Verslag insectenexcursie Millingerwaard op

Transcriptie

1 Verslag insectenexcursie Millingerwaard op Aanwezigen tijdens deze excursie: Martien van Bergen, Piet Smeets, Ria van Gaal, Marijke Saedt, Nick van Moorsel, Jeanne Stoop, Helma Groenen, Toon Verheijen, Rob Remmerde, Harrie Hooymans en Harm Alberts. Sinds de laatste keer dat ik in de Millingerwaard was (eind juni) is het waterpeil erg gedaald, was het toen nog hoog water en waren niet alle wandelpaden begaanbaar, nu konden we zien dat veel plasjes vrijwel droog stonden. Op de dijk waar we verzamelden, zagen we meteen al 3 leuke soorten. Himacerus mirmicoides 1

2 Behoort tot de wantsen (Heteroptera) en wel tot de familie Nabidae. In Nederland behoren 13 soorten tot deze familie. Himacerus mirmicoides (polymorf, brachypteer - macropteer: 7,0-9,0 mm) leeft zoöfaag in de kruidlaag en op de bodem van droge, zonnige biotopen van kleinere insecten. Vooral de volwassen dieren worden soms talrijk in brandnetelvegetaties en ook op bomen en struiken aangetroffen. Ze zijn ook s nachts actief en worden daarbij op de stammen van eiken waargenomen. Het voedsel bestaat uit allerlei kleine arthropoden, vooral insecten. Deze soort heeft één generatie per jaar en adulten overwinteren. De eieren worden in het voorjaar in grashalmen en plantenstengels afgezet. Larven zijn gevonden van eind mei tot eind september. Naast brachypteren en macropteren komen ook dieren met intermediaire vleugellengtes voor. Ze worden gedurende het hele jaar waargenomen en overwinteren in de strooisellaag. De larven lijken op mieren, maar een relatie met mieren lijkt niet te bestaan. Een volwassen Himacerus mirmicoides is nauwelijks te onderscheiden van soortgelijke roofwantsen. Zo lijkt Himacerus apterus er sprekend op, alleen heeft die langere voelsprieten. Als vuistregel kun je aanhouden dat, als de voelsprieten korter of net zo lang zijn als het lichaam, je een Himacerus mirmicoides voor je hebt. Zijn de voelsprieten langer dan het lichaam is, dan heb je een Himacerus apterus te pakken. De vleugels zijn bijna altijd maar klein. Heel soms komen dieren voor met volledig ontwikkelde vleugels, maar ook die kunnen niet vliegen. De volwassen wantsen zijn 7 tot 9 mm lang. De larven zijn heel eenvoudig te herkennen, want ze lijken op vrij grote mieren. Omdat mieren bijna nooit door vogels en dergelijke worden aangevallen, gedragen de larven zich vaak erg opvallend en zitten rustig bovenop bloemen. Daar jagen zij op allerlei insecten. Zelfs vliegen die groter zijn dan het beestje zelf worden aangevallen. Als ze gaan aanvallen nemen ze een typische dreighouding aan, die wat lijkt op die van bidsprinkhanen. Himacerus mirmicoides is zowel overdag als 's nachts actief. De soort wordt in september volwassen en overwintert ook als zodanig. In april worden de eitjes gelegd; in mei gaan de laatste volwassen dieren dood. De eitjes komen eind mei/begin juni uit en de larven zie je vooral in juli en augustus. In Nederland en België is Himacerus mirmicoides een algemene soort. De larven van Himacerus apterus lijken sprekend op hun ouders, maar dan kleiner en geheel vleugelloos. Ze zien er dus absoluut niet uit als mieren! De familie van de Nabidae hebben een sikkelvormig gebogen steeksnuit(rostrum) waarmee de insecten worden aangeprikt en leeg gezogen. Deze steeksnuit bestaat uit vier geledingen in tegenstelling tot de steeksnuit bij de Roofwantsen (Reduviidae) die uit drie geledingen bestaat. De Nabidae spelen een belangrijke rol in de biologische bestrijding van schadelijk insecten. 2

