Inhoud. Koerier 4, april 2002

Transcriptie

1 Inhoud Koerier 4, april Excursie naar het Catharina-ziekenhuis De LEX organiseerde een excursie naar het Catharina-ziekenhuis in het noorden van Eindhoven. Ongeveer twintig man kregen o.a. een excursie en een lezing van een klinisch fysicus. 24 Het geheim van AQT Alquin Stevens, AIO bij vakgroep AQT, vertelt over SCEPTER. Hierbij wordt de oppervlaktechemie van deeltjes die leiden tot etsen bestudeerd om de fysische grondslagen achter het etsen te begrijpen. 42 Ik heb getwijfeld over België... Dat het bestuur altijd verder gedropt wordt dan de rest van de groepen was bekend. Maar dat ze echt in België gedropt zouden worden, hadden ze niet verwacht. Penningmeester Robert Vrancken geeft een uitgebreid verslag. C O L O F O N En verder Redactioneel 3... In Perspectief gezien 4... Mogen wij even STOORen 7... Interne stage-enquêtes De ingebouwde potentiaal in polyleds SCOOTER goes D-NIGHT Bierige glazen, glazige ogen Borrelexcursie naar Verviers Atomic Bombermannnnnnnn!! Duurzaam ondernemen meer dan technologie alleen Er zijn geen problemen, slechts oplossingen Lunchlezing Shell De Koerier is een periodiek, uitgebracht door de studievereniging voor Technische Natuurkunde Johannes Diderik van der Waals, in samenwerking met STOOR, beide gevestigd aan de faculteit der Technische Natuurkunde van de Technische Universiteit Eindhoven. De Koerier verschijnt zes maal per jaar en is te vinden in de bakken onderaan de trap bij de loopbrug, bij het eerste- en tweedejaars practicum, in de bakken bij de loopbrug in het Cyclotron en in de Van-der-Waalskamer. De Koeriercommissie bestaat uit: Kim van Ommering (voorzitter), Rody Brinkhof (STOOR), Han Crijns, Arjan Hamelinck, Coen Eerstejaarscolumn: De ALV Alex Vermeulen Strong starting vortices De Hindenburg: de Explosieve toekomstdroom Light in the Dark Wat er zoal gebeurde tijdens de ALV Thales op de RADAR Big Robert Met bier voor de TV, op zoek naar inspiratie Excursie LUC Activiteitenagenda & Adverteerdersindex Loermans, Cor Klaasse Bos en Thomas van Gils Van-der-Waalskamer: Ng 0.01 Postbus 513, 5600 MB Eindhoven, Tel: ( )4379, mail@vdwaals.nl. STOOR-kamer: Kamer Ng 0.04, Postbus 513, 5600 MB Eindhoven, tel: ( )4308, STOOR@phys.tue.nl. Kopij: voor de deadline in het Koerierpostvak op de Van-der- Waalskamer of per naar Koerier@vdwaals.nl 4 e editie, jaargang 42, april 2002 De deadline voor Koerier 5 jaargang 42 is: 25 april

2 ACTIVITEITEN REDACTIONEEL IN PERSPECTIEF GEZIEN Redactioneel door Kim van Ommering In Perspectief gezien ACTIVITEITEN door Thijs Knaapen REDACTIONEEL IN PERSPECTIEF GEZIEN Thomas zal zorgen dat de belangen van de eerstejaars ook goed vertegenwoordigd zullen blijven in de Koerier Daar zit je dan, een uur voordat de Koerier af moet zijn. Het enige wat nog moet gebeuren is een redactioneel schrijven. Maar wat doe je dan als je echt 0,0% inspiratie hebt? Juist, je gaat maar beschrijven wat er om je heen gebeurt. Rody zit achter de computer te Bombermannen, was te verwachten Alex is zowaar iets nuttigs aan het doen, maar eigenlijk kan dit toch niet door de beugel om redenen die ik wegens privacy zal verzwijgen. Rikkert zit op de bestuurstafel en biedt aan om als oud-redactie een redactioneel te schrijven. Dit houden we in gedachte voor de volgende keer. Rody begint te schelden, termen die wegens persoonlijke censuur zelfs niet in een redactioneel kunnen verschijnen. Piet legt uit wat er met de printer aan de hand is. Moge hij snel genezen Dit is nu het leven van een commissaris Koerier op vrijdagmiddag. Boeiend hè. Deze Koerier staat boordevol onzin om de serieuze stukken te compenseren. Wat dat laatste betreft heeft de LEX namelijk deze keer goed zijn best gedaan, waardoor er twee verslagen van excursies en twee verslagen van lezingen zijn. Ook zijn er weer twee vakgroepen die een bijdrage hebben willen leveren: experimentele atoomfysica en quantum elektronica (AQT) en gasdynamica (GDY). Wonder boven wonder hebben we deze keer niet eens één, maar zelfs twee stukjes van Scooter, na hun wegblijven de laatste Koeriers. Tot slot wil ik nog even de aandacht vestigen op onze twee nieuwe commissieleden, namelijk Cor Klaasse Bos en Thomas van Gils. Cor zal zich voornamelijk bezig gaan houden met het grafische werk. Hij heeft voor enkele foto s gezorgd in deze Koerier en hij heeft zelfs de kaft gemaakt! Thomas zal zorgen dat de belangen van de eerstejaars ook goed vertegenwoordigd zullen blijven in de Koerier. Hij heeft een nieuwe column geïntroduceerd: de eerstejaarscolumn. Elke Koerier zal een andere eerstejaars hier een stukje gaan schrijven. Om het spits af te bijten heeft Thomas zelf de eerste keer iets geschreven over hoe het is als eerstejaars op een ALV. Rest mij alleen nog jullie veel plezier te wensen bij het lezen van deze Koerier. Het is alweer een tijdje geleden dat ik verslag heb gedaan van de dingen die in het blad Perspectief te zien zijn en inmiddels hebben er weer een wat leuke artikelen ingestaan. Zo stond er bijvoorbeeld iets in over het variëren van straatverlichting op de snelweg. Op die manier kan de lichtsterkte geoptimaliseerd worden, wat resulteert in maximaal zicht op de weg. Robots blijven ook altijd interessant. Alsof het zo uit een verhaal van Jules Verne is geplukt, is het tegenwoordig mogelijk om met een robot de zeebodem af te zoeken naar pijpleidingen, kabels, scheepswrakken en verloren lading. Leuk speeltje niet? Terug naar onze eigen mooie vereniging. In de afgelopen tijd heeft bij Van der Waals het leven natuurlijk ook niet stil gelegen. Wat er precies gebeurd is, staat natuurlijk beschreven in de Koerier die je nu voor je hebt liggen. Aan mij is wel de eer om iets te vertellen over de heuse Oranjedag die het bestuur op vrijdag 1 februari heeft georganiseerd. Een aantal leden had gevraagd of er een kaartje naar Willem-Alexander en Máxima gestuurd kon worden ter gelegenheid van hun huwelijk, dat 2 februari voltrokken zou worden. Vandaar dat het bestuur de keuken indook om koekjes met oranje glazuur te maken. Deze koekjes, gecombineerd met ranja, brachten de stemming er helemaal in voor degenen die de kaart wilden tekenen. Op deze kaart was een mooie collage gemaakt van alle oranjegezinde attributen die binnen onze vereniging aanwezig zijn: onze computer Máxima, de Spreuk van de Week die volledig in stijl was, het portret van Beatrix en Claus, noem maar op. Het bestuur was in oranje outfit, en had iedereen gevraagd ook in het oranje langs te komen. De mensen die inderdaad gehoor gaven aan dit verzoek werden hiervoor beloond met een borrelbon in de gepaste kleur oranje. Helaas hebben wij tot op de dag van vandaag nog geen reactie gehad van het bruidspaar. Verder wens ik je veel leesplezier met de rest van deze Koerier en ook met de activiteiten die nog op het programma staan voor de komende tijd, zoals een N-feest, de Management Trainingsdagen, alweer een Barabascantus, de gesprekkendagen en de Bata-444-race. Verslagen van deze activiteiten zijn natuurlijk weer te vinden in de volgende Koerier. Nu heb je in ieder geval nog genoeg te lezen in deze Koerier, dus ik zal je niet langer ophouden. Thijs Knaapen is voorzitter van SVTN J.D. van der Waals. Elke Koerier vertelt hij wat er op dit moment speelt binnen de vereniging 2 3

3 Mogen wij even STOORen door Rody Brinkhof De tentamenperiode loopt op zijn einde. Ik hoop dat ik persoonlijk na afloop kan zeggen dat ik toch nog één vak gehaald heb, maar dat zal nog zeker het nodige bloed, zweet en tranen gaan kosten. Ik hoop dan ook dat de lezer zijn tentamenperiode een heel stuk beter is doorgekomen. Na de tentamenperiode gaat het leventje op N-laag natuurlijk gewoon door en dus gaat STOOR ook verder met haar bezigheden. Zo is het P-mentorenproject van afgelopen jaar bijna afgerond en zullen binnenkort de uitnodigingen voor de PP-info+ de deur uit gaan. Voor dit alles is wel een organisatie nodig met voldoende mensen. Daarom bij deze de mededeling dat Cindy Penners STOOR na ruim anderhalf jaar bewezen diensten gaat verlaten om zich in het Maastrichtse op haar externe stage te storten. Cindy: bedankt! Met vier mensen is het veel prettiger werken en dus bij deze ook de mededeling dat wij derhalve op zoek zijn naar een vierde persoon (man/vrouw) die ons team wil komen versterken. Mocht je belangstelling hebben of zo iemand kennen, meld je dan voor vrijdag 12 april bij STOOR om een sollicitatiegesprekje af te spreken. Wij zijn op zoek naar iemand die minimaal een jaar bij de organisatie kan blijven werken om een stukje continuïteit te waarborgen. Verder is een stukje interesse in het reilen en zeilen van de faculteit en haar bevolking (met name de studenten dus) een vereiste. Tijdens de laatste P-raadsvergadering is gebleken dat de instructies slecht bezocht worden, met name op de vrijdagmiddag. Studenten menen dat ze thuis efficiënter kunnen werken, maar doen ze dat dan ook? Gezien de resultaten wordt daaraan terecht getwijfeld, zeker als bekend is dat het aantal uren zelfstudie de laatste jaren drastisch is gedaald. Uit eigen ervaring kan ik echter zeker het nut van instructies zien. In deze Koerier kunnen jullie weer een stageverslag aantreffen. Corine Fabrie heeft drie maanden bij onze vrienden om de hoek in het NatLab van Philips gewoond en daar de nodige metingen gedaan aan polymere light emitting diodes (polyled s). Verder in deze editie ook een uitwerking van de enquêtes die een student moet invullen na afloop van zijn interne stage. Tenslotte laat ook de faculteitsraad weer van zich horen. Veel leesplezier met de rest van deze Koerier! Wat betreft het publicatiebord: iedereen heeft al wel gemerkt dat het niet zo snel gaat. De PC is in ieder geval beschikbaar, nu alleen nog de afronding: hij moet geplaatst worden in het bord. Dat neemt weer de nodige praktische problemen met zich mee waar ik de lezer niet mee wil vermoeien. Ik kan wel garanderen dat het halverwege het derde trimester draaiende is. Vanuit de PP-raad is de vraag om meer vergaderingen gekomen. Nu wordt er slechts eenmaal per trimester met de docenten van gedachten gewisseld en de PP-raadsleden hebben goede ervaringen gehad met de P-raadsvergaderingen van vorig collegejaar, die veel frequenter plaatsvinden. Mevrouw Feiner heeft aangegeven om te kijken of dit mogelijk is. We houden jullie op de hoogte. 4 5

4 FACULTEIT STOOR Interne stage-enquêtes door Rody Brinkhof Het is de bedoeling dat elke student Technische Natuurkunde in zijn curriculum een stage van 9 studiepunten doet op de faculteit. Als de stage is afgerond, moet de student om zijn studiepunten te krijgen een stage-enquête invullen. Deze enquêtes worden vervolgens naar STOOR gestuurd, waar ze eens per jaar worden geëvalueerd. Aangezien het al een tijdje gebruikelijk is om dit in Koerier 4 te doen, wijk ik niet van de traditie af. De verwerkte enquêtes betreffen stages die zijn afgerond tussen februari 2001 en maart In totaal zijn er 44 enquêtes binnengekomen, maar niet elke student heeft alle vragen beantwoord. Vandaar de onvolledigheid van sommige resultaten. de capaciteitsgroep waar je je stage doet. De verdeling over de capaciteitsgroepen staat weergegeven in tabel 1. De bezigheden zijn natuurlijk afhankelijk van de capaciteitsgroep, waarin je stage loopt. Zo zul je bij FIK bijvoorbeeld meer bezig zijn met programmeren dan bij PFY en bij ETP meer met meten dan bij KTN, waar je weer veel theoretisch werk en literatuuronderzoek doet. Als je dan los van de groep, waarin de studenten stage hebben gelopen, naar de bezigheden vraagt, dan vind je figuur 2. In figuur 1 is de generatieverdeling te zien van de mensen die gedurende het afgelopen jaar een interne stage hebben afgerond. Net als vorig jaar was er ook nu weer één genie, dat wist te Figuur 2: De tijdsindeling van het onderzoek Figuur 1: Generatieverdeling van de studenten melden dat hij of zij in het derde jaar begonnen is met studeren. Voor de rest is het verloop van deze grafiek redelijk normaal. Belangrijk voor de werkzaamheden is natuurlijk Een voldoende resultaat levert 9 SP op en duurt dus volgens het boekje 360 uur; uitgaande van een 40-urige werkweek ben je dus 9 weken fulltime bezig, ofwel 2 maanden, ofwel 90 halve dagen. In figuur 3a staat de duur in maanden van de stage (opgesplitst in het meetgedeelte en het verslag) en in figuur 3b de duur in aantal halve dagen (idem). Houd er bij het beschouwen van deze plaatjes wel rekening mee, dat sommige studenten om de zomervakantie (= 8 weken) heen hun stage hebben gedaan. 6 7

5 FACULTEIT STOOR FACULTEIT STOOR Capaciteitsgroep Afkorting Aantal Theoretische en Experimentele Atoomfysica en Quantummechanica AQT 2 Elementaire Processen in Gasontladingen EPG 1 Evenwicht en Transport in Plasma s ETP 7 Fysische Informatica en Klinische fysica FIK 3 Fysica van Nanostructuren FNA 6 Fysica van Oppervlakken en Grenslagen FOG 1 Fysica en Toepassingen van Versnellers FTV 2 GasDYnamica GDY 6 HalfGeleiderFysica HGF 2 Klassieke Theoretische Natuurkunde en grondslagen KTN 1 Lage TEmperaturen LTE 5 PolymeerFYsica PFY 2 fysica en Toepassingen van IonenBundels TIB 1 Tabel 1: Verdeling over de capaciteitsgroepen Figuur 3a: Duur van de stage in maanden Figuur 3b: Duur van de stage in halve dagen Ook de weekindeling scheelt per student. Er is er één geweest die in de zomervakantie fulltime (10 halve dagen per week) heeft gewerkt, maar er zijn er ook die slechts 4 halve dagen per week stage hebben gelopen. In figuur 4 staat hiervan een grafische voorstelling. Figuur 4: Aantal halve dagen per week De studenten konden hierbij aangeven of ze het aantal halve dagen dat ze per week stage hadden gelopen, voldoende vonden of niet. Er waren maar 3 mensen die vonden dat ze te weinig stage hadden gelopen. Bij hen was het vooral een motivatieprobleem. De stage-uitloop kent over het algemeen verschillende redenen. De meerderheid van de studenten (18) geeft aan dat het hun eigen schuld is. 6 studenten geven de schuld aan de opdracht en 2 aan de begeleiding. Een reden hiervoor is waarschijnlijk de slechte bereikbaarheid van de begeleiding. Verder had een aantal mensen materiaalpech, maar toch de wens om iets te meten, waardoor de stage is uitgelopen. Op de vraag of men het erg vindt dat de stage wat betreft het aantal halve dagen langer heeft geduurd, reageerden 26 studenten, dat ze dit niet erg vonden. De overige 8 reagerende studenten vonden het wel erg. Op de vraag of men het erg vindt dat de stage wat betreft het aantal maanden langer heeft geduurd, liggen de kaarten zoals gebruikelijk heel anders. 19 studenten vonden het niet zo erg, 17 echter WEL. De voornaamste reden is hier dat men door de stage in de knoei komt met de vakken die men graag wil volgen. Een tentamenperiode vergt namelijk zoveel tijd dat je weinig overhoudt om aan je stage te besteden. Mensen die het niet erg vonden, reageerden vooral dat ze het leuk vonden en dat het daarom niet erg was dat het langer dan bedoeld duurde. Een stage loop je niet helemaal in je eentje: je krijgt een begeleider toegewezen, die over het algemeen AIO is. Als je vragen hebt kun je bij hem of haar terecht. In de enquête wordt ook gevraagd de begeleider te beoordelen. 22 studenten vonden de begeleiding GOED, 16 zelfs UITSTEKEND. Er was echter één student die zijn begeleiding slechts REDELIJK vond en 3 kenden het predikaat MATIG toe. In alle gevallen (uitstekend t/m matig) heeft dit waarschijnlijk te maken met de bereikbaarheid van de begeleider als er vragen of problemen waren. In vergelijking met vorig jaar is dit een hele vooruitgang. Bij het afronden van de stage krijg je een cijfer. De cijfers zoals die het afgelopen jaar gegeven zijn, staan in figuur 5 weergegeven. Figuur 5: De eindcijfers Als je nu een gemiddelde stage bekijkt, hoef je je om de begeleiding (goed tot uitstekend) en het cijfer (8) dus geen zorgen te maken. Houd echter wel de duur van de stage in de gaten, want het afgelopen jaar was men in totaal toch bijna 8 maanden bezig! Per week zal het ongeveer 6 halve dagen in beslag nemen. Mocht je nog vragen hebben of meer informatie over een bepaalde capaciteitsgroep willen, dan kun je altijd bij STOOR binnenlopen. Natuurlijk kun je ook naar de betreffende groep toe gaan. Elke groep is dolblij als ze iemand een stage kunnen aanbieden en dus zullen ze je graag te woord staan. 8 9

6 NATUURKUNDE De ingebouwde potentiaal in polyleds door Corine Fabrie Stageverslag Het onderwerp van mijn externe stage bij Philips Research (NatLab) in de groep Polymers & Organic Chemistry was de ingebouwde potentiaal in polymeren licht emitterende diodes (polyleds). In figuur 1 is schematisch een polyled afgebeeld. Op een substraat van glas wordt een laag indiumtin-oxide (ITO) aangebracht. ITO wordt met name als anode gebruikt omdat het transparant is voor het licht dat door het polymeer uitgezonden wordt. Het polymeer dat het licht emitteert is ingeklemd tussen een dunne film metaal met een lage werkfunctie, die ondersteund wordt door een laagje aluminium en een polymeren transportlaag. Figuur 1: Schematische representatie van een polyled Deze twee laagjes zorgen aan de ene kant voor de injectie van gaten en aan de andere kant voor de injectie van elektronen in het licht uitzendende polymeer. Onder invloed van een aangelegd potentiaalveld worden deze elektronen en gaten door het emitterende polymeer getransporteerd. Wanneer een elektron en een gat elkaar tegenkomen, kunnen deze recombineren tot een singlet of triplet exciton. Een polyled kan nu licht uitzenden door het stralende verval van een singlet exciton. Eén van de verschillen tussen het onderzoek op een universiteit en bij een bedrijf is volgens mij de afstand tot een daadwerkelijk product. Zo worden polyleds onder andere al gebruikt voor de displays van mobiele telefoons. Daardoor kon ik, toen mijn ouders aan me vroegen wat ik voor onderzoek deed op het NatLab, al wijzend op het schermpje van mijn vader zijn telefoon vertellen, dat het de bedoeling is om in de nabije toekomst kleuren displays te maken door, net als bij een televisie de drie kleuren rood, groen en blauw te gebruiken. Tot op heden is echter de levensduur van de polymeren die blauw licht emitteren nog een probleem. Een telefoon met een kleuren beeldscherm is leuk, maar dan moet deze wel langer dan een paar dagen licht uitzenden. In de groep Polymers & Organic Chemistry wordt daarom gezocht naar een parameter die informatie verschaft over onder meer de levensduur van een polyled. Omdat dan niet steeds de tijdrovende levensduurmetingen gedaan hoeven te worden. De ingebouwde potentiaal leek een geschikte kandidaat. In eerste orde benadering is die potentiaal af te schatten door het verschil in werkfuncties van de anode Φ An en de kathode Φ Ca. In figuur 2 zijn deze werkfuncties afgebeeld, tevens zijn afgebeeld het Highest Occupied Molecular Orbit (HOMO) en het Lowest Unoccupied Molecular Orbit (LUMO). In de situatie die in de figuur geschetst is, staat er over de polyled een biasvoltage die hoger is dan de ingebouwde potentiaal. In deze situatie kunnen de gaten NATUURKUNDE in het HOMO- en de elektronen in het LUMO-niveau geïnjecteerd worden. Uit de figuur blijkt dat het Fermi-niveau van de twee elektroden niet samen hoeft te vallen met het HOMO- respectievelijk LUMO-niveau. Wanneer dit het geval is, treedt er een injectiebarrière op voor zowel de gaten E h als voor de elektronen E e. Het gevolg is dat de ingebouwde potentiaal ook afhankelijk is van het polymeer f(polymer) dat gebruikt wordt. De formule voor de ingebouwde potentiaal is nu als volgt: V bi Stageverslag ( Φ Φ ) f ( polymer) = 1 An Ca (1) e waarin V bi de ingebouwde potentiaal is en e de grootte van de elementaire lading. Voor elk polymeer is dus in principe een andere waarde van de ingebouwde potentiaal te verwachten. Vandaar dat ik de waarde van die potentiaal voor onnoemelijk veel devices heb bepaald. De ene keer was er namelijk een andere kathode gebruikt, terwijl er een andere keer een ander polymeer tussen de elektroden zat. Ondanks de hoeveelheid data was er echter geen correlatie te ontdekken tussen de ingebouwde potentiaal en de levensduur van een polyled. Er zijn ontzettend veel verschillende configuraties voor een polyled mogelijk. Stuk voor stuk worden die getest om inzicht te krijgen in de geheimen van de complexe en chaotische eigenschappen van een polyled. Op het NatLab staan dan ook kasten vol devices. Naar wat ik gehoord heb, verloopt de zoektocht naar de geheimen der natuur op de universiteit ietwat anders. Op een universiteit wordt een sample gemaakt waarvan vervolgens alle relevante fysische parameters bepaald worden. De resultaten van de metingen worden geanalyseerd en aan de hand van de conclusies wordt daarna Figuur 2: Een diagram met de energieniveaus van een polymeer dat ingeklemd is tussen twee metallische elektroden een volgend verbeterd sample ontworpen. Naar mijn mening komt dit verschil in werkwijze doordat de doelstellingen anders zijn. Op het NatLab wordt geprobeerd om een nieuw product te ontwerpen, terwijl een universiteit wil weten hoe de wereld om haar heen in elkaar zit. Met deze kennis wordt een poging gedaan om nieuwe technologieën te ontwikkelen waarmee de industrie uiteindelijk nieuwe producten kan ontwerpen

7 ACTIVITEITEN Excursie ACTIVITEITEN Excursie Excursie naar het Catharina-ziekenhuis door Lindy van Velzen en Cindy Penners (namens de LEX-commissie ) Maandag 17 december 2001 om half 4 was het dan zo ver: De eerste excursie georganiseerd door de LEXcommissie ging van start. Met ongeveer vijftien man vertrokken we vanaf N- laag naar het noorden van Eindhoven, naar het Catharina-ziekenhuis (onder andere om te proeven hoe goed de keuken daar was). Bij het Catharina-ziekenhuis werd de groep met nog een aantal actieve leden van Van der Waals versterkt, zodat we uiteindelijk met het trotse aantal van twintig man (en vrouw uiteraard) klaarzaten om naar de eerste lezing te luisteren. tot de radiotherapie gerekend worden en alles wat daarbij komt kijken. Dit was niet alleen een interessant verhaal om naar te luisteren, maar tevens een inleiding op wat we allemaal te zien zouden krijgen tijdens de rondleiding die ons nog te wachten stond. Voordat de tweede lezing gegeven werd, was het tijd voor koffie en thee. Voordat iedereen zijn/haar drankje op had ging een enthousiaste Willy Hummel al vertellen over haar vakgebied, namelijk de radiodiagnostiek. Dit is een ander gebied in het ziekenhuis, waar ook ioniserende Tenslotte kregen we nog het echte werk te zien, de ruimtes waar de werkelijke bestralingen plaatsvinden. Je moet erbij zijn geweest om te weten hoe indrukwekkend het geheel was de weg wist in deze keuken. ( Hé, hoe kom je aan die mayo? Shit de servetten vergeten. Waar is het zout?) Tijdens het eten werden de verschillende meegemaakte horrorverhalen opgehaald. De een nog gruwelijker dan de ander. Er werd natuurlijk ook nog nagepraat over de lezingen en ook werden de aanwezige medewerkers van het ziekenhuis van alles gevraagd over de fysica in hun werk. De fysici vertelde hier maar al te graag en enthousiast over. En dan nu ging het gebeuren, de rondleiding ging beginnen. In drie groepen verdeeld werd de afdeling Radiotherapie uitvoerig bekeken. Alle plekken die een patiënt in principe ook doorloopt bij een bezoek aan deze afdeling, plaatsvinden. Je moet erbij zijn geweest om te weten hoe indrukwekkend het geheel was. Al met al mag het een geslaagde excursie genoemd worden. Als dank voor het geïnvesteerde werk en de moeite kregen de drie rondleiders (waarvan er dus een de eerste spreker was) een pot Sittardse chocolaatjes en een fles Van-der-Waalswijn. Willy had deze presentjes al eerder in ontvangst genomen, omdat zij ons voor het eten al verlaten had. Na een relatief korte, maar zeer interessante excursie ging iedereen per fiets of te voet weer voldaan naar huis. De eerste lezing werd gegeven door een klinische fysicus van het Catharina-ziekenhuis zelf. De persoon in kwestie had pas die dag de presentatie in elkaar gezet. Ondanks dat was het toch een goede presentatie. We werden ingelicht over de verschillende technieken die straling wordt toegepast, maar dan met veel kleinere dosis als bij de radiotherapie. Bij de radiotherapie is het immers de bedoeling om ongewenst weefsel te vernietigen met behulp van straling, terwijl men in de radiodiagnostiek alleen straling gebruikt om een plaatje te maken. Willy vertelde over de verschillende technieken waarbij met behulp van ioniserende straling medische plaatjes gemaakt worden. Verder gaf ze nog uitleg waar een klinisch fysicus op dit gebied zich onder andere mee bezig houdt, zoals kwaliteitscontrole, aanschaf van nieuwe apparatuur en de overgang naar digitale technieken. Na de overload van informatie van beide lezingen werd het tijd om de keuken van het ziekenhuis te testen. (Resultaat: zeer goed!!) Het werd snel duidelijk dat niet iedereen meteen werden bezocht. Als eerste bekeken we de mouldingroom, waar voor elke patiënt maskers en andere afschermattributen werden gemaakt om ervoor te zorgen dat de patiënt precies in de juiste positie ligt tijdens de bestraling en er ook niet meer dan nodig bestraald wordt. Vervolgens kregen we de simulatieruimte te zien, waar met behulp van zwakke straling (zoals ook gebruikt in de radiodiagnostiek) gekeken wordt of alle instellingen en posities kloppen om het juiste plekje te raken met de straling. Tenslotte kregen we nog het echte werk te zien, de ruimtes waar de werkelijke bestralingen 12 13

8 DISPUTEN Scooter SCOOTER goes D-NIGHT door Ton Geubbels Lang niks meer van SCOOTER gehoord? Rustig maar, alles komt goed. Dit komt alleen door het feit dat elk lid van SCOOTER wel erg lam is en dus liever een biertje drinkt dan een stukje schrijft voor de Koerier. Zo ook ik eigenlijk, maar in een vlaag van verstandsverbijstering had ik ineens zin om een verslagje te schrijven van de laatste activiteit waar SCOOTER aan mee heeft gedaan. SCOOTER kan natuurlijk niet afwezig zijn bij een ontzettend kix studenten-event als D- NIGHT. Dat is dan natuurlijk ook niet gebeurd. Nu zal niet iedereen kunnen geloven dat leden van SCOOTER, buiten kansloos aan de bar hangen in de Salon en bombermannen in de Van-der-Waalskamer, sportieve prestaties kunnen neerzetten. In de nacht van 7 op 8 februari heeft SCOOTER bewezen dat deze gedachte geheel onterecht is. Wij hebben namelijk een punt gehaald en zelfs een keer gescoord! Dit waren de uitslagen: - SCOOTER hoeft zijn eerste wedstrijd pas te spelen om 0:15 uur. Tot dan komen we de tijd wel door met bier drinken - SCOOTER-een of ander nuchter team: Dat bier ligt wel zwaar op de maag als je moet voetballen. Ff een sport-energy proberen - SCOOTER-ODEC (Onafhankelijk Dispuut Eindhovense Cafebezoekers): Sport-energy werkt niet. Dan maar weer bier - SCOOTER-Simon Stevin 2: Ging goed man! Het eerste punt is binnen. Dat moet gevierd worden! Rody nog een rondje! - SCOOTER-Bin Ladens (Totelos team dat gewoon lekker lag te kloten): 1-3 We zijn uiteindelijk 5 e geworden in de poule. Dat is dus best goed, ik moet Roda JC nog 5 e zien worden dit jaar! We hebben er dus met ons allen voor gezorgd dat het de komende edities van D-night, waar SCOOTER ongetwijfeld weer aanwezig zal zijn, niet moeilijk moet zijn de prestaties in een stijgende lijn voort te zetten. Naast voetballen hebben we ook nog andere zware taken op ons genomen: we hebben natuurlijk lekker genoten van het erg goedkope bier (dat door scooterheld Rody werd getapt voor ons). We hebben ervoor gezorgd dat iedere deelnemer van D-night nu weet wat SCOOTER is en wat ons logo is (met dank aan de SCOOTERvlag). Onze vlag was zelfs even het jatobject voor de twee teams van Simon Stevin, maar dankzij onze sterke teamgenoten/ hooligans liep deze hopeloze aanval van mijn collega s al snel op niets uit. Ook werd de sporthal als SCOOTER moest spelen gevuld met SCOOTERmuziek. Nou, ja, gevuld is misschien een groot woord, maar als iedereen even stil was dan kon je in de verte move your ass!!!!! horen Dit werkte natuurlijk niet goed met een hooligan als Bas. Als ik Bas moet geloven waren onze tegenstanders wel erg lelijke figuren die allemaal namen naar zich geslingerd kregen die ik hier beter niet kan herhalen. Eén ding is zeker: Bas vocabulaire groeit met elke slok bier die hij neemt. Tenslotte willen wij als SCOOTER-voetbalteam (dat overigens bestaat uit Bas, Danny, Guido, Joris, Jeroen, Lindy, Stijn en mijzelf) Alex bedanken, die als niet-scooter-lid de hele nacht het doel verdedigd heeft, wat met een team als SCOOTER dus net zoiets betekent als levende schietschijf spelen. Ook bedanken wij onze twee supporters: Paul Claassen en Frank van Oost. Hiermee is het verslag van onze D-night weer ten einde

9 ACTIVITEITEN Bierproeffestijn ACTIVITEITEN Borrelexcursie Bierige glazen, glazige ogen door Arjan Rijke Dinsdag 8 januari was het dan zo ver, het weet-ik-hoeveelste-bierproeffestijn vond plaats in de Salon. Uiteindelijk 17 personen streden erom om de meester-bierproever van de avond te zijn. Een essentieel element in van bierproeven is het keuren van het bier. Om de deelnemers optimaal te begeleiden bij dit keuren was er door de organisatie een professioneel keur-formulier van internet geplukt, en met enige modificatie, modellatie en overschrijffatie, was dit formulier klaar om door de deelnemers gebruikt te worden. Na ongeveer een uurtje of twee, drie was dit formulier dan ook in elkaar geflanst, van de nodige plaatjes voorzien, en er was zelfs een handleiding voor geschreven. Naast deze uitgebreide keur-formulieren voor de deelnemers, waren er ook een aantal kleinere blaadjes aanwezig waarop een cijfer voor het bier kon worden ingevuld, en waarop aangegeven kon worden hoeveel geld je er voor over zou hebben als dit bier tijdens de borrel verkocht zou worden. Mongozo betekent op je gezondheid, een terechte naam, want dit palmnotenbier wordt van biologisch geteelde ingrediënten gebrouwen De avond werd begonnen met een Hertog Jan Primator, een luxe pilsener dat zijn karakteristieke volle smaak dankt aan speciaal geselecteerde mouten en een lange lagertijd. Hertog Jan Primator heeft een goudblonde kleur en bevat 6% alcohol. De smaak van Hertog Jan Primator is vol met een aangenaam bittere afdronk. Hertog Jan Primator is een pilsener dat nog niet op de borrel verkocht wordt. De gemiddelde beoordeling was een 6,8. Na de Primator was het de beurt aan de Mongozo. Mongozo betekent op je gezondheid, een terechte naam, want dit palmnotenbier wordt van biologisch geteelde ingrediënten gebrouwen. Vroeger werd dit uit het zuiden van Afrika afkomstige bier in kalebassen bewaard, en eruit gedronken. Ondanks de mooie verhalen en het swingende uiterlijk van de Mongozo, werd dit interessante biertje slechts een 5,3 gegeven. Snel daarna kwam de Christoffel blond. Christoffel is een biersoort getypeerd door zijn bittere smaak. Waarschijnlijk was hij dan ook een beetje te bitter voor de meeste mensen, want verder dan een 5,2 kwam deze niet. Inmiddels zijn we bij het vierde bier aangekomen, de tweede Hertog Jan in deze serie. De Hertog Jan Grand Prestige. Het zwaarste en mooiste bier van Hertog Jan wordt ook wel gerstewijn genoemd. Dit bovengistende bier heeft een verfijnde geur en smaak en een alcoholpercentage van maar liefst 10% vol. Daarmee is de Grand Prestige een van de zwaarste bieren van Nederland. De bijzondere volle smaak ontstaat bij de tweede gisting op de fles. Schenk de Grand Prestige behoedzaam uit op een temperatuur van tien tot twaalf graden Celsius in een droge bokaal of stenen beker om optimaal van de smaak te kunnen genieten. Met een 6,1 scoorde de Grand Prestige nog best hoog. Als vijfde en laatste bier hadden wij een zure lambiek gekozen, helaas was er met de levering van dit bier iets mis gegaan. In plaats van de lambiek hebben de deelnemers een bier naar eigen keuze uit het assortiment van de borrel mogen nuttigen. De mensen waardeerden hun eigen keuze met maarliefst een 9,3. Borrelexcursie naar Verviers 1 februari 2002 door Erik Kieft A angezien de gemiddelde student maar een jaar of vijf lid is van Van der Waals, is een evenement al een traditie als ze voor de derde keer plaatsvindt en een legende als de eerste keer meer dan vijf jaar geleden was. Zo bezien was het een zeer heuglijk feit dat op 1 februari jongstleden weer de legendarische Borrelexcursie naar Angleur in België plaatsvond. Voor de minder ingewijden, in dit voorstadje van Luik bevindt zich, pal naast het spoor, een café, genaamd Le Vaudrée, dat niet alleen 24 uur per nacht geopend is, maar ook nog eens een bierassortiment heeft waar een normaal mens steil van achterover slaat, en waar zelfs een ervaren Borreltender verlekkerd naar kijkt. Redenen te over dus om dit café met een bezoekje te vereren, en dat de laatste excursie vanuit Eindhoven alweer drie jaar geleden was, is dus eigenlijk ook een schande. Maar gelukkig: afgelopen 1 februari was het dus weer zover. Twaalf geïnteresseerden hadden zich voor dit uitstapje ingeschreven. Vier van hen kregen spontaan de buikgriep bij de gedachte aan zo n overvloed aan keus in bieren, dus uiteindelijk togen acht vermetelen per trein naar het Belgische. Ditmaal was er wonderwel weinig te klagen over de prestaties van de NS (Zou het zijn omdat het personeel moe was geworden van de eigen sabotage-acties?) dus zonder al teveel problemen was het centraal station van Luik bereikt. Dit feit zou normaal gesproken niet erg vermeldenswaard zijn, maar speelt juist een cruciale rol in dit relaas omdat hier het verdere verloop van de avond in grote mate bepaald werd. Het geval wilde namelijk dat de (Belgische) conducteur in de trein vanuit Maastricht ons welwillend de weg had gewezen naar de plaats waar we de aansluitende trein richting Angleur zouden moeten nemen. Dat had hij niet onverdienstelijk gedaan, want de trein die we zo n half uurtje later bestegen, bleek inderdaad richting Angleur te rijden. Zoals een meer ervaren treinreiziger echter weet, is het rijden in de juiste richting niet voldoende om de eindbestemming ook te bereiken. Een niet onbelangrijke nevenvoorwaarde is namelijk dat de trein daar ook gedurende korte tijd stilstaat en zijn deuren opent, wil men op deze plaats ook de trein kunnen verlaten en de reis beëindigen. En dat deed deze trein niet. In plaats daarvan vonden wij onszelf een goed kwartier later terug in het ook niet onaantrekkelijke Verviers en de eerste trein die wel onze eigenlijke bestemming zou aandoen, bleek pas ruim vier uur later (om vier uur s nachts dus) weer vanaf het station te vertrekken

10 ACTIVITEITEN Borrelexcursie ACTIVITEITEN Borrelexcursie Door de omstandigheden gedwongen besloten we de tussenliggende tijd zo goed mogelijk door te brengen in het nachtelijke Verviers. We wilden uiteraard van de nood zoveel mogelijk een deugd maken, en besloten het dichtstbijzijnde gezellig ogende café op te zoeken. Dat viel aanvankelijk niet mee: de eerste tent was een sfeerloos hol waar duidelijk toeterzatte onbenullen uit kwamen rollen. De tweede gelegenheid was een typische dorpskroeg. Zo n uitspanning waar oude mannetjes onder het uitwisselen van klaverjaskaarten geen woord hoeven te wisselen om te begrijpen dat ze elkaar al meer dan veertig jaar niets meer te melden hebben. Omdat we al enige uren gereisd hadden, ons hadden ingesteld op een drinkgelag in het walhalla van de Belgische bieren, en dus intussen wel dorst hadden, besloten we ons toch maar tevreden te stellen met dit tweede café. Bij binnenkomst bleken naast eerdergenoemde mannetjes nog enkele mensen aanwezig te zijn: hieronder iemand die ons Nederlands kennelijk wel interessant vond, maar zelf niet veel meer kon uitbrengen dan Oewawa. Toch was van aanvang af aan al duidelijk dat we de totale omzet van de avond voor de niet onvriendelijke uitbaatster met onze aanwezigheid ruim zouden verdrievoudigen, en misschien was het wel daarom dat we tot rond half vier konden blijven zitten en de tijd konden doden met onder andere Stella Artois, Ciney Blond (een aanrader!) en verhitte gesprekken. Want hoewel de omgeving misschien niet buitengewoon inspirerend was, was het gezelschap dat wel en dus zat de stemming er algauw volop in. Maar we zagen toch het moment naderen dat de trein ons eindelijk naar Angleur zou brengen, en dus togen we via de lokale shoarmatent naar het station, dat ter plaatse een architectonisch interessante overbrugging van het spoor vormt. Wie denkt dat een lokale kroeg, zelfs een die vierentwintig uur per etmaal geopend is, toch wel erg stille uren moet kennen gedurende de nacht, heeft het mis. Toen we na al onze omzwervingen tegen half vijf toch nog de drempel van Le Vaudrée overschreden, bleken daar nog verschillende andere gasten aanwezig te zijn. Zelfs na onze late aankomst zagen we nog nieuwe bezoekers het café binnenkomen. Maar wie kan nog aandacht hebben voor andere bezoekers als je een kaart gepresenteerd krijgt met daarop zeker 1000 verschillende bieren waarvan ook nog eens zo n vijftig van tap? Over dit genot zal ik verder kort zijn: dat moet je toch zelf meemaken om te weten hoe het is. Laat ik slechts melden dat de Boskeun nog steeds heerlijk was. Overmand door zo n grote weelde (en geholpen door het nachtelijk uur en de zware reis die we al achter de rug hadden) begonnen enkele uren later toch enkelen binnen ons gezelschap duidelijke moeite te vertonen zich te concentreren op de belangrijke werkzaamheid van het verder verkennen van de bierkaart. Daarom was het niet onwelkom dat inmiddels de nieuwe dag een aanvang genomen had, en de Belgische spoorwegen weer treinen lieten rijden om ons terug te brengen naar ons vaderland. In een ontwakend winterzonnetje, en onder de cadans van de treinwielen op de spoorstaven, gingen we op weg naar Eindhoven verder met waar we in Angleur al mee begonnen waren, namelijk indutten. Hoewel het verslag van de Borrelexcursie hier eindigt is het nog de moeite waard te vermelden dat twee niet onbekende leden van ons koninklijk huis dezelfde dag hadden uitverkozen om in het huwelijk te treden. Dat ik halverwege de kerkelijke inzegening in slaap ben gevallen, kan ik nu in ieder geval wijten aan het feit dat ik de vorige nacht een voorschotje had genomen op de feestelijkheden. Afsluitend kan gesteld worden dat, of je nu gewoon zin hebt in een flinke dosis ouderwetse gezelligheid, toe bent aan een buitenlands avontuur, meer verschillende bieren bij elkaar wil zien dan je dacht dat er bestonden, of gewoon een gezonde dosis afkeer hebt van Hollandse hypes rond blonde Argentijnse meisjes, het altijd een goed idee is deel te nemen aan een Borrelexcursie van Van der Waals. Laten we dus maar hopen dat de volgende editie van de reis naar Angleur minder lang op zich laat wachten

11 ACTIVITEITEN Bomberman Atomic Bombermannnnnnnn!! door Thomas van Gils Op dinsdag 5 februari was het dan eindelijk weer zover: een bombermantoernooi. Dit keer was het geen toernooi waarbij iedereen individueel speelde, maar was het een teamplaytoernooi, waarbij twee teams elkaar te lijf gaan. Iedereen weet denk ik wel hoe bomberman werkt, maar voor degene die het niet weten (wat ik me eigenlijk echt niet kan voorstellen) zal ik even een kore beschrijving geven. Iedereen heeft een eigen poppetje in een bepaalde kleur dat hij bestuurt. Hiermee probeert hij de andere poppetjes op te blazen, dus dood te maken, door bommen te leggen. Eerst blaas je met de bommen steentjes van de muur op. Achter deze steentjes zit vaak een goodie, waardoor je bombermanpoppetje beter wordt, en dus de kans groter wordt dat je het potje wint. Winnaar is degene die als eerste een vooraf ingesteld aantal overwinningen heeft behaald.... na de nodige vlammetjes, rolschaatsjes, bokshandschoentjes, handjes en triggers, waren de beste vier bekend Nu werd er echter in teams van 3 personen gespeeld. Voor dit toernooi hadden zich negen teams ingeschreven. Deze teams werden ingedeeld in drie poules van drie teams. Daarbij gingen de beste twee uit iedere poule naar de volgende ronde door. De eerste ronde duurde niet al te lang, want er was in elke poule toch wel een niveauverschil te zien tussen de verschillende teams. Om een wedstrijd te winnen waren vijf overwinningen nodig, en de meest voorkomende uitslagen waren 5-0 en 5-1. De eerste ronde had dus drie teams als slachtoffers geëist, waaronder een van de twee eerstejaarsteams en een van de twee bestuursteams. De tweede ronde was al een stuk spannender, want hier moesten zeven overwinningen worden behaald. Er kon dus van een grote achterstand worden teruggekomen. Er waren nu twee poules van drie teams. Ook hier gingen weer de beste twee door naar de halve finales. De tweede ronde duurde al heel wat langer, en na de nodige vlammetjes, rolschaatsjes, bokshandschoentjes, handjes en triggers, waren de beste vier bekend. Het laatste eerstejaarsteam lag er nu ook uit. In de halve finale zaten nu de volgende teams: Ton & Evolutie, Kill, Kamikaze en het bestuursteam Perspectief. Deze laatste twee teams waren eigenlijk de twee favorieten, want zij waren al twee keer winnaar in hun poule geworden. De halve finales werden gespeeld tot acht overwinningen, en Kamikaze maakte zijn favorietenrol waar: Kamikaze 8 Ton & Evolutie 1. Perspectief verloor heel verrassend van Kill met een hele grote nederlaag: 2-8. De finale was dus bekend: Kill Kamikaze. In de poule van de tweede ronde was deze wedstrijd ook gespeeld en werd toen in het voordeel van Kamikaze beslist. Dit keer won Kill echter met Er werd af en toe wel wat flauw gespeeld, maar dit bleek toch effectief. Kill werd dus winnaar van het toernooi en kreeg ook de fles La Chouffe die door W.S.C. voor de winnaar beschikbaar was gesteld

12 ACTIVITEITEN Lezing ACTIVITEITEN Lezing Duurzaam ondernemen meer dan technologie alleen Lezing door Ir. T. F. G. Nohlmans, 15 januari 2001 door Thijs Meijer Na jaren van protesten door Greenpeace en Milieudefensie en grote mediaaandacht voor de vervuiling in Lekkerkerk en de kernramp in Tsjernobyl is tegenwoordig iedereen zich wel bewust van het nut van milieubescherming. Zuinig met water en gewoontes als papier en glas gescheiden inleveren zijn allang gemeengoed. Ook worden er steeds onderzoek gedaan naar nieuwe mogelijkheden als zonne-energie, brandstofcellen en het gebruik van waterstof. Voor het invoeren van duurzame ontwikkeling is echter meer nodig dan fantastische concepten alleen. Over de problemen die invoering van schone energie met zich meebrengt heeft ir. Nohlmans een lezing gehouden op dinsdag 15 januari De vijftien aanwezige studenten kregen allereerst de redenen voor duurzame ontwikkeling en schone energie te horen. Een groeiende wereldbevolking en een stijgend energiegebruik per hoofd van de bevolking leiden tot een vergroting van de milieubelasting met een factor 20 binnen 50 jaar. Om dit op te vangen zal het aandeel duurzame energie sterk moeten stijgen, de overheid heeft een doelstelling van 50% duurzame energie in Wanneer alleen uit wordt gegaan van het verbeteren van de huidige processen en producten zal het gebruik van schone energie in de toekomst niet voldoende zijn. Daarom moet er uit gegaan worden van de behoefte die er in de toekomst zal zijn. Van daaruit moeten de doelstellingen voor het heden en de nabije toekomst bepaald worden. Om deze doelstellingen te realiseren zijn er veel veranderingen nodig. Naast technologie moeten ook cultuur en de structuur van de maatschappij veranderen. Daarom moeten vooral studenten bewust gemaakt worden van de noodzaak van duurzame ontwikkeling. Hiertoe moeten houding, vaardigheden en kennis toegespitst worden op duurzame ontwikkeling (fig 1.). Op deze manier moet de uitdaging van duurzame ontwikkeling, namelijk iedereen ook in de toekomst van voldoende energie voorzien in een leefbare wereld, aangegaan worden. Figuur 1: De houding, kennis en vaardigheden van een student moeten gericht worden op duurzame ontwikkelingen De enorme groei in het gebruik van schone energie die de komende jaren plaats moet vinden, betekent dat er ook nieuwe mogelijkheden gezocht moeten worden. Ir. Nohlmans gaf hiervoor mogelijkheden als kernfusie, het gebruik van de zonnewind, geothermie, het gebruik van golfenergie en brandstofcellen, naast bekende energiebronnen als zon, wind, waterenergie en biomassa. Voor de meeste van deze opties geldt echter nog altijd dat ze een forse investering vergen, waarvan niet duidelijk is hoe snel die terugverdiend kan worden. Daarom heeft Novem een methode ontwikkelt om bedrijven te laten zien dat duurzame energie (DE) voor hen wel goede mogelijkheden biedt. Deze DEscan Industrie is bedoeld om bedrijven in staat te stellen alle moderne ontwikkelingen goed toe te passen. Hierbij wordt er op gelet dat het voor een bedrijf niet alleen belangrijk is dat het milieu verbeterd wordt, of dat kosten bespaard worden, maar dat het ook om het imago van het bedrijf naar klanten, aandeelhouders en andere belanghebbenden toe gaat. De methode van de Novem bestaat uit verschillende fases. Eerst is er een intake-gesprek over de mogelijkheden en de ambities van het bedrijf. Als het bedrijf serieus van plan is duurzame energie te gebruiken, volgt een inventarisatiefase. Tijdens de inventarisatiefase worden de verschillende DE-opties voor het bedrijf geselecteerd. Dit gebeurt door een externe consultant, bijvoorbeeld van Novem, en mensen van het bedrijf. Hierna wordt in de haalbaarheidsfase gekeken naar de haalbaarheid van de geselecteerde opties (fig 2.). Op grond Figuur 2: Voorbeeld van een DE-haalbaarheidsoverzicht Optie Windenergie Biomassa Zonnecollectoren Zonnecellen Warmtepompen Fysiek potentieel /++ hiervan wordt een DE-projectplan opgesteld, wat in de implementatiefase wordt uitgevoerd. Gedurende de lezing bleek dat de houding van bedrijven ten opzichte van duurzame energie erg wisselend is. Vooral pro-actieve ondernemers, bedrijven die een imago van hightech hoog willen houden, de innovators, zijn bereid de nieuwe technologiën toe te passen. Als deze bedrijven succes blijken te hebben, volgen anderen ook. Op die manier zal de drempel voor duurzame energie steeds lager worden, zodat uiteindelijk zelfs de meest conservatieve ondernemers overstag zullen gaan en duurzame energie gebruiken. En dat zal nodig zijn om te kunnen blijven voorzien in de behoeften van de toekomstige generaties. Kijk voor meer informatie over Novem b.v. op: Figuren met dank aan Ir. T.F.G. Nohlmans. Juridische haalbaarheid - O O / + Financiële haalbaarheid ++ O / / O 22 23

13 NATUURKUNDE AQT NATUURKUNDE AQT Het geheim van AQT door Alquin Stevens (AIO bij capaciteitsgroep AQT) Binnen de capaciteitsgroep AQT (experimentele atoomfysica en quantum elektronica) lopen een aantal experimenten waarin laserkoeling wordt toegepast om atomen af te remmen tot extreem lage snelheden. Atomen worden middels stralingsdruk geleverd door zeer krachtige lasers afgeremd/afgekoeld tot typisch in de orde van 1 mk. Laserkoeling wordt binnen de groep toegepast op: 1. helium voor quantum optica studies, 2. neon voor het creëren van een Bose- Einstein Condensaat en het bestuderen van atoom-atoombotsingen, 3. ijzer voor productie van en onderzoek aan nanostructuren. Deze dingen weten de meeste mensen wel en daarom ga ik daar lekker niks over schrijven. Ik ga wel iets uitleggen over Het geheim van AQT, dat niets met laserkoeling te maken heeft: SCEPTER = Surface Chemistry Experiment for a Physical Theory of Etch Reactions. Kortweg wordt de oppervlaktechemie van deeltjes die leiden tot etsen, bestudeerd om de fysische grondslagen achter het etsen te begrijpen. Etsen is een proces dat veelal wordt toegepast bij de productie van bijv. IC s en PCprocessoren waarbij microscopische structuren in materialen gemaakt. Vaak worden hiervoor plasma s gebruikt. Om nog hogere chip snelheden te halen moeten de afmetingen van de chip gereduceerd worden. En hoe kleiner de afmetingen, des te nauwkeuriger de structuren in een chip geëtst moeten zijn. Om dit voor elkaar te krijgen zijn we geïnteresseerd hoe de interactie verloopt tussen de deeltjes die het etsen veroorzaken en die ene monolaag aan het oppervlak. Alhoewel reeds veel bekend is over het etsen van materialen op macroscopisch niveau, zijn er nog vele vragen omtrent reacties van etsende deeltjes met het oppervlak te Figuur 1: SCEPTER: bundels van argon-ionen en XeF 2 -moleculen representeren de belangrijkste elementen van een etsplasma en zijn gericht op het siliciumoppervlak. Met behulp van een massaspectrometer en een ellipsometer als diagnostieken wordt het etsproces in kaart gebracht. beantwoorden op atomair niveau. Het probleem bij onderzoek aan etsplasma s is de grote diversiteit aan deeltjes met grote onzekerheid in bijv. deeltjesfluxen. Een bundelexperiment, waarin verschillende typen reactieve deeltjes worden geproduceerd middels goed gedefinieerde deeltjesbronnen, maakt het onderzoek relatief eenvoudiger. Deeltjesfluxen en -energieën zijn bekend wat een groot voordeel is. Tevens zijn experimenten met behulp van bundels veel flexibeler en onafhankelijk te variëren. Bij SCEPTER is gekozen voor een XeF 2 -bundel als bron voor F- atomen (radicalen) en Ar + -ionen bundel, zoals te zien is in figuur 1. De ionen en de radicalen representeren de belangrijkste onderdelen van een etsplasma. De etsproducten worden met een massaspectrometer gedetecteerd. Hiermee bepalen we de etssnelheid en de reacties die aan het oppervlak optreden. De samenstelling van de reactielaag kan worden bepaald met een ellipsometer. Voorbeelden van resultaten behaald met beide diagnostieken zijn weergegeven in de figuren 2 en 3. Zoals in fig. 2 te zien is zijn slechts een kleine hoeveelheid invallende ionen nodig om de reactiekans van de invallende XeF 2 -moleculen met het oppervlak drastisch te laten toenemen. Voor hogere fluxratio s verzadigt de toename van de reactiekans, wat wil zeggen dat nog een grotere toename van ionenflux geen gevolgen meer heeft voor de reactiekans van XeF 2. In fig. 3 zijn de twee ellipsometrische parameters Ψ en tegen elkaar uitgezet. De betekenis van Ψ en zal ik niet uitleggen en is hier ook niet van belang. Maar zoals je kunt zien zijn simulatie en meting in goede overeenstemming zowel voor de sputterexperimenten, waarbij alleen Ar + - ionen met een bepaalde energie invallen op het oppervlak, als voor ion-geassisteerd etsen voor de verschillende R = flux (Ar + ) / flux (XeF 2 ). De ellipsometrische parameters Ψ en zijn afhankelijk van de samenstelling van het siliciumsample. Tijdens het etsen ontstaan een aantal lagen met verschillende brekingsindices ten gevolge van de invallende ionen en de XeF 2. Door simulatie van de verschillende lagen met verschillende brekingsindices te vergelijken met de metingen weten we voor de diverse etscondities o.a. de samenstelling van de bovenste monola(a)g(en). reactiekans XeF 2 flux(ar + )/flux(xef 2 ) Figuur 2: Reactiekans van invallende XeF 2 - moleculen als functie van de ratio tussen de Ar + -flux en de XeF 2 -flux op het silicium sample. Deze resultaten zijn behaald met de massaspectrometer. Naarmate de fluxratio R groter wordt neemt de reactiekans van XeF 2 met het sample toe. Om echt in staat te zijn in de toekomst meer te weten te komen over de ene monolaag, waar het in feite om gaat, worden nieuwe diagnostieken opgezet. Een mogelijkheid is infraroodabsorptie aan het oppervlak. IR is een meting die informatie kan verschaffen over de verschillende bindingstypen van F met Si, zoals SiF, SiF 2 en SiF 3. Verder wordt het onderzoek uitgebreid met onderzoek naar het 24 25

14 NATUURKUNDE AQT DISPUTEN Scooter Fig. 3 : (Ψ, )-plot van ellipsometrische resultaten. Boven in de figuur wordt het sample alleen gesputterd met Ar + terwijl beneden in de figuur het verloop van (Ψ, ) als functie van de flux ratio R ( = flux(ar + ) / flux(xef 2 ) ) is te zien. Simulaties en metingen vertonen goede overeenkomst, waarbij de simulatie afhankelijk is van de samenstelling van de reactielaag. etsmechanisme van andere materialen. Tevens zijn we geïnteresseerd in de interactie van andere etsradicalen met het silicium oppervlak zoals CF x (x=1,2,3). Deze radicalen zijn belangrijk tijdens plasma-etsen met behulp van CF 4 - plasma s, die veel gebruikt worden in de industrie. Het zal een grote uitdaging worden om een goed gedefinieerde radicaalbron voor dergelijke radicalen te maken. Gezien de overlap in onderzoeksdoelen is een samenwerking op gang gezet tussen de plasmagroep ETP van onze faculteit en AQT. Bij ETP wordt o.l.v. prof.dr.ir. Richard van de Sanden soortgelijk onderzoek gedaan, maar dan tijdens de depositie van materialen met behulp van plasma s. Dat is dus het omgekeerde proces van etsen, en vice versa. Ik ben zelf bij ETP afgestudeerd en ben uiteindelijk in bezit gekomen van de sleutel tot de deur van Het geheim van AQT, die ik gekregen heb van prof. dr. Herman Beijerinck. Tijdens mijn vierjarige termijn bezit ik de mooie positie van intermediair tussen de twee groepen, zodat we een goede kruisbestuiving hebben van vergaarde kennis en daar natuurlijk in ieders voordeel gebruik van gaan maken. Uiteindelijk zal SCEPTER een plaats krijgen in het ultrahoog-vacuüm-lab van ETP in het nieuwe technologiegebouw van de faculteit. Kortom voor mensen die geïnteresseerd zijn in een stage of afstudeerstage: er zijn volop leuke opdrachten en met een breed draagvlak van fysische disciplines. Tevens heb je de kans om kennis te maken met zowel AQT als ETP. Kom gerust een keer langs in het lab tussen de Vander-Waalskamer en de Salon. Is getekend, de beschermheer van Het geheim van AQT. Er zijn geen problemen, slechts oplossingen door Scooter Soms zijn er momenten dat alles tegen zit, dat je het even niet zo ziet zitten. Dat zou kunnen komen doordat je net een tentamen verprutst hebt, je favoriete club verloren heeft, je pinpas uitgeput is, je nooit kunt winnen met Bomberman, je vrienden voortaan naar een andere kroeg gaan maar jou niet willen vertellen welke, je een pooper bent, of dat je er achter gekomen bent dat je anti-kix bent. Op die momenten zou je willen dat je daarover met iemand zou kunnen praten. Echter omdat je van jezelf vindt dat je niet geschift bent en omdat het geld je niet op je rug groeit, wil je niet naar een psychiater of psycholoog toestappen om daar liggend op een lederen fauteuil je hart te luchten bij iemand die veel te veel geld verdient met het luisteren naar het levensverhaal van een arme student. Het is duidelijk dat het College van Bestuur, het Faculteitsbestuur en het Van-der- Waalsbestuur (met uitzondering van enkele personen) de afgelopen vijf jaar een laakbaar en falend beleid hebben gevoerd ten opzichte van deze problematiek. Wij zijn daarom van mening dat wij deze verantwoordelijke taak dan maar op ons moeten nemen om ervoor te zorgen dat de studenten van de faculteit Technische Natuurkunde niet weg hoeven te kwijnen op hun studentenkamertjes. We zijn dus begonnen met sessies waar studenten hun hart kunnen luchten en waar ze met vragen terecht kunnen. Daar we eerst wilden weten of er genoeg vraag is naar deze door ons verleende diensten, is er eerst begonnen met inloopsessies die eens per week gehouden worden. Deze sessies zijn op donderdagmiddag van uur tot uur en vinden plaats in een gemoedelijke sfeer, te weten aan de bar in de Salon (Ng 0.13). Helaas zitten er voor ons onkosten vast aan deze sessies en daarom vragen wij dus een gage van een consumptie (door ons te bepalen) per consult. Als wij na een proefperiode van een half jaar denken dat onze service uitgebreid moet worden tot meerdere malen per week, dan zal daar een aankondiging van komen. Zo hoop ik iedereen voldoende op de hoogte gebracht te hebben. Indien er nog vragen zijn, dan willen wij die natuurlijk gaarne beantwoorden

15 ACTIVITEITEN Lezing ACTIVITEITEN Lezing Lunchlezing Shell door Erwin Rossen Op maandag 25 februari kwamen een man of 15 bijeen voor de lunchlezing, die verzorgd werd door Gert-Jan Reijnders. Hij studeerde in 1998 af aan onze faculteit en is sindsdien werkzaam bij de NAM. Hierbij zit hij in de richting Exploratie en Productie. De NAM is qua aandelen voor 50% in handen van Esso en voor 50% van Shell, maar alle werknemers van de NAM zijn werknemers van Shell. Gert-Jan Reijnders, werkzaam bij de richting Exploratie en Productie, vertelde tijdens de lunchlezing in drie kwartier iets over het opzoeken en winnen van olie. Daarna volgde een lunch, waarbij er hem in zeer ontspannen sfeer vragen gesteld konden worden. Dit werd door alle deelnemers zeer op prijs gesteld. Een uur of drie nadat het begonnen was, ging iedereen met een voldaan gevoel weer verder met hun dagelijkse beslommeringen. Het produceren van olie is niet zo makkelijk als je misschien zou denken. Er komt een aantal zaken bij kijken. Ten eerste het opsporen van de olie, ofwel de exploratie. Hiervoor dient de aardoliemaatschappij eerst een licentie van de staat te kopen om seismologisch onderzoek te mogen doen. Dit onderzoek gebeurt door in een vierkante grid trillingen de grond in te dreunen. Op land gebeurt dit met een aantal triltrucks, op zee met een luchtdrukkanon. Door de weerkaatsingen op verschillende plekken op te vangen kan iets gezegd worden over de lagen in de ondergrond. Het is gebleken dat Nederland onder de grond zeer bergachtig is. Als een groot gebied met poreus zandsteen is gevonden met een afgesloten laag klei eromheen, dan zou hier wel eens aardolie kunnen zitten. Deze eigenschappen zijn noodzakelijk, omdat anders de olie niet op één plaats ligt. De olie zit in het zandsteen en niet in een ondergronds reservoir. Als zo n gebied is gevonden, wordt er weer een licentie gekocht om een proefboring te mogen doen. Dit is tot nu toe de enige manier om er zeker van te zijn dat er ook daadwerkelijk olie in de grond zit. Bij het boren moet je denken aan dieptes van 3 km, terwijl de boor slechts een doorsnede van ongeveer 10 cm heeft aan het uiteinde. Er wordt geboord met overdruk, zodat de olie niet uit de grond kan ontsnappen. Je wilt de olie namelijk (nog) niet boven hebben. Een simpele berekening (maar natuurlijk ook metingen op diepte) leert ons dat we over drukken tussen de 300 en 350 bar praten, dus deze overdruk is gigantisch. Het gruis wordt naar boven gehaald met speciale boorspoelen om de boor heen. De toren is slechts enkele maanden een paar meter hoog. Daarna is hij niet hoger dan een meter of twee. Shell plant ook altijd bossen aan om haar installaties aan het zicht te onttrekken. Het komt echter voor dat mensen gaan klagen, waarom men juist in het ene bosje dat er in Groningen nog staat, zo nodig moet boren. Als er inderdaad olie gevonden is, koopt de aardoliemaatschappij de volgende licentie om de olie te mogen produceren. Hierbij wordt een model gemaakt van hoeveel olie er in ligt, hoe hoog de druk is, de temperatuur enz. Dit is echter geen statisch model. Tijdens het boren worden deze grootheden gemeten en in het model gestopt, zodat het dynamische model ieder uur aangepast wordt. Het model is in principe pas af als je al klaar bent met het hele project. Het is belangrijk dat je eruit haalt wat erin zit, dus niet te vroeg stoppen is een must. Een boortoren in Nederland kost al gauw 10 miljoen gulden. In extreme omstandigheden, zoals bijv. in Siberië, kan dit oplopen tot 100 miljoen gulden. Het laatste onderdeel van het winnen van olie is het abandonneren van de boorplek. De oorspronkelijke natuur wordt hierbij zoveel mogelijk hersteld. Bij het uit de grond halen van de olie kan het gebied ook zakken, wat inklinken wordt genoemd. Het is niet zo erg dat huizen gaan scheuren, maar het kan wel problemen opleveren voor de waterhuishouding. Dit kan opgelost worden door het zandsteen weer op te vullen met CO 2. Dit is meteen milieuvriendelijk. Het wordt echter niet altijd gedaan omdat het kostbaar is. Shell is actief in het gasveld van Slochteren. Dit is een gebied van zo n 30 bij 40 km en is daarmee het grootste van Europa en één van de grootste ter wereld. Toen het in de jaren 60 ontdekt was, was het zelfs de grootste (ontdekte) van de wereld. Het meeste aardgas wordt echter gewonnen uit kleinere aardgasvelden. Dit is zo geregeld door de regering. De extra kosten worden met belastingvoordeel gecompenseerd. De gasbel van Slochteren is slechts een reserve, die aangesproken wordt als er onverwacht veel nodig is. Er is een jaar of 30 geleden afgesproken met de staat dat er slechts één uur in 50 jaar te weinig gas geproduceerd mag worden. Tot nu toe is er nog helemaal niet te weinig geproduceerd. Onder de grond in Groningen zitten erg veel breuken. Dit houdt veel gas tegen. Nu kan men of aan de andere kant van de breuk ook gaan boren, of met minder genoegen nemen. Het is dan wel van belang dat men precies weet waar deze breuken zitten. De grote breuklijnen, waar een verval van wel meer dan 10 meter kan plaatsvinden, zijn al bepaald, maar het blijkt dat ook kleinere breuklijnen van belang zijn. Deze zijn moeilijker te detecteren op 3 km onder de grond en in een gebied van 30 bij 40 km. Het wordt sinds kort gemeten met een interferentietest. Er zijn 20 putten in het gebied neergezet. Afwisselend wordt in eentje ervan een drukpuls gegenereerd. Een breuk zorgt voor een drukverschil. Als tussen 2 putten een drukintensiteitverval is, zit hier tussenin dus hoogstwaarschijnlijk een breuk. Zo wordt Groningen opgedeeld in velerlei blokken. Minder druk betekent minder volume, en dit betekent weer minder opbrengsten. Een economische vraag is dan of een nieuw put gebouwd moet worden

16 Eerstejaarscolumn De ALV Thomas van Gils Soms begreep ik eigenlijk niet waarom mensen zich zo druk konden maken, maar ik ben er inmiddels al wel achter: het hoort er gewoon bij A llereerst zal ik even uitleggen wat deze column eigenlijk inhoudt, want het is een geheel nieuwe in de Koerier. Sinds kort zit ik ook in de Koeriercommissie en heb een soort van eigen column gekregen, die ik mag invullen zoals ik zelf wil. Ik heb bedacht om deze column iedere keer te laten schrijven door een andere eerstejaars die dan zijn of haar belevenissen of wat hij/zij dan ook wil vertellen hierin kan opschrijven. Om dit voor elkaar te krijgen schrijf ik zelf de eerste column. Hetgeen waar ik het over ga hebben in deze column is de ALV van woensdag 6 maart. Dit was de allereerste ALV waar ik naar toe ben geweest, en op deze ALV moest ik ook meteen iets zeggen over de activiteit die wij (ik zit ook in de eerstejaarsactiviteitencommissie) gaan organiseren voor alle eerstejaars. Dit was echter pas punt 11 op de agenda en ik dacht: Kom, het is mijn eerste ALV, ik ben er gewoon vanaf het begin en eet ook maar meteen mee. Ik had al gehoord dat de goedkeuring van de agenda en notulen op wat gediscussieer kon uitlopen en zowaar: dat was ook nu weer het geval. Soms begreep ik eigenlijk niet waarom mensen zich zo druk konden maken, maar ik ben er inmiddels al wel achter: het hoort er gewoon bij. Toen uiteindelijk de notulen en agenda waren goedgekeurd, kwamen de volgende punten, en de discussies die hier kwamen, daar waren de discussie van de agenda en die van de notulen niks bij. Er hoeft maar een zin verkeerd geformuleerd te worden en er komen meteen al tegenargumenten. Dit is erg leuk om te horen, vooral als er gestemd moet worden. Als het aantal stemmen niet blijkt te kloppen, moet er opnieuw gestemd worden, waarna er dan eindelijk naar het volgende punt gegaan kan worden. meester wil worden, want dat zijn toch wel de posities waar je je het meest moet verdedigen en de mensen maar blijven doorgaan met commentaar leveren. De commissieronde was een leuk punt, vond ik, want je hoort zo van alle commissies waar ze mee bezig zijn, en hoe ver ze daarmee al zijn. Dat er voor het symposium zelfs mensen van TeMa gekomen zijn, was echt wel OK. Het was ook wel mooi om te zien hoe de ALV reageerde toen ik namens de EJC (eerstejaarsactiviteitencommissie) zei dat wij geen sponsoring van Van der Waals kregen om T-shirts te laten maken, maar dat we dit uit eigen zak betalen. Er werd al nagedacht een motie aan het bestuur te geven, maar dat is uiteindelijk niet meer gedaan, wat ik persoonlijk wel jammer vond, want ik had eigenlijk wel willen zien wat het bestuur had gedaan als deze motie wel ingediend was. Na de commissieronde was er nog de rondvraag, die ik niet echt boeiend meer vond en dit duurde dan ook nog echt heel lang. Maar ja: ik wilde niet eerder weg want het was toch mijn eerste ALV en deze wilde ik dan ook helemaal bijwonen. Na de sluiting ging gelukkig de borrel nog open en de korenwolf smaakte echt wel goed (nog bedankt Joost). Mijn eerste ALV had ik overleefd en ik denk dat ik de volgende ook wel weer kom, want ik heb het toch wel naar mijn zin gehad. Maar ik was ook blij toen ik eenmaal thuis was. Ik sliep ook gelijk, want wat is een ALV vermoeiend. De volgende keer staat hier dus een stuk van een andere eerstejaars. onder redactie van Thomas van Gils...want ik had eigenlijk wel willen zien wat het bestuur had gedaan als deze motie wel ingediend was Na anderhalf uur zijn er dan ook al wel 6 van de 13 punten behandeld, maar dan wordt de vergadering toch maar geschorst om met z n allen te gaan eten. Na het eten wordt verder gegaan waar men gebleven was en is iedereen weer lekker scherp en komen er weer veel kritieken. Ik ben er inmiddels ook achter dat ik nooit secretaris of penning

17 COMMISSIES Natuurkunst Alex Vermeulen door Rob Tummers Ik maak literatuur voor het oog, waarbij verwachtingen de gedachten misleiden Aldus kunstenaar Alex Vermeulen. De persoon die het Natuurkunstwerk vorm geeft en er een nieuwe dimensie aan toevoegt. Alex Vermeulen is in 1982 begonnen met het realiseren van projecten. Hij experimenteert hierbij met mengvormen van diverse media als beeldhouwkunst, fotografie, installaties, theater, film en performance. bepaalt dus hoe hoog het centrale ei zal zweven (zie Het natuurkunstwerk is onderdeel van het nieuwste project van Alex Vermeulen: States of Humanity (SOH). In SOH gaat hij in op de verschillende staten waarin de mens zich kan bevinden. Er worden thema s behandeld als religie, geweld, reflectie, individualiteit, seksualiteit en perceptie. Inmiddels zijn er 11 werken in de SOH-serie verschenen. In 1996 hield Alex zijn een tentoonstelling in het Stedelijk Museum Amsterdam ter afsluiting van zijn eerste project, genaamd Fuga Futuri. In Fuga Futuri behandelt hij de factor tijd en tijdsbeleving. Tijd is macht. Tijd is ruimte. Tijd is een abstract begrip, niet onder één noemer te vangen. De regelmaat van de klok is slechts een onvolmaakt compromis. Als gevolg hiervan maakt in Fuga Futuri de objectieve tijdtelling plaats voor een subjectieve tijdsbeleving. Altijd in de weer met interactie komt Alex vaak in aanraking met technische en fysische begrippen en verschijnselen. In een groot deel van zijn werk neemt techniek een sleutelrol voor het slagen ervan in. Zijn enthousiasme voor het Natuurkunstwerk was en is dan ook erg groot. Uitgaande van het technische concept (zie voorgaande Koerier) dat de commissie hem presenteerde is Alex erin geslaagd een artistiek geheel te vormen dat symbool staat voor samenwerking. Dit komt vooral tot uiting door de drijvende eieren met een zonnecel als windzeil. Op deze manier bepalen zowel wind, water als zon de hoeveelheid energie, die door de zonnecellen wordt opgewekt. De samenwerking tussen de natuurelementen Met Alex Vermeulen is het technisch aspect van het natuurkunstwerk dus in een passend artistieke jas gegoten. Mocht je meer willen weten over Alex Vermeulen, kijk dan op zijn website:

18 NATUURKUNDE GDY NATUURKUNDE GDY Strong starting vortices Gasdynamics Xisheng Luo and Rini van Dongen 1. Introduction Starting vortices are often found when a liquid or a gas starts moving around an obstacle. Due to the action of viscous forces the flow separates at the sharp edge of the body and vorticity is generated. The vorticity convects with the local flow velocity into the flow field and forms a free shear layer. The shear layer starts to spiral immediately and rolls up into one single strong vortex. This kind of vortex shedding is in fact easily observed in daily life, for example, by suddenly moving a spoon in a teacup. Starting vortices are left behind when airplanes take off and are a limiting factor for the frequency of take-offs and landings of an airport. Unsteady flows and shed vortices are found in turbo-machinery. Vortex shedding occurs in combustion chambers and plays a very important role in the efficiency of engines. Flow instabilities have been also observed inside the combustion chamber of the solid propellant rocket motor of the Ariane 5. These instabilities can cause thrust fluctuations of about 5%, and are believed to be the result of interaction between the vortex shedding from the inhibitors and the nozzle. Our objective is to Figure 1: Schematic of Ludwieg tube PT1, PT2: pressure transducers W: window E: sharp edged obstacle O: orifice D: diaphragm V: vacuum chamber study numerically and experimentally the evolution of strong starting vortices, i.e. starting vortices in high speed flows. 2. Experimental method 2.1 How do we generate the high speed starting flow? The high speed starting flow is generated in a long wave tube, called Ludwieg tube, filled with atmospheric nitrogen. The tube, schematically shown in fig 1, has an internal cross section of m 2 and a length of 12m. At one end the gas is kept separated from a vacuum chamber V, with a thin (not strong) plastic sheet D. Removing this sheet causes the nitrogen to escape into the vacuum chamber. As a result a strong expansion wave runs into the wave tube and a starting flow is formed. A sharp edged obstacle E, mounted in the tube not too far from the vacuum chamber, is the generator of the starting vortex. When the wave front comes along, the gas starts to flow and a beautiful starting vortex is formed. Figure 2: Optical configuration for holographic interferometry 2.2 How do we observe the starting vortex? In order to visualise the starting vortex we make use of interferometry. A high gas velocity (in the vortex) means a low gas density and therefore a low refractive index. When a plane wave front of a light beam passes the vortex, the wave front is disturbed. Such disturbances can be visualised by superimposing the wave front on an undisturbed second wave front at a photographic film. The interference pattern forms iso-density contours. In fact we apply a trick, which is called holographic interferometry. (Please contact with us if you want to know more.) After recording, the hologram is developed, fixed and bleached in the dark room. Then the hologram is ready for reconstruction. During reconstruction only the reference beam is used and the image is captured by a CCD camera and processed in a computer. The optical configuration is shown in fig. 2 and an example hologram, held by our stagiaire Vincent Holten, is shown in fig. 3. The fringes correspond to the iso-density contours and the structure of the starting vortex can be seen clearly as closed contours. Figure 3: Hologram with iso-density contours and vortex 34 35

19 NATUURKUNDE GDY NATUURKUNDE GDY 3 Numerical simulation Today, Computational Fluid Dynamics (CFD) offers the possibility to simulate complicated flow phenomena with good precision. The advantage of CFD methods is obvious. They yield details about velocities, vorticities, temperatures, pressures as functions of space and time with a very good spatial and temporal resolution. Still, CFD methods are not always reliable, which is related to fundamental problems in fluid mechanics like turbulence, stability, varying length and time scales etc. Nevertheless, our CFD calculations based on solving the unsteady Euler equations successfully describe our experimental observations. The time evolution of the vortex shedding process can be vividly shown as well (Please visit our web page to see the animations: 4 Result Some experimental observations of the developing vortex are shown in fig.4 and can be compared with CFD results. Four different snapshots are shown of the density field at 1 ms time intervals after the onset of the flow. We observe the motion and the decay of the vortex, its deformation, and the structure of the free shear layer originating from the sharp edge of the obstacle. We see, e.g., that the shear layer is unstable, as expected, and secondary vortices are formed. The numerical density contours agree quite well with the experiments as far as the structure of the main vortex is concerned. The secondary vortices are not found numerically. Figure 4: V ortex shedding process (velocity of main flow is 60m/s): Left: experimental iso-density contours; Right: iso-density contour by numerical simulation Figure 5: Experimental iso-density contours: Left: dry nitrogen; Right: wet nitrogen with relative humidity 96% 5 Future work The density field does not give a unique picture of the vortex structure. We also want to determine the pressure minimum in the vortex core. This will be achieved by a series of miniature sensitive pressure transducers that will enable to measure the pressure when the vortex passes. Other plans are related to the effects of the presence of water vapour on the flow phenomena. An example of an experiment in humid nitrogen is compared with the dry experiment as shown in fig 5. In the wet case a weak shock wave is observed, which is due to the condensation of the water vapour, and the subsequent release of latent heat. We want to study the interaction of the shock wave with the vortex. We plan to investigate conditions at which droplets are formed inside the vortex. Also the determination of droplet cloud properties is part of our program

20 COMMISSIES Symposium De Hindenburg: de Explosieve toekomstdroom Hoe het drama van de Hindenburg ons beeld over waterstof bepaalde door de symposiumcommissie Op 6 mei 1937 vloog de Duitse zeppelin de Hindenburg tijdens het inzetten van de landing boven Lakehurst, New Jersey, in brand. Dit had desastreuze gevolgen. Velen schreven het ongeluk toe aan het gebruikte gas: waterstof zou veel te ontvlambaar zijn. In werkelijkheid had waterstof niets te maken met de oorzaak van de ramp. Toch is sindsdien het gebruik van waterstof met argusogen bekeken. De laatste jaren is dit echter aan het veranderen en staat waterstof vaker in de belangstelling: er komt steeds meer onderzoek naar mogelijke toepassingen. dat er op dinsdag 11 juni van dit jaar de mogelijkheid wordt gegeven aan alle lezers van dit blad om op één dag allerlei verschillende visies en feiten over de mogelijkheden van waterstof te horen. Wat kan er nu precies met waterstof en hoe werkt dat dan? Waar zitten de beperkingen? Waarom zouden we een waterstofeconomie willen, waarom niet? Is het wel veilig om waterstof overal op te slaan, of is het toch een explosief alternatief? Hoe milieuvriendelijk is het eigenlijk? Aan de hand van lezingen, workshops en een discussie zal getracht worden een zo goed mogelijk antwoord te krijgen op deze vragen. Absoluut de moeite waard, dat is zeker! Want zal die waterstofeconomie er komen of zal het drama van de Hindenburg ons blijven achtervolgen? Voor meer informatie of vragen: SymposiumH2@tue.nl Waterstoftechnieken klinken dan ook veelbelovend. Schone energie, auto s op waterstof, brandstofcelbussen Is de toekomst aan de waterstofeconomie? Een beter milieu begint bij H 2? De mogelijkheden zijn er, maar de toekomst van waterstof voor ons land is nog allerminst zeker. Reden genoeg voor een interessant symposium dus. Interessant voor iedereen: denk maar aan de mobiliteit, infrastructuur en energievoorziening van ons land en alles wat daarbij komt kijken. Vandaar 38 39