TIE BElU. links. "Having the time of our lives! "

Transcriptie

1

2 TIE BElU links Het vermaarde orkest The Beau HunIcs speelt topstulcken uit zijn repertoire op twee concerten In februari Een ruime keus wordt gemaakt uit 'de muziek van Laurel Hardy', waarmee het orkest op Ollies Eeuwfeest In 1991clebuteerde. Onder andere zal _ soundtrack worden gespeeld bij de zwljiende tweeakter 'TheIr Purple Moment' Bij de reclacle van Blotto Is _ beperkt aantal plaatsen voor het Amsterdamse concert verkrijlbaar lid. /l8, (tel n0456 offax ). U leunt zich neb- ook w.nden tot de 's van het Concertaebouw of het Theater aan het Vrijthof. "Having the time of our lives! " Een koor van ruim vijftig con\'entiegangers uit zeven landen heeft op 23 maan 1999 in conferentiecentrum Rolduc in Kerkrade samen met het orkest Max Tak een stereo-opname gemaakt van de Sons of the Desen Song. De diri ent was Leonard van Goudoever. Behalve dit lied in drie verschillende versies bevat de CD ook een medley van melodieën uit de films van Laurel en Hardy gespeeld op het Dam Tootin' straatorgel. De toegift is een enthousiaste versie van de Tiger Rag door het orkest Max Tak, eveneens opgenomen met publiek tijdens de Leuke Middag 22. Elk exemplaar van deze CD is uniek, want de schijven zijn genummerd van 1 tot 500. Meer exemplaren zullen niet worden gemaakt. Prijs f 30,- franco thuis U kunt bestellen door storting op bankrekening t,n.v. Laurel en Hardy Fonds te Hilversum. De opbrengst lcomt ten goede aan het Statue Appeal for UIverston. 2 3

3 INHOUD 28 Winlel' 1999/2000 Actueel I 7 Veel nieuws in het Bulletin, o.a. over de ontdekking van een stuk van de Duitse versie van Pardon Us; nieuwe activiteiten van het orkest The Beau Hunks; een Europese DVD met Frans- en Spaanstalige versies; 'big juicy steaks' in Zandvoon en voongang bij de plannen voor een standbeeld van Stan en Ollie in UIverston. Perfect Day 70 I 1 In 1999 bestond de film die de naamgever was van de Amsterdamse Perfect Day Tent zeventig jaar. Als een \'an de eerste talkies werd de film destijds geprezen om zijn originaliteit. Maar hoe origineel is Perfect Day eigenlijk? 13 Tientallen kone films van Laurel en Hardy bestaan niet meer in de originele versies, omdat het geluid op grammofoonplaten stond. Een netwerk van filmliefhebbers probeen de platen en de films weer bij elkaar te brengen om nieuwe filmkopieën te kunnen trekken met het oude geluid op een spoor naast het beeld. De vorderingen van het Vitaphoneproject. Huiscomponisten I 22 Twee vaste componisten waren in hoofdzaak verantwoordelijk voor de muziek in de films van Hal Roach Studios. Over Leroy Shield is de laatste jaren veel gepubliceerd. u dreigt Marvin Hatley weer uit het zicht te verdwijnen. Een poging om het evenwicht te herstellen. Jitterbugs I 32 De films die Laurel en Hardy in de oorlogsjaren maakten, haalden het niet bij hun werk uit de jaren twintig en denig. Ze hadden de studio van Hal Roach verlaten om in zee te gaan met 'majors' als MGM en 20th Century Fox. Eigen creativiteit werd daar niet op prijs gesteld. Injiuerbugs uit 1943 is desondanks veel van de oude Stan en Ollie terug te vinden. Laughing Gravy 2 Rin Tin Tin en Lassie zijn beroemder, maar Laughing Gra\'y is echter. Een hondje zonder kunstjes, dat gewoon om een koekje bedelt en zelden een mensenleven redt. De filmografie van een kleine keffer. Rolduc 99 I 5 Een persoonlijk verslag met foto's van de ierde Europese Conventie van de Sons of the Desen. '810tto' ruimt op I Uitverkoop wegens ruimtegebrek op de burelen van dit blad. Compleet met bestelformulier. Rubrieken Plakboek I. Bolhoecljes 4 Bestelformulier 54 D101l0 imun uit4"'''',.. n d... Sti..!.tin4 Lau... 1 A:... rel, Fond.. o... rieht in n Nind P... rr... 1).,. T... nl (0... 1:1) in...,!....'... n!jij d... inl... rn.lion.l... Lau... l.. nd II.rd,.\pp... i.lion Stwi... I, 'Son.orl!... O"""'r... Blollo, ",",,"ijnt onr+lm.li" m.. r door4aan. I",''''''' I.... r in i... l. m... r d.n... n jaar. Aan dit nummer werkten mee john \ Ill'l nnun.ju" 'U" TI.i, 1. Si'1' Bou.mu.llill, Tijm.ln,. Iln'lll I{,.ij"houdl (' ind...l.) lllustralïes C,I/"'(I(' S"'r Il.. u""u. Kloo.I,. jo" 1\<'. 11"... Li~... IJt rli.i{.. I>t"r1 l{"d, \on,llill, Tijmstm Raad van Advies I)... J.(', KI~ r4ii...jo.i... ) P.E. S, hn ud... (mrma<"t In~) Donnementen I)l' conlrihuti(' bt. (I' IU'{:lJ \:t.- 'flor t\\'(,,(, numml'mi. ft".tortm op 1,0111,"< I,, nil1l\:'i \.'>:Ufl.:lïll.n.\. Luur, 1,... Ilft.J~ Fond.. I lilv... m.. nd, r \t.rj... ldint\ \an 'n'n lid" Bij d,,~, ol1lril'uli, i. inl"il... JK"n hm lidmaa..,, hap '.. n.i,. 'Snn or I h, 1),... 1'1 dnl I'<'t hl (:t,, rl op.i,. I<...'.. ndinl\ \ aft ni, u\\ brit H,.,~:n d, \ ll1u01( mtn ndi, ih'îh'n in hinnc n t'n huitrnl.nd. Administratie en redactie 1""ul'< 1 "" II".J~ Fond. P.. >III,u. i(l I:!fltl \\\ Ilil,,... um T"U'M)Il ((l:l~) ïï 20 \:-,(1/ F".. f ~I.~ ii'.!iiiio E mail; I,lollorll, h, II ", I..ilt, "\\ \\,1,lollo.nl ISS alollo #2 \\'intel' /999/2000 5

4 t~'s lletin Fragment gevonden in Denemarken DUITSE 'PARDON US' Stan en OUie die Duits spreken... zouden we dat ooit te horen krijgen? We wisten dat ze het deden, in sommige films die rond 1930 zijn gemaakt. Alle kopieën leken van de aardbodem te zijn verdwenen. Na bijna zeventig jaar, is nu een fragment teruggevonden. Twee kleine spoeltjes doken afgelopen herfst op in Denemarken, allebei met materiaal van Pardon Us. De Duitse titel was Hinter Sch/oss und Riegel. et als in ederland was deze film in Denemarken \'oor het eerst uitgebracht in de Duits-gesproken \'ersie. Samengevoegd bleken de twee spoeltjes een trailer te zijn \'an de Deense distributeur van Gak og Gokke i SP,jce/det! (De dikke en de dunne in de bq/es). We zien achtereen\'olgens de binnenkomst van Stan en Ollie in de ge\'angenis, met de rol van Harry Bernard de cipier achter het bureau gespeeld door een Duitse acteur. a enkele shots \'an gevangenen (onder wie Walter Long), volgt een korte scène in het kantoor van de gevangenisdirecteur, in de Amerikaanse \'ersie gespeeld door Wilfred Lucas, maar hier \'ervangen door opnieuw een niet geïdentificeerde Duitse acteur. olgen nog fragmenten van de de scènes in de katoenvelden, de brand en Ollies \'al in het bad. Zowel Laurel als Hard)' spreekt in enkele \'an de shots Duits (Ollie:, ah, doe hest da wieder sjoon was angerichtet') Speelgoed De totale duur \'an de trailer is iets meer dan twee minuten. Het nitraatmateriaal was in goede conditie en is inmiddels geconserveerd. Een VHSzie volgende pagina BEAU HUNKS NAAR DE OPNAMESTUDIO In januari zullen de de opnamen worden gemaakt voor de cd met muziek die Leroy Shield heeft geschre\'en voor Our Relations. Een flink deel van zijn composities is in 1936 niet in de film gebruikt en zal straks voor het eerst op plaat te horen zijn. Het 'documentaire' orkest The Beau Hunks zal voor deze gelegenheid samenwerken met het Metropole Orkest, want er is voor de 'Our Relations Suite' een grote bezetting nodig. De release van de cd wordt verwacht in het najaar van The Beau Hunks spelen in februari in het Concertgebouw in Amsterdam en in Theater aan het Vrijthof Maastricht (zie de advertentie in dit nummer). Het Amsterdamse concert zal op zondagmiddag 12 maart worden uitgezonden op de televisie. Op /2 en /3 apn'/ spe/en de Beau Hunks nvee avonden in de Beurs van Berlage in Amsterdam. Op het programma staat muziek uit de }i/ms van Laurel en Hardy. Della Lind overleden -- De Oostenrijkse actrice en sopraan Della Lind. die de vrouwelijke hoofdrol had in Swiss Miss. is op lijuni 1999 in Key West. Florida, overleden. Zij was in de jaren dertig actief in het muziekleven \'an Wenen en werd door Paramount naar Hollywood gehaald. 6 \\'inh"'1999/ ï 7