3 Verder liep er een klein bladhaantje (kevertje) op het wegdek van de dijk, dit bleek het Roodkraagbladhaantje of Tweekleurig zuringhaantje te zijn. Gastrophysa polygoni Roodkraagbladhaantje of Tweekleurig zuringhaantje Gastrophysa polygoni is een keversoort uit de familie van de bladhaantjes (Chrysomelidae). Zodra het warm wordt in het voorjaar verschijnen de volwassen kevers. Als het kouder weer wordt dan kruipen ze in de grond. De kevers planten zich razendsnel voort. Ze kunnen dagelijks eitjes afzetten gedurende een periode die zelfs 3 maanden kan duren. Ze leggen de eitjes op de bladeren van hun waardplanten, vooral zuring-, duizendknoop- en varkensgrassoorten. Aangezien diverse van deze planten als onkruid gezien worden, wordt dit bladhaantje ook wel eens gezien als een biologische bestrijder. Het bladhaantje is echter een invasieve soort in de Verenigde Staten. In het derde larvestadium kruipen de larven in de grond om te gaan verpoppen. Afhankelijk van de temperatuur duurt de verpopping 25 tot 40 dagen. Mogelijk dat zich door de warme zomer een extra generatie ontwikkeld heeft die nu massaal is gaan zwermen. Dit komt in sommige jaren ook in augustus voor bij het zevenstippelig lieveheersbeestje. Ze worden ook binnenshuis aangetroffen op het aanrecht, op ramen en deuren. De kevers vormen geen risico voor de volksgezondheid en zijn niet schadelijk. Zelfs in de tuin richten ze verder geen schade aan, tenzij er rabarber staat of planten van het geslacht Polygonium (Duizendknoop) en Rumex (Zuring), dat vinden ze heerlijk. 3

4 Deze tijd van het jaar is wat libellen betreft echt de tijd van o.a. de Glazenmakers, Heidelibellen, Oeverlibellen, Pantserjuffers (incl. de Bruine winterjuffer). Anisoptera In de wegberm op de dijk zagen wij al onze eerste heidelibel, het blijkt een vrouwtje Steenrode heidelibel te zijn. Sympetrum vulgatum Steenrode heidelibel Figuur 1 Steenrode heidelibel gezien de legschede die een hoek van ca. 90 graden maakt en de snor die naar beneden loopt langs het oog. Voor determinatie van heidelibellen is het belangrijk om op de kleur van de poten te letten. Zwarte poten Bloedrode heidelibel of Zwarte heidelibel Figuur 2 Uitgekleurd mannetje Bloedrode heidelibel; let op zwarte poten! 4

5 Geel met zwarte poten Andere heidelibel Figuur 3 Uitgekleurd mannetje Zwarte heidelibel; ook zwarte poten net als de Bloedrode heidelibel gespot ten zuiden van het Colenbrandersbos. Let ook op de legschede bij de vrouwtjes: Figuur 4 Legschede Steenrode heidelibel (hoek van ca. 90 graden) en Bruinrode heidelibel (hoek van ca. 75 graden). 5

6 Bovendien zit de legschede bij de Steenrode heidelibel op de grens van S8 en S9 en loopt nauwelijks door langs de onderzijde van S8. Bij de Bruinrode heidelibel loopt de legschede aan de onderzijde van S8 door tot de helft van dit segment. Bij het onderscheid Steenrode en Bruinrode (Beide geel met zwarte poten) moet je ook letten op de snor. Figuur 5 Steenrode heidelibel(links) met snor langs de oogrand naar beneden lopend en de Bruinrode heidelibel(rechts) met alleen een horizontaal verlopende snor! N.B. Ook de zuidelijke heidelibel heeft uitsluitend een horizontaal verlopende snor! Figuur 6 Zuidelijke heidelibel vrouwtje met maar een miniem horizontaal "snorretje" Deze soort komt ook steeds vaker voor in Nederland en wordt ook regelmatig in de Millingerwaard aangetroffen.de zwarte streep op het voorhoofd( snor ) ontbreekt of is vaag en loopt zeker niet langs het oog naar beneden. Doordat de poten, de zijkant van het borststuk, het voorhoofd en het achterlijf bleker van kleur zijn dan bij andere heidelibellen maakt de Zuidelijke heidelibel een veel lichtere indruk. 6

