijn veertiende jaar kreeg hij een twee jaar durende opleiding in het orgelspel van de organist van de Sint-Romboutskathedraal. Met negentien wordt hij benoemd tot tenor en zangmeester van het kapittel van St.-Pieter te Leuven. Het jaar daarop, in 1732, werkte hij als plaatsvervangend dirigent van het koor van de St.-Lambertuskathedraal te Luik, waar hij werd opgemerkt door de keurvorst van Keulen, de aartsbisschop Clemens Augustus I van Beieren. Hij aanvaardde daarop een benoeming als bassist van het hofkoor van deze keurvorst in diens residentiestad Bonn. In datzelfde jaar 1733 huwde Lodewijk (in Latijn Ludovicus) aldaar Maria Josepha Ball.[N 1] Ook in Bonn woonde zijn broer Cornelis die er handelaar was, voornamelijk in was en kaarsen, en hofleverancier van de keurvorst. Lodewijk overleed te Bonn op 24 december 1773; zijn vrouw nog geen twee jaar later. Vader Johan Lodewijks zoon, Johan[n] van Beethoven (Bonn, rond 1739 of 1740 Bonn, 18 december 1792), werd als hofmusicus in Bonn aangesteld en trouwde er met Maria- Magdalena Keverich. Zijn zoon Ludwig werd in Bonn geboren in 1770 en was pas drie jaar oud toen zijn grootvader Lodewijk in 1773 overleed. Johan trachtte van Ludwig een wonderkind te maken.

17 Ludwig van Beethoven Ludwig van Beethoven (Bonn, 17 december 1770 Wenen, 26 maart 1827) was een Duitse componist, één van de grootste musici aller tijden. Oude geboorteregisters tonen aan dat zijn grootvader in december 1712 te Mechelen werd geboren, vandaar Van [of van ] Beethoven in plaats van Von Beethoven. Een moeilijke jeugd maakte Ludwig tot een somber en wantrouwend mens. Dit werd nog verergerd door zijn oorkwaal die begon in 1801 en die uiteindelijk leidde tot volledige doofheid. Dit verhinderde hem echter niet om door te blijven componeren en dirigeren. Hij werd een van de beroemdste componisten aller tijden. Ludwig nam in Wenen in 1787 compositielessen bij Wolfgang Amadeus Mozart en tussen 1792 en 1794 bij Joseph Haydn. Antonio Salieri gaf hem les tussen 1800 en In 1802 schreef Ludwig het Heiligenstädter Testament, een soort testament voor zijn twee broers, Carl en Johann, waarin hij zijn angst over zijn toenemende doofheid tot uitdrukking bracht. In 1818 was Ludwig van Beethoven totaal doof, maar bleef tot zijn dood componeren. Op muzikaal gebied was Ludwig van Beethoven, samen met Carl Maria von Weber, een belangrijke schakel tussen enerzijds Barok en Classicisme, en Romantiek anderzijds. Met zijn accenten op zwakke maatdelen, zijn aan de Mannheimer Schule ontleende Piano s en Forte s en plotselinge harmoniewisselingen heeft hij een heel eigen stijl gecreëerd. Zijn bekendste werken zijn : 9 Symfonieën, waarvan de laatste met 4 zangsolisten en koor, met het slotkoor Ode an die Freude op tekst van Friedrich von Schiller 32 Pianosonates 33 variaties op een wals van Anton Diabelli voor piano solo 10 concerten voor solo-instrumenten en orkest, waaronder 5 pianoconcerten en 1 vioolconcert 16 strijkkwartetten Overtures : Corolianus, Egmont en Leonore (I, II en III) 1 opera : Fidelio Diverse kamermuziekwerken, oratoria en liederen Bagatelle in A klein ( Für Elise ) Typerend voor Beethoven is zijn indertijd vernieuwende toepassing van een Monothematische Vorm, vooral vanaf de Vijfde Symfonie. Beethovens hoogste ideaal was een synthese te bereiken van de klassieke Sonatevorm en de barokke Variatievorm, hetgeen hij uiteindelijk pas in zijn relatief onbekende late werken, ondanks