5 (vervolg van pagina 5, kolom 2 kopie kon worden vertoond op de 4de Europese Conventie van de Sons of the Desert in Rolduc. De ontdekking is gedaan door Peter Mikkelsen, een medewerker van het Filmmuseum in Kopenhagen en Grand Sheik van de 'Hats Off Tent' van de Sons of the Desert. Peter schrijft: : "We kregen deze twee kleine rolletjes en een speelgoedprojector in oktober binnen. Mij werd verteld dat er L&Hmateriaal tussen zat. Dit gebeurde vlak voordat we die dag dicht gingen, dus de volgende morgen pakte ik de eerste rol om de eerste beeldjes tegen het licht te houden in de kamer waar ik werk. Ik had een grote ontdekking verwacht, maar alles wat ik kon zien was Ollie die tegen een politieman Videotapes online te koop De welbekende L&H-videoserie van Movies Select Video (later Polygram, nog later Universal Pictures) is sinds kort online te koop bij Mediaal. gevestigd in oordwolde. Op hun site worden alle 81 delen vermeld. Ook bestellingen uit Vlaanderen worden aanvaard. De prijs is f29, 95 plus f9,50 verzendkosten. Het internetadres van Mediaal is Volg daar de link naar 'Filmkunst' of ga rechtstreeks naar koopvideo/21 _ 400.htm. praatte. "Oh, gewoon een paar stukjes uit Pardon Us. auwelijks interessant." Toch wilde ik natuurlijk de conditie van de rolletjes controleren. Ik bekeek de eerste rol zonder geluid op de tafel - en.. de adem stokte in m'n keel! Die man in unifonn leek niet op Harry Bernard, en ook niet op de acteur die we in de Spaansgesproken versie zien. u moest natuurlijk het geluidsspoor worden afgeluisterd voordat ik dit mysterie verder kon ontrafelen. Het was de Duitse soundtrack!" Nog meer onbekende beelden vorige nummer van B1otto werd melding gemaakt van de vondst in Frankrijk van een MGMpromotiefilm uit het midden van de jaren dertig, met twee korte optredens van Laurel en Hardy (en James Finla)'son) Hieronder enkele beelden uit deze film, gereproduceerd met dank aan de Britse 'Helpmates Tent' Franse en Spaanse versies worden uitgebracht op 'pan-europese' dvd Uni vers al Pictures (vroeger: Polygram) hoopt binnenkort een dvd uit te brengen met verschillende versies van 'Be Big' and 'Laughing Gravy', Deze laatste film zal ook te zien zijn in de verlengde versie, voorzien dus van de extra, Engels-gesproken akte, waarin Stan en Ollie uit elkaar dreigen te gaan. De andere versies zijn de fonetisch Franse en Spaanse combinaties van deze twee korte films, respectievelijk getiteld Les Carouicrs en Los Calavcras. In deze authentieke taalver ies (waarin Laurel en Hard)' zelf hun mondje buitenlands spreken) was de extra akte altijd al aanwezig, waardoor Frankrijk en de Spaans-sprekende landen een speelduur van zestig minuten hadden. Voorzover de redactie van 'B1otto' uit een preview van de dvd heeft begrepen zullen sommige versies voorzien zijn ondertitels in verscheidene talen (ook ederlands) maar niet alle. Met name Los calaveras en Les Carottiers zouden het zonder ondertitels moeten doen. Opmerkelijk is ook dat de schijf een in het Duits nagesynchroniseerde versie zal bevatten van Laughing Gravy Deze bewerking is ooit gemaakt voor de Duitse televisiezender ZDF De in Londen geproduceerde dvd gaat vergezeld van een boekje in vier talen en zal in ederland worden uitgebracht door de ederlandse tak van UP voorheen PolygramVideo en Movies Select Video. In Duitsland gaat de verkoop onder de vlag van Kinowelt en in de U.K. wordt VVL Video Vision Limited, inmiddels ook eigendom van UP) de distributeur. De Europese release is al enkele malen uitgesteld, de laatste keer in Ind.botkje in rijf talen... oktober De laatstgenoemde releasedatum is 24 januari.. Het is nog niet duidelijk of deze eerste L&H-schijf van UP het begin zal zijn van een serie. Amerika Ook in januari wordt in Amerika door Image Entertainment de vierde dvd uitgebracht met films uit de zwijgende periode van Laurel en Hardy Deze schijven in de serie 'The Lost Films of Lau rel and Hardy' waren aanvankelijk regiovrij, maar worden nu voorzien van de aanduiding Regio I Dat betekent dat ze alleen voor oord-amerika bestemd zijn en niet kunnen worden gedraaid op de doorsnee Europese spelers De achtergrond van deze wijziging is vennoedelijk een rechtenkwestie. De copyrights van de Hal Roach Library zijn in Amerika en Europa niet in dezelfde handen. Het vierde deel in de serie bevat They Go Boom, Their Purple Moment, Bacon Grabbers, Unaccustomed As We Are, de Hardy-solo Should SalÏors Marry? en On The Wrong Trek. Grote Nederlandse delegaue naar UK ConvenUe Begin december hadden twintig ederlandse gedelegeerden zich ingeschreven voor de 21ste U.K. Convention of the Sons of the Desert. De conventie wordt gehouden van 28 april - t mei 2000 in het Quality Hotel in Wigan (niet ver van Liverpool) Sea-Tac 2000 Voor de 12de Internationale Conventie in Amerika hebben zich tot dusver geen ederlandse 'Sons' ingeschreven. "Sea-Tac 2000' wordt gehouden van 20 tot 23 juli in het Sheraton Hotel in Tacoma in de staat Washington (omge ing Seattle).Inlichnngen over deelname aan de conventies bjj 'Blouo', Postbus AW E r I.1 C. V, IIII 20 1 I IIII.rl De That's My Wife Tent in Düsseldorf heeft definitief besloten de organisatie van de 5cle Europese Conventie In 2001 op zich te nemen. Grand Sheik Harry Hoppe heeft dit laten weten. De datum Is september, wat afwijkt van de vorige conventies, die steeds in het voorjaar werden gehouden. Door de herfst te kiezen wordt afstand geschapen tot de UK-conventie die traditioneel rond I mei plaatsvindt. Een conferendeoord Is nog niet gekozen, maar het wordt waarschijnlijk een hotel in of nabij Düsseldorf. 'Nieuwe' Laurel en Hardy film. van Larry Hannon alleen op video De film die Larry Harmon heeft geproduceerd op basis van de personages van Laurel en Hardy is in Amerika niet in de bioscopen gaan rouleren. For Love or Mummy is in première gegaan op een jeugdfilmfestival en enkele maanden later zonder bioscooproulatie op video uitgebracht (VHS en DVD) 'Blotto' heeft tot dusver geen goede recensies kunnen ontdekken. Medeproducent Larry Harmon bezit de rechten op de karakters en gelijkenissen van Laurel en Hardy krachtens een contract dat hij ooit heeft afgesloten met Stan Laurel en de weduwe van Oliver Hardy Sindsdien heeft hij een stroom van merchandising op gang gebracht. a een serie korte animatiefilms is For Love or Mummy zijn eerste speelfilmavontuur. Laurel en Hardy (in de film nerjjcs van Stan en Ollie) worden gespeeld door respectievelijk Bronson Pinchot en Gailard Sartain. De regie is van John Cherry en Larry Harmon. Oe film is op locatie in Zuid-Afrika opgenomen. Voor zover bekend is de film in Europa (nog) niet te koop of the huur. Wol/IJ #2 \Vin/er 1999/

6 RUZIE IN DE TENT, DEEL 3 Ruzie bijgelegd? Op een bijeenkomst in Chicago van geïnteresseerde leden van de Sons of The Desert zijn aanbevelingen opgesteld, die bedoeld zijn om een einde te maken aan de meningsverschillen over de vraag hoe georganiseerd deze organisatie eigenlijk moet zijn. een samenvatting van het oproer dat ontstond toen de v:oor Exhausted Ruler John McCabe zich weigerde neer te leggen bij een besluit van de Grand Council in Birmingham (Engeland), verwijzen we graag naar de Delen 1 en 2 van deze serie in de voorgaande Blotto's. We volstaan hier met eraan te herinneren dat in Europa een dissidente werkgroep werd opgericht. Deze 'Acorn Group' ging zich alvast beraden op een eigen 'appreciation society', omdat de heer Mccabe een onderscheid wenste te maken tussen 'authentieke' Amerikaanse 'Sons' en alle anderen. De aanbevelingen zullen in juli 2000 worden voorgelegd aan de Grand Council van de komende Internationale Conventie in Tacoma. De Exhausted Ruler heeft laten weten dat hij akkoord gaat. De vergadering van het Fixer Uppers Committee (van 28 tot 30 juni 1999 in Chicago) stond onder leiding van Roger Gordon, die door de E.R. was aangezocht om een oplossing te vinden voor de problemen. Er waren 22 deelnemers, allen uit de Verenigde Staten. Drie manieren Als de Grand Council ook akkoord gaat, zullen individuele 'Sons' -als we het goed begrepen hebben-in de toekomst op drie verschillende manieren contributie kunnen betalen. Elke manier brengt zijn eigen rechten mee, die hoofdzakelijk van belang zijn voor de stemmingen als er iets moet worden besloten (het enige besluit van 'gewicht' dat elke twee jaar genomen moet worden gaat over de plaats waar de volgende Conventie zal worden gehouden). LokaallidInaatschap De eerste manier is aansluiting bij een plaatselijke afdeling ('Tent') en betaling van de contributie, die deze afdeling oplegt. Wordt er geen financiële bijdrage gevraagd, dan is dat geen bezwaar. Er is geen stemrecht in internationaal verband; rechten en plichten worden plaatselijk bepaald, bijvoorbeeld in reglementen. (De Perfect Day Tent is een stichting; de jaarlijkse bijdrage geeft recht op toezending van twee nummers van 'Blotto' en bijwoning van de evenementen die door de Tent worden georganiseerd). InternationaallidInaatschap De t\veede manier is aansluiting bij de internationale 'Sons of the Desert' Contributie wordt jaarlijks afgedragen aan een internationale penningmeester. De hoogte van het bedrag moet nog worden vastgesteld. Tot dusver waren leden van een plaatselijke Tent automatisch lid van de internationale groep, omdat de Tent daarvan deel uitmaakte. Dit moet volgens de aanbevelingen van de Fixer-Uppers veranderen. Een 'internationaal lid' kan aangeven bij welke Tent hij is aangesloten. In de Grand Council van de Internationale Conventies gebeurt de stemming dan niet langer op basis van 'one Tent, one vote' Elk betalend 'internationaal lid' kan één stem uitbrengen, e entueel schriftelijk. Hierop zou echter een uitzondering moeten worden gemaakt bij stemmingen over de plaats van de volgende Internationale Conventie. Alleen lijfelijk aanwezige 'internationale leden' hebben dan stemrecht- Abonnement De derde manier om contributie te betalen is zich abonneren op de Intra-Tent Journal. Tot dusver waren Tenten verplicht tenminste één abonnement te nemen, waarmee de Tent en alle leden gerekend werden tot de 'Sons of the Desert' te behoren. Deze koppeling wordt nu losgelaten. Het abonnement op de ITJ wordt volledig vrijwillig en geeft verder ook geen enkel recht. Distantiëring Ter herinnering: de heibel ontstond door het voorstel van John Mccabe om de Tenten te verplichten vijf abonnementen te nemen, de venverping van dit voorstel op de Internationale Conventie in Birmingham en de consequenties die Mccabe daaraan wilde verbinden. De verklaring van de Fixer-Uppers in Chicago distantieert zich van de houding van de Exhausted Ruler met de volgende verklaring: The world-wide SONS OF THE DESERT shou/d be a united group Jor ever. The FIXER -UPPERS Committee accepts and honors the vote taken at Birmingham, Eng/and in 1998 thatjive Intra-Tentjouma/ subscn'ptionsjor each tent NOT be mandatory. The Committee dep/ores all qfthe inappropn'ate acá'ons takenjollowing the vote. WEL EN WEE VAN DE IT) -SR De Amerikaanse eindredacteur van de ITJ, Tracy Tolzmann, is teruggetreden. Zijn plaats is ingenomen door Dave Stenenson. Deze werkt samen met de Europese eindredacteur Alison Grimmer aan een nieuw nummer van het blad, dat er fris, goed gevuld en aantrekkelijk moet uitzien. Omdat er een tekort was in de ITJ-kas moest privé financiering worden gevonden. Dat is gelukt. Beloofd wordt een Intra-Tent Journal van 36 pagina's met o.a. zeldzame foto's en artikelen over 'L&H Lost and Found', 'L&H on the Internet', t\vee brieven van Stan Laurel, enkele woorden van Leonard Maltin (presentator van Roach-films op het Amerikaanse kabelkanaal Odyssey), info over de conventie Sea-Tac 2000, het laatste nieuws over het Statue Appeal for UIverston en de gebruikelijke rubrieken. ederlandse abonnees op de ITJ krijgen het nummer hopelijk binnenkort toegestuurd. Wie zich voor het eerst wil abonneren kan contact opnemen met 'Blotto' op de bekende adressen. Nieuwe poppen voor het Darn Tootin' straatorgel De poppen, die de bellen slaan op het Laurel & Hardy pierement, waren orgeldraaier Tom Schermer al jaren een doorn in het oog. De houten koppen waren op de verkeerde lichamen geschroefd. Een 19de-eeuwse livrei met maillots was beneden de waardigheid van Stan en Ollie. Het orgel is nu voorzien van poppen, die hun personages meer recht doen. Dit jaar is ook een nieuw muziekboek geponst met een medley van melodieën uit de films van Laurel en Hardy. a de première op de Vierde Europese Conventie is van deze potpourri een registratie gemaakt voor de pas uitgebrachte Blotto-cd 'Big juicy steaks' In restaurant 'Laurel & Hardy' In Zandvoort, aan de Haltestraat dicht bij het station, is de afgelopen zomer een restaurant geopend dat geheel en al aan Laurel & Hardy is gewijd. Ook het menu is aangepast. De eigenaar is Ron Brouwers, die veel abonnees van dit blad bekend zal zijn als OUie look-alike. Voor de opening van zijn restaurant waren tientallen 'Sons' naar Zandvoort getogen. Dat gebeurde trouwens ook na afloop van de Leuke Middag van 6 november jl. toen hij 'a nice juicy steak, smothered in onions' serveerde. Het voedsel smaakte uw redacteur uitstekend en het bier werd vakkundig getapt. De onde maillolpoppen slaan op de plank in hel pakhnis van de firma Ton Roos in Rotterdam, die eigenaar is van hel orgel. 'We Are The Sons OfThe Desert' (zie de advertentie elders in dit nummer). In totaal zijn nu ier boeken met L&H-muziek beschikbaar en er zijn Boven: Rons reslawanl in Zandvoort op de openingsdag. Onder: Ron mei Dirk Zeinstra tijdens de Sde Ewopse Conventie. plannen voor nieuwe. Tom Schermer hoopt dat er ooit een cd met louter muziek van het Dam Tootin ' orgel kan worden gemaakt. De nlnwe poppen op hel orgelfront. No moel alleen nog OUie's vlinderdasje worden vervangen door een /0110 #2 \Vin/er /999/