7 Figuur 7 Zuidelijke heidelibel man niet uitgekleurd! Figuur 8 Zuidelijke heidelibel man uitgekleurd! 7

8 Figuur 9 Zuidelijke hedelibel vrouw; Geen afstaande legschede zichtbaar i.t.t. bij de Steenrode- en Bruinrode heidelibel! N.B. De foto s van de Bruinrode en Zuidelijke heidelibel die ik gebruikt heb zijn uit mijn eigen archief en zijn niet gemaakt tijdens deze excursie in de Millingerwaard! Orthetrum cancellatum Gewone oeverlibel Van de Gewone oeverlibel troffen we ook enkele exemplaren aan, vaak zittend op het zandpad om op te warmen. Figuur 10 Uitgekleurde man van de Gewone oeverlibel. 8

9 Paardenbijter aeshna mixta De afschrikwekkende naam Paardenbijter hebben de libellen te danken aan hun jachtmethode. Ze bejagen weliswaar niet de paarden zelf, maar wel de dazen en vliegen die rondom de paarden aanwezig zijn. Van afstand lijkt het dan alsof het paard wordt aangevallen. Het tegendeel is waar: Paarden hebben baat bij Paardenbijters! Figuur 11 Links man Paardenbijter in Gewone vlier hangend aan de rijpe bessen! Rechter foto: Tijdens de paring vormen mannetje en vrouwtje een paringswiel, dat gebeurt meestal in struiken, ongeveer op onze ooghoogte. De Paardenbijter is een behoorlijk forse libel. Het volwassen mannetje heeft een bruin borststuk, met daarop een paar gelige strepen. Het achterlijf is bruinzwart met met vele blauwe ringetjes. Ook het mannetje van de zeldzame Zuidelijke glazenmaker lijkt sterk op het mannetje van de paardenbijter, maar hij heeft een licht borststuk en het blauw is veel feller, vooral ook de ogen zijn felblauw. Liefhebbers kunnen een paardenbijter ook nog herkennen aan de vleugeladers: de zogenaamde anale cel is drieledig. Het vrouwtje van de Paardenbijter is gemakkelijker te herkennen aan het hoofdzakelijk bruine achterlijf met kleine gele en zwarte vlekken en ringen. De paardenbijter wordt zo'n 63 mm lang en de spanwijdte kan oplopen tot zo'n 85 mm. Figuur 12 Uitgekleurd mannetje van de Zuidelijke glazenmaker; foto gemaakt in Zuid Frankrijk. 9

10 Vanaf half augustus is het paardenbijtertijd. Overal in Nederland is deze libel dan te vinden. Ze zitten regelmatig langs bosrandjes en op andere beschutte warme plekken, alleen of in groepen bij elkaar. Daar jagen ze op vliegen, muggen en andere insecten. Vooral s avonds zijn groepjes jagende paardenbijters te zien, op enige meters hoogte heen en weer vliegend langs de bomen, tot ver weg van het water. Doordat ze trillend met achterlijf en vleugels hun lichaam kunnen opwarmen, kunnen ze zowel voor zonsopkomst als na zonsondergang actief zijn. De glazenmakers kunnen enorme afstanden afleggen en van de ene op de andere dag opeens massaal aanwezig zijn. De vrouwtjes zetten hun eitjes af op of onder het wateroppervlak, op allerlei plantaardig materiaal: half verrotte wortels en bladeren, maar ook op levende planten. De eitjes komen pas na de winter uit en de larven leven in het water van allerlei dierlijk materiaal en zelfs elkaar, want de larven zijn kannibalistisch als het zo uitkomt. Zygoptera We zagen ook waterjuffers in de Millingerwaard, te weten erg veel Bruine winterjuffers, enkele Lantaarntjes, enkele Gewone pantserjuffers, enkele Houtpantserjuffers en enkele Watersnuffels. Figuur 13 Bruine winterjuffer - sympecma fusca man links en vrouw rechts. De najaarsgeneratie heeft na het uitsluipen geen binding meer met het water en kan ver van de voortplantingshabitat worden aangetroffen. Winterjuffers zijn van alle andere libellen te onderscheiden door de lange pterostigma's. In rust zijn de vleugels gesloten en liggen langs één kant van het lichaam waarbij de pterostigmata van voor- en achtervleugels nauwelijks overlappen. 10