18 zijn doofheid, wist te realiseren. Beethoven overheerste de hele Negentiende Eeuw met zijn muziek. Geen componist heeft zich aan zijn invloed kunnen onttrekken, geen componist heeft iets kunnen schrijven zonder zich rekenschap te geven van de dominantie van Beethoven. Zelfs Johannes Brahms heeft het bijna niet aangedurfd symfonieën te schrijven omdat hij werd geïntimideerd door de persoonlijkheid van Beethoven. In dat opzicht is Beethoven een der invloedrijkste personen uit de Westerse Muziekgeschiedenis geweest. Varia Zowel Johan als Ludwig waren zeer gehecht aan het portret van Lodewijk Van Beethoven, dat vervaardigd was door de hofschilder Leopold Radoux. Naar dit schilderij werd in de tweede helft van de negentiende eeuw een houtgravure gemaakt en, in 1969, een kopie in olieverf op doek. Een kopie hiervan werd aangekocht door de Cultuurraad van de Stad Mechelen. In april 2011 werd de Van Beethovenbrug geplaatst tussen de Haverwerf en de Vismarkt. Het standbeeldje van een jonge Ludwig van Beethoven op de Haverwerf mag niet diens aanwezigheid in Mechelen doen vermoeden: zelfs zijn vader werd pas geboren na enkele andere kinderen uit het in Bonn aangegane huwelijk van zijn grootouders. Bovendien stierf deze Mechelse grootvader al toen Ludwig ternauwernood 3 jaar was, jonger dan kennelijk uitgebeeld. bron: 2. Encyclopedia Brittanica: Ludwig Van Beethoven Ludwig van Beethoven, (baptized December 17, 1770, Bonn, archbishopric of Cologne [Germany] died March 26, 1827, Vienna, Austria), German composer, the predominant musical figure in the transitional period between the Classical and Romantic eras. Widely regarded as the greatest composer who ever lived, Ludwig van Beethoven dominates a period of musical history as no one else before or since. Rooted in the Classical

19 traditions of Joseph Haydn and Mozart, his art reaches out to encompass the new spirit of humanism and incipient nationalism expressed in the works of Goethe and Friedrich von Schiller, his elder contemporaries in the world of literature; the stringently redefined moral imperatives of Kant; and the ideals of the French Revolution, with its passionate concern for the freedom and dignity of the individual. He revealed more vividly than any of his predecessors the power of music to convey a philosophy of life without the aid of a spoken text; and in certain of his compositions is to be found the strongest assertion of the human will in all music, if not in all art. Though not himself a Romantic, he became the fountainhead of much that characterized the work of the Romantics who followed him, especially in his ideal of program or illustrative music, which he defined in connection with his Sixth (Pastoral) Symphony as more an expression of emotion than painting. In musical form he was a considerable innovator, widening the scope of sonata, symphony,concerto, and quartet; while in the Ninth Symphony he combined the worlds of vocal and instrumental music in a manner never before attempted. His personal life was marked by a heroic struggle against encroaching deafness, and some of his most important works were composed during the last 10 years of his life when he was quite unable to hear. In an age that saw the decline of court and church patronage, he not only maintained himself from the sale and publication of his works but also was the first musician to receive a salary with no duties other than to compose how and when he felt inclined. Life and work The early years Beethoven was the eldest surviving child of Johann and Maria Magdalena van Beethoven. The family was Flemish in origin and can be traced back to Malines. It was Beethoven s grandfather who had first settled in Bonn when he became a singer in the choir of the archbishop-elector of Cologne; he eventually rose to become Kappellmeister. His son Johann was also a singer in the electoral choir; thus, like most 18th-century musicians, Beethoven was born into the profession. Though at first quite prosperous, the Beethoven family became steadily poorer with the death of his grandfather in 1773 and the decline of his father into alcoholism. By age 11 Beethoven had to leave school; at 18 he was the breadwinner of the family. Having observed in his eldest son the signs of a talent for the piano, Johann tried to make Ludwig a child prodigy like Mozart but did not succeed. It was not until his adolescence that Beethoven began to attract mild attention. When in 1780 Joseph II became sole ruler of the Holy Roman Empire, he appointed his brother Maximilian Francis as adjutant and successor-designate to the archbishop-elector of Cologne. Under Maximilian s rule, Bonn was transformed from a minor provincial town into a thriving and cultured capital city. A liberal Roman

