LUMC open dag zaterdag 3 februari uur

Transcriptie

1 LUMC open dag zaterdag 3 februari uur Vandaag ieren we met elkaar het tweede lustrum an het LUMC en de totstandkoming an de unilocatie: Vijf gebouwen ormen tezamen het LUMC. Volg de oetstappen door drie an onze gebouwen en bekijk onze patiëntenzorg, onderzoek, onderwijs, opleidingen en bij- en nascholing. Parasitologie (11) Malaria Muggen, jeuk, slapeloze nachten. Verelend! Maar het wordt erger als je bedenkt dat er jaarlijks 1 tot 3 miljoen mensen, eelal kinderen, oerlijden als geolg an een muggenbeet. Malaria, een ziekte die door muggen an mens op mens wordt oergedragen, ormt nog steeds een enorme bedreiging oor de gezondheid an miljoenen mensen. Ga je naar werelddelen als Afrika, Azië of Zuid-Amerika, dan moet je je goed beschermen tegen die muggen en slik je pillen om infecties tegen te gaan. Vandaag zie je waarom deze oorzorgmaatregelen zo belangrijk zijn. Je krijgt antwoord op ragen als: Hoe kan het dat malaria nog steeds zo n grote bedreiging oor ons ormt en wat doet het LUMC en andere wetenschappers om de uitwerking an deze ziekte te erminderen?

2 LUMC lustrum opendag 2007 Een stukje oorlichting met medewerking an CarePlus.. Klamboes en een bijna niet an echt te onderscheiden muskiet als trekpleister.. Microscopen oor het kleine werk.. Jongeren konden zich ermaken met de educatiee spelen an de Nobel website

3 LUMC lustrum opendag 2007 Veel bezoekers en een ontspannen sfeer.. Er was eel interesse oor ons onderzoek.. Met name de fluorescerende parasieten in een leende mug trokken eel publiek.. Goh, wat zijn ze klein was een eel gehoorde reactie op de muggen..

4 LUMC lustrum opendag 2007 Leden an de Leidse Alumniereniging Geneeskunde toonden eel interesse.. Op de achtergrond de film die speciaal oor deze dag was gemaakt.. Eén an de zeldzame rustige momenten tijdens de druk bezochte opendag.. Nog een napraten oer een zeer geslaagde dag..

5 Malaria Malaria Groep; Afdeling Parasitologie, Leids Uniersitair Medisch Centrum Vind parasieten in de rode bloedcellen an de mens en leende (lichtgeende) parasieten in de muskiet Word zelf een parasiet of muskiet in ideogames en probeer te oerleen Vind het antwoord op de olgende ragen: 1. Wat eroorzaakt de ziekte malaria: een bacterie, een irus, een muskiet of iets anders? 2. Waarom steren er meer dan een miljoen mensen, oornamelijk kinderen in Afrika, aan malaria? 3. Waarom is er (nog) geen accin tegen malaria? 4. Wat moeten wij doen om ons te beschermen tegen malaria als we naar de (sub)tropen reizen? 5. Waarom is er weinig geld beschikbaar oor de ontwikkeling an nieuwe, goedkope medicijnen? 6. Waarom zijn er in Nederland maar een paar groepen die onderzoek doen naar nieuwe medicijnen en accins tegen malaria? 7. Van wie krijgt de Malariagroep an het LUMC geld oor het onderzoek en wat heeft het onderzoek tot nu toe opgeleerd? Zie de andere zijde oor de antwoorden

6 Malaria: antwoorden op de ragen 1. Malaria wordt eroorzaakt door een ééncellige parasiet (protozo). Het is dus geen bacterie of irus en de muskiet zorgt alleen oor de oerdracht an de parasiet an mens op mens. De parasiet lijkt erg op de cellen an ons eigen lichaam en het is daarom niet gemakkelijk medicijnen te ontwikkelen die specifiek de parasiet doden en niet onze eigen cellen aantasten. 2. Er is nog geen accin tegen malaria en medicijnen zijn aak te duur oor mensen die in malariagebieden leen. Daarnaast is de parasiet in staat resistentie te ontwikkelen tegen geneesmiddelen en de muskiet wordt steeds ongeoeliger oor bestrijdingsmiddelen. Boendien kennen eel gebieden waar malaria oorkomt een slechte gezondheidszorg en is de bestrijding an muskieten niet goed, oornamelijk door geld gebrek. 3. Het blijkt niet gemakkelijk om een accin tegen malaria te ontwikkelen. De parasiet die aak goed erborgen zit, is moeilijk bereikbaar oor ons afweersysteem en is boendien genetisch erg ariabel. De tot nu toe geteste accins, gebaseerd op stukjes an de parasiet (eiwitten) zijn niet effectief gebleken in het opwekken an een langdurige en eilige bescherming tegen malaria infecties. 4. Omdat malaria een leensbedreigende infectie kan zijn moeten we ons goed beschermen wanneer we in de (sub) tropen zijn. Bijoorbeeld d.m.. medicijnen (profylaxe) die, als we geïnfecteerd raken, de parasiet meteen doden maar het is ook erg belangrijk ons tegen muskietenbeten te beschermen. De parasiet kan immers resistent worden tegen medicijnen en daarnaast kunnen muskieten ook andere ziektes (bacteriën/irussen) oerdragen. Muskietenbeten kunnen ermeden worden door het slapen onder een klamboe, het dragen an bedekkende kleren en het gebruik an insectenwerende middelen die DEET beatten 5. Malaria treft oornamelijk de allerarmsten op deze aarde. De interesse an de farmaceutische industrie om een medicijn te ontwikkelen is daardoor relatief gering. Voor eel westerse landen is het toch een er an mijn bed ziekte. 6. Het antwoord op raag 3 is ook an toepassing op deze raag. Andere ziekten zoals kanker, hart- en aatziekten, (ogel) griep en Aids zijn in het Westen en Nederland belangrijker dan malaria en andere tropische infectieziektes. 7. Het malariaonderzoek an het LUMC heeft belangrijke inzichten opgeleerd in de biologie an de malaria parasiet, die gepubliceerd zijn in wetenschappelijke toptijdschriften zoals Nature en Science. Hoewel deze inzichten niet direct toepasbaar zijn geweest in de bestrijding an malaria, zijn de resultaten an deze studies belangrijk in het moeizame proces an de ontwikkeling an een accin of nieuwe medicijnen. Het onderzoek wordt bekostigd door de Nederlandse Oerheid (LUMC, Nederlandse Organisatie oor Wetenschappelijk Onderzoek, NWO) en ia subsidies an bijoorbeeld de Europese Unie en de The Wellcome Trust (Engeland).

7 Malariapreentie oor reizigers: geen steken laten allen Malariagroep, Afdeling Parasitologie, Leids Uniersitair Medisch Centrum MALARIABESMETTING Malaria is een infectieziekte die wordt eroorzaakt door ééncellige parasieten die ia een muggensteek in het lichaam terecht komen. Muggen an het geslacht Anopheles brengen de parasiet an de ene mens naar de andere. Malariamuggen gedijen het best in warme, liefst ochtige streken. Omdat een infectie met malaria dodelijk kan zijn, is een goede bescherming tegen het oplopen an deze ziekte erg belangrijk. Reizigers naar gebieden waar malaria oorkomt moeten daarom medicijnen (profylaxe) slikken en zich goed beschermen tegen muggensteken. MALARIAGEBIEDEN Malaria komt oor in de tropen en in een groot aantal subtropische gebieden. Het risico op een infectie kan locaal erg erschillen en is afhankelijk an o.a. temperatuur, hoogte, regenal en de aanwezigheid an muggen. De kans om malaria te krijgen, is in eel gebieden niet gering en neemt eerder toe dan af, o.a. als geolg an een stijging in resistente parasieten. MALARIA: DE ZIEKTE De mens kan geïnfecteerd worden door ier malariaparasieten, die erschillende ziekteerschijnselen kunnen eroorzaken. Infectie met Plasmodium falciparum (malaria tropica), is de meest oorkomende en de ernstigste en kan de dood tot geolg hebben. Kenmerkende ziekteerschijnselen zijn: koortsaanallen, gepaard met koude rillingen, transpiratie en soms hoofd-, spier- of gewrichtspijn. Aangezien deze erschijnselen in het begin moeilijk te onderscheiden zijn an een griepaanal, is het raadzaam om tijdens of na een erblijf in de (sub)tropen bij een 'grieperig' geoel en koorts een arts te raadplegen. malariaorm malariaparasiet erspreidingsgebied malaria tertiana Plasmodium iax/oale Zuid-Oost-Azië, Midden- en Zuid- Amerika, Ethiopië malaria quartana Plasmodium malariae zeldzaam malaria tropica Plasmodium falciparum tropisch Afrika, Zuid- Oost-Azië, Centraalen Zuid Amerika interal koortsaanallen 48 uur 72 uur onregelmatig ziekteerloop Mild tot ernstig Mild Ernstig PREVENTIE Gebruik an antimalaria-medicijnen Bij een bezoek aan de tropen is het belangrijk om als profylaxe medicijnen in te nemen tegen een malaria-infectie. De medicijnen doden de parasiet in de mens, na een beet an een infectieuze muskiet. Er zijn erschillende medicijnen zoals: Lariam, Niaquine (chloroquine), Fansidar en Malarone. De dosering an deze malariatabletten en hoelang men ze moet slikken kan erschillen. In Nederland geeft de Landelijk Coördinatiecentrum Reizigersadisering (LCR) adies oer welke malariatabletten in een bepaald land of gebied geslikt moeten worden. De LCR houdt o.a. rekening met de erblijfsduur, de resistentie an de parasiet en de mogelijke bijwerkingen an malariatabletten. Dit adies wordt door iedere GGD, Trael Clinic, accinatiepoli, (huis)arts of apotheker gehanteerd. Voorkomen an muggensteken Bescherming tegen muggensteken is erg belangrijk omdat de malariaparasiet resistent wordt tegen medicijnen. Boendien kunnen muggen ook andere ziekten oerbrengen. Men kan zich beschermen door: Buitenshuis bedekkende en fijngeween kleding te dragen en de (slaap)kamer muggenrij te houden door het gebruik an airconditioning of entilator. Een muskietennet (klamboe) te gebruiken, liefst geïmpregeneerd met een insecticide. Onbedekte lichaamsdelen in te smeren met muggenwerende middelen. De middelen met minstens 30% DEET (diëthyltoluamide) zijn het meest effectief. Geen accin Al heel lang wordt gepoogd een accin tegen malariaparasieten te ontwikkelen, maar dit blijkt echter erg lastig te zijn. Er is dus nog geen accinatie tegen malaria mogelijk. MEDICIJNEN Werking Medicijnen die als profylaxe worden oorgeschreen, doden de parasieten wanneer die in ons lichaam komen na een beet door een infectieuze mug. Deze middelen zijn gewoonlijk erg effectief en bij een juist gebruik an de medicijnen blijen er geen parasieten in het lichaam achter. Resistentie De malariaparasiet heeft echter een sterk ermogen tot het ontwikkelen an resistentie tegen medicijnen. Lange tijd is een an kinine afgeleid, synthetisch medicijn (chloroquine) gebruikt, maar helaas zijn de parasieten resistent geworden tegen dit goedkope medicijn. Daarom wordt tegenwoordig aak mefloquine (Lariam ) of atoaquon/ proguanil (Malarone ) als medicijn oorgeschreen.