11 Watersnuffel Enallagma cyathigerum Figuur 14 Watersnuffel man met op S2 de bekende paddenstoel figuur! In tegenstelling tot veel van de Nederlandse Waterjuffers dankt deze soort zijn naam niet aan zijn uiterlijk, maar aan zijn gedrag. De Watersnuffel beweegt zich op lage hoogte middels rechtlijnige vluchten over het water alsof hij aan het water snuffelt. Uiterlijk zou de soort door elkaar gehaald kunnen worden met leden van de Coenagrion familie, maar na twee keer kijken is ook dat makkelijk te voorkomen. De blauwe schouderstreep is bij beide geslachten breder dan de zwarte schouderstreep hieronder. Bij de leden van de Coenagrion familie is dat niet het geval. Bovendien is aan de basis van de tweede zijnaad geen kort zwart streepje aanwezig. Alleen op de eerste zijnaad bevindt zich een dergelijk streepje. Bij andere blauwe juffers(van het geslacht Coenagrion) zijn beide streepjes aanwezig! Bij het mannetjes bevindt zich op S2 een zwarte tekening die veel lijkt op het schoppen teken uit het kaartspel (Door veel bronnen ook wel paddestoeltje genoemd). De vrouwtjes hebben onder aan het eind van het achterlijf een vulvaardoorn die overduidelijk uitsteekt. Deze kenmerken in combinatie met de brede schouderstreep voorkomen iedere verwarring met overige soorten. Naast de brede schouderstreep heeft de mannelijke Watersnuffel nog een ander kenmerk, het lange blauwe "achterlichtje", gevormd door de blauw gekleurde segmenten S8 en S9. 11

12 Lantaarntje Ischnura elegans Figuur 15 Lantaarntje paringswiel. De paring kan uren duren. De mannetjes zijn, zoals bij alle libellen het geval is, in staat het sperma van eventuele voorgaande concurrenten te verwijderen. Het vrouwtje zet de eitjes na de paring af in waterplanten en begeeft zich daarbij soms helemaal onder water. Ze wordt bij deze activiteit niet door het mannetje begeleid, zoals wel gebeurt bij de azuurwaterjuffer. De larven komen snel na het afzetten uit. Ze voeden zich met andere larven, onder andere van juffers en vliegen. De ontwikkeling tot imago duurt meestal één jaar, maar onder gunstige weersomstandigheden kan dit ook in drie maanden gebeuren. In dat laatste geval is er een tweede vliegpiek. Het imago heeft maar kort de tijd om een volgende generatie te produceren: de mannetjes leven gemiddeld vijf dagen en de vrouwtjes elf. 12