20 Catholic, he endowed Bonn with a university, limited the power of his own clergy, and opened the city to the full tide of the German literary renaissance associated with Gotthold Ephraim Lessing, Friedrich Gottlieb Klopstock, and the young Goethe and Schiller. A sign of the times was the nomination as court organist of Christian Gottlob Neefe, a Protestant from Saxony, who became Beethoven s teacher. Although somewhat limited as a musician, Neefe was nonetheless a man of high ideals and wide culture, a man of letters as well as a composer of songs and light theatrical pieces; and it was to be through Neefe that Beethoven in 1783 would have his first extant composition (Nine Variations on a March by Dressler) published at Mannheim. By June 1782 Beethoven had become Neefe s assistant as court organist. In 1783 he was also appointed continuo player to the Bonn opera. By 1787 he had made such progress that Maximilian Francis, archbishop-elector since 1784, was persuaded to send him to Vienna to study with Mozart. The visit was cut short when, after a short time, Beethoven received the news of his mother s death. According to tradition, Mozart was highly impressed with Beethoven s powers of improvisation and told some friends that this young man will make a great name for himself in the world ; no reliable account of Beethoven s first trip to Vienna survives, however. For the next five years, Beethoven remained at Bonn. To his other court duties was added that of playing viola in the theatre orchestra; and, although the archbishop for the time being showed him no further mark of special favour, he was beginning to make valuable acquaintances. Sometime previously he had come to know the widow of the chancellor, Joseph von Breuning, and she engaged him as music teacher to two of her four children. From then on, the Breunings house became for him a second home, far more congenial than his own. Through Mme von Breuning, Beethoven acquired a number of wealthy pupils. His most useful social contact came in 1788 with the arrival in Bonn of Ferdinand, Graf (count) von Waldstein, a member of the highest Viennese aristocracy and a music lover. Waldstein became a member of the Breuning circle, where he heard Beethoven play and at once became his devoted admirer. At a fancy dress ball given in 1790, the ballet music, according to the Almanach de Gotha (a journal chronicling the social activities of the aristocracy), had been composed by the count, but it was generally known that Beethoven had written it for him. The same year saw the death of the emperor Joseph II. Through Waldstein again, Beethoven was invited to compose a funeral ode for soloists, chorus, and orchestra, but the scheduled performance was canceled because the wind players found certain passages too difficult. He then added to it a complementary piece celebrating the accession of Joseph s brother Leopold II. There is no record that either was ever performed until the end of the 19th century, when the manuscripts were rediscovered in Vienna and pronounced authentic by Johannes Brahms. But in 1790 another great composer had seen and admired them: that

21 year Haydn, passing through Bonn on his way to London, was feted by the elector and his musical establishment; when shown Beethoven s score, he was sufficiently impressed by it to offer to take Beethoven as a pupil when he returned from London. Beethoven accepted Haydn s offer and in the autumn of 1792, while the armies of the French Revolution were storming into the Rhineland provinces, Beethoven left Bonn, never to return. The album that he took with him (preserved in the Beethoven-Haus in Bonn) indicates the wide circle of his acquaintances and friends in Bonn. The most prophetic of the entries, written shortly after Mozart s death, runs: The spirit of Mozart is mourning and weeping over the death of her beloved. With the inexhaustible Haydn she found repose but no occupation. With the help of unremitting labour you shall receive Mozart s spirit from Haydn s hands. (Waldstein) The compositions belonging to the years at Bonn excluding those probably begun at Bonn but revised and completed in Vienna are of more interest to the Beethoven student than to the ordinary music lover. They show the influences in which his art was rooted as well as the natural difficulties that he had to overcome and that his early training was inadequate to remedy. Three piano sonatas written in 1783 demonstrate that, musically, Bonn was an outpost of Mannheim, the cradle of the modern orchestra in Germany, and the nursery of a musical style that was to make a vital contribution to the classical symphony. But, at the time of Beethoven s childhood, the Mannheim school was already in decline. The once famous orchestra was, in effect, dissolved after the war of 1778 between Austria and Prussia. The Mannheim style had degenerated into mannerism; this particular influence is reflected in a preoccupation with extremes of piano (soft) and forte (loud), often deployed in contradiction to the musical phrasing, that may be found in Beethoven s early sonatas and in much else written by him at that time which is not surprising, since the symphonies of later Mannheim composers formed the staple fare of the Bonn court orchestra. But what was only an occasional effect for Mozart and others influenced by the Mannheim composers was to remain a fundamental element for Beethoven. The sudden pianos, the unexpected outbursts, the wide leaping arpeggio figures with concluding explosive effects (known as Mannheim rockets ) all these are central to Beethoven s musical personality and were to help him toward the liberation of instrumental music from its dependence on vocal style. Beethoven may indeed be described as the last and finest flower on the Mannheim tree. bron: Encyclopedia Brittanica - written by Raymond L. Knapp

22 3. Encyclopedia Brittanica: Rodolphe Kreutzer Rodolphe Kreutzer, (born Nov. 16, 1766, Versailles, France - died Jan. 6, 1831, Geneva, Switz.), composer and violinist, one of the founders of the French school of violin playing, and one of the foremost improvisers and conductors of his day. Kreutzer was a pupil of the influential composer and conductor Anton Stamitz and in 1795 became professor of the violin at the Paris Conservatory. In 1798 in Viennahe met Beethoven, who admired his playing above that of any other virtuoso. Without Kreutzer s knowledge, Beethoven dedicated to him his Sonata in A Major for Piano and Violin, Opus 47 (published 1805) - now known as the Kreutzer Sonata - but Kreutzer apparently never played the work in public. He held solo violin positions at the Théâtre-Italien and the Paris Opéra and later was chamber musician to Napoleon and to Louis XVIII, although his career as a soloist was cut short by a carriage accident in He wrote about 40 operas - of which Lodoïska (1791) was particularly popular - several ballets, 19 violin concerti, and many chamber works. His Méthode du violon, written with the violinists Pierre Baillot and Pierre Rode, and his 40 Études ou caprices remain standard exercises for the violin. bron: Encyclopedia Brittanica

23 4. Kunst en Cultuur: Beethoven, een briljant componist Een van de bekendste componisten allertijden is de op 16 december 1770 geboren Ludwig van Beethoven. Veel mensen herkennen zijn fabuleuze melodieen zonder te weten wie het meesterbrein achter deze prachtige riedeltjes is. Ludwig van Beethoven werd geboren te Bonn (Duitsland) op 16 december 1770 en hij overleed te Wenen op 26 maart Hij is amper 57 geworden. Ludwig van Beethoven, Van in plaats van Von omdat zijn grootvader volgens geboorteregisters in de Belgische stad Mechelen geboren was, wordt beschouwd als een van de grootste componisten allertijden. Hij had een moeilijke jeugd doordat zijn vader een wonderkind van hem trachtte te maken, hierdoor is Beethoven nooit echt een kind geweest. Deze jeugd maakte Beethoven tot een somber en wantrouwend mens. Dit werd nog erger door een oorkwaal die in 1801 bij hem ontdekt werd en die uiteindelijk leidde tot complete doofheid. Dit weerhield de getalenteerde componist er echter niet van om door te gaan met componeren. Hij werd uit eindelijk een van de grootste componisten aller tijden. Dit niveau heeft hij kunnen bereiken door goeie leermeesters als Mozart, Haydn en Salieri, ook zij behoren tot de allerbeste componisten die op deze aarde hebben rondgelopen, en natuurlijk een grote portie talent. Uiteindelijk stierf Beethoven na een sterfbed van tien dagen op 26 maart in het jaar 1827 aan de gevolgen van een leverziekte en een longontsteking. Hij liet ons geweldige werken na zoals negen symfoniëen en tweeëndertig pianosonates. Beethoven wordt beschouwd als een van de belangrijkste scharnierfiguren tussen het classicisme en de Romantiek. Dit is duidelijk merkbaar wanneer wij de stijl van zijn werken in chronologische volgorde gaan bestuderen. Zijn vroege werken zijn duidelijk geschreven volgens de traditie van het Weens classicisme, terwijl zijn laatste werken met hun rauwe expressiviteit de vroege Romantiek ver voorbij schieten. In de stijlevolutie zien we dus vrij duidelijk de breuk met het classicisme terug. Dit artikel eindigt nu met de laatste woorden van Beethoven: Plaudite, amici, comedia finita est. (applaudisseert, vrienden, de voorstelling is voorbij.) bron: Richard_hk

24 5. [VIDEO] SchoolTV: Beethoven meester van de klassieke muziek bron: 6. [MUZIEK] Classical CD Guide: Top 10 Essential Beethoven CDs / MP3s Ludwig van Beethoven ( ) is probably the most admired composer, both among musicians and audiences, who ever lived. Beethoven is usually grouped with Mozart and Haydn as one of the three great composers of the Classical style. His music is traditionally divided into three periods. In the first period, roughly , the music shows grace and charm and resembles closely the styles of Mozart and Haydn. Begin-ning around 1803 with the Eroica Symphony, Beethoven s music becomes much more dramatic. Great works such as the Fifth Symphony, the Middle String Quartets, and the Violin Concerto arose in this period. From about 1812 to the end of his life, when Bee-thoven was almost completely deaf, he composed sublime and intensely personal works, such as the Ninth Symphony and the Late String Quartets, that were not always easy for his audiences to grasp at a first hearing.

25 Beethoven grew up in a musical family in Bonn, where his talents were recognized from a very early age. In 1792 he left for Vienna to study composition with Haydn, and he spent the rest of his life in that city. In his twenties he aborbed the influences of Mozart and Haydn, mastered their Viennese style. Just as he was beginning to make a name for himself in, Beethoven realized that he was starting to lose his hearing, and he composed his greatest and most revolutionary works while struggling with this burden. By the time he turned fifty Beethoven was known throughout Europe as the greatest living composer. Beethoven s influence on later music was tremendous; his works paved the way for the Romantic era, and all of the later composers of the nineteenth century felt themselves toiling in Beethoven s shadow. His music -- piano, chamber, and orchestral -- remains immensely popular today, and is still the standard by which great performers, ensem-bles, and conductors are judged. Top 10 Essential Beethoven CDs and MP3s 1 Symphony No Carlos Kleiber The most famous piece of classical music ever written. 