Nijmegen: Bombardement 1944

Transcriptie

1 Nijmegen: Bombardement 1944 Ruud van Capelleveen Nummer: 20 kijk op voor digitale boeken

2 Nijmegen: Bombardement 1944 DOOR RUUD VAN CAPELLEVEEN Colofon Dit is een uitgave van: Absolute Figures Margrietstraat 4, 6921 ZD Duiven Telefoon: Eindredactie: Ruud van Capelleveen Bezoek onze website: Copyright Het is niet toegestaan om de inhoud en werking van onze download te wijzigen. Ook mag u de inhoud van deze download niet op een andere manier verspreiden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Bombardement februari 1944 is een datum, die in het geheugen van de Nijmegenaren werd gegrift. De ravage na het bombardement was onbeschrijfelijk. De oude binnenstad lag helemaal in puin. Veel karakteristieke kerktorens van de stad waren verdwenen en grote delen van de binnenstad van Nijmegen stonden in brand. Fotorapportage Deze presentatie bevat onder meer een serie foto's uit de nalatenschap van M.H. Tonneijck ( ). Deze fotorapportage werd in de dagen na het bombardement van Nijmegen in 1944 gemaakt Kastelen Extra 20 2

3 Bombardementen in Nederland tijdens WO2 Nijmegen met kerk Doddendaal In mei 1940 werd Rotterdam door de Duitse Luftwaffe verwoest. Het bombardement duurde slechts tien minuten. De schade was enorm. De brandweer stond machteloos tegen de vele branden. Een felle westenwind wakkerde de vlammen aan. De vuurzee was tot in Den Haag te zien. Rotterdam brandde nog dagen later. Rotterdam Het exacte aantal doden kon niet worden vastgesteld. De schattingen variëren tussen de 600 en 900 mensen. Het was de eerste keer dat Nederland met een moderne oorlog te maken kreeg. De ontzetting was dan ook groot. Burgers die door het bombardement alles verloren hadden werden door het Rode Kruis opgevangen. In de kranten verschenen oproepen om hulp te bieden. In het hele land werden spontane inzamelingen voor goederen gehouden. Het duurde echter maanden voordat voor alle getroffenen huisvesting was gevonden

4 Nijmegen: Broerstraat kruispunt Houtstraat Pauwelstraat Geallieerde bombardementen Er vielen gedurende de oorlog door bombardementen her en der slachtoffers, want vanaf het begin van de oorlog voerde de Engelse luchtmacht bombardementen uit op strategisch belangrijke objecten. Hierbij moet u denken aan militaire versterkingen, olievoorraden, munitiebunkers en fabrieken. Uiteraard vielen niet alle bommen op de doelen. Naast Pernis werd ook de olieopslagplaats in Amsterdam- Noord gebombardeerd. In juni 1940 richtten de Engelse bommenwerpers grote schade aan in plaatsen als Den Helder, Haarlem en Hengelo. Ook woonhuizen, winkels en scholen werden door bommen geraakt. Hierbij kwamen ook Nederlandse burgers om het leven. Veel Nederlanders schuilden nachtenlang in hun kelder. Vooral in het grensgebied met Duitsland werden de burgers regelmatig opgeschrikt doordat geallieerde bommenwerpers per ongeluk hun vrachtje op de verkeerde plek achterlieten. Propaganda Uiteraard haakte de Duitse propaganda handig in op deze vergissingen. Dit was bijvoorbeeld ook het geval toen Amerikaanse bommenwerpers de haveninstallaties in Rotterdam misten en de bommen neerdaalden op de wijk Tussendijken. De Duitse propaganda liet deze gelegenheid niet onbenut. De kranten moesten

5 Nijmegen: V&D voorzijde Grote Markt een foto van inzamelactiviteiten plaatsen met de uitleg: "Te Amsterdam zal door de Nederlandse Volksdienst een grootscheepse actie op touw worden gezet voor zusterstad Rotterdam, welke zwaar getroffen werd door een terreuraanval, waardoor velen have en goed verloren zagen gaan. Nauwelijks was de eerste oproep geplaatst of reeds stroomden van vele zijden giften binnen." Nijmegen In februari 1944 volgde het geallieerde bombardement op Nijmegen. Rond het middaguur ging in Nijmegen het luchtalarm af. De inwoners zochten de schuilkelders op. Amerikaanse bommenwerpers vlogen over de stad in de richting van Duitsland. Het sein veilig werd gegeven. De mensen gingen weer de straat op. De Amerikaanse vliegtuigen keerden en loosden hun bommenlast. In drie minuten tijd veranderde het centrum van Nijmegen in een brandende ruïne. Twee weken na de ramp waren 601 doden geborgen. Vier dagen na het bombardement werden honderden slachtoffers onder grote publieke belangstelling bijgezet in massagraven. Eindhoven Op 18 september 1944 werd Eindhoven door de geallieerden tijdens de aanvalsactie Market Garden ingenomen. De Eindho