7 Plaats voor standbeeld Stan & Ollie gekozen... Er is een belangrijke doorbraak in de plannen voor een standbeeld van Stan en OUie in Laurels geboorteplaats IDverston. Een gewichtig comité in het stadje heeft zich met grote meerderheid uitgesproken voor plaatsing van het beeld in het drukke centrum, op een plek waar ook wekelijks een markt wordt gehouden. UlVERSTON Op 6juni2000zal het 110jaar geleden zijn dat Stan Laurel in UIverston werd geboren. De enige herinneringen aan dit memorabelejeit zijn nu een geve/ steen in het geboortehuis in Argyle Street (niet op het kaarge) en het paräculiere Laurel en Hardy Museum, gevestigd in een nederig onderkomen in Upper Brook Street.... ldaar hoe gaat het beeld eruitzien? Vlak voor het ter perse gaan van dit nummer ontving 'Blono' de schetsen van Graham Ibbeson, die mogelijk de basis zullen zijn voor een definitief ontwerp (zie ook de pagina hiernaast). De voorkeur van de kunstenaar zelf gaat uit naar het ontwerp links onder, waarin Stan en Ollie de hoed afnemen. Hij verwacht daarvan een hanelijke, warme uitstraling die de toeschouwer zal verleiden de groet goedgehumeurd te beantwoorden. Als een van deze ontwerpen door het bestuur van het Appeal wordt aanvaard, zou een maquene moeten worden gemaakt, die een nieuwe impuls zou betekenen voor de fondsen werving. Ook zouden kleine replica's kunnen worden gemaakt die de campagne voor het levensgrote standbeeld financieel ondersteunen. In een klaarblijkelijk overmoedige bui heeft Ibbeson zelfs voorgesteld twee afgietsels in brons te maken, waarvan er een in Amerika zou moeten worden onthuld, tegelijk met de Engelse onthulling. Ibbesons meer dan levensgtote standbeeld van de komiek Eric Morecambe (van Morecambe " Wise), dat de afgelopen zomer in het badplaatsje Morecambe, niet ver van IDventon, door Koningin Elisabeth is onthnld. Het comité 'UIverston 2000+' bestaat uit venegenwoordigers van de plaatselijke middenstand en het gemeentebestuur. De goedgekeurde plek is op de hoek van Market Street en ew Market Street in UIverston, waar wekelijks een markt wordt gehouden. Beeldhouwer Een drietal concepten van de Britse beeldhouwer Graham Ibbeson heeft een goede indruk gemaakt op het bestuur van het Statue Appeal. In het badplaatsje Morecambe heeft Koningin Elisabeth onlangs een beeld onthuld van de komiek Eric Morecambe, dat ook door Ibbeson is gemaakt. Sindsdien is volgens de plaatselijke VVV het toeristenbezoek aan Morecambe verdrievoudigd. Dat kan een belangrijk argument zijn voor verdere financiële steun aan de plannen in UIverston. Op het ogenblik is L binnengekomen. Voor het ontwerp van Ibbeson is meer dan het dubbele nodig. Maar het Appeal-bestuur wijst erop dat het project een zaak van lange adem is. Tussen de eerste plannen voor het beeld in Morecambe en de onthulling lag een periode van bijna zeven jaar! H... ~S.IGT["BERG Boven: Manon Cnhin, conservator van het UtH-Musenm, spreekt een menigte toe voor het geboortehuis. Links: Het bescheiden projectiuaaltje van het musenm. Unless you're in for life... Make plans to auend - International -----I SOli. 0' lh. D rl Convention 12 8/0110 #2 \Vin/cl' 1999/ 2000

8 Een van de meeslqeliefde /weeakler,~ van Laurel en Ilardy -en naamqever van de Ams/erdamse 'Per{ed Day 1 en/- vierde In /999 zijn zevenliqsle ver:jaardaq! Op 10 auquslus /929 qin4 de ~/m in première en sindsdien IS hij nooil weqqeweesl, danll7ij verscheidene re-issues, (,'aqmenlen in eompilalie(,lms en verspreldinq vla de nieuwe media, I lel huis op 3/20 Vera Avenue in uiver ily is nu een geliefd reisdoel voor ~/mloe"islen, \/s een uan de eersle 'lal/lies' in hel qenre werd Perfect Ou. qeprezen om z!/n qelu/dsefteden, dialooqqrappen en orlfllnalileil. i'vlaar hoe o"'fllneel,s dil juweelijl' eiflenlijm Een duill in de prehislorle van een skeleh over een aulo! NOG altijd doet het verhaal de ronde dat Perfect Day oorspronkelijk was opgezet als een film over een picknick. Pas tijdens de opnamen zouden zoveel grappen en grollen rond een een weigerende T -Ford zijn ge'improviseerd dat de hele picknick kwam te vervallen. De nim werd een klucht over een vertraagd vertrek. De buren lopen uit om getuige te zijn van de frustraties van Stan en Ollie, hun vrouwen, Oom Kennedy en het hondje. De good-bye-eee's zijn niet van de lucht, maar elke keer mankeen er weer iets anders aan de Ford. Als de auto eindelijk toch wegrijdt van de stoep, gaat hij op de eerstvolgende straathoek kopje onder in een modderpoel, mét alle inzinenden. Het verhaal komt het eerst voor in John Mccabe's geautoriseerde biografie 'Mr. Laurel & Mr. Hardy', verschenen in 1961 Mccabe schreef: 'Bij het bedenken van de plot voor Perfect Day was erin voorzien dat de jongens zouden verschijnen op een picknick. Een deel van de film zou gaan over de verwarring voorafgaand aan het venrek, maar het grootste deel zou 0 er de picknick zelf gaan. Echter, de grappen die bedoeld waren voor de eerste scènes strekten zich uit tot de laatste, zoals dat ook bij een aantal andere films zou gebeuren. Andere auteurs namen het verhaal over en het zou ruim vijfentwintig jaar duren voor het werd ontzenuwd. Tijdens de research voor zijn boek 'Laurel and Hardy, The Magic Behind the Movies' raadpleegde Randy Skretvedt het scenario voor Perfect Day en ontdekte dat het venraagde vertrek het enige onderwerp was. Hij citeen Roy Seawright, een van de employés van de studio: 'Het kwam allemaal van Stan die zei: "Ik heb vanochtend iets bedacht wat wel leuk kan zijn." Ik geloof dat het idee van zijn buren afkomstig was. Het probleem van die buren was wel niet zo extreem, maar het zette Stan aan het denken en hij zei: "Zou het niet grappig zijn als ze nooit aan de picknick toe waren gekomen?' Hij kwam binnen, gooide het idee op tafel en in no time hadden hij en de gag-schrijvers het van alle kanten bekeken en hun eigen ideeën eraan toegevoegd. En daar had je de film. Dat is een voorbeeld hoe ingenieus en briljant die man was. Apocrief Maar ook dit blijkt een apocrief verhaal te zijn. Er is ampel bewijs dat de oorsprong van Perfect Day niet bij de buren van Laurel in Los Angeles ligt, maar in het Britse variété in het begin van deze eeuw Al in 1908 schalden de 'good-bye-ee's' in londen over de bühne, als de destijds beroemde komiek Harry Tate er zijn sketch met de kaduke auto opvoerde. I', 14 B/ollo.#2 \\'in/e,' 1999/20()() 15 15

9 Een grammofoonplaat, in 1912 opgenomen onder het label Columbia, is het overtuigende bewijs. De sketch 'Motoring' gaat over een vader, diens idiote zoon (in een transcriptie van de sketch ook werkelijk aangeduid als 'Idiot $on') en een chauffeur die er niet in slagen hun auto op gang te krijgen. Het 'goodbye-ee' werd Tate's handelsmerk was zelfs inspiratiebron voor een soldatenlied in de Eerste Wereldoorlog (in 1963 herlevend in de satirische musical 'Oh What a Lovely War'): Rechts: De EDgelse komiek Hury Tate, uitvinder ve de Motoring' sketch. Uiterst rechts: W.C. Fields, de Amerikae die rond 1920 het nummer ve Tate 'leende' en met succes opvoerde in de Ziegfeld FoUies. De scheefhegende walrussdor WilS wauschijnlijk, net als de bolhoed, een veelgebruikt komisch hulpmiddel. De gelijkeuis tussen deze twee portretten moet de ook uiet als regelnchte imitatie worden geïnterpreteerd. Feit is, dat Fields en Tate ook qua stemgeluid veel op elkau leken. Boven: Lurel en Hudy, Edgu Kennedy, lsûeue Keith en Kay DesJys in 'Perfect Day' (1929). Midden: Hury Tate, staede nust de anto, in de sketch 'MotoriDg'. Een ve zijn stedauduitdrukkingen WilS 'I dont' 1hiDk'. Vedau zijd opcjracht op deze brieocaart 'Yours sidcerely- 1 don't 1hiDk'. Onder: De hoofdtitel ve 'It's a gift' uit 1934, wauin W.C. Fields opnieuw gebruik mailltte ve de sketch, zo'n kwart eeuw Dil de eente opvoering. 16 'Brather Berde went away, to do his bit the other day. With a smile on his lips and his lieutenant pips upon his shoulder bnght and gay I As the train moved out he said: 'Remember me to all the gids' land then he wagged his paw and went away to war shouting out these pathetic words: 'Good-bye-ee, good-bye-ee, wipe the tears, baby dear,ftomyour eye-ee. I Though it's hard to part I know, 1'11 be dekled to death to go I Don't cryee, don't slgh-ee, there's a silver lining in the sky-ee I Bonsiour aid thing, cheen'o chin-chin, napaa, toodle-oo, good-bye- ee. ' De eerste T-Ford moest in Amerika nog van de lopende band rollen toen Harry Tate zijn 'Motoring' sketch bedacht en daarmee zijn eerste grote succes boekte. Zijn echte naam was Ronaid MacDonald Hutchinson; hij werke in zijn jonge jaren in een suikerfabriek met de firmanaam Harry Tate & Son. Toen hij zijn eerste stappen op het toneel zette en te horen kreeg dat 't onder zijn eigen naam nooit iets zou worden, nam hij die van zijn vroegere werkgever aan. Tate paste beter op de affiches. De toenemende populariteit van Harry Tate viel samen met de eerste optredens van Stan Laurel in het variétégezelschap van Fred Kamo. Het kan haast niet anders of de jonge Stan moet de sketch gekend hebben. De eerdergenoemde grammofoonplaat werd gemaakt in het zelfde jaar B/ollo #2 Een microfoon op locatie WilS een uieuwigheld ID Geluidseffecten werden buiten beeld gemaakt en rechtstreeks geregîslnerd, samen met de dialoog. Nasynchronisatie en mixage wuen nog onbekende techuieken. Wat dat betreft WilS er wewg venchll met de toneeltechniek.e Hury Tate, die tussen de codlissen een schot liet afvuren om bijvoorbeeld een klapband te suggereren. \\fin/e,' /999/

10 dat Stan venrok voor zijn eerste reis naar Amerika en Harry Tate mocht optreden voor Koning George V en Koningin Mary op de eerste Royal Command variery Performance in het Londense Palladium. Maar ook als het hem toen ontgaan was, dan waren er voor Stanley nog legio kansen om in een later stadium van 'Motoring' kennis te nemen. Want ook Harry Tate beproefde zijn geluk in de Verenigde Staten, met weinig succes overigens. W.C. Fields Wie de film!t's A Gjft bekijkt, zal tot zijn verbazing een scène aantreffen waarin de komiek W.C. Fields met zijn gezinnetje in een volgepakte oude auto probeen te venrekken voor de reis naar californië. De auto wordt omstuwd door buren en voorbijgangers, die bij elke poging de auto te stanen de familie Fields met luide goodhye-ee's uitzwaaien. Omdat de film in 1934 gemaakt is, lijkt de conclusie voor de hand te liggen dat hier Perfect Day wordt nagebootst. De werkelijkheid is anders Voordat hij films ging maken in Hollywood was W.C. Fields sinds 1915 een vast nummer van de jaarlijkse Broadway-revue 'The Ziegfeld Follies' Voor de Grote Oorlog had hij als goochelaar veel in Engeland opgetreden. In de 'Follies' van 1920 lanceerde de komiek met de aardbeineus een nieuwe sketch over een mislukt uitstapje onder de titel 'The Family Ford' Hijzelf speelde de gefrustreerde huisvader; Fanny Brice was zijn vrouw. De dag na de première schreef een recensent: 'Chiif expression qf the quieter comedy isjound in the excellent lyn'cs qf lrving Berlin, andjor the boisterous there is the automobile episode, in which W. C. Fields is the leadingjigure. The latter is hardly more than an amplj/ied version qf the Bn'tish Tate's UMoton'ngn and a sketch qf the same sort once done by Conroy and Le Maire, ' Fields bleef door de jaren heen nieuwe versies van de sketch op de planken brengen, steeds met een nieuwe titel: 'The Spon Model', 'The Midget car', Harry Tate moet reemd hebben opgekeken toen lt's a Gjft in Engeland werd uitgebracht. Hij was in 1934 een zestiger, die af en toe nog in een Engelse film optrad. In 1940 overleed hij aan verwondingen, opgelopen bij een Duitse luchtaanval. Onbekommerd Deze geschiedenis bewijst het gelijk van Hal Roach, die ooit tegen een interviewer zei dat hij als producent van lachfilms het liefst komieken uit Engeland aantrok. Die hadden zoveel ervaring, dat ze altijd wel konden terugvallen op een rijk verleden als er even gebrek aan ideeën was in de studio. En het verhaal over de buren van Stan Laurel? Ach, het blijft mogelijk dat een incident in de straat hem deed denken aan die oude sketch van zijn Britse collega. Er bestond geen copyright op grappen en iedereen leende onbekommerd van iedereen. Het ging tenslotte om de manier-waarop, de bewerking en de variaties. De gang van zaken bij Perfect Day en vele andere kluchten doet ook niets af aan het genie van Laurel en Hardy, Ook al was het bij gelegenheid oude wijn in nieuwe zakken, hun films bewijzen keer op keer dat niemand een betere wijn schonk dan Stan en Ollie. -B,.am Reijnhouclt Bronnen: Boeken: Tony Staveaere: Slapstiek!(Angus & Robertson Publishers, orth RydeiLondon-1987: )ohn Mecabe: Mr. Laurel & Mr. Hardy' (Doubleday, ew York- 1961); Robert Lewis Taylor: 'W.C. Fields, his Follies & Fortunes' (Doubleday, ew York-1949); Simon Louvish: 'Man on the Flying Trapeze, The Life and Times of W.C. Fields' (Faber and Faber, London- 1997); Riehard ). Anobile: 'A Flask of Fields' (Darien House Ine., USA-wnder jaartal); Randy Skretvedt: 'Laurel and Hardy, The Magie Behind The Movies' (Moonstone Press, Beverly HiIIs-1987). Internet: 'Musie Hall Performers' (www. rfwilmut.c\ara.netlmusiehivtate.html). TABOES Een van de charmes van Perfect Day is de geïmproviseerde dialoog op de achterbank van de Ford, De echtgenotes en Oom Edgar geven vrijwel doorlopend commentaar op het gestuntel van de jongens op de voorbank. Tijdens dit 'ad-libbing' ontsnapt aan de mond van Kennedy een verwensing, die zeker in die tijd niet door de beugel kon en zou zijn afgekeurd, als ze door de censors was ontdekt. Hij mompelt 'Oh, shit!' als de de familie haastig de auto verlaat om het huis in te vluchten (Iet op het moment dat het hondje uit de auto springt) omdat er een dominee voorbijkomt. Het is de sabbath en het gedoe en geruzie in en om de auto druist tegen de regels van de rustdag in. De scène is op zichzelf al een zeldzaamheid, want grappen met een religieuze achtergrond werden zoveel mogelijk vermeden. De verwensing is nauwelijks te horen vanwege de achtergrondmuziek. 'Perfect Day' is een van de films die laat in de jaren dertig van nieuwe muziek werden voorzien (zie ook het artikel 'Stepping along with a song' in dit nummer). Hoe het oorspronkelijke geluidspoor heeft geklonken is niet bekend. De in 1937 toegevoegde muziek van leroy Shield overstemt ook (bijna) een ander geluid, dat zo taboe is dat er in geen van de vele boeken die over laurel en Hardy geschreven zijn, gewag van wordt gemaakt. In de eerste minuten van de film, die binnenshuis spelen, laat Stan laurel een wind tijdens het gekibbel rond de schaal met gesmeerde boterhammen. Met de primitieve geluidstechniek van die dagen, die alleen directe registratie via de microfoon toestond, was het niet mogelijk een ongewenst bijgeluidje als dit te wissen. Tienlallen kode j;lms van Laurel en Ilardy besla(l~ niel meel' in de' 0"i4inele l'e/ sies. omdal hel4eluiclop 4rammo{oonplalen slond. De sehijl'en van dele en andere /;Ims zijn in ueel 4el'allen Loek4eraakl. t,èn handjel'ol f,lmliefhe[,bers heeft 7 ich I en doel4esleld Loveel mo4elijll plalen op Ie spo/ en. De naam l'an huil wereldwijde nelwe, k: Vitaphone was een dochtermaatschappij van Warner Brothers, opgericht in 1926 om een geluidssysteem voor film te exploiteren, samen met Western Electric. Synchroniciteit werd bereikt door het toerental van de projector en de draaitafel gelijk te schakelen. Ook andere maatschappijen maakten platen voor films, maar Vitaphone was de belangrijkste en meest productieve. De firma had een eigen studio in Brooklyn, waar tientallen kone films werden opgenomen, meestal met aniesten uit de muziek- en variétéwereld. Maar niet alleen Vitaphone-platen worden gezocht. Sinds de stan van het project, begin jaren '90, zijn ruim zestienduizend platen opgespoord en tientallen films geconserveerd met het plaatgeluid nu op de filmstrook zelf. Een van de resultaten is de oorspronkelijke versie van Brats, de beroemde tweeakter waarin Laurel & Hardy dubbelrollen spelen als zichzelf en hun kinderen. Deze comedy stamt uit 1930, het jaar waarin de Hal Roach Studios omschakelde van geluid-op-platen naar geluid-op-film. De versie die wij kennen, is echter in 1936 tot stand gekomen met de oorspronkelijke dialoog en nieuwe muziek. Verwarrend? Zeker, maar 1930 was voor het film- en bioscoopwezen dan ook een verwarrend jaar. Al sinds het begin van de eeuw was met geluidssystemen geëxperimenteerd. Altijd weer liep het stuk op technische en economische barrières. Een groot probleem was het ontbreken van Hierboven een deel van de platen met Iilmgeluid uit de couectie van het Fi1mmnsenm in Amsterdam. Laurel en Hardy zit er niet bij, maar wel een complete serie van O.a. 'The King of Juz', een mnzieklilm uit 1930 in Technicolor (met o.a. het orkest van Panl Whiteman) die destijds in negen buitenlandse versies is vervaardigd. De platen hebben een middellijn van 40 cm en worden met een toerental van 33,3 toeren per minuut afgespeeld, waarbij de naald van het centrum naar de buitenrand gaat. De speelduur van tien minuten kwam overeen met die van een Iilmspoel. Dit soort platen was tot in de jaren vijftig ook in gebruik bij de radio. elektro-akoustische versterking in de zalen. De muziek, meestal op platen maar ook wel optisch op film, was kwalitatief minder dan de 'levende' muziek die in de orkestbak van de bioscopen de films illustreerde. Ook toen dat probleem was opgelost bleven de grote studio's in Hollywood 18 Blol/o #2 \Vinler 1999/

11 zich verzetten tegen invoering van de sprekende film. Er zouden enorme investeringen nodig zijn, niet alleen voor de geluidsregistratie in de studio, maar ook voor de weergave in de theaters die hun eigendom waren. Bovendien vreesden zij het wegvallen van de buitenlandse, niet-engelstalige markt. De beer was los, toen Warner Brothers zich in aan deze consensus onttrok en alles op alles zette om van Vitaphone een succes te maken. De doorbraak kwam, zoals bekend, in oktober 1927, toen The Jazz Slilger werd \'enoond met een voor die tijd hi-tech \'ersterking die een redelijk natuurlijk geluid produceerde. Het publiek omarmde Vitaphone en de andere studio's konden niet anders dan meegaan in de hype. Vier maanden na The Jazz Singer kwam Fox met een eigen systeem van geluid-op-film, Movietone, dat ook ontwikkeld was in samenwerking met Western Electric. De studio van Hal Roach kreeg een Vitaphone-installatie in maan De eerste Laurel en Hardy comedy waarvoor het systeem werd gebruikt was Habeas Corpus, in juli van dat jaar opgenomen met muziek, effecten en tussentitels. Gesproken woord bleef in die eerste periode achterwege, omdat veel bioscopen nog niet met gesynchroniseerde draaitafels en versterking waren uitgerust. Vooral de kleinere, minder kapitaalkrachtige exploitanten handhaafden de live muziek, ook omdat ze twijfelden of optisch geluid uiteindelijk niet de standaard zou worden. De zwakke punten van Vitaphone waren de breekbaarheid van de grammofoonplaten en de problemen die een film breuk veroorzaakten voor de synchroniciteit. Eind 1930 bestond er geen twijfel meer: Movietone had de concurrentiestrijd met gemak gewonnen. Ook bij Hal Roach was het optische geluid intussen ingevoerd. Unaccostumed as we are werd de eerste sprekende film van Laurel en Hardy. atuurlijk had het toen geen zin meer ook zwijgende versies naar de bioscopen te sturen. Toch waren er ook nu twee alternatieven: De films werden geleverd met geluid op de filmstrook óf op de plaat. Grote productiemaatschappijen als Fox en MGM, die nooit het itaphone-systeem hadden gebruikt, boden dezelfde keuzemogelijkheid aan de bioscopen, tot omstreeks 1935 toe. Brats Zo kon het gebeuren dat enkele jaren geleden de twee grammofoonplaten met het oorspronkelijke geluid van Brats door een vriend van het Vitaphone Project in Amerika werden teruggevonden. Bij een nieuwe uitbreng van de film in 1937 was de muziek vervangen door nieuwere composities van Leroy Shield. De vondst is mede interessant omdat Brats de eerste film was waarin het L&H-thema 'Ku-Ku' werd gebruikt. Conservator Richard Bann heeft in opdracht van de Kirch-Gruppe, die in Een proefopstelling voor Vitaphone tn de projeetieeahtne nn Ral Roaeh SlDdios. CelnidsteehniellJ Elmer Raguse zet de naald tn de groef en studiobaas Ral Roaeh kijkt toe. Raguse was een employe van de Vietor TalIttng Maehtne Company, die de appazatuul leverde, installeerde en ook de meeste Vitaphone-platen perste. Raguse kwam later tn vaste dienst van Roaeh. Europa de rechten exploiteen, een kopie laten maken in de oorspronkelijke \'ersie. The Rogue Song In Australië werd begin jaren '90 een trailer van de nog steeds vermiste kleurenfilm uit 1930, The Rogue Song, gevonden. Laurel en Hardy spelen bijrollen in deze muziekfilm, gebaseerd op Léhars 'Zigeunerliebe' De trailer bevat een fragment met de jongens, waarin Stan Laurel een muskiet inslikt. De trailer was echter zonder geluid. Het Vitaphone Project kon enkele jaren later melden dat de bijbehorende grammofoonplaat terecht was en de trailer is de afgelopen zomer gerestaureerd. Dat was mogelijk dankzij een venoning op het betaalkanaal American Movie Classics, dat een jaarlijks programma wijdt aan filmconservering. Zoals meestal werd ook deze conservering verricht door Bob Gin van de Film- en Televisieafdeling \'an de UCLA, de Universiteit van californië in Los Angeles. In het archief van de UCLA werd \'orig jaar een houten kist gevonden van de Hal Roach Studios, met daarin de platen van tien korre films waaronder de allereerste geluidsfilm van de studio Hurdy Gurdy en de tweeakters Snappy Sneezer en Crazy Feet van Charley Chase, Een andere ontdekking werd gedaan bij de restauratie van een in verval geraakt bioscooppaleis in Jersey City Bovenop een stalen kast lagen de grammofoonplaten van de Edgar Kennedy tweeakter Madame Q. Sponsors Bij elkaar zijn meer dan tweeduizend platen gelocaliseerd bij paniculiere verzamelaars, Daarnaast bestaan er nog een dikke vijftienhonderd in officiële archieven. Het bijbehorende filmmateriaal ontbreekt nog in ongeveer tachtig gevallen. Restauratie kost rond de zesduizend gulden per spoel van tien minuten en het project zoekt ij\'erig naar sponsors, soms met succes. Playboy-uitgever Hugh Hefner bij\'oorbeeld betaalt voor een aantal jazz-films en John Paul Getty 111 is gestrikt \'oor kone films met operazangers. -Bram Heijnhou,!t NEDERLAND Ook in Nederland zijn de platen van Vitaphone wijdverspreid geweest. De invoering van de geluidsfilm is hier betrekkelijk snel verlopen. Dat kwam vooral doordat er apparatuur van Nederlands fabrikaat beschikbaar was die min der duur was dan de import van Western Electric. De 'Loetafoon' was ontwikkeld door Philips ingeni. eur Frits Prinsen in opdracht van de Haagse filmdistributeur en latere producent, Loet C. Bamsdjn. Het... Uoo. bijzondere van de uitvinding was, dat ze zowel een toonkop voor lichtspoorgeluid als een draaitafel omvatte die beide door een elek tromor werden aangedreven. De losse opstelling van de drie onder delen was handig in cabines waar men met ruimte moest woekeren. De kans dat ook bij particulieren in Nederland platen aanwezig zijn is dus niet te verwaarlozen. Het Vltaphone Project wil graag van hen horen; alle informatie wordt vertrouwelijk behandeld. Het adres: Ron Hutchinson 5 Heade Court Piscataway U.S.A. NJ medusashalrcut@erols.com Bronnen o.a.: 'The Vitaphone 'ews', uitgave Vitaphone Project ( Karel Dibbets; 'Sprekende Films' (Ouo Cramwinckel Uitgever, Amsterdam 1993) Met dank aan: Filmmuseum Amsterdam. Patriek Picking, Ron HUlchinson. Foto ltnks: 'Brats' was de eerste film wautn het Ku Ku thema werd gebruikt. 20 Blol/o #2 \\'in/e,' m90/

12 'Steppin' Along WithASong' Twee huiscomponislen zor4den voor de muziell in de ~ /ms van Laurel en I fardy. vel' uroy S hield is de laalsle lijd veel 4epubliceerd. OOll en vooral in BIolLa. T erechl. wanl zijn werll was schancle/u'll onderbelicht. //el orllesl TI1e Beau // unks heeft daal' een eind aan 4emaakt. iv/aar nu drei41 /arvin //atley uil hel zicl1l le verdwijnen! /n (lil essay doel J ohn V. Brennon een po4inq om hel evenwichlle herslellen. OVER The Cocoanu{s van de Marx Brothers doet een verhaal de ronde dat ook best verzonnen kan zijn, zoals de meeste Marx-verhalen,. Omdat het in 1929 een van de eerste Broadway-musicals was die van het toneel werden overgeplant naar de 'talkies', bevonden de filmmakers zich herhaaldelijk op onbekend terrein. Zoals alle musicals, had ook deze een liefdesgeschiedenis - de jongen en het meisje op wie niemand zit te wachten, zoals Marx-geleerde Joe Adamson zou zeggen. Op de gekste momenten barsten ze uit in gezang. Regisseur Roben Florey wilde shots maken van een orkest om er tussen te monteren. Gevraagd waarom, zei hij dat de bioscoopgangers niet konden weten waar de muziek vandaan kwam, als ze geen muzikanten zagen! Hij had niet zich niet ongerust hoeven te maken. Het filmpubliek was gewend aan de orkesten, orgels en piano's waarmee de stomme films werden begeleid. Het begreep al snel Foto boven: Laurel en Bardy poseren met het Rappy.Co-Lncky Trio van het radiostation KFVD, dat gev, stigd was in de Ral Ruch Studio. Aan de piano: Marvin BaUey, componilt van het Ku-Ku thema. Op banjo Vem Trimble. Saxofoon: JIrt Stephenson. Foto onder: Laurel en Bardy vormen een zangtrio met Charley Chase. Ret il niet bekend bij welke gelegenheid deze foto is gemaalct. Mogelijk betreft het een radio-uitzending met het orkest van Earl Burtnett. dat muziek in geluidsfilms 'nergens' vandaan hoefde te komen. Die wás er gewoon. De meeste muziek in de films van Hal Roach werd geleverd door twee huiscomponisten, Leroy Shield en Thomas Marvin Hatley De allereerste Laurel and Hardy geluidsfilms hadden helemaal geen muziek of waren volgestouwd met rechtenvrije nummers uit de grote voorraad ('stock-muziek') of met populaire deuntjes uit die tijd. Dat was een overblijfsel uit de de nadagen van de zwijgende film, toen muziek en effecten soms op grammofoonplaten stonden. De eerste kone geluidsfilm van Laurel en Hardy die een soundtrack had, was Blotto uit Helaas werd die in 1937 van de oorspronkelijke muziek ontdaan. toen een aantal vroegere Roach-films opnieuw in roulatie werd gebracht. Alle oude muziek werd vervangen door nieuwer materiaal van Shield en Hatley De nieuwe tracks mogen dan prettig in het gehoor liggen, het gevolg is wel dat er hiaten zijn in onze kennis over manier waarop de eerste Roachfilms van muziek werden voorzien. Toch hebben we er een idee van, want de beste film uit het seizoen 1930, Hog Wild, ontsnapte op de een of andere manier aan de reissuekoons van 1937 De soundtrack van Hog Wild begint met het pittige 'Smile When The Raindrops Fall' (dat ook opklinkt uit de auto-'radio' in Busy Bodies), maar bestaat verder uit slechts vijf melodietjes, die tot vervelens toe worden herhaald zonder enig verband met de handeling in de film. Ku-Ku 'Smile When The Raindrops Fall' niet meegerekend, was er één lichtpuntje in die vroege dagen. Dat is natuurlijk de introductie van het Laurel en Hardy thema, afwisselend bekend als 'The Dance of the Cuckoo' of simpelweg als 'Ku-Ku' Het is een van die wijsjes waarvan je denkt dat ze altijd al hebben bestaan, zoals 'Happy Binhday' of 'Auld Long Syne' In werkelijkheid is het in 1928 geschreven door een jongeman die het componeerde als tijdsein voor een radiostation. Die man was T Marvin Hatley. Geboren in Reed, Oklahoma op 3 april 1905, was Thomas Marvin Hatley een muzikaal wonderkind. Toen hij tegen de twintig was, kon hij vrijwel elk instrument bespelen dat hij tegenkwam. Hij nam weliswaar af en toe les, maar het meeste leerde hij door osmose. Een paar jaar later, toen hij nog studeerde aan de de Universiteit van 22 HI"II" #'2 ' 22 \Vin/er /999/

13 Een opname in de synchrowerstlldio VilJI H~ Roach. Muvin HatJey staat voor het orkest (op de foto rechts, bij de hup). HatJe, was de ' mdsic~ director' VilJI de stildio. Hij UlilJlgeerde, componeerde en dirigeerde - was kortom veriljltwoordelijk voor de njteindelijke mllziek-track VilJI de films. californië in Los Angeles UCLA, kon hij een baantje krijgen bij KFVD, een radiozender die gehuisvest was in de studio van Hal Roach. Het was in die periode dat hij 'Ku-Ku' componeerde. Op een ochtend hoorde Stan Laurel het melodietje op de radio. Het leek hem de perfecte manier om de Laurel en Hardy films te openen. Hatley gaf later een interpretatie van het thema (door hemzelf bedacht of door Stan Laurel, dat hangt af van het interview dat je leest): de hoofdmelodie staat voor Oliver Hardy, dominant en bevelend, 'als een trompetter in het leger' De onderliggende melodie, bestaande uit twee repeterende 'koekoek'-noten, vertegenwoordigen de 'niet zo slimme' Stan Laurel. Night Owls wordt tegenwoordig beschouwd als de eerste film waarin het thema gebruikt is. Zeldzame uitzonderingen als Fra Diavolo daargelaten, begon elke Laurel en Hardy film in de volgende tien jaar met het aanstekelijke 'Ku-Ku' Geen enkele van de latere Fox of MGM-producties heeft op de soundtrack ook maar de geringste verwijzing naar het thema (een van de redenen om die films te mijden). Op advies van zijn vrouw josephine, vroeg en kreeg Hatley de baan van 'musical di rector' bij de Hal Roach Studios. In die positie componeerde hij achtergrondmuziek en speciale nummers. Later schreef of bewerkte hij volledige partituren voor de lange films. Hij zorgde ook voor begeleiding buiten beeld van scènes, waarin de acteurs instrumenten moesten bespelen. Dus het orgeltje waarop Stan speelt in Below Zero of the tuba waarop hij blaast in Swiss Miss worden in werkelijkheid bespeeld door Hatley. En de pianoklanken, die zo'n belangrijke bijdrage zijn in de prijswinnende film The Musk: Box komen ook op het conto van Hatley, die buiten beeld op het klavier timmerde. Pittige nummers Ook al was Marvin Hatley officieel hoofd van muziekafdeling, een ander was verantwoordelijk voor de meeste van de tientallen pittige nummers, die vanaf 1930 te horen waren in de korte films van Hal Roach. In 1929, toen de studio werd ingericht voor geluid, leverde The Victor Talking Machine Company alle benodigde techniek. Ze stuurde ook Leroy Shield, die bij Victor werkte als 'Musical Director in Charge of Hollywood, california Activities' Aanvankelijk was Shield de samensteller van soundtracks voor de laatste 'stomme' films, waarvoor hij kon kiezen uit een gevarieerd aanbod van gebruiksklare nummers en thema's als 'Cucoo' 'Another Fine Mess' Thema's 1. Beautifullady 'Ladies and Gendeman, Hal Roach presents... ' 2. In My canoe Openingsdtel 3. Colonel Buckshot Verschijning james Finl'fYson 4. Run Dejongens op de loop 5. TheCops Depolide 6. TIpToes Dejongens verstoppen zich 7 Steps Ze houden zich nog steeds schuil 8. Slouching 9. Beautiful Lady verschijning Thelma rodd 10. Crabtree Introduceert Leopold Ambrose 11. It Is To laugh 12. Bells 13. Vour Piktur 14. Arrowhead 'Waar is die biuartkamer?' 15. Dear Wlth me 'Agnes' en Thelma rodd babbelen 16. Intermezzo 17. Ah! Tis Love! 18. Sliding (Swells) Colonel Buckshot keert terug 19. Confusion Het bedrog ontmaskerd 20. Flivver Flops 'Chase'-muziek; de jongens fietsend 21. Vearning Laatste gag;fade out (van Shilkret, niet van Hatley) en 'I Hear Vou calling Voo Hoo' Maar al gauw werd hem gevraagd nieuwe muziek te schrijven. Vol enthousiasme stome hij zich op zijn taak. In een periode van twee jaar componeerde hij een groot aantal thema's, 'cues' en complete nummers, die onder zijn leiding ook werden opgenomen. Biografische gegevens over Lero)' Shield zijn zeldzaam en misschien is dat ook zijn bedoeling geweest. We weten dat hij in 1893 geboren is in Waseca, Minnesota. Hij trad op als klassiek pianist, voordat hij voor Victor begon te werken. Over zijn werkmethoden, eigenaardigheden en gewoonten toen hij eenmaal bij Hal Roach was beland, is vrijwel niets bekend. Another Fine Mess Hoewel het niet de eerste geluidsfilm was met muziek van Shield (die eer valt waarschijnlijk te beurt aan Whispen'ng Whoopee van Charle)' Chase, was Another Fine Mess de eerste Laurel en Hardy film die de volledige 'Shield-treatment' kreeg. Vergelijk deze film met het eerdergenoemde Hog Wild en het verschil is opmerkelijk. Terwijl de Hog Wildpartituur uit vier willekeurig gekozen nummers bestaat die voor iedere willekeurige andere film uit die tijd gebruikt zou kunnen worden, is het muziekspoor van Another Fine Mess exclusief op deze film toegesneden. Zie de kolom hiernaast voor een leerzame specjficatie van de thema's die in deze score worden gebruikt, met verwjjzingen naar de handeling Leerzaam, omdat eruit bljjkt hoe zorgvuldig de muziek van Shield oorspronkelijk werd toegepast. (Dit is geen volledige lijst. Van sommige nummers die meer dan eens werden gebruikt, wordt alleen de eerste keergemeld.) Let op hoeveel van de cues rechtstreeks betrekking hebben op wat er in de film gebeurt. Thelma Todd wordt geïntroduceerd met haar eigen motief, het toepasselijk getitelde 'Beautiful Lady' Het was de herkenningsmelodie van haar eigen filmserie. Als de jongens rondsluipen in de kelder, zijn de 'spannende' cues 'Tip Toes' en 'Steps' te horen. Het personage van james Finlayson krijgt zijn eigen thema, 'Colonel Buckshot' Tijdens de laatste scènes, als Buckshot terugkomt en Stan en Ollie uit het huis worden gejaagd, klinkt op de soundtrack niet een willekeurig gekozen 'Golfer's Blues' of 'SmiIe When The Raindrops Fal!', maar horen we drie van Shields mooiste 'opwinding'-thema's, met inbegrip van het onvergetelijke 'Flivver Flops' De melodieën die niet specifiek de handeling illustreren, maar gebruikt worden als algemeen achtergrondgeluid zijn tegenwoordig favoriet bij de fans, zelfs al kennen de meeste mensen de echte titels niet. 'BelIs', met de onmiddellijk herkenbare acht beginnoten, gespeeld op-hoe kan het anders?-bellen, is te horen in tientallen Roach-films. In Our Wffe van Laurel en Hardy komt het voor in drie verschillende arrangementen, waarvan twee zonder ook maar een echo van het instrument uit de titel. 'In My canoe' en 'Dear, With Me' zijn beide lieflijke walsen, volmaakt geschikt voor een langzame dans met 'The One You love the Best' 'In My canoe' herleefde onlangs in een reclamespot voor computers. Variété Voor bijna elke stemming is een compositie van Shield voorhanden. Van bedroefd 'Dogs') tot blij ('candy, candy') en van angst ('Swells') tot spanning ('Flivver Flops') Er zijn walsen ('In My canoe'), ballads ('The One I Love The Best') en Dixieland-nummers ('Blue Blue') Maar de muziekjes die bij de Roach-fans het meest in trek zijn, zijn toch wel 'On To The Show', de variétéachtige muziek waarmee de korte films vaak beginnen en 'Good Old Days', het 'Our Gang'-thema dat ook gebruikt wordt bij de scène in het leslokaal in Pardon Us. 'On To The Show', dat je hoort in films als Busy Bodies en Going Bye- 24 W ol/o #2 \\'in/t'r 1999/