2 Pathétique and Moonlight Piano Sonatas -- Alfred Brendel Beethoven s more intimate medium of expression. 3 Razumovsky String Quartets -- Takács String Quartet Revolutionary chamber works. 4 Symphony No. 9, Choral -- Herbert von Karajan An inspiring journey, culminating in the Ode to Joy. 5 Violin Concerto -- Wolfgang Schneiderhan, Eugen Jochum Inaugurating the era of the Romantic concerto. 6 Piano Concerto No. 5, Emperor -- Stephen Kovacevich, Sir Colin Davis The king of piano concertos. 7 Symphony No. 3, Eroica -- George Szell A revolutionary symphony. 8 Spring and Kreutzer Violin Sonatas -- Itzhak Perlman, Vladimir Ashkenazy The young composer at his most jubilant. 9 Late String Quartets -- Takács String Quartet Quartets that break all the rules. 10 Late Piano Sonatas -- Maurizio Pollini Complex works that set a new standard. bron: Classical CD Guide

26 7. Lev Tolstoj en De Kreutzersonate It is easier for a camel to go through the eye of a needle than for a rich man to enter into the kingdom of God Lev Tolstoj ( ) werd ten zuiden van Moskou geboren als zoon van een welvarende familie. Hij huwde op 34-jarige leeftijd de 16 jaar jongere Sonya Behrs, die zijn schrijven met toewijding ondersteunde en met wie hij een steeds onstuimiger huwelijk had. Na de publicatie Oorlog en Vrede en Anna Karenina was Tolstoj zeer succesvol. Daarna had hij te kampen met een diepe depressie en identiteitscrisis. Vanaf zijn 50ste schreef hij dan ook nagenoeg alleen maar religieuze en levensbeschouwelijke pamfletten, waarin hij zijn visie op het huwelijk, geluk en de zin van het leven trachtte uit te puren. In zijn novelle De Kreutzersonate, geïnspireerd door het vioolconcert van Ludwig van Beethoven, vertelt een man vanuit zijn eigen perspectief hoe hij zó verstrikt raakt in jaloezie, dat hij zijn huwelijk op dramatische wijze ontbindt. De novelle bevatte een voor die periode zó omstreden visie op liefde, passie en het huwelijk, dat die prompt werd verboden. Achtergrondartikels bij Lev Tolstoj en De Kreutzersonate 1. Levenslang in gevecht met zichzelf door Kristien Warmenhoven 2. De Kreutzersonate Lev Tolstoj door Achille van den Branden 3. Grootse documentaire over Lev Tolstoj in de maak door Dirk Leyman 4. Wat te doen? En hoe te leven? Tolstoj, Lev N. (NRC Handelsblad)

27 1. Levenslang in gevecht met zichzelf door Kristien Warmenhoven Op zijn vijftigste had Lev Tolstoj alles bereikt waarvan hij had gedroomd. Als schrijver van Oorlog en vrede en Anna Karenina vierde hij literaire triomfen. Zijn huwelijksgeluk had hem de rust gebracht om die magistrale romans te creëren. Het succes ervan was zo groot dat hij de rest van zijn leven onbezorgd kon blijven schrijven. En op dat moment begon hij te twijfelen aan de zin van zijn schrijverschap. Het was het begin van een ernstige crisis. Zijn hele bestaan kwam op losse schroeven te staan. Op het grote familielandgoed Jasnaja Poljana, omringd door zijn gezin en vele gasten, werd hij verteerd door eenzaamheid. Angst voor de dood wisselde af met de gedachte aan zelfmoord. Het duurde ruim drie jaar voor hij een uitweg vond. In de religie. Na zijn bekering is Tolstoj nooit meer de oude geworden. Als een soort dertiende apostel schreef hij voortaan alleen nog stichtelijke verhandelingen. De romankunst verwierp hij als goddeloos. Die was immers alleen maar gebaseerd op fantasie. Hij predikte een eigen christelijke heilsleer, die geluk op aarde beloofde in plaats van in het hiernamaals. Zijn moralistische brochures vonden gretig aftrek. Hij pleitte voor een fundamentele verandering van maatschappij, godsdienst en levenswijze. In literaire kringen deed het gerucht de ronde dat Tolstoj gek geworden was. Maar bewonderaars van de profeet van Jasnaja Poljana trokken in drommen naar het landgoed ten zuiden van Moskou om hem hulde te brengen. Een van zijn bezoekers was Anton Tsjechov. Die was jarenlang in de ban van Tolstoj s leer. Tot hij zijn dwaling inzag en schreef: Er huist meer liefde in elektriciteit en stoom dan in kuisheid en de weigering om vlees te eten. Uit zijn dagboeken blijkt dat Tolstoj leed aan een grenzeloos verlangen naar zelfvervolmaking. Al in zijn vroegste aantekeningen bindt hij de strijd aan met zijn zwakheden. En dat waren er nogal wat. Hij vond zichzelf aanstellerig, apathisch, bangelijk, besluiteloos, hoogmoedig, ijdel, instabiel, lui, altijd in de contramine, een naäper, te zelfverzekerd, zinnelijk en nog goklustig ook. Om zijn ondeugden te bestrijden legde Tolstoj zich allerlei beperkingen en leefregels op. Zijn leven lang bleef hij in gevecht met zichzelf. In de loop der jaren zou hij zich met meer of minder moeite alles ontzeggen waar hij vroeger op gesteld was geweest. Alleen zijn lusten kon hij niet de baas.

28 Lev Tolstoj was op zijn vierendertigste getrouwd met de achttienjarige Sonja Behrs, dochter van een hofarts. Voor hun trouwen had hij haar zijn dagboeken laten lezen. Hij wilde open kaart spelen over zijn ruige vrijgezellenbestaan. Het jonge meisje, afkomstig uit een beschermd milieu, was geschokt door de beschrijving van zijn erotische avonturen. Later ontwikkelde zij een ziekelijke jaloezie tegen alle vrouwen die hij vòòr haar had bezeten. De eerste twintig jaar van hun lange huwelijk waren idyllisch. Sonja was de ideale schrijversvrouw. Zolang er nog geen kinderen waren, hield zij haar man gezelschap bij zijn werk. En s avonds na het diner nam zij Tolstoj s plaats in achter de schrijftafel. Dan schreef zij zijn produktie van die dag over in het net. Hoe druk zij het later ook kreeg met haar kroostrijke gezin, dat bleef haar dagelijkse taak. Het kopiëren van Tolstoj s manuscripten was haar lust en haar leven. Er moest een loep aan te pas komen om de vele doorhalingen te ontcijferen. Het gekriebel in de kantlijn kon hij vaak zelf niet meer teruglezen. Iedere ochtend vond Tolstoj een schoon uitgeschreven kopie op zijn tafel. Die pende hij dan weer vol met nieuwe correcties. Het manuscript van Oorlog en vrede heeft zij zeven keer helemaal overgeschreven. Dit werk gaf Sonja een gevoel van verbondenheid met haar man, die in veel opzichten voor haar een vreemde bleef. Hij leefde zijn eigen leven en bood haar niet de warmte en kameraadschap waarnaar zij hunkerde. Alleen s nachts, wanneer hij haar hartstochtelijk beminde, voelde zij hem nabij. Overdag was hij weer de koel observerende kunstenaar. Hij houdt nooit echt van iemand, vertrouwde zij haar dagboek toe. In de achtenveertig jaar van hun huwelijk zou Sonja Tolstoj dertien kinderen baren. Vier ervan stierven jong. De zorg voor de kinderen, het huishouden, het landgoed alles kwam neer op haar schouders. Tolstoj ging volledig op in zijn eigen universum. Naarmate hij ouder werd, nam zijn neiging om zich af te zonderen steeds meer toe. Dat leidde tot problemen toen het gezin in 1880 naar Moskou verhuisde om de oudste kinderen te laten studeren. Tolstoj kon het stadsleven niet verdragen en vluchtte terug naar Jasnaja Poljana. Een oude dienstbode die hem daar aantrof, schudde haar hoofd en mopperde: U laat de gravin alleen met acht kinderen, terwijl u hier aan uw baard zit te plukken. Sonja raakte steeds meer vervreemd van haar man. Een passage uit haar dagboek spreekt boekdelen. Ik zou willen dat hij gezond was, maar hij verknoeit zijn maag de dokter beaamt het door dingen te eten die niet goed voor hem zijn. Ik zou willen dat hij artistiek werk deed, maar het enige dat hij schrijft zijn preken. Ik zou willen dat hij teder was, meelevend, vriendelijk, maar als hij niet geil is, is hij onverschillig.

29 Tolstoj ging ondertussen helemaal op in zijn nieuwe levenswijze. Hij beleed het principe van de armoede door links en rechts geld weg te schenken. Dit tot afschuw van zijn vrouw, die onder geen voorwaarden bereid was haar leven in betrekkelijke welstand op te offeren. Ook in zijn kleding koos Tolstoj voor eenvoud. Hij droeg een lange boerenkiel over een wijde broek. Op het eerste gezicht onderscheidde hij zich in niets van de boeren op zijn landgoed. Een oude man met een lange witte baard, de korte gedrongen gestalte gehuld in een schaapsvacht, zijn ietwat kromme benen gestoken in viltlaarzen. Maar de vlijmscherpe blik waarmee hij zijn omgeving opnam, verried hoezeer hij afweek. Waar hij moeilijk afstand van kon doen, was zijn uitgebreide bibliotheek. Net zomin als van zijn paarden, die hij tot op hoge leeftijd bleef berijden. Wel had hij de jacht afgezworen. Soms kon hij evenwel de verleiding niet weerstaan en trok hij er met zijn jongste dochter op uit om vegetarisch te jagen. Dan lagen ze urenlang in een greppel overvliegende vogels te bespieden. Met één doelstelling van zijn leer bleef Tolstoj eindeloos worstelen: het kuisheidsideaal. Hoezeer hij ook zijn best deed een kluizenaarsbestaan te leiden, telkens werd hij door Sonja in verzoeking gebracht. En nooit slaagde hij erin haar te weerstaan. Die zwakte rekende hij niet zichzelf aan, maar haar. En zo werd de kloof tussen hen nog dieper. Iedere middag ontving Tolstoj zijn gasten, tronend aan een tafel vol lekkernijen en bediend door personeel in livrei. De zedenmeester van Jasnaja Poljana schaamde zich voor zijn volgelingen om die halfslachtigheid. Hij voelde dat hij de knoop moest doorhakken en zijn huis verlaten om in het zweet zijns aanschijns zijn eigen brood te verdienen of als een pelgrim te gaan bedelen om een korst brood. Maar hij was nog niet zover. Op een zomeravond in 1887 werd op Jasnaja Poljana een uitvoering gegeven van Beethoven s Kreutzersonate. Tolstoj was tot tranen toe geroerd. Die nacht maakte hij hoezeer ook tegen zijn principes Sonja voor de dertiende keer zwanger. In hèm ontkiemde diezelfde nacht het idee voor een novelle, De Kreutzersonate, waarin hij zou afrekenen met zijn verleden. In een bezeten monoloog veegt de hoofdpersoon van dit verhaal de vloer aan met de idealen van de jonge Tolstoj. Huwelijk, liefde en trouw zijn niets dan perversiteit. Het gezinsleven is een opeenstapeling van walging, schaamte, verveling, vijandigheid, ruzies, afkeer en uitbarstingen van dierlijke hartstocht. Als de remmingen tussen twee mensen wegvallen, kan dat alleen maar leiden tot haat. En uit diepe haat heeft hij zijn vrouw vermoord. Nog voor het verhaal gepubliceerd werd, was het een sensatie. Het huwelijk van Tolstoj ging al over de tong, maar nu was het een publiek geheim geworden. Sonja voelde zich vernederd en gekwetst nu haar privéleven te grabbel werd gegooid.