6 Nijmegen: V&D achterzijde venaren staken de vlag uit en vierden feest. Aan het begin van de avond verschenen 85 Duitse vliegtuigen boven de stad. In korte tijd stond het centrum van Eindhoven in brand. Deze aanval duurde veertig minuten en kostte het leven aan tientallen burgers

7 Rotterdam na het bombardement foto US Department of Defense Bombardement Rotterdam, mei 1940 Op dinsdag 14 mei 1940, 's middags om uur, wisten Duitse bommenwerpers de historische binnenstad van Rotterdam weg. Het besluit om Rotterdam weg te vagen, werd genomen op het allerhoogste niveau. Voorbeeld Adolf Hitler en Hermann Göring besloten Rotterdam te bombarderen als voorbeeld. Als het Nederlandse leger niet snel zou capituleren zouden andere steden volgen. Achteraf gezien is het maar zeer de vraag geweest of de Nederlandse strijd erg lang zou hebben kunnen voortduren en lijkt het bombardement onnodig te zijn geweest. Feit is dat de Nederlandse capitulatie pas werd getekend, nadat het Duitse dreigement om ook Utrecht te bombarderen, was ontvangen. Weerstand De weerstand van het Nederlandse leger in de meidagen was groter dan het Duitse leger had verwacht. De Duitse opmars aan weerszijden van de Nieuwe Maas stokte na vier dagen. De Duitsers hadden vliegveld Waalhaven,

8 Vliegveld Waalhaven in mei 1940 foto Bundesarchiv Rotterdam-Zuid en het Noordereiland veroverd. De Duitse legereenheden hergroepeerden zich voor de beslissende aanval op Rotterdam. Hierbij zouden ook Stuka-bommenwerpers worden ingezet. Onderhandelingen In de ochtend van 14 mei 1940 stuurde de Duitse commandant enkele onderhandelaars naar de Nederlandse linie met een ultimatum, waarin met vernietiging van Rotterdam werd gedreigd als de stad zich niet overgaf. Via kolonel Scharroo kwam dit bericht terecht bij de opperbevelhebber van het Nederlandse leger, Generaal Winkelman. Henri Winkelman gaf Scharroo, na ruim een uur, de opdracht om een boodschapper naar de Duitse linie te sturen met het bericht, dat een ultimatum alleen in behandeling kon worden genomen, als het voorzien was van naam, rang en handtekening. De boodschapper werd teruggestuurd met een nieuw ultimatum op een later tijdstip. Maar reeds uren voordat dit ultimatum was verlopen begonnen Henckel-bommenwerpers met hun verwoestende werk. In twintig minuten verloren negenhonderd mensen hun leven. Duizenden, het exacte aantal is nooit bekend geworden, raakten gewond. Terreur Na de Tweede Wereldoorlog ontstond een discussie of de vernieling van Rotterdam een militaire

9 Rotterdam na het bombardement in 1940 foto Bundesarchiv handeling was, die volgens internationaal oorlogsrecht was toegestaan of dat deze daad een vorm was van ongeoorloofde terreur op de burgerbevolking

10 Grebbeberg Informatiecentrum foto Ruud van Capelleveen Nederland in oorlog, 1940 In de Eerste Wereldoorlog was Nederland neutraal gebleven. Ondanks een volgehouden neutrale politiek kon de Nederlandse regering ons land niet buiten de Tweede Wereldoorlog houden. Duitse aanval Op 10 mei 1940 trokken de Duitse troepen Nederland binnen. Koningin Wilhelmina en de regering vluchtten naar Londen, van waaruit zij leiding dachten te kunnen geven aan het verzet tegen de Duitse bezetting. Met de Duitse aanval op Nederland kwam een eind aan een langdurige vrede, die Nederland gedurende meer dan honderd jaar gekend had. Mobilisatie Door de toenemende spanningen in Europa besloot de Nederlandse regering op 29 augustus 1939 een algemene mobilisatie af te roepen. Alle dienstplichtige lichtingen van 1924 tot en met 1939 moesten zich melden. Op de stations stonden de mannen in lange rijen te wachten om naar hun mobilisatiebestemming te worden vervoerd. De militairen gedroegen zich in het algemeen rustig. De Haagse Post schreef over berusting een waardigheid: "Neen, zij gingen natuurlijk niet met vreugde, die vele mannen die vrouw en kin