13 Het Lantaarntje (Ischnura elegans) is een 30 à 34 mm grote juffer die in vrijwel heel Europa algemeen voorkomt, behalve in Spanje en de eilanden in de Middellandse Zee. De larve kan vrij goed tegen watervervuiling wat een groot voordeel is op andere soorten. Het vliegseizoen loopt van mei tot september met toppen eind mei en begin augustus. Gewone pantserjuffer Lestes sponsa Figuur 16 Uitgekleurd mannetje van de Gewone pantserjuffer. De gewone pantserjuffer heeft alle kenmerken van de familie van de Pantserjuffers (Lestidae). Het lichaam is donker- tot kopergroen met een opvallende metaalglans. Het pterostigma is zo lang als twee onderliggende cellen en donkerbruin. Volwassen mannetjes hebben een blauwe verkleuring (berijping) op de eerste twee (S1 en S2) en laatste twee achterlijfsegmenten(s9 en S10). De bovenste achterlijfaanhangsels van de mannetjes zijn lang en tangvormig, de onderste bijna even lang en recht. De 13

14 vrouwtjes hebben een relatief kleine legboor die niet voorbij het laatste achterlijfsegment uitsteekt. In zithouding houden gewone pantserjuffers hun vleugels half gespreid, in tegenstelling tot andere juffers. De gewone pantserjuffer vliegt van eind mei tot in oktober, met een piek in juli en augustus. De eieren worden afgezet in stengels van oeverplanten. De dieren vormen meestal een tandem voor de paring en de eileg. Het vrouwtje boort met haar legboor gaatjes in de stengel, en plaatst vervolgens in ieder gaatje een eitje. De gewone pantserjuffer is niet selectief, allerhande stilstaande wateren (vennen, vijvers, plassen, ) voldoen. Een uitbundige oevervegetatie (russen, biezen, zegge) is belangrijk. Houtpantserjuffer Chalcolestes viridis Figuur 17 Uitgekleurd mannetje van de Houtpantserjuffer - Chalcolestes viridis. Kenmerken Met mm lengte de langste pantserjuffer. Lichaam geheel metaalgroen, achterhoofd geheel donker, zijkant van het borststuk is kenmerkend getekend: vanuit de metaalgroene bovenzijde loopt een puntige uitstulping in de lichte onderzijde (het zogenaamde 'schiereilandje'). Pterostigma s effen geel gekleurd, lichter dan bij ander pantserjuffers (voor dit kenmerk uitgekleurde dieren bekijken). 14

15 Mannetjes hebben geen blauwgrijze berijping op het achterlijf (uitgekleurde dieren bekijken). Bij het vrouwtje: zien we grove tanden op het legapparaat. Figuur 18 Uitgekleurd vrouwtje Houtpantserjuffer hangend aan de meidoornbessen. Figuur 19 Legapparaat van vrouwtje Houtpantserjuffer, let op de grove tanden op het legapparaat! 15

16 Nachtvlinders Wij vonden de volgende soorten in dit gebied: Lieveling- Timandra comae, Getekende gamma-uil- Macdunnoughia confusa, Gamma-uil- Autographa gamma, Brandnetelbladroller- Celypha lacunana, Waterleliemot- Elophila nymphaeata, Weegbreemot- Pyrausta despicata, klaverspanner- Chiasmia clathrata, Brandnetelmot- Anthophila fabriciana, Margrietwortelmot- Dichrorampha acuminatana, Bonte valkmot-evergestis pallidata en de Kolibrivlinder- Macroglossum stellatarum Figuur 20 Timandra comae Lieveling Figuur 21 Links de Getekende gamma-uil (Macdunnoughia confusa) en rechts de Gamma-uil (Autographa gamma). 16

17 Celypha lacunana Brandnetelbladroller Margrietwortelmot - Dichrorampha acuminatana. Waterleliemot - Elophila nymphaeata 17

18 Figuur 22 Weegbreemot - Pyrausta despicata. Brandnetelmot - Anthophila fabriciana. Deze soort bevond zich massaal op de in bloei staande Solidago spec. Zowel de Canadese guldenroede als de Late Guldenroede stonden in bloei in de Millingerwaard. 18

19 Figuur 23 Klaverspanner - Chiasmia clathrata Bonte valkmot Evergestis pallidata De Bonte valkmot (Evergestis pallidata) is een nachtvlinder uit de familie Crambidae, de grasmotten. De spanwijdte van de vlinder bedraagt tussen de 24 en 29 millimeter. De soort overwintert als rups. De Bonte valkmot heeft soorten uit de kruisbloemenfamilie als waardplanten, met name gewoon barbarakruid. De soort kent één generatie die vliegt van juni tot september. 19

20 Figuur 24 Kolibrievlinder - Macroglossum stellatarum De Kolibrievlinder (Macroglossum stellatarum) is een dagactieve nachtvlinder uit de familie Sphingidae, de Pijlstaarten. De vlinder beschikt over een lange roltong en is in staat om stil te hangen in de lucht bij een bloem tijdens het opslurpen van nectar. Omdat de kolibrie ook over deze eigenschappen beschikt, heeft deze vlinder de naam kolibrievlinder gekregen. De spanwijdte is ongeveer 4 tot 6 centimeter. De voorvleugels zijn grijsbruin, de ondervleugels zijn oranjegeel. Aan de brede staart zitten zwarte en witte plukken haar. 20

21 De vlinder kan vrijwel het gehele jaar worden waargenomen, maar vliegt vooral in augustus en september. Het leefgebied strekt zich uit van Noord-Afrika, Europa en via China tot Japan. Dagvlinders De volgende soorten hebben wij gezien: Groot koolwitje-pieris brassicae, Klein koolwitje-pieris rapae, Klein geaderd witje- Pieris napi, Oranje luzernevlinder-colias croceus, Atalanta-Vanessa atalanta, Gehakkelde aurelia-polygonia C-album, Boomblauwtje-Celastrina argiolus, Icarusblauwtje-Polyommatus icarus, Bruin blauwtje-aricia agestis, Bruin zandoogje- Maniola jurtina en het Bont zandoogje-pararge aegeria. Figuur 25 Pieris brassicae - Groot koolwitje 21

22 Figuur 26 Pieris rapae - Klein koolwitje Figuur 27 Pieris napi - Klein geaderd witje copula. 22

23 Figuur 28 Colias croceus - Oranje luzernevlinder. Figuur 29 Aricia agestis - Bruin blauwtje; Let op geblokt franje,afwezigheid van de wortelvlek in de voorvleugel en 2 stippen naast elkaar op buitenkant achtervleugelvoorrand. 23

24 Figuur 30 Polyommatus icarus Icarusblauwtje; Wortelvlek aan buitenzijde van de voorvleugel aanwezig en géén geblokt franje! Figuur 31 Celastrina argiolus Boomblauwtje Let op de zilverachtige kleur(in het Engels heet hij Holly blue!). 24

25 Polygonia C-album Gehakkelde aurelia Vanessa atalanta Atalanta of Admiraal. Pararge aegeria - Bont zandoogje. 25

26 Maniola jurtina Bruin zandoogje Diptera Tweevleugeligen Waargenomen soorten: - Limnia unguicornis Limnia unguicornis is een vliegensoort uit de familie van de Slakkendoders (Sciomyzidae). 26

27 - Rhingia campestris Gewone snuitvlieg De Snuitvlieg herken je niet direct als een zweefvlieg. Hij is te herkennen door de lange rechte snuit. De donkere thorax is grijs bestoven, roodbruin achterlichaam. Hij lijkt op de in Nederland zeldzame rode snuitvlieg (Rhingia rostrata) (alleen in het zuiden). Die heeft geheel oranje poten. Nog zeldzamer in Nederland is de Korte snuitvlieg (Rhingia borealis). De larven leven in mest, vooral koeienmest. Deze vlieg heeft een lente- en een nazomergeneratie en kan vanaf nu tot eind september gezien worden. Snuitvliegen zoek je in tegenstelling tot de meeste andere zweefvliegen niet in de zon, maar net in halfschaduw, waar ze bloemen bezoeken zoals dovenetels, koekoeksbloemen of robertskruid. Rode snuitvliegen zal je hoofdzakelijk in of aan de rand van bos vinden, terwijl de gewone snuitvlieg overal kan gezien worden. Het beste kenmerk om de Rode Snuitvlieg te onderscheiden van zijn naaste verwant de gewone snuitvlieg is de kleur van de zijrand van het achterlijf bij de Rode snuitvlieg is deze volledig rood; bij de gewone snuitvlieg is het zijrandje donker zwartachtig gekleurd. De Gewone snuitvlieg heeft een donker lijntje langs de zijrand van het achterlijf. 27

28 -Helophilus pendulus - Gewone pendelvlieg Figuur 32 Helophilus pendulus - Gewone pendelvlieg. Een van de meest voorkomende zweefvliegen. Je vindt hem vooral bij water en moerassen. Lengte: 11 tot 13 millimeter. vliegtijd is van April - oktober. Opvallend zijn de lengtestrepen op het borststuk. Je hebt meer Helophilus soorten, die op deze vlieg lijken. Bijvoorbeeld de Helophilus hybridus en H. trivittatus (Citroenzweefvlieg). De gewone pendelvlieg heeft een zwarte middenstreep op het gezicht. Bij de achterpoot is de dij voor 1/3 geel aan de top en de scheen voor 2/3 geel met een zwarte top en hij heeft zwarte voortarsen. 28

29 Op de eerste twee achterlijfsegmenten zijn gele oranjegele vlekken. Bij dit geslacht (Helophilus) geldt het wel (mannetje) of niet raken (vrouwtje) van de ogen weer niet om het geslacht te bepalen.(wat bij de meeste andere vliegengeslachten wel het geval is!). Figuur 33 Helophilus pendulus - Gewone pendelvlieg Doodskopzweefvlieg - Myathropa florea Figuur 34 Doodskopzweefvlieg - Myathropa florea; met doodskop bovenop het borststuk. 29

30 Blinde bij Eristalis tenax Figuur 35 Blinde Bij Eristalis tenax Een bruine, op een bij lijkende zweefvlieg, die door de korte antennen van bijen verschilt. De larven leven in allerlei stilstaand voedselrijk tot zeervoedselrijk water, tot in gier aan toe. De vliegen zijn overal te vinden. De soort wordt gekenmerkt door de twee verticale strepen op de ogen (eigenlijk haarbanden). In de vlucht hangen de achterpoten opvallend naar beneden. 30

31 Hommelbijvlieg Eristalis intricaria Figuur 36 Beetje versleten exemplaar van de Hommelbijvlieg. Gewone goudoogdaas - Chrysops relictus 31

32 Herkenning 6-11 mm. Ogen gifgroen, vleugels met zwarte tekening en antennen langwerpig. Vrouwtje: dijen donkerder als schenen, achterlijf op segment twee met een W- vormige donkere tekening. Mannetje:, tasters korter dan de helft van de lengte van de snuit en stomp. Gelijkende soorten Lijkt sterk op de stip- goudoogdaas C. viduatus. Vrouwtje is te onderscheiden aan de hand van de donkere tekening op tweede achterlijfssegment. De mannetjes aan de hand van de tasters, korter en stomper bij de gewone goudoogdaas. Biotoop Half open biotopen. Vaak nabij stilstaande wateren. Voorkomen Algemeen over het gehele land. Vliegtijd half mei tot eind september. Aan het eind van de excursie bleven er nog een paar mensen wat drinken bij het Wilderniscafe in Kekerdom. Hier werden we nog verrast met een leuke cicade namelijk Issus coleoptratus Issus coleoptratus Figuur 37 Issus coleoptratus op de tafel naast de koffie en de appelgebak. 32

33 Deze soort (Issus coleoptratus) behoort tot de familie van de (Issidae). Kenmerkend is het keverachtig uiterlijk. In het Duits heet deze soort dan ook echte Käferzikade. De Nederlandse naam ken ik niet, maar zou naar anologie van de Duitse benaming Echte kevercