ARCHEOLOGISCHE BEGELEIDING VAN EEN WATERPARTIJ

Transcriptie

1 ARCHEOLOGISCHE BEGELEIDING VAN EEN WATERPARTIJ OP HET TERREIN VAN KASTEEL ASSUMBURG, GEMEENTE HEEMSKERK DRS. S. LANGE DRS. J.P. FLAMMAN DRS. H. VAN LONDEN MEI 2001 AMSTERDAMS ARCHEOLOGISCH CENTRUM AAC - PROJECTENBUREAU

2 AAC-Projectenbureau COLOFON Archeologische begeleiding van een waterpartij op het terrein van Kasteel Assumburg, gemeente Heemskerk Auteurs: S. Lange, J.P. Flamman, H. van Londen in opdracht van gemeente Heemskerk AAC - Projectenbureau, Amsterdam 2001 Amsterdams Archeologisch Centrum Nieuwe Prinsengracht VZ Amsterdam 2

3 Archeologische begeleiding Kasteelterrein Assumburg, Heemskerk INHOUDSOPGAVE Voorwoord 5 1. Inleiding 7 2. Het onderzoeksterrein De ligging Beknopt overzicht van de geschiedenis van Kasteel Assumburg Aard van bedreiging Verwachtingen 9 3. Resultaten van de archeologische begeleiding Een momentopname van het terrein met behulp van een fotorapportage Archeologische Monumentenzorg Vraagstellingen voor (eventueel) toekomstige onderzoek 14 Literatuur 15 Lijst van afbeeldingen 15 Lijst van afkortingen 15 Bijlage: Fotorapportage 17 3

4 AAC-Projectenbureau 4

5 Archeologische begeleiding Kasteelterrein Assumburg, Heemskerk VOORWOORD In opdracht van de Gemeente Heemskerk hebben medewerkers van het Amsterdams Archeologisch Centrum (AAC) van de de aanleg van een waterpartij op het kasteelterrein Assumburg in het najaar van 2000 archeologisch begeleid. Het terrein valt binnen het bestemmingsplan Assumburg Oud-Haerlem, waarbij het gebied ten oosten van Kasteel Assumburg een functie krijgt als recreatiegebied. Tijdens de begeleidingswerkzaamheden waren de inrichtingswerkzaamheden in volle gang en was een groot deel van het terrein reeds ingericht. Het archeologische onderzoek heeft plaatsgevonden op 18 oktober 2000, gevolgd door een korte fotorapportage van een veldverkenning rondom het kasteelterrein op 20 oktober Bij de uitvoering van het project waren de volgende mensen betrokken: Mevrouw drs. S. Lange - veldwerk, analyse en rapportage De heer A. Numan - veldwerk De heer A. Vaerewijck - veldwerk De heer drs. J. Flamman - rapportage en redactie 5

6 AAC-Projectenbureau 6

7 Archeologische begeleiding Kasteelterrein Assumburg, Heemskerk 1. INLEIDING Het archeologisch onderzoek voorafgaand aan de aanleg van een sloot nabij Kasteel Assumburg is uitgevoerd in opdracht van de gemeente Heemskerk. Reden voor het inschakelen van het AAC was de vondst van puinresten en leisteen tijdens de aanleg van een sloottalud. Na overleg met het Bureau Monumentenzorg van de afdeling Zorg, Welzijn en Cultuur (provincie Noord-Holland), heeft de gemeente voor een archeologische begeleiding gekozen, vooruitlopend op de werkzaamheden van de aannemer op het aangewezen terrein. In verband met de herinrichting van het terrein ten zuidoosten van de Tolweg, heeft het Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer een bouw- en tuinhistorische opname van Kasteel Assumburg en het omliggende terrein laten uitvoeren. Het onderzoek kwam tot stand in het kader van de documentatie van monumenten die in rijksbezit zijn van de Rijksgebouwendienst. Het resultaat was een uitgebreide studie van het kasteel en het bijbehorende terrein door de eeuwen heen. Gebaseerd op de uitkomsten van het onderzoek en gericht op de planologische ontwikkelingen adviseren de uitvoerders als volgt: Aanvullend archeologisch en bouwhistorisch onderzoek bij komende bebouwingen is noodzakelijk ( 1 pg. 11). Vanaf het begin van de herinrichting hebben leden van de archeologische werkgroep de bouw - activiteiten op de voet gevolgd. Daarbij zijn diverse keren op verscheidene plaatsen archeologische vondsten gedaan en verzameld. Middeleeuwse sporen en vondsten op het weiland noordoostelijk van het kasteel laten volgens de werkgroep vermoeden, dat hier ooit een houten voorganger van het kasteel heeft gestaan (afbeelding 2, foto 7a) 2. Naar aanleiding van de opdracht heeft het AAC de aanleg van een sloot aan de oostzijde van het kasteel over een lengte van circa 30 meter archeologisch begeleid. Het uitgraven van de sloot vond in twee keer plaats, waarbij eerst een vlak werd aangelegd voor archeologisch onderzoek. Op grond van de grote mate van verstoring van de bodemopbouw aldaar is slechts een deel hiervan onderzocht (hoofdstuk 3). Aansluitend is overgegaan tot een veldverkenning waarbij een fotorapportage is gemaakt van de situatie en de nog waarneembare archeologische vondsten en sporen. Hierbij is zowel vastgesteld dat delen van het terrein door de inrichtingswerkzaamheden zijn verstoord als dat er ook nog diverse archeologische vondsten en sporen nog aanwezig zijn (hoofdstuk 4 en bijlage 1). 1 Uitvoering: Kamphuis, bureau voor bouwhistorie, Delft SB4, Bureau voor historische Tuinen, Parken en Landschappen, Wageningen. December Pers. mededeling J. Roefstra (Archeologische Werkgroep Beverwijk-Heemskerk) 7

8 AAC-Projectenbureau 2. HET ONDERZOEKSTERREIN 2.1 DE LIGGING Kasteel Assumburg is gelegen aan de oostzijde van de gemeente Heemskerk, centrale RDcoördinaten X=107,325 / Y=502,150 (afbeelding 1). Het terrein van onderzoek ligt buiten de slotgracht van het kasteel, ten zuidoosten van de Tolweg. In Archis zijn drie vermeldingen over dit terrein opgenomen, waarvan twee archeologische waarnemingen 3 en de vermelding van te beschermen monument 4. Op het moment dat het AAC het archeologisch onderzoek verrichtte was de aanleg van een sloot om het weiland waar ooit de kasteeltuinen hebben gelegen bijna voltooid. Deze sloot ligt aan de zuid- en oostzijde van het kasteel tot aan een recent geplaatste duiker. Het deel van het talud waar archeologische begeleiding plaatsvond beperkte zich dan ook tot het laatste deel van de te graven sloot, over een lengte van 30 m., tot aan de duiker, en een breedte van circa 4 m. (afbeelding 2, foto 1b en 2a). Afbeelding 1. Ligging van Kasteel Assumburg, ten oosten van de bebouwde kom van gemeente Heemskerk (uitsnede Topografische kaart 1:25.000) 3 Waarnemingsnummers (bakstenen fundering) en (fundering, aardewerk en stenen voorwerp) 4 CMA-nummer 19C-030 / monumentnummer 1887 (resten van een laatmiddeleeuws kasteel) 8

9 Archeologische begeleiding Kasteelterrein Assumburg, Heemskerk 2.2 BEKNOPT OVERZICHT VAN DE GESCHIEDENIS VAN KASTEEL ASSUMBURG Het laatmiddeleeuwse Kasteel Assumburg is gelegen op de overgang van een hogere strandwal en het lager gelegen, door klei bedekte veen van het Oer IJ-estuarium. De ligging op een opgehoogd terrein in een lager gelegen gebied garandeerde de aanwezigheid van water in de grachten van het kasteel. Een verhoogde weg (laan) vormt nog steeds de verbinding met de strandwal. Twee vierkante torens en een restant van de ringmuur uit de 15 e eeuw blijken heden ten dage de oudste onderdelen van het kasteel te zijn. Reeds in 1335 is in een leenakte sprake van een huizing en hofstede van een leenman met zijn heemwerf binnen de uiterste gracht. In 1525 werd het kasteelterrein uitgebreid door Aleid van Kijfhoek. Aan de buitenzijde van de buitengracht werd toen een brede boomsingel aangelegd. Deze fungeerde aan de westzijde als oprijlaan. In het midden van de 17 e eeuw was de voorburcht of heemwerf verdeeld in een voorhof en nederhof. Binnen de buitengracht lagen boomgaarden aan de noord- en zuidzijde. Rond 1650 werd een deel van de bijgebouwen gesloopt ten behoeve van een centrale zichtas in noordelijke richting. Deze eindigde bij de noordelijke buitengracht. Tussen 1708 en 1719 vonden ingrijpende veranderingen in de tuinaanleg plaats. De buitengracht en singel werden in zuidelijke richting verlegd. Achter het kasteel ontstonden tuinen in geometrische stijl, aan de zuidzijde visueel afgesloten door een tuintheater. Aan de noordzijde werd de centrale as doorgetrokken naar de Tolweg, zonder de oorspronkelijke ingang aan de westzijde op te geven. Eind 18 e eeuw werd het kasteel verkocht en de brug verlegd van de oostzijde naar de noordzijde. Rond 1800 werd de tuinaanleg vereenvoudigd met behoud van de geometrische hoofdstructuur. In 1912 werden na veiling en verkaveling enkele bijgebouwen gesloopt en verdween de geometrische hoofdstructuur grotendeels. In 1932 vond een verbouwing van het kasteel plaats ten behoeve van een jeugdherberg. Een deel van de geometrische stijl werd toen weer hersteld. 2.3 AARD VAN BEDREIGING Het inrichten van het terrein ten zuidoosten van de Tolweg heeft diepgaande gevolgen voor het aanwezige bodemarchief. De aanleg van waterpartijen en fietswegen, het egaliseren van het terrein en andere grondwerkzaamheden zullen archeologische sporen in de grond vernietigen of tenminste zwaar aantasten. Het overgrote deel van het terrein is reeds ingericht. Op de huidige weilanden rondom het kasteel daarentegen zijn de grondwerkzaamheden nog niet begonnen en is archeologisch onderzoek nog steeds mogelijk. Gezien het oorspronkelijke reliëf en de ervaringen van de archeologische werkgroep Beverwijk-Heemskerk zijn op het terrein archeologische sporen en vondsten te verwachten. Hierover is contact geweest met enkele leden van de werkgroep. 2.4 VERWACHTINGEN De als grasland in gebruik zijnde terreinen ten zuiden en oosten van het kasteel herbergen mogelijk nog sporen en vondsten uit diverse perioden. Het voor een groot deel oorspronkelijke reliëf van het terrein kan duiden op een goede kwaliteit van archeologische sporen. De landschappelijke ligging, op de grens van een hoger legen strandwal naar een lager gelegen strandwalvlakte, kan naast (laat)middeleeuwse sporen in verband met het kasteel ook prehistorische sporen opleveren. Zo heeft de archeologische werkgroep Heemskerk reeds enkele jaren geleden aardewerkscherven uit de bronstijd op het terrein gevonden 5. Enkele verstoringen op het terrein, zoals een vuilstortplaats, zijn bekend en kunnen worden getraceerd (afbeelding 2). Op deze plaatsen is een archeologische begeleiding overbodig. 5 Pers. mededeling J. Roefstra (Archeologische Werkgroep Beverwijk-Heemskerk). Deze melding is niet bekend in Archis. 9

10 AAC-Projectenbureau Afbeelding 2. Ligging van het onderzoeksterrein met de locatie van de gegraven verkenningssleuf, de mogelijke locatie van de houten voorganger van het kasteel en de plaatsen van enkele verstoringen (schaal 1:2500). 10

11 Archeologische begeleiding Kasteelterrein Assumburg, Heemskerk 3. RESULTATEN VAN DE ARCHEOLOGISCHE BEGELEIDING Op 18 oktober werd met behulp van een rupskraan met een twee meter brede bak een verkenningssleuf ter hoogte van de recent geplaatste duiker aangelegd. Het vlak strekte zich uit over een oppervlak van 30 m. bij 4 m., overeenkomstig het geplande sloottalud (afbeelding 2). Al snel werd duidelijk dat het een verstoorde zone betrof. Bij de graafwerkzaamheden kwam subrecent puin en afval te voorschijn, waarmee een oudere sloot gedempt bleek te zijn. Oud materiaal zoals geglazuurd rood aardewerk lag in en nieuwe context, vermengd met onder andere blikjes van kattenvoer. Aan de westzijde van het vlak bleek over slechts een breedte van 1 m. een houten beschoeiing van een 19 e eeuwse sloot, behorende tot het kasteelterrein, bewaard gebleven. De beschoeiing bestond uit planken van grove den waaronder zich restanten van een vlechtwerkbeschoeiing bevonden. De staken waartussen het vlechtwerk is gevlochten zijn van essenhout, het vlechtmateriaal zijn takken van els. De palen waar de plankenbeschoeiing aan was bevestigd zijn van eikenhout (afbeelding 3, foto 3a en 3b). Afbeelding 3. Gegraven verkenningssleuf met de resten van de planken- en vlechtwerkbeschoeiing (schaal 1:100). 11

12 AAC-Projectenbureau 4. EEN MOMENTOPNAME VAN HET TERREIN MET BEHULP VAN EEN FOTORAPPORTAGE Ondanks dat de grond rond de verkenningssleuf verstoord bleek te zijn, konden elders op het terrein nog sporen en vondsten aan het oppervlak en in de slootprofielen worden waargenomen. In overleg met de gemeente Heemskerk vormde de zichtbaarheid van archeologische sporen de aanleiding voor een veldverkenning op 20 oktober De resultaten van de veldverkenning zijn verwerkt in een korte fotorapportage (bijlage 1). Methodiek Tijdens de veldverkenning werden oppervlaktevondsten verzameld en archeologische grondsporen met behulp van de camera vastgelegd. Daar waar mogelijk werden profielen gestoken om inzicht te verkrijgen in de aanwezige gelaagdheid van de grond en oude bewoningslagen. De foto s zijn genummerd en verwijzen naar de opnameplek, aangegeven op de plattegrond van het terrein (afbeelding 4 en bijlage 1). Voorafgaande aan de veldverkenning door het AAC hebben leden van de archeologische werkgroep Heemskerk het terrein afgelopen en vondsten verzameld. De vondsten liggen voor determinatie en analyse in de werkruimte van de vereniging in Heemskerk. Resultaten De resultaten van de veldverkenning zijn in twee categorieën in te delen, namelijk de waarnemingen van archeologische vondsten en sporen en de verstoringen van de ondergrond door de herinrichtingswerkzaamheden. De verstoringen door de nieuwe inrichting komen voort uit het graven van de (nieuwe) sloten (foto 5b, 16a), de aanleg van kabels en leidingen (foto 7b, 8a), het tijdelijk storten van grote hoeveelheden grond (foto 4b) en het slopen van voormalige bebouwing (foto 5a). De vondsten en sporen zijn met name aangetroffen doordat deze bij de graafwerkzaamheden aan het oppervlak zijn gekomen. In de taluds van de sloten waren de meeste sporen zichtbaar, waaronder veel oude greppels en sloten (foto 6b, 11a, 11b, 12a, 14a, 14b), diverse vondst- en ophogingslagen (foto 8b, 12b, 13a, 13b), restanten van voormalige bouwsels (foto 10a, 10b, 11a, 11b) en brugconstructies (foto 11a, 11b, 16b) en de diverse voorwerpen (foto 9a, 9b, 15b). 12

13 Archeologische begeleiding Kasteelterrein Assumburg, Heemskerk 5. ARCHEOLOGISCHE MONUMENTENZORG De algemene grondslag voor het archeologisch onderzoek is het streven naar behoud en duurzaam beheer van waardevolle archeologische locaties. In het kader van de archeologische monumentenzorg worden waar mogelijk archeologische vindplaatsen in situ, op de plaats van aantreffen, bewaard en worden deze planologisch of technisch in de nieuwe inrichtingsplannen ingepast. Indien dit niet mogelijk is kan worden gekozen voor het ex situ behoud van informatie van deze vindplaats, hetgeen kan leiden tot nader archeologisch onderzoek in de vorm van opgravingen of archeologische begeleidingen. Uit het resultaten van de archeologische begeleiding van de inrichtingswerkzaamheden blijkt dat onderzoek in deze vorm, vooruitlopend op de werkzaamheden, zinvol is om de aanwezige sporen en vondsten vast te kunnen leggen en kennislacunes ten aanzien van de bewoningsgeschiedenis van Kasteel Assumburg aan te vullen. Daarbij gaat het vooral om de inrichtingswerkzaamheden in de vorm van sloten en kleine waterpartijen in gebied direct buiten de grachtengordel, rondom het kasteel. Naar aanleiding van de veldverkenning die volgde op het graven van de verkenningssleuf is duidelijk dat tijdens de inrichtingswerkzaamheden veel archeologische voorwerpen en sporen zijn verloren gegaan. Er kan dan ook worden vastgesteld dat de coördinatie tussen de archeologische monumentenzorg en de uitvoering van de werkzaamheden te kort is geschoten. Er is helaas op onvoldoende wijze aandacht besteed aan de archeologische waarden in de ondergrond om te kunnen spreken van een afgewogen behoud van de vindplaats, al dan niet in of ex situ. Door een tijdig inventariserend veldonderzoek zou vermoedelijk de schade aan het terrein kunnen zijn beperkt en zeker meer onverstoorde informatie van de vindplaats (in of ex situ) kunnen zijn behouden. De archeologische begeleiding van de werkzaamheden heeft onder andere een inventarisatie van de diverse verstoringen opgeleverd. Het betreft hierbij voornamelijk kleine oppervlakten en lijnelementen, zoals respectievelijk bijvoorbeeld de stortplaats van grond en de ingegraven leidingsleuf. Toch is het merendeel van het terrein niet of nauwelijks van inrichting veranderd en bestaat de mogelijkheid dat de opbouw van de bodem en daarmee de aanwezigheid van archeologische waarden niet is verstoord. Geadviseerd wordt dan ook om tijdig een inventariserend veldonderzoek uit te voeren naar de aanwezigheid en conservering van archeologische waarden en de intactheid van het bodemprofiel van het terrein rond het kasteel. Op grond van het unieke karakter van het terrein is het aan te bevelen het terrein te beschermen in de vorm van een (archeologisch) monument. De gegevens uit het voorgestelde inventariserende veldonderzoek kunnen hierbij dan worden gebruikt als motivatie. Tevens dient voorafgaand aan alle toekomstige werkzaamheden een archeologisch advies ingewonnen te worden bij de daarvoor aangewezen instanties. Afhankelijk van de voorgenomen activiteiten zou dan, indien behoud op locatie niet mogelijk is, archeologisch onderzoek kunnen worden uitgevoerd, waarbij getracht kan worden de vraagstellingen voor (eventueel toekomstig) onderzoek te beantwoorden. Om het archeologische bodemarchief van het kasteelterrein in de toekomst voor verstoring te beschermen, is het van belang geen zware graafmachines of ander bouwverkeer via de weilanden te laten rijden. Ook het storten van puin en ander materiaal, zoals bij het opschonen van sloten vrijkomt, zou niet op de weilanden moeten plaatsvinden. Tevens is het wenselijk om de percelen behorend tot het kasteel en de kasteeltuinen minder intensief in gebruik te nemen. Met name egalisatie, afgraven, ploegen of aanbrengen van beplanting die dieper wortelt dan de bouwvoor zouden achterwege moeten worden gelaten, aangezien deze een onomkeerbare schade aan de archeologische waarden in de bodem kunnen aanrichten. Deze richtlijnen zouden aan een onderhouds- en beheersplan kunnen worden bijgevoegd, opdat de zorg voor de archeologie op het terrein rond Kasteel Assumburg wordt gewaarborgd. 13

14 AAC-Projectenbureau 6. VRAAGSTELLINGEN VOOR (EVENTUEEL) TOEKOMSTIGE ONDERZOEK Het terrein van Kasteel Assumburg kan worden ingedeeld in drie gebieden, te weten: 1. het kasteel, de oprijlaan en de omliggende slootgracht en het terrein hierbinnen; 2. de omliggende weilanden met aan de zuidelijke kant de ligging van de kasteeltuinen en ten oosten enkele (in de 19 e eeuw afgebroken) bijgebouwen, en een recent afgebroken boerderij; 3. de overgang van het kasteelterrein naar het landelijke gebied (het reeds ingerichte terrein verder in zuidelijke richting). Ieder deelgebied heeft een eigen onderzoeksvraagstelling in het kader van het landgebruik door de eeuwen heen. Deze vraagstellingen hebben vooral betrekking op de verhoudingen tussen de drie (laatmiddeleeuwse) eenheden, namelijk het kasteel, het directe kasteelterrein en het omliggende landelijke gebied. De landschappelijke ligging daarentegen, de overgang van hoger gelegen strandwal naar het lager gelegen gebied, vormt de aanleiding tot vraagstellingen in het kader van de bewoningsgeschiedenis vanaf de prehistorie tot heden, de landschapsgenese en het landgebruik. ad 1: Schriftelijke bronnen hebben veel informatie opgeleverd wat betreft de bewoningsgeschiedenis van Kasteel Assumburg. De aanleg van het kasteel is vooral bekend van kaarten uit de 18 e en 19 e eeuw. Daarentegen bestaan er kennislacunes betreffende de oudste aanleg, een mogelijke houten voorganger van het kasteel en de connectie met de omliggende landerijen. ad 2: Het kasteelterrein werd enkele keren uitgebreid, afhankelijk van modetrends door de eeuwen heen. In verband met de herinrichting en de aanleg van een kasteeltuin gebaseerd op een historische reconstructie, zou archeologisch onderzoek gegevens kunnen opleveren over de (veranderingen van de) tuinaanleg en de exacte ligging van het tuintheater. De vraag hierbij is onder andere waar de begrenzingen van het kasteelterrein liggen. ad 3: Wat het landelijke gebied betreft ligt een aansluiting aan het archeologische onderzoek vanuit het AAC het Broekpolder project voor de hand, waarbij continuïteit en veranderingen binnen de bewoningsgeschiedenis centraal staan. 14

15 Archeologische begeleiding Kasteelterrein Assumburg, Heemskerk LITERATUUR Groesbeek, J.W., 1981, Middeleeuwse kastelen van Noord-Holland. Hun bewoners en bewogen geschiedenis. Haarlem, pg Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, Rijksbouwmeester Bouw- en Tuinhistorische Opname, Kasteel Assumburg, Heemskerk. december LIJST VAN AFBEELDINGEN Foto Omschrijving Pagina Voorblad Foto van de gegraven verkenningssleuf nabij Kasteel Assumburg (Foto AAC) 1. Ligging van Kasteel Assumburg, ten oosten van de bebouwde kom van gemeente 8 Heemskerk. (uitsnede Topografische kaart 1:25.000) 2. Ligging van het onderzoeksterrein met de locatie van de gegraven verkenningssleuf 10 en de plaatsen van enkele verstoringen. 3. Gegraven verkenningssleuf met de resten van de planken- en vlechtwerkbeschoeiing Overzicht van het onderzoeksterrein met daarop aangegeven de positie waar de 16 betreffende foto tijdens de veldverkenning op 20 oktober 2000 is genomen. LIJST VAN AFKORTINGEN AAC AMZ CMA Amsterdams Archeologisch Centrum, (voorheen IPP) Archeologische Monumentenzorg Centraal Monumenten Archief 15

16 AAC-Projectenbureau Afbeelding 4. Overzicht van het onderzoeksterrein met daarop aangegeven de positie waar de betreffende foto tijdens de veldverkenning op 20 oktober 2000 is genomen. 16

17 Archeologische begeleiding Kasteelterrein Assumburg, Heemskerk BIJLAGE 1 Fotorapportage archeologische waarnemingen tijdens de archeologische begeleiding van de inrichtingswerkzaamheden op het kasteelterrein van Kasteel Assumburg. Foto Omschrijving Pagina 1a Kasteel Assumburg, aanzicht vanuit de oostkant met de Kijftoren en de vroegere 19 toegangspoort. 1b Het onderzoeksterrein aan het begin van de archeologische werkzaamheden op oktober a Aanleg van het opgravingsvlak op 18 oktober b Westprofiel van de werkput. Onderin bevonden zich de restanten van een planken 20 beschoeiing (grove den). 3a Westprofiel met beschoeiing. Onder een planken beschoeiing bevonden zich de 21 restanten van een vlechtwerkbeschoeiing. 3b Westprofiel. Detail van de vlechtwerkbeschoeiing. 21 4a Op 20 oktober werd het talud van de sloot over het onderzochte terrein tot aan de 22 duiker doorgetrokken. Aanzicht vanuit het zuidoosten in richting van de Tolweg. 4b Aanzicht vanuit het meest zuidelijke hoekpunt van het talud. Aan de andere (zuidelijke) 22 kant van de rijplaat bevond zich een vuilstortplaats. 5a Het weiland waarop tot voor kort een boerderij stond, werd als opslagplaats gekozen 23 voor het storten van grond en puin. Zware machines reden op het grasland, waardoor archeologische sporen werden aangetast. 5b Vanaf het noordelijke hoekpunt van de duiker werd het talud van de sloot verbreed 23 zonder archeologische begeleiding. De verstoring van de bovengrond van het weiland ten oosten van het kasteel was enorm. 6a Uitbreiding van het talud met op de achtergrond de recentelijk geplaatste duiker. 24 6b Op het vlak werden sporen zichtbaar van een meer westelijk gelegen insteek van een 24 oudere sloot. 7a Het weiland tegenover het pachtershuis. Op dit terrein was mogelijk sprake van sporen 25 van een houten voorganger van Kasteel Assumburg. 7b Een gemiste kans: zonder archeologisch onderzoek werd dwars over het weiland in de 25 richting van de Kijftoren een leiding gelegd (breedte van de greppel ca. 2 m). Na de ingreep heeft de archeologische werkgroep Beverwijk-Heemskerk hier talrijke aardewerk vondsten uit de Volle en Late Middeleeuwen verzameld. 8a Aanzicht van het weiland vanuit het toegangspoortje (noordoosthoek). Gemiddeld 20 cm. 26 (op sommige plekken tot 50 cm.) van de bovengrond bleek door de aanleg van de leidinggreppel verstoord te zijn. 8b Zuidprofiel van de leidinggreppel. Onder een ca. 30 cm. dikke ophogingslaag is een 26 vondstenlaag waargenomen. 9a Aanzicht op het weiland tegenover de Kijftoren. Onder de verstoorde (en deels 27 verwijderde) bovengrond kwamen vondsten aan het licht zoals een aantal laatmiddeleeuwse kookpotfragmenten. 9b Detailopname van de aardewerkvondsten a /10b Langs de uitbreiding van de sloot werden paalsporen zichtbaar in de kleiig, zandige 28 ondergrond. 11a /11b In de uitbreiding van het talud bevonden zich de sporen van een meer westelijk gelegen 29 sloot, naast enkele grondsporen die mogelijk in verband staan met een besch oeiing of een voormalig houten brugconstructie. 12a In het profiel van de uitbreiding was de oorspronkelijke ligging van de sloot duidelijk 30 zichtbaar. 12b Detailopname van de oude insteek en de zandige ophogingslagen in verband met de 30 aanleg van het laatmiddeleeuwse kasteelterrein. 13a In het westelijke profiel van het talud waren de ophogingslagen en de zandige 31 vondstenlaag goed te herkennen. 17

18 AAC-Projectenbureau Foto Omschrijving Pagina 13b Het overige deel van het terrein bleek reeds ingericht te zijn. Op sommige plekken, zoals 31 op deze afbeelding, was de laatmiddeleeuwse bewoningslaag nog zichtbaar. 14a In het profiel van een meer oostelijk gelegen sloot waren humeuze grondsporen te 32 herkennen. 14b Detailopname van de met de schep bijgeschaafde grondsporen a Een parallel liggende sloot vertoonde reeds begroeide slootkanten, waardoor de 33 zichtbaarheid van archeologische sporen nihil was. 15b Op het terrein lagen verspreid (laat)middeleeuwse vondsten, bestaande uit 33 aardewerkscherven en botmateriaal (vaak zoals deze met een duidelijk bewerkte, afgesneden kant). 16a Het talud in richting Tolweg, met op de achtergrond een deel van het heringerichte 34 terrein. 16b Tijdens de aanleg van de brugfundamenten (zonder archeologische begeleiding) 34 kwamen de restanten van een houten voorganger aan het licht. De archeologische werkgroep Beverwijk-Heemskerk heeft toentertijd één van de bruggenpalen kunnen bemonsteren. 18

19 Archeologische begeleiding Kasteelterrein Assumburg, Heemskerk Foto 1a: Kasteel Assumburg, aanzicht vanuit de Oostkant met de Kijftoren en de vroegere toegangspoort. Foto 1b: Het onderzoeksterrein aan het begin van de archeologische werkzaamheden op 18 oktober

20 AAC-Projectenbureau 20

21 Archeologische begeleiding Kasteelterrein Assumburg, Heemskerk 21

22 AAC-Projectenbureau 22

23 Archeologische begeleiding Kasteelterrein Assumburg, Heemskerk 23

24 AAC-Projectenbureau 24

25 Archeologische begeleiding Kasteelterrein Assumburg, Heemskerk 25

26 AAC-Projectenbureau 26

27 Archeologische begeleiding Kasteelterrein Assumburg, Heemskerk 27

28 AAC-Projectenbureau 28

29 Archeologische begeleiding Kasteelterrein Assumburg, Heemskerk 29

30 AAC-Projectenbureau 30

31 Archeologische begeleiding Kasteelterrein Assumburg, Heemskerk 31

32 AAC-Projectenbureau 32

33 Archeologische begeleiding Kasteelterrein Assumburg, Heemskerk 33

34 AAC-Projectenbureau 34