11 Ereveld Grebbeberg foto Ruud van Capelleveen deren en allen die hen lief zijn, voor onbepaalde tijd verlieten. Maar Nederland nam de mobilisatie voor wat zij was: een ernstig feit, dat noodzakelijk was." Vesting Holland Jarenlang had defensie veel te weinig geld gekregen. Het Nederlandse leger had dan ook een groot tekort aan gemotoriseerde eenheden. Het leger bezat slechts een klein aantal pantservoertuigen en tanks. De luchtmacht kon beschikken over slechts 140 gevechtsklare toestellen. Daarnaast was er een tekort aan munitie en kanonnen. Meestal waren de tanks en kanonnen verouderd. Paard, fiets en benenwagen waren de belangrijkste transportmiddelen. De Nederlandse soldaat zou het moeten opnemen tegen een grote Duitse overmacht. Het Nederlandse leger begon met het aanleggen van loopgraven langs de grens met Duitsland. De verdedigingslinie bestond uit kazematten, loopgraven, versperringen en water. De verdediging van Nederland was vooral gericht op het zo lang mogelijk behouden van Noord- en Zuid-Holland. Als de Duitsers door de IJssellinie, die van Zwolle tot Arnhem liep, en de Maaslinie in Limburg door zouden breken, zouden zij tegengehouden worden door de Grebbelinie. Daarnaast waren er versterkingen bij de Afsluitdijk en de Hollandse Waterlinie

12 Ereveld Grebbeberg foto Ruud van Capelleveen Burgerbescherming In de grote steden werden openbare schuilplaatsen gebouwd. Een voorbeeld hiervan is de ondergrondse schuilplaats op de Stationsweg in Den Haag. Den Haag was de eerste stad, waar men begon met de aanleg van schuilplaatsen voor de bevolking. Dergelijke schuilplaatsen werden vanaf 1938 in versneld tempo gebouwd. Zandzakken zouden, gevuld met zand, openbare gebouwen moeten beschermen. De zakken werden bij de ingangen en de ramen opgestapeld. In sommige steden, zoals Amsterdam, werd het inrichten van schuilplaatsen bemoeilijkt door de ongeschiktheid van de bodem. Daarom werden ook bovengrondse bunkers gebouwd ter bescherming van de burgers. Om de burgers voor te bereiden tegen aanvallen uit de lucht en om hulp te kunnen verlenen bij een luchtaanval, werd de Luchtbeschermingsdienst opgericht. Deze dienst informeerde de bevolking hoe men tijdens een luchtaanval moest handelen. Er werden folders gedrukt en oefeningen gehouden. Men moest uit de buurt van ramen blijven, zodat men niet verwond kon raken door glasscherven. Oplopende spanning De spanning liep steeds verder op. In februari 1940 bezochten bedevaartgangers Den Bosch. Er werd gebeden voor een spoedig herstel van de wereldvrede en het behoud van de

13 Nijmegen: gezicht vanaf Oude Varkensmarkt neutraliteit van Nederland. Het aantal kerkgangers nam in deze tijd spectaculair toe. Zowel de protestantse als de katholieke kerkleiders protesteerden herhaaldelijk tegen de schending van de wereldvrede. Al in november 1939 was in enkele Nederlandse steden, zoals Den Helder en enkele plaatsen bij de Grebbelinie, de Staat van Beleg afgekondigd. Op 19 april 1940 kondigde premier De Geer voor geheel Nederland de Staat van Beleg af. Alle burgerlijke wetten werden hiermee opgeschort en het hoogste gezag kwam in handen van de militaire overheid. Vanaf dit moment mocht geen informatie meer worden verstrekt over militaire zaken. Onverwacht De Nederlandse militair attaché in Berlijn, Majoor Sas, had al enkele malen alarm geslagen. Toch kwam de Duitse aanval, even voor vier uur 's ochtends, op 10 mei 1940 nog onverwacht. Tanks en troepen trokken over de grens. De Duitse Luftwaffe dropte parachutisten die bruggen en vliegvelden probeerden te bezetten. De meeste bruggen langs de grens werden tijdig door Nederlandse soldaten opgeblazen. De Duitse opmars aan de grens kon echter niet belet worden. Het Nederlandse leger kon enkele dagen tegenstand bieden. De heftigste weerstand bood ons leger bij de Grebbelinie en bij Kornwerderzand aan de Afsluitdijk

14 Nijmegen: gezicht vanaf Oude Varkensmarkt Maastricht viel al na een paar uur als eerste grote Nederlandse stad in handen van de Duitsers. Ook bij de IJssellinie kon het Nederlandse leger niet lang stand houden. De Nederlandse legereenheden trokken zich terug achter de Grebbelinie bij Rhenen. Op de tweede dag openden Duitse eenheden de aanval op deze verdedigingslinie. Capitulatie Op de Grebbeberg leverden de Nederlanders hardnekkig tegenstand. Na een zware strijd van drie dagen gaf generaal Winkelman het bevel dat de troepen zich moesten terugtrekken op de Vesting Holland. Op de ochtend van 13 mei 1940 was de toestand al zo hopeloos dat de koninklijke familie Den Haag ontvluchtte. Vanuit Hoek van Holland voeren zij naar Groot-Brittannië. Na een bijeenkomst van de ministerraad besloot de regering dit voorbeeld te volgen. Koningin en kabinet zagen elkaar in Londen weer terug. Duitsland dreigde enkele grote steden te bombarderen als Nederland zich niet snel zou overgeven. In de ochtend van 14 mei vlogen Duitse Henkel-vliegtuigen naar Rotterdam en bombardeerden het centrum huizen werden vernietigd. Negenhonderd burgers kwamen om het leven. Toen generaal Winkelman vernam dat ook Utrecht gebombardeerd zou worden, besloot hij tot capitulatie. Om tien voor vijf in de middag beval hij zijn troe

15 Nijmegen: het station na het bombardement in 1944 pen de wapens neer te leggen. Op 15 mei 1940 werd in een lagere school in het dorp Rijsoord de capitulatie getekend. Bezetting In Zeeland gingen de gevechten nog door. De Nederlandse soldaten kregen hierbij hulp van Belgische en Franse eenheden. Er werd nog drie dagen zwaar gevochten. Na een Duitse beschieting op Middelburg trokken de Belgische en Franse legereenheden zich terug. Op de terugweg vernietigden zij alles wat later bruikbaar zou zijn voor de Duitsers. Adolf Hitler benoemde twee weken later Arthur Seyss-Inquart tot Rijkscommissaris in Nederland. De Duitse aanval op Nederland vormde het begin van een vijf jaar durende bezetting. De periode zou een onuitwisbare indruk maken, vooral voor de generatie die deze jaren aan den lijve ondervonden

16 Nijmegen: eerste perron

17 Geschiedenis Nederland Ruud van Capelleveen schrijft sinds eind jaren negentig elke maand een aantal bijdragen over geschiedenis voor AbsoluteFacts.nl. 'Door de Nederlandse geschiedenis' is een bundeling van zijn beste artikelen over de geschiedenis van Nederland. Ruud van Capelleveen toont in zijn artikelen aan, dat geschiedenis buitengewoon verfrissend en boeiend kan zijn. In 'Door de Nederlandse geschiedenis' vertelt Ruud van Capelleveen veel over de Nederlandse geschiedenis: over de moordenaar van Willem van Oranje, Balthasar Gerards, over raadspensionaris Johan van Oldenbarnevelt, die met prins Maurits in conflict raakte, over de invloed van koning Lodewijk Napoleon, die door zijn broer Napoleon Bonaparte aangewezen werd om de Franse belangen te dienen als koning over Nederland, en over de Slavenhandel van de WIC. Voor de moderne mens is het heel gewoon om door verlichte straten te fietsen, maar in vroeger tijden trad na zonsondergang echt de duisternis in. Als door dikke bewolking ook het schijnsel van de maan niet doordrong op aarde, kon je geen hand voor ogen zien. Hierdoor waren de nachten gevaarlijk, want roversbenden lagen in het donker op de loer om hun slag te slaan. Ruud van Capelleveen laat u zien dat vroeger alles anders was. bekijk dit digitale boek op

18 Duitse bezetting van Nederland Nijmegen: gezicht vanaf Doddendaal De verrassing was compleet in mei Duitse bommenwerpers vlogen over Nederland in de richting van Engeland. Boven de Noordzee draaiden de vliegtuigen en vielen ze ons land aan. Mei 1940 Er vonden luchtlandingen plaats bij de stad Dordrecht en bij het vliegveld Waalhaven in de omgeving van Rotterdam. Daarnaast landden parachutisten bij Den Haag. De parachutisten kwamen veel te verspreid en op een te groot gebied aan de grond. Hierdoor konden ze zich niet snel tot gevechtsformaties formeren. De strijd duurde enkele dagen. Koningin en kabinet weken uit naar Engeland. Na het bombardement op Rotterdam capituleerde generaal Winkelman. Nederland ging een ongewisse tijd tegemoet. NSB Niet alle Nederlanders vonden de komst van de Duitsers in 1940 een ramp. Vooral onder de aanhangers van de NSB, de Nationaal Socialistische Beweging, bevonden zich veel volksgenoten die de Duitsers goed gezind wa

19 Nijmegen: Stikke Hezelstraat en Stevenskerk ren. In 1940 had de NSB ongeveer leden. Zij waren onder de indruk van de economische vooruitgang die de Nazi's in de tweede helft van de jaren dertig in Duitsland tot stand gebracht hadden. Bezetting De Amsterdamse burgemeester W. de Vlugt zei over de radio tot de bewoners van de hoofdstad: "Ik deel u mede dat hedenmiddag Duitse troepen de stad zullen binnentrekken. Ik twijfel er niet aan, of de burgerij zal daarbij de orde en rust handhaven op dezelfde voortreffelijke wijze, waarop zij dit tot nu toe heeft gedaan. De geest van kalmte en vastberadenheid, het kenmerk van de aloude Amsterdamse traditie, handhave zich in deze moeilijke tijd." De Duitsers brachten al snel veranderingen aan in het leven van de Nederlanders. Als een van de eerste maatregelen werd de klok een uur en veertig minuten vooruit gezet, zodat de klok in Nederland gelijk liep met de tijd van Berlijn. Later volgden andere maatregelen die dieper insneden in het leven. Duitse bezetting De historicus J.C.H. Blom verdeelde de jaren tussen het begin van de Tweede Wereldoorlog op 10 mei 1940 en de Duitse capitulatie op 5 mei 1945 in vier fasen. De eerste fase is er een van betrekkelijke rust waarbij de Duitse bezetter terughoudend optrad en

20 Nijmegen: Stikke Hezelstraat de meeste Nederlanders het gewone leven zoveel mogelijk voortzetten. Na de Februaristaking in 1941verhardde de opstelling van de bezetter. De Nederlanders probeerden zich te onttrekken aan de maatregelen van de bezetter. De derde fase liet Blom beginnen met de stakingen in de maanden april en mei De vierde fase begon in 1944 met de Spoorwegstaking en de bevrijding van de zuidelijke provincies. Burgerlijk bestuur Adolf Hitler stelde Arthur Seyss- Inquart ( ) aan als Rijkscommissaris in Nederland. Nederland kreeg in tegenstelling tot bijvoorbeeld België en Frankrijk een burgerlijk bestuur. In 1937 had de Nederlandse regering al bepaald dat ambtenaren in oorlogstijd op hun post moesten blijven. Dit werd in het belang van de bevolking geacht. Arthur Seyss-Inquart Seyss-Inquart zei tijdens zijn installatie in de Ridderzaal: "Onze harten zijn niet van vijandschap vervuld. Wij willen dit land en zijn bevolking noch imperialistisch in het nauw drijven noch aan dit land en zijn volk onze overtuiging opdringen." Deze geruststellende woorden sloten aan bij de opdracht die hij van Adolf Hitler had ontvangen. Seyss- Inquart moest een terughoudende houding aannemen, zodat de Nederlandse economie snel zou gaan bijdragen aan de Duitse

21 Nijmegen: Pauwelstraat oorlogseconomie. Seyss-Inquart ging er van uit dat de Nederlanders vanzelf hun afkeer tegen het nationaal-socialisme zouden verliezen. De Nederlandse economie moest vervlochten worden met de Duitse. Dit kon op vrijwillige of op verplichte basis. De Nederlandse bedrijven mochten nog maar voor een half jaar voorraad houden. Steeds opnieuw zou worden bekeken of de productie in Nederland bleef, of beter naar Duitsland verplaatst kon worden. Einde democratie De Eerste en Tweede Kamer zouden niet meer bijeenkomen. Er zouden geen verkiezingen meer worden gehouden. Politieke partijen werden één voor één verboden. De linkse partijen werden het eerst verboden. Op 30 juni 1941 beval Seyss-Inquart de opheffing van alle politieke partijen. De meeste partijen bleven echter in informele sfeer bestaan, zodat zij aan het einde van de oorlog weer direct verder konden gaan. Verharding In de laatste jaren van de bezetting verhardde het Duitse optreden om het verzet te breken. Vanaf de zomer van 1944 dienden op heterdaad betrapte verzetsstrijders ter plekke te worden doodgeschoten. Door het verzet gebruikte woningen mochten in brand worden gestoken

22 Nijmegen: St Ignatiuskerk in Molenstraat

23 Nijmegen: uitzicht vanaf Doddendaal Nijmegen bombardement februari 1944 is een datum, die in het geheugen van de Nijmegenaren werd gegrift. De ravage na het bombardement was onbeschrijfelijk. De oude binnenstad lag helemaal in puin. Veel karakteristieke kerktorens van de stad waren verdwenen en grote delen van de binnenstad van Nijmegen stonden in brand. Plan Argument In Nijmegen was het luchtalarm gegaan toen de bommenwerpers overkwamen op weg naar Duitsland. Het sein veilig was net gegeven toen de bommenwerpers terugkwamen. De Nijmegenaren liepen net weer buiten, toen de eerste bommen vielen. Nijmegen werd gebombardeerd door Amerikaanse vliegtuigen, die dachten boven Duits grondgebied te vliegen. De bommen die op Nijmegen vielen waren eigenlijk bedoeld voor de Duitse stad Gotha en maakten deel uit van het offensief, "Plan Argument", gericht op de vernietiging van de Duitse luchtmacht. Brand De centrale waterleiding was geraakt en om te blussen moest er water uit de Waal gepompt worden. Bovendien waren er andere problemen bij de brandbestrijding. De waterdruk was te laag

24 Nijmegen: Augustijnenkerk en achterzijde V&D en de afstand die overbrugd moest worden was veel te groot. Hierdoor brandde de stad drie dagen. Slachtoffers Hierna kon begonnen worden met het bergen van de doden: 771 mensen konden worden geïdentificeerd. Overal in de stad hingen aanplakbiljetten, waarop de namen van de doden waren vermeld. In concertgebouw de Vereniging vond een rouwplechtigheid plaats met een dominee en een pastoor. NSB loco burgemeester Harmanus Hondius voerde kort het woord, waarna de slachtoffers op de algemene begraafplaats aan de Graafseweg werden begraven. Wederopbouw De wederopbouw van Nijmegen is pas na de bevrijding begonnen. Wel werden de eerste plannen reeds in 1944 gemaakt. Hiervoor werd een commissie gevormd, de Stedenbouwkundige dienst, die bestond uit een vertegenwoordiger van de gemeente Nijmegen en drie architecten, die de verschillende stromingen binnen de architectuur vertegenwoordigden. Tussen 1945 en 1947 werden er drie plannen gemaakt voor een volledige wederopbouw van de stad. Midden in de stad bleef een grote open ruimte, Plein 1944, herinneren aan het verwoestende bombardement

25 Nijmegen: achterzijde scholen en stadhuis

26 Bommen op burgers Nijmegen: Lange Burchtstraat Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog probeerde Adolf Hitler met bombardementen Groot-Brittannië op de knieën te krijgen. Bombardementen Na enkele maanden bleek de Engelse luchtmacht sterker dan verwacht en kwam Duitsland tot het inzicht dat een invasie van het Britse eiland geen succes kon worden. Deze luchtoorlog, die de naam Slag om Engeland kreeg, vormde de eerste geallieerde overwinning en de eerste deuk in het vertrouwen van militair Duitsland. Duitsland bleef echter doorgaan met bombardementen op Britse steden en zette hiervoor langeafstandsraketten in, ook wel vliegende bommen genoemd, zoals de V1 en V2. Burgerdoelen Hoewel Duitsland de erkenning moet krijgen van de noviteit om met bombardementen burgers in steden te treffen zij hadden deze techniek in de jaren dertig tijdens de Burgeroorlog in Spanje zoals in Guernica ontwikkeld waren het toch vooral de geallieerden die deze techniek - met als klapstuk de vernietiging van de burgers in Nagasaki en Hiroshima door kernbommen - tot in de finesses uitwerkten

27 Nijmegen: Sint Stevenskerk Bomber Command In 1942 werd Arthur Harris bevelhebber van het Bomber Command van de RAF. Harris kreeg de opdracht om het Duitse militair-industriële potentieel door middel van stelselmatige luchtbombardementen te vernietigen. In mei 1942 vond de eerste grootscheepse aanval op Keulen plaats. Daarna kwamen de andere belangrijke steden in het industriële Roergebied en Duitse steden als Berlijn en Hamburg aan de beurt. Arthur Harris was een voorstander van strategische tapijtbombardementen en geloofde niet in de uitvoerbaarheid van precisiebombardementen op essentiële sectoren van de Duitse oorlogsindustrie. De moderne oorlogsvoering kreeg een nieuwe dimensie toen de burger als doel werd gekozen

28 Dood en verwoesting Nijmegen: Doddendaalkerk In Engeland wordt bevelhebber Arthur Harris, een monument van verzet tegen Duitsland, nog steeds liefkozend "Bomber" Harris genoemd. Arthur Harris In Nijmegen zal daar met gemengde gevoelens kennis van worden genomen. Zij zullen zich vooral de puinhopen herinneren en het zoeken in de rommelhopen naar verloren bezittingen, familie, buren en vrienden. Overal in Nijmegen hingen in februari 1944 aanplakbiljetten, waarop de namen van de doden waren vermeld. 771 mensen konden worden geïdentificeerd. Na een rouwplechtigheid in concertgebouw de Vereniging werden de slachtoffers van het bombardement op Nijmegen naar hun laatste rustplaats op de algemene begraafplaats aan de Graafseweg gebracht. Leed Het grootste leed was uiteraard voor hen die dierbaren hadden verloren, maar ook voor gezinnen die geen persoonlijke verliezen van het bombardement van Nijmegen hadden te betreuren kregen het niet gemakkelijk. Voor geestelijke nood was in deze jaren weinig aandacht. Kerkvaders spraken zalvende woorden en hulpcomités richtten zich vervolgens op het lenigen van

29 Nijmegen: Augustijnenkerk het materiele leed

30 Hulp voor slachtoffers Nijmegen: Molenstraat met St Ignatiuskerk In oktober 1944 werd het Algemeen Hulpcomité opgericht, waarin naast vertegenwoordigers van de Diaconie en het Bisschoppelijk Comité ook afgevaardigden werden opgenomen van Rijks- en Gemeente-instanties die door hun taak geroepen waren op enige wijze hulp aan de oorlogsslachtoffers te verlenen. Kerstdiensten Tijdens de kerstdiensten werden in de kerken en huis aan huis collecten gehouden. Deze actie bracht het in die tijd respectabele bedrag van gulden op. Toen na de Tweede Wereldoorlog de vrede was weergekeerd in Nederland kwam er nog veel meer geld beschikbaar voor Nijmegen. Hiervoor putte het Rijk onder meer uit de opbrengsten van de verkoop van Duitse eigendommen. Slachtoffers De slachtoffers, mensen die hun woning en huisraad kwijtraakten, kregen goederen en geld, maar de herbouw van de gehavende stad kwam slechts langzaam op gang. Tot ver in de jaren zestig dienden kaalgeslagen gebieden in de stad Nijmegen als parkeerterrein. Pas in de jaren tachtig werd met ambitieuze nieuwbouwplannen het aanzicht rond de rivier de Waal verbeterd. Mid

31 Nijmegen: begrafenis slachtoffers den in de stad bleef een grote open ruimte, Plein 1944, herinneren aan het verwoestende bombardement op Nijmegen

32 Begraafplaats Jonkerbosch foto Ruud van Capelleveen Begraafplaats Jonkerbosch Aan de Burgemeester Daleslaan, de vroegere Oude Mollenhutseweg, vlakbij de Goffert, het voetbalstadion van NEC, vindt u de ingang naar de militaire begraafplaats Jonkerbosch. Hier rusten sinds de Tweede Wereldoorlog de stoffelijke overschotten van Britse en Canadese soldaten. Marketgarden Nijmegen lag van 17 september 1944 tot februari 1945 in de frontlinie. Operatie Marketgarden liep vast bij Arnhem, maar het gebied ten zuiden van de Waal werd door de geallieerden veroverd. Militaire begraafplaats Begraafplaats Jonkerbosch werd oorspronkelijk ingericht door no. 3 Casualty Clearing Station. Er liggen 1629 soldaten uit het Gemenebest, waarvan 99 ongeïdentificeerden en 13 oorlogsgraven van strijders met een andere nationaliteit. Naast Britten, Belgen en Polen vonden ook een Rus en een Nederlander op Jonkerbosch hun laatste rustplaats. Het graf van de Nederlandse soldaat Johannes Leendert van der Swan ligt op de eerste rij. In Nijmegen vonden naast soldaten van de landmacht die na D- Day hun mars door Europa begonnen, ook een groot aantal met naam genoemden en

33 Oorlogsgraven foto Ruud van Capelleveen ongeïdentificeerde - bemanningsleden van vliegtuigen hun laatste rustplaats. Nijmegen lag op de route naar het Roergebied. In februari 1944 werd de binnenstad van Nijmegen getroffen door een vergissingbombardement. De bommen waren bestemd voor 'een Duitse stad', maar troffen de inwoners genadeloos. De slachtoffers van dit bombardement liggen niet op de militaire begraafplaats Jonkerbosch. Zij werden op de algemene begraafplaats aan de Graafseweg begraven. Fabian Ware De militaire begraafplaats Jonkerbosch wordt beheerd door de Commonwealth War Graves Commission. Deze commissie werd tijdens de Eerste Wereldoorlog ( ) door Fabian Ware gesticht om de graven van de leden van de strijdkrachten van het Gemenebest, die in deze oorlog sneuvelden, te markeren en te onderhouden. Fabian was te oud om te vechten toen de Grote Oorlog in 1914 Europa in kanonnengebulder hulde. Hij werd afgekeurd voor actieve dienst en vertrok toen als officier van het Rode Kruis naar de loopgraven in Frankrijk. Het viel hem al snel op dat er zo weinig aandacht werd besteed aan de overblijfselen van de gesneuvelden. Fabian Ware ontwikkelde een beter identificatiesysteem en riep een commissie in het leven speciaal voor de gesneuvelden. In de volksmond werd zijn naam al

34 Herdenking foto Ruud van Capelleveen snel verbasterd tot Lord Wargraves. War Graves Commission De War Graves Commission richtte ook monumenten op voor de doden wier graven onbekend zijn. De werkzaamheden van de commissie werden uitgebreid door opneming van de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog ( ). Zij is nu verantwoordelijk voor de herdenking van mannen en vrouwen van het Gemenebest in 145 landen over geheel de wereld. De Commonwealth War Graves Commission bepaalde dat ieder slachtoffer individueel met naam herdacht moest worden door een opschrift op een monument. De grafstenen moeten eenvormig zijn en er mag geen onderscheid gemaakt worden omwille van militaire of burgerlijke rang, ras of geloof. Een uitzondering op deze regel vormen de Joden. Zij worden ook op Jonkerbosch niet met een kruis, maar met een davidster herdacht

35 bekijk onze digitale boeken op

36 Gratis Nieuwsbrieven Neem nu een gratis abonnement op één of meerdere nieuwsbrieven van Absolute Figures. Met onze nieuwsbrieven informeren wij u op het gebied van uw interesse. Net als op onze websites, gratis downloads en e-boeken streven wij met onze nieuwsbrieven naar een hoge kwaliteit. De nieuwsbrieven van Absolute- Figures.nl zijn een begrip geworden in Nederland. Hiermee informeren wij de liefhebbers al bijna twintig jaar. Bekijk het overzicht van onze informatieve nieuwsbrieven: Gratis Nieuwsbrieven Digitale Boeken Onze digitale boeken zijn niet verkrijgbaar in de reguliere boekhandel. Onze producten worden uitsluitend via onze winkel op het internet verkocht. Hierdoor kunnen wij de prijzen van onze boeken aantrekkelijk houden. AbsoluteFacts.nl De website AbsoluteFacts.nl schenkt aandacht aan geschiedenis. Op deze site raakt u niet uitgekeken, want regelmatig worden nieuwe interessante onderwerpen toegevoegd, met name over de Nederlandse geschiedenis, kastelen en de koninklijke huizen van Europa. CultuurArchief.nl Informatieve Nederlandse site met interessante artikelen over kunst en kunstenaars. CultuurArchief.nl is een uitgebreide website voor iedereen die van kunst houdt. Filahome.nl Filahome is een onafhankelijk filatelistisch tijdschrift op het internet met elke week nieuwe publicaties. De nadruk ligt op postzegels, maar er wordt ook aandacht geschonken aan algemene filatelistische onderwerpen