8 Verzwakte malariaparasieten als accin tegen malaria: herkansing? Malariagroep, Afdeling Parasitologie, Leids Uniersitair Medisch Centrum WAAROM IS ER NOG GEEN VACCIN TEGEN MALARIA? De malariaparasiet is in staat zich te erbergen oor het immuunsysteem an de mens door oornamelijk binnenin (leer/bloed)cellen te leen. De parasiet is ook in staat het immuunsysteem te misleiden door steeds erschillende gedaantes aan te nemen wanneer de parasiet buiten de cellen in het bloed komt. Het immuunsysteem loopt daardoor steeds achter de feiten aan en is niet in staat een afdoende sterke afweer op te bouwen die de parasiet kan opruimen röntgenstraling WAT IS EEN VACCIN EN HOE WERKT HET? parasieten in een rode bloedcel (links) en in een leercel (rechts) Vaccins beatten een erzwakte ariant ( ) of een onderdeel ( ) an een infectieus organisme, dat het afweersysteem ( ) actieert en 'leert' hoe het moet reageren om de echte ziekmaker ( ) aan te pakken en op te ruimen zodra deze in het lichaam komt. IS DE ONTWIKKELING VAN EEN MALARIA VACCIN MOGELIJK? De tot nu toe ontwikkelde en geteste accins, die bestaan uit onderdelen (eiwitten) an de parasiet, zijn niet erg effectief. Echter, accinatie met leende parasieten, die erzwakt zijn m.b.. röntgenstraling, kan wel een effectiee afweer opwekken tegen een malaria-infectie. LUMC ONDERZOEKT DE MOGELIJKHEID VAN VACCINATIE MET VERZWAKTE PARASIETEN HET LUMC WERKT AAN DE HERKANSING VAN EEN MALARIAVACCIN GEBASEERD OP VERZWAKTE PARASIETEN Het LUMC heeft door middel an genetische modificatie (een gen is erwijderd uit het DNA an de parasiet) een erzwakte malariaparasiet ontwikkeld (in een malariamodel an muizen). Vaccinatie an muizen met deze erzwakte parasieten geeft een goede bescherming tegen een malaria-infectie Dit model wordt gebruikt om de mechanismen te ontrafelen die een beschermende immuunreactie kunnen oproepen Vaccinatie is dus mogelijk. Verzwakte parasieten die als een experimenteel accin gebruikt worden De productie an een effectief en eilig accin gebaseerd op bestraalde parasieten is helaas moeilijk te realiseren. Gezonde parasiet ermeniguldigt zich in de leer Verzwakte parasiet ermeniguldigt zich niet in de leer X DNA an parasiet Verzwakt door Verzwakt door röntgenstraling genetische modificatie Daarnaast wordt onderzocht of genetisch gemodificeerde, erzwakte malaria parasieten ook oor accinatie an mensen gebruikt kunnen worden Ziekteerschijnselen Geen ziekteerschijnselen Dit onderzoek werd mede gefinancierd door de Nederlandse Organisatie oor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO/ ZonMW )

9 Lumineuze malariaparasieten Malariagroep, Afdeling Parasitologie, Leids Uniersitair Medisch Centrum Inleiding In io imaging biedt nieuwe mogelijkheden om ziekten te bestuderen in kleine diermodellen zoals de muis. Deze technologie gebruikt de natuurlijke lichtproductie an fluorescerende of bioluminescerende (lichtgeende) organismen zoals de kwal of de uurlieg. Malaria: wat we hebben gedaan Malariaparasieten leen in bloed- en leercellen en in muggen. Ze zijn dus erg klein en moeilijk te bestuderen. Door middel an genetisch modificatie hebben wij in het LUMC lichtgeende (lumineuze) parasieten gemaakt. Door deze eigenschap zijn de parasieten eel beter waar te nemen en dus te bestuderen in cellen an leende muizen en muggen. De lumineuze parasieten werden gemaakt door stukken DNA (genen) die in de kwal of de uurlieg erantwoordelijk zijn oor lichtproductie oer te plaatsen in het DNA an de parasiet. Parasieten die fluorescerend groen licht (kwal) uitzenden zijn goed te bestuderen met behulp an de microscoop. Het licht an de uurlieg (bioluminescentie) is in de parasiet zwak en kan niet worden waargenomen met het blote oog. Met een ultrageoelige camera kan echter wel een goed beeld erkregen worden an de plaatsen/organen in geïnfecteerde dieren waar de parasieten licht produceren (zie figuur hieronder). Camera Camera Hoog Lichtdichte kamer Kwal: groene fluorescentie Vuurlieg: bioluminescentie Groene malariaparasieten Door genetische modificatie hebben wij parasieten gemaakt die groen fluoresceren tijdens de gehele leenscyclus of in specifieke leensstadia in de muis of mug. Fluorescerende parasieten in de leende mug Lichtgeende malariaparasieten Door genetische modificatie hebben wij parasieten gemaakt die licht uitzenden (bioluminesceren) in de muis of in de mug. Met een geoelige camera zijn in muggen en in leende muizen deze lumineuze parasieten te detecteren. Het signaal dat de camera weergeeft, is een indicatie oor het aantal parasieten, ariërend an blauw (geen/laag) tot rood (eel/hoog). Om een signaal te erkrijgen zijn slechts enkele parasieten nodig. De imaging techniek is niet schadelijk oor de muis en dezelfde muis kan op erschillende tijdstippen na infectie worden geanalyseerd. a b Lichtgeende (groen / geel / rood) parasieten in de organen (longen, milt, etweefsel) an een leende muis. H L Lumineuze parasieten in de leer an de muis De leer an de muis boen (a) is niet geïnfecteerd terwijl de muizen beneden laag (b) en hoog (c) geïnfecteerd zijn. Indiiduele parasieten zijn waar te nemen in de leer (d). c Laag H Als de bioluminescentie in de muis onder erschillende hoeken wordt gemeten, kan een 3-dimensionale weergae worden erkregen (zie d in figuur hiernaast). in de muggenmaag* speekselklier infectieuze orm Hoog Laag L d MUG MUIS a b Lumineuze parasieten in de mug De mug links (a) is niet geïnfecteerd met parasieten, de muggen rechts wel (b/c). De gehele mug geeft licht, maar de intensiteit is minder in de kop (blauw, b) dan in de rest an het lichaam (rood, c). c Indiiduele parasieten Conclusie Fluorescerende parasieten in het bloed an de muis * de grootste orm an de parasiet beindt zich in de muggenmaag en is 30 µm (= 0,03 mm) Lumineuze parasieten die licht uitzenden maken het mogelijk om de parasieten zichtbaar te maken in leende muizen en muggen, zelfs als ze in lage aantallen erborgen zitten in de organen. Deze parasieten kunnen dus helpen om meer inzicht te krijgen in de interacties an deze ziekteerwekker met cellen an de gastheer en op deze manier een hulpmiddel zijn bij de ontwikkeling an accins en nieuwe medicijnen tegen malaria. Dit onderzoek werd gefinancierd door de Nederlandse Organisatie oor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO/ ZonMW ), de Wellcome Trust en het LUMC Imaging Centrum.

10

11 Nieuwe gebouwen erbinden mensen Een spoor an oetstappen in de gangen oeren medewerkers, hun familie en rienden, zo n 3500 in totaal, op de Open Dag langs de kerntaken an het LUMC: patiëntenzorg in gebouw 1, onderzoek in gebouw 2 en onderwijs, opleiding en nascholing in het splinternieuwe gebouw 3. Zo n dag is goed oor de sfeer in het huis, indt een collega. door MASJA DE REE, foto s MARC DE HAAN In het souterrain an het Onderzoeksgebouw produceert een manshoge freesmachine een speciaal kunststof kurkje, bedoeld om fl essen acuüm af te sluiten. Vroeger maakte de afdeling Instrumentele Zaken deze hulpstukjes met de hand. Daar deden ze een half uur oer. Als je ze sterk ergroot, eranderen de kleinste beestjes in angstaanjagende monsters. En je kunt er nog ziek an worden ook. De malariamug brengt de malariaparasiet oer. Die komt in je bloed als je geprikt wordt en is alleen door de microscoop te zien. Zo gaat het nou, als je geopereerd moet worden. In gebouw 1 zijn presentaties oer de patiëntenzorg te zien: er is een intensie care, een erloskamer en een ok-centrum nagebouwd. Bij hartziekten doet een assistent op een pop oor, hoe je een hart kunt dotteren door een slangetje ia de lies in het lichaam te brengen. Vanuit de zonoergoten loopbrug tussen gebouw 1 en 2 is mooi te zien dat het lumc nu echt erbonden is, zoals het motto an de dag luidt. Patiëntenzorg, onderzoek en scholing op één unilocatie, niet meer los te zien an elkaar. In het Onderzoeksgebouw wacht heel eel informatie oer cellen, dna en anatomie en bijoorbeeld het antwoord op de raag wat een schadelijk milieu met ons lichaam doet. In het prachtige Onderwijsgebouw, waar de bezoeker uitkomt na een tocht langs een reusachtig buizenstelsel in de kelders, zijn de openbare colleges een hoogtepunt. Met de Open Dag iert het lumc ook zijn tweede lustrum en een feestje werd het. Mede dankzij de ele lumc-ers en studenten die zich rijwillig inzetten. Zij maakten de dag met hun persoonlijke uitleg tot een groot succes. De orthopedisch chirurg doet het misschien dagelijks, maar een gat in een bot boren, is moeilijker dan je denkt. Kinderen erschonen een baby in de coueuse. Hij mag er niet uit, dat zou eel te koud zijn. De kleinste luiertjes zijn oor kindjes an 500 gram. Onderwijs en wetenschap. In de Burumazaal an het Onderwijsgebouw wordt de bezoeker tijdens één an de openbare colleges een blik gegund in de onderzoekswereld. [14] 10 februari 2007 nummer 2