14 bye!, is een nummer dat past bij \'rijwel elke \'rolijke gebeurtenis, zoals de binnenkomst \'an clowns of de start \'an een parade. Het houdt de belofte in van meer vrolijkheid, die dan ook meestal geleverd wordt, in de vorm \'an Laurel en Hardy Het lijkt soms of elke korte film van het duo met 'On To The Show' begint, maar in feite klinkt het als openingsfanfare pas laat, in Me And A-ry Pal. Dat is in 1933, nadat de meeste \'an de klassieke tweeakters al gemaakt zijn. Vanaf Me And My Pal blijft 'On To The Show' de opening, met maar één uitzondering: The Fixer-Uppers ('Dash and Dots'). Terwijl 'On To The Show' een mooie tijd belooft, verwijst 'Good aid Days' naar een mooie tijd die voorbij is. Wellicht door de associatie met de Our Gang-films, brengt deze melodie de luisteraar onmiddellijk terug naar zijn jeugd. Het is nostalgisch en retrospectief, zonder ook maar een tikkeltje treurnis of spijt, met een prachtig mooie melodielijn op de koop toe. Herhaling Er is verondersteld, dat Shield niet blij was met de manier waarop bij Roach van zijn muziek gebruik werd gemaakt. Er zijn gemakkelijk redenen te bedenken waarom dit het geval zou kunnen zijn. In een \'roeg stadium schreef Shield op specifieke scènes toegesneden stukken zoals 'Snowing': de evocatieve compositie die klinkt in het begin \'an Laughing Gravy. Echter, naarmate meer Shield-thema's beschikbaar kwamen, werd het voor de geluideditors steeds vaker de gewoonte om dezelfde thema's bij herhaling te gebruiken. De editors hadden uiteindelijk de beschikking over zo'n honderd Shield-thema's op lussen in een grote machine. Wat ze op een gegeven moment nodig hadden, lag voor het grijpen. Als bijvoorbeeld niet meer dan tien seconden van 'Rocking Chair' nodig was voor een close-up \'an een 'denkende' Stan, gebruikten ze ook precies tien seconden, ook al moesten ze afbreken midden in de melodie worden afgebroken op het Boven: Portret van Leroy Shield uit het begin van de jaren '40. Onder: Shield ills.. ssistent van dirigent Artwo Toscaninl. moment dat naar een nieuw shot was gesneden. De kroon op het werk van Shield is het complexe en dissonante 'cascadia', oorspronkelijk gecomponeerd voor Air Tig/U (1931, Boy Friends-serie). Het werd in deze film niet alleen op de verkeerde plaats gebruikt, het werd ook in stukjes gehakt en vervolgens gebruikt in tientallen andere comedies uit die periode. Of het ontevredenheid was of zomaar behoefte aan iets anders weten we niet, maar Shield stapte in 1931 over naar de radio. Voor dit medium ging hij door met het componeren van honderden muziekcues. De dagen dat hij voor Roach constant nieuwe foxtrots moest aandragen waren voorbij. De muziek in de films werd steeds minder bij de handeling betrokken en kreeg weer de functie van opvulling, zoals in de dagen vóór Shield. TitJor Tat en Busy Bodies, om maar twee latere films te noemen, bevatten veel bekende stukken van Shield, maar zonder rijm of reden. Andere latere films, zoals Going Bye-Bye! en The Fixer-Uppers, hebben na de openingstitels weinig of geen muziek. Auber Toch was er blijkbaar geen kwaad bloed tussen Roach en Shield, want en toe deed hij nog iets voor de studio. In 1933 arrangeerde hij de muziek voor Fra Dia volo, de L&Hversie van Aubers opera. Hij had prachtig materiaal om mee te werken, bijvoorbeeld het lied van Diavo- 10 ('On Vonder Rock recliiiiiiining...') en de prachtige ouverture, die nog steeds het meest chique begin is van welke Laurel en Hardy film ook. Hij voegde er een compositie aan toe, die niet in de opera voorkomt: Hatley's 'Ku-Ku', door Shield in een barokke stijl bewerkt voor de scène waarin Stanlio en Ollio te paard komen aanrijden. Deze enigszins dronken 'Ku-Ku' werd ook gebruikt in Them Thar Hrïls ( 1934) als de jongens tipsy zijn vanwege het 'bergwater' en voor hun korte gastoptreden in Wild Poses van Our Gang (1933). Shield en Hatley werkten allebei voor Bonnie Scotland (1935). Ieder van hen kwam met nieuwe composities voor deze eerste film van Laurel en Hardy uit de periode waarin alleen nog hoofdfilms zouden worden gemaakt. Onder het werk van Shield vinden we 'Medley of Scottish Airs' en 'Beyond The Rainbow' Een van Hatley's bijdragen is het exotische 'Veda (Hindu Dance)' Shield schreef ook in 1935 vele nieuwe nummers, waaronder 'Rhumba Rhythm', 'Hot And Dry' en 'Steppin' Along With A Song' Ze zijn niet alleen te horen in de reissues uit de L&H-serie, maar ook in films van Charley Chase als Manhattan Monkry Business (1935) en Divot Diggers (1936) van Our Gang. Rond die tijd verschijnen in de korte films opeens ook nieuwe Hatleycomposties. In Them Thar Hills horen we 'The leeman' (oorspronkelijk geschreven voor een Chase-film uit 1934) en 'I Wake Up With A Song' Zijn dansnummer 'Just Dreaming Of You' wordt gebruikt in Another Wild Dream (1934) en Manhatten Monkry Business, allebei films van Charley Chase. Hatley verscheen af en toe ook in beeld, meestal als pianospeler of orkestleider. Hij is te zien in M idsummer M ush van Chase (1933), in Mike Fn'ght van Our Gang (1934) en in The Pinch Singer (1936). Satire Geen enkel artikel over de muziek in de films van Laurel en Hardy is compleet zonder de hoed af te nemen voor Hatley's onsterfelijke 'Honolulu Baby' uit Sons qf the Desert. Het wordt gebruikt in de grote conventiescène waar de jongens hun mede Son Charley Chase deelgenoot maken van hun list. Het nummer komt over als een typisch Hollywood-productie nummer en tegelijk als een milde satire daarop. Het werd een soort studioklassieker, in veel (te veel) Roach-films gebruikt. Charley Chase stoeit ermee in zijn Four Parts en in The Chases qf Pimple St reet. In Beginner's Luck van Our Gang geven de weinig charmante Floradora Dollies een versie ten beste die niet geschikt is voor het menselijk oor. Je hoort het nummer ook aan het begin van sommige versies van Nl'ght Owls dankzij herkauwers bij de televisie, die blijkbaar vonden dat de oorspronkelijke openingsmuziek nodig moest worden vervangen. Our Relations In 1936 deed Hal Roach een beroep op Leroy Shield om de muziek te schrijven voor Our Relations. Shield kwam met een continue score, maar jammer genoeg sneuvelde het een en ander in de postproductie. Veel van de partituur bleef ongebruikt en werd vervangen door materiaal dat Shield in het jaar daarvoor had geschreven. Toen de vraag naar nieuwe tweeakters ertoe leidde dat enkele oudere shorts opnieuw in roulatie werden gebracht, werd daarmee een waardig onderdak geboden aan het vele werk dat Shield in 1935 (en later voor Our Relations) had gemaakt. Op die manier werd de aanstekelijke themamuziek 'We're Just a Happy Family' Marvin KaUey bulten beeld in 'Swlss Miss' Marvin KaUey in beeld in 'Sherrnan sald lt' (met Charley Chase) ook de opening \'an Perfect Day. 'Don't Push Me', de spanningsmuziek aan het slot van Our Re/ations als Stan en Ollie (of is het Bert en Alf?) op het randje van de kade proberen hun evenwicht te bewaren, krijgt een reprise bij de wilde autorit aan het slot van County Hospital. 'Steppin' A10ng With A Song' werd de nieuwe beginmuziek van Brats. Een van Shields meest verfrissende werkjes, 'Colonial Gayeties', werd te pas en te onpas in verschillende arrangementen gebruikt en is dominant aanwezig bij de scène \'an 8/otto, waarin Anita Gar\'in de sterke drank \'an Stan in de gootsteen giet en vervangt door koude thee met een kruidenassortiment. Stukken van Hatley's uitstekende score voor Way Out West, gefilmd in 1937, werden zowel in de reissues als in nieuwe korte films uit dat jaar hergebruikt. Enkele voorbeelden: 8/otto werd opnieuw uitgebracht met muziek van Shield vooral, maar ook met Hatley's 'Stagecoach Conversations' (vlak na de lachscène). Voor Our Gangs pugilistische Glove Taps, gemaakt rond dezelfde tijd als Way /0110 #2 \Vin/el' 1999/ ï

15 28 2 B/ollo #2 \\'inlcr' /999/20()() 29 29

16 De oorspronkelijke score van 'Blotto' Uit het cue sheet van Blotto is op te maken uit welke nummers de oorspronkelijke. in 1937 vervangen score van 'Blotto' in 1930 heeft bestaan. De nummers staan in de volgorde waarin ze werden gespeeld. 1 Metro Go/duyn Falyarc Or. William Axt 2. Ku-Ku 1aryin Hatle)' 3. Doin' The Ncw Low DowlI Jimmy McHugh en Dorothy Fields) 4. Cueoo ook bekend als Cue koo Waltz) ( athaniel Shilkret) 5. Fro/ie ( athaniel Shilkret) 6. Cueoo ( athaniel Shilkret 7 Yoo Hoo Al Jolson en B.G. De Sylva) 8. Cueoo ( athaniel Shilkret) 9. Fra/ie ( athaniel Shilkret) 10. Cueoo ( athaniel Shilkret) 11 Too Mueh Mustard ( 1acklin) 12. Manollctte Felix Arndt) 13. SUIlshiIIc Alld Roscs (Borch) 15. Yoo Hoo (Al Jolson en B.G. De S)'lva) 16. Dallee QfThe jacks Poldini) I 7 Doin' The Ncw LolI' DoWII Jimmy McHugh en Dorothy Fields 18. Ku Ku Marvin Hatle}' 19. IVhell You're Counrüw Thc Stars Alone RusselI, Rose en 1urray) 20. Ti er Rag (La Rocca/Dixie Land Jazz Band) 21 La Vida (Alden en Vincent) 22, The Curse Qf All Ac/ui/g Hcart (Al Piandatosi. Henry Fink) 23. El'cl)' Day A way From You 1rYing Mills en Charles Tobias 24. By Thc Way (Pollack, \Vhite, Lewis en Young) 25. Wob-A (y Walk (ook bekend als \Vobbly \Valk) (Warren en Green) Out West, is de meeste muziek uit deze hoofdfilm geleend. Of het nu opzet, misverstand of noodlot was, Shield ging na zijn werk voor Our Relat/ons opnieuw weg bij Hal Roach, Hij keerde terug naar de radio als componist en dirigent. Hij werd een grote naam in deze bedrijfstak (meerdere namen in feite: Leroy Shield, Leroy Shields, Roy Shields, Ray Shield... ). Hij nam afscheid van de radio in 1955 en stierf in Florida op 9 januari In het overlijdensbericht in Variety werd vreemd genoeg geen melding gemaakt van zijn werk voor Roach, waarop zijn latere reputatie juist berust. Nominaties Hatley was 'musical director' voor verscheidene hoofdfilms van Roach en schreef de score voor Way Out West, 8/ock-Heads, A Chump at Oiford en Saps at Sea. Het 'scoren' van een hoofdfilm van Laurel en Hardy betekende nieuwe muziek schrijven, stukken van je oude werk opnieuw gebruiken of bewerken, hier en daar refereren aan populaire liedjes en naar behoeven lenen van werk dat anderen voor de studio hadden geschreven, Dat alles moest worden gecomponeerd tot één geheel, meestal binnen een belachelijk korte tijd. Als de score tenslotte klaar was, was de componist overgeleverd aan de genade van de soundeditors, die hun eigen artistieke beslissingen namen over welke motieven waar werden gebruikt. Hatley werkte goed onder druk, vooral met Wqy Out West, waarvoor hij in 1937 een Oscar-nominatie kreeg. (Hij moest het opnemen tegen Alfred ewman met The Hum'cane, Max Steiner met The Ljfe qf Emile Zola en Dimitri Tiomkin met Lost HOnzOll, die allemaal verloren van Charles Previn met One Hundred Men and a Gid). Zijn werk voor Block-Heads kreeg een nominatie in (Erich Wolfgang Korngold won met The Adventures qf Robin Hood). Hetzelfde gebeurde een jaar later met zijn score voor There Goes My Heart. Geen slechte resultaten voor een man, die voor tweehonderd dollar per week gewend was muziek te leveren voor 'gooi-en-smijt' -filmpjes. Deadline Maar voor Hatley was het niet alleen rozengeur en maneschijn, ondanks de buitengewone resultaten. 's achts brak het koude zweet hem uit, als hij probeerde de deadlines van Hal Roach te halen. Anders dan voor componisten bij de grotere studio's, die tijd kregen om te wachten tot de muzen hen bezochten, was het voor Hatley een kwestie van dagen. 'Als ik begon te componeren,' herinnerde Hatley zich later, 'ging ik zo'n twee weken lang niet naar bed. Ik werkte gewoon dag en nacht. Er zijn geen woorden om die verschrikkelijke druk te beschrijven.' Met zijn werk voor Way Out West werd hij voor het eerst waardig bevonden om zij aan zij te staan met 'de grote jongens' De partituur bevat enkele van zijn meest gecompliceerde composities, maar ook een paar van zijn eenvoudigste. 'Won't You Be My Lovey Dovey', gezongen aan het begin van de film door Sharon Lynne, is misschien niet zo direct aanstekelijk als 'Honolulu Baby', maar heeft hetzelfde gevoel voor parodie. 'Stagecoach Conversations', zoals de titel al zegt geschreven voor de postkoetsscène met de jongens en Vivien Oakland, is even zo vrolijk mee te neuriën als welk nummer dan ook van Shield. Andere thema's, zoals 'Grab the Deed' en 'Gossip' zijn snelle, furieuze en perfecte stemmingmakers voor de bijbehorende scénes. Hypnotisch Het driedelige 'DisgustedlFrolic of the Lambsrrhe Donkey's Ears' is de compositie uit Way Out West. Deze muziek is te horen bij de eerste verschijning van de jongens met Dinah de Muilezel. Beginnend met een nieuw gearrangeerde versie van 'Ku Ku', verandert ze snel in een hypnotische, repeterende, niet aflatende twee-kwansmars, gebaseerd op het 'po-dom, po-dom' ritme van 'Ku Ku' De bazuin en de piccolo wisselen om de paar maten van partij en steeds als je denkt dat het voorbij is, duiken nieuwe variaties op. De compositie kan worden beschouwd als Hatley's 'cascadia' mogelijk het beste wat hij ooit geschreven heeft, ondanks 'Ku-Ku' Hatley zelf was in zijn nopjes toen hij Hal Roach tijdens een van de eerste previews hoorde zeggen: 'Cute music! Cute music!' (Hij zal niet in z'n nopjes zijn geweest met de visie van Charles Barr in diens boek 'Laurel en Hardy': Die schrijft:... men betreurt bijna de overgang naar Stan en Ollie, vooral omdat hun eerste scène overladen is met slechte, ongebruikelijke muziek. Maar sommige mensen hadden ook niets met The Beatles. ) 'The Mad Ku-Ku' uit de latere Block Heads is een andere variatie op het thema. Hatley gebruikt de oervorm als referentiepunt en vertrekt vandaar in duizend richtingen, om steeds weer tot het oorspronkelijke thema terug te keren. 'Sunflower Waltz' ook uit Block-Heads, moet eigenlijk beluisterd worden uit een andere bron dan de film zelf. Het is zo prachtig pastoraal dat je nooit verwacht dat het uit een film met Laurel & Hardy komt. Toch is dat het geval: de melodie is een volmaakt contrapunt voor de pijprokende Stan. Eenmansband a Saps at Sea (1940) ging Marvin weg bij Hal Roach. Hij deed nog werk voor Wilding Pictures, tot hij (met plezier) afscheid nam van de filmindustrie om pianist te worden in een cocktail lounge. Hij kon in een ontspannen sfeer muziek maken en meer verdienen dan de 200 dollar per week die Roach hem had betaald. In tegenstelling tot Leroy Shield leefde Hatley lang genoeg om de waardering voor zijn werk, tenminste bij de 'Sons of the Desert' en vele fans over de hele wereld, mee te kunnen maken. Tot het eind van zijn leven bleef hij musiceren in zijn studio aan huis. Zijn elpee 'Music for Laurel and Hardy Lovers (and Friends) uitge- Het eenmansorkest yan Muvin H~Uey bracht in beperkte oplage in 1982, bevat uitvoeringen door zijn eenmansband van favoriete Hatleynummers als Aunt Emma's Got Ants in Her Pantry' en 'Let's Do It Today' maar ook van filmmuziek in schone (niet met dialoog vermengde) versies, waaronder 'Stagecoach Conversations' 'Honolulu Baby' en 'The Mad Ku-Ku' Hatley overleed aan kanker op 23 augustus, Zeker, er waren ook andere componisten van wie muziek gebruikt werd in de Roach-films. Hoed af voor Alice Keating. Moge haar 'SmiIe When the Raindrops Fall' eeuwig uit elke autoradio blijven klinken. Maar het staat vast dat Leroy Shield en Marvin Hatley vooraan zullen staan in de herinnering van liefhebbers van comedy, filmkenners, baby-boomers en Sons of the Desert waar ook ter wereld. - John \' H,.,'nnon Bronnen: The Beau Hunks Play the Original Laurel and Hardy Music (I en 11) Liner note door Piet Schreuders. T Marvin Hatley, MusicJor Laurel and Harqy Lovers (and Fn'ends) Liner notes bij lp, mogelijk van de hand van Randy Skretvedt, Roy Shield's Musical Transit/ons Jor Radio, gespeeld door Guido ielsen op piano. Liner notes door Piet Schreuders. Laure/ and Hardy: The Magic Behind the MOl'ies, door Randy Skretvedt. The Laurel and Hardy En0'clopedia, door Glenn Mitchell, Laure/ and Hardy, door Charles Barr The Little Rascals: The Ljfe and Times qf Our Gang, door Leonard Maltin en Richard W Bann. Groucho, Harpo, Chico and Sometimes Zeppo, door Joe Adamson. Cinemania 97 CD-ROM. The Intemet Movie Database. De.films, steeds opnieuw bekeken. De foto's op de pagina's 24,27 (onder) en31 zijn ontleend aan Larry Byrds tijdschrift 'Pratfall', Volume 1/7 Foto's op pagina 26: collectie Schreuders Met dank aan Piet Schreuders, Yair Solan en john La"abee. Dit artikel is ook verschenen op de web ite 'Laure/ and Hardy Centra/' van John Larrabee en John V Brennan (members.aol.comllhcentral) 30 B/ollo #2 \\'in/cr /999/

17 De f,lm.~ die Laurel en Ilardy na 1910 heb/n'n qemaaht. slaan nlel hooq aanqeschrellen. r/ ~ rechl. wanl Iwn e,4en crealivileil werd doo,' nleuu'e we"/lqe LIers al.~ f'ox aan banden 4ele4d. Uil/reI ze' lalel'leqen /.!jn l)i()qraa(' ~1c aln :... Ihose Fox pcople! }'ou can qlve il lolhem qoocl!' ~/aa,' was hel allemaal/.() u'aa,.c!elo()s? In J illcrbu{:s,s 4!'noeq toan dc ()uc/e Slan en Ollic leruqle vlnc!en. EIGE inbreng was nu juist wat de jongens wilden, toen ze aan het eind van de jaren dertig, na een rommelige periode bij de Hal Roach Studios, op eigen benen wilden staan. De oprichting \'an de 'Laurel and Features Productions' in 1939 was een eerste stap. De firma had een indrukwekkende naam, maar lachwekkend weinig kapitaal. Van financiële inbreng, laat staan van eigen productie, kon geen sprake zijn. Maar tenminste zou de kwaliteit van de personages van Stan en Ollie kunnen worden bewaakt en gegarandeerd. Dat was de theorie. De praktijk was anders. De eerste 'major' die met Laurel en Hardy in zee wilde gaan was 20th Century Fox, een machtige studio, in die periode aange\'oerd door Darryl F Zanuck. Fox was le\'erancier van Rebecca, The Song qf Bemadette en The Grapes qf Wrath. Beroemde regisseurs als Hitchcock, John Ford en Ono Preminger werkten daar. Grote sterren waren door Fox gelanceerd: Tom Mix, Shirley Tempie, Henry Fonda. Betry Grable, Tyrone Power (en later Marilyn Monroe) Voor Laurel en Hard)' was de o\'erstap van Hal Roach naar deze grote studio een aanzienlijke promotie, tenminste in de ogen \'an de buitenwereld. Stans dochter Lois herinnerde zich dat een \'riendinnetje op school diep onder de indruk was: 'Ooh, jouw vader werkt nu bij Fox!' Het probleem was, dat de jongens werden ingedeeld bij een afdeling waar met grote snelheid en een klein budget B-films werden gemaakt, onder leiding \'an producer Sol M. Wurzel. Deze had maar één doel voor ogen: de studio een tegenwicht te le\'eren voor de uit het niets opgedoken komieken Abbon & Costello, die bij concurrent Uni\'ersal miljoenen in het laatje brachten. Tekenend voor de situatie was een kort item in het weekblad ' ewsweek' van 22 februari 1943, kennelijk ontleend aan een perspublicatie \'an de studio: "Laurel and Hardy, encouraged by Abbort and Costel!o's phenomena/ succes, wil! attempt a comeback in 7'.ventieth Century Fox's 'jitterbugs' n We hebben het aan Scon MacGiIIivra)' te danken, dat er meer bekend is geworden o\'er de omstandigheden waaronder de films in de oorlogsperiode werden gemaakt. In zijn onlangs verschenen boek 'Laurel & Hardy From the Forties Forward' veronderstelt hij, dat de indeling bij de B-afdeling niet zozeer een onderwaardering betekende \'an Laurel & Hardy maar dat nu eenmaal spoed geboden was om in te kunnen haken op het succes van Abbot & Costello. Die brachten een snelle, brutale en niet al te subtiele humor die aansloeg bij het publiek, Zoiets werd nu ook van Laurel en Hard)' \'erwacht. De eerste twee films bij Fox waren financieel een succes. Great Guns (e\'enals A&C's eerste film Buck Pn' vates een soldaten klucht) en A Haunting We Wil! Go (\'olgend op A&C's Ho/d That Ghost) kregen hier en daar zelfs goede perskritieken. Je blijft je o\'er de kranten \'an die tijd \'erbazen. De vakbladen' ariery' en de 'HolI)'wood Reporter' die zelden een goed woord over hadden voor de Hal Roach-films, vonden de Fox-producties stukken beter. Waren Laurel & Hard)' in hun Roach-periode hun tijd vooruit, of liepen de critici achter? Of waren ze bevooroordeeld? Dat laatste zou niet \'erwonderlijk zijn, B!ol/o #2 \\'in/('r mg9/20()() 33

18 34 35

19 want Fox was berucht om zijn agressieve houding tegenover kranten met slechte kritieken. Eind jaren dertig had de studio een jaar lang alle advertenties teruggetrokken uit de ew Vork Times, vanwege een slechte kritiek over The Story qf Graham Bell. De krant bleef echter achter zijn criticus staan. De man werd uiteindelijk door Fox werd aangetrokken als scenarioschrijver. Hoe dan ook, de eerste Fox-films van Laurel en Hardy zijn vandaag niet meer om aan te zien; zelfs de minste Roach-productie is amusanter. oor de gevierde komieken was nu ook de tijd aangebroken om mee te doen aan de Hollywood ictory Caravan, een rondreizend gezelschap van topsterren als Bob Hope, Bing Crosby, james Cagney en Groucho Marx, die met hun optredens geld ophaalden dat ten goede kwam aan de oorlogsinspanning. De karavaan reisde in het voo~aar van 1942 per trein dwars door Amerika om in drie weken in dertien steden een show te geven. Alle getuigen van de tournee zijn het erover eens, dat Laurel & Hard)' dé grote attractie waren. Er barstte een ovatie los, zodra het Ku Ku-thema werd ingezet. Stijgende populariteit van het duo leidde tot een kort contract bij de prestigieuze studio MGM. Het resultaat was Air Raid Wardens, een tussendoortje met een sterk patriottistische inslag. Bij Fox was men intussen bezig met een verhaal voor de volgende 'Laurel en Hardy' Dat viel niet mee. Spionage 1\\'ee scenario's van ervaren schrijvers werden door Wurzel afgewezen als niet geschikt voor de komieken. Beide waren spionageverhalen, het ene spelend tegen de achtergrond van een wassenbeeldenmuseum, het andere rond een sanatorium voor geesteszieken in Zwitserland. Met nog maar kort te gaan voor de opnamen volgens het strakke productieschema moesten beginnen, dook Wurzel in het archief. Hij vond een script dat in 1933 verfilmd was als Arizona to Broadway Een schrijver in vaste dienst, Scon Darling, kreeg opdracht een bewerking te maken. Het is moeilijk te begrijpen waarom men met dit script wel tevreden was, want het hangt als los zand aan elkaar. Pas geïntroduceerde personages verdwijnen weer snel om plaats te maken "oor nieuwe en ont- wikkelingen in het verhaal worden niet afgemaakt. Misschien heeft Wurzel geredeneerd dat een hapsnap scenario als dit in elk geval ruimte laat voor komische strapatzen. Ter verdediging van de scriptschrijver moet worden aangevoerd dat in de eindmontage verscheidene scènes met motivatie of uitleg zijn gesneuveld. De kijker vraagt zich nu af: waar is de caravan gebleven en hoe komt iedereen plotseling in ew Orleans? In het script blazen Lau rel en Hardy hun eigen vervoermiddel op met een van de wonderpillen van Chester, die hun vervolgens een lift geeft. Hardy's plotselinge optreden als lady-killer in het hotel wordt in het oorspronkelijke scenario voorbereid door een scène, waarin Chester hem opdraagt zoveel mogelijk in het gevlei te komen bij de oplichters. Weggelaten is volgens McGillivray ook een scène met een misprijzende dialoog, waarin Stan en Ollie worden geschetst als achterlijke domoren. Susan zegt tegen Chester: 'They're never quite sure of the score, are they?' Het antwoord: 'Honey-they don't even know what teams are playing' THE MOON KISSED THE MISSISSIPPI Veteraan Als regisseur werd Malcolm St. Clair aangesteld. Dat was een goede zet. De 46-jarige St. Clair was een veteraan in de komische film. Hij had gewerkt met Mack Sennett en Buster Keaton. Laurel en Hardy waren blij met de keus en voor de vrijwel uitgerangeerde St. Clair was het een buitenkansje dat hij na zoveel jaren weer eens kon samenwerken met door de wol geverfde komieken. McGillivray schrijft in zijn boek: 'Laurel & Hardy raakten bijzonder bevriend met de nieuwe regisseur die hun veel meer creatieve vrijheid gaf dan ze bij Fox gewend waren. De film werd gemaakt in de oude studio van Fox, met tien opnamehallen en een theater, aan de Western Avenue in Hollywood. Hier konden de komieken werken zonder veel tussenkomst an buiten, ver van het nieuwe hoofdkwartier in Beverly HUls. 'JiHerllugs' was ook lledoeld om de taientvoue ViriaD Blaine meer llekendheid te geven. Zij was zadgeres in nachtclulls toen ze door Fox werd ontdekt. Ia 'JiHerllugs' steeg hau ster snel. In 1950 kwam hau grote succes op op Broadwa, in 'Guys add DoOs' (als Miss Idelaide). In 1955 speelde ze naast Mulon BraDdo, Frank Sinatra en JeaD SimmODS ook in de Ilmvenie VaD deze musical. ViriaD Blaine kreeg zelfs een plaatsje in de eregalerij VaD lederladdse kauwgumplaatjes (hierlloven linb). Op 9 decemller 1995 overleed zij op 14-jarige leeftijd. De muziek In JiHerllugs zingt ViriaD Blaine drie liedjes VaD Chules lewmad (teut) en Lew PoUack (muziek): 'I've GoHa See For Myself, 'The Moon Kissed The Mississippi' en 'Ir The ShH Fits, Weu It'. De tweepenoons-'zoot sult liadd' speelt 'I Bad The Craziest Dream' en 'That's A-Plenty' (Lew PoUack) B/ollo #2 \\'in/er /999/ ï

20 "I'm one of those nip and tuck drinkers: one nip and they can tuck me away for the night... 6~i44Ies)... I feel so gay!" Slanl"y al.,, \unl Emily Zowel Stan Laurel als Oliver Hardy vonden het werken aan jitterbugs heel plezierig. Oliver Hardy rangschikte jitterbugs zelfs onder de vijf beste films uit zijn hele carrière- een lijstje dat gereserveerd was voor de uitbeelding van personages vol bravoure, het soort rollen waarop hij altijd het meest trots was.' Die bravoure vinden we injitterbugs terug in het personage van Colonel Waterson Bixby of Leaping Frog, Amarillo Counry, Texas. Hardy kruipt met kennelijk plezier in de huid van deze patser, die zichzelf onweerstaanbaar vindt voor vrouwen. Zijn geflirt met de doortrapte oplichtster Dorcas en het dansje dat hij met haar maakt, zijn hoogtepunten in de film. Maar ook Stan Laurel heeft zijn momenten. Hij schittert in twee aliassen, als de Britse butler Pons ('P-O-Otts: Pons') en, gekleed in een mantelpakje, als de rijke tante Emily 'I feel so gay!' giechelt Stan als Emily De Hollywood-zelfcensuur moet hebben geslapen bij het beoordelen vanjitterbugs. Zoot suits De heen en weer zwalkende plot bestaat uit een vijftal subintriges die weinig met elkaar te maken hebben en uitsluitend bijeen worden gehouden door de aanwezigheid van Laurel en Hardy Zij worden geïntroduceerd als rondreizende jazz-muzikanten in opzichtige ruitjespakken ('zoot suits'). Op een kermis spelen ze een paar swingnummers, met Hardy als een Harry james-achtige trompettist en Stan in z'n eentje als een hele ritmesectie. Onder het publiek wordt de jitterbug gedanst. Die paar minuten moeten de titel van de film rechtvaardigen. In het begin van de jaren veertig was de jitterbug populair en de studio kon zo van de hype een graantje meepikken. adien verdwijnt de 'zoot suit band' uit beeld om niet meer terug te keren. Het verhaal verplaatst zich naar een hotel in ew Orleans. Oliver Hardy's pogingen om een stel oplichters als kolonel Bixby te slim af te zijn, worden afgesloten met opsluiting in een kast, waarna we niets meer van hen vernemen. Daarna is de beurt aan Stan Laurel om verkleed als rijke weduwe aan te pappen met de gangster van de nachtclub op de rivierboot. De nachtclub wordt vervolgens het decor voor een show, waarin Vivian Blaine zich ontpopt als musical-ster. Een 'spannende' finale wordt gefabriceerd door de showboat als een botsautootje de rivier op te sturen. Dat werkt op een groot doek in een bioscoop beter dan op het televisiescherm, maar het blijft goedkope achtergrondprojectie met uit andere films geleende shots. S: You know, Uwe hadn't run out of gas in the desert, Chester would never had gone to Midvale and he would never had met her. 0: And now he's going to recover her money. To her, he's a real hep cat, right in the groove. S: They fall in love and get married... 0:... and live in a cottage bowed with roses. S: A country estate... You know, we could work for them and we could live in peace and contentment. 0 : You paint a pretty picture, Stanley! S: They would name their first baby Stanley... 0 : What's the matter with Oliver? S: Stanley is a pretty name... O:Oliver! S: WeIl, they could have twins... 0: We'll suggest that to them! De kostuums nn wutel en Budy uit 'Jitter bags' zijn te zien In bet Bard Rock Care In Londen. Laurel en Hardy worden bij hun pogingen om de oplichters op te lichten gestuurd en aangemoedigd door de sympathieke oplichter Chester Wright, de man die met het Achtste Wereldwonder colporteert. Zijn pillen veranderen water in benzine. Het is 1943 en benzine is op de bon. De oorlog had ook een schaarste veroorzaakt aan acteurs. De Fox-studio was over de hele linie zwaar onderbezet. Meer dan achthonderd man van het personeel was onder de wapenen geroepen en toch moesten in 1943 drieëndertig films worden afgeleverd. Het schiep kansen voor debutanten als Bob Daily, die door Fox werd gerecruteerd uit de radiowereld. Hij speelt Chester in jitterbugs en deed daarmee zijn eerste filmervaring op. Spoedig daarna keerde de hoorspelacteur naar de radio terug. Een andere beginneling had meer succes. De 21-jarige zangeres Vivian Blaine, die al een paar kleine rolletjes in Fox-films had gespeeld, kreeg in jitterbugs voor het eerst alle kansen haar talent te tonen. Zij speelt Susan, het meisje dat op de kermis haar handtasje bij Chester in bewaring geeft en zo bij het verhaal wordt betrokken. Laurel en Hardy werden door de 3 38 /3/ol/o #2 \Vin/eT' 1999/200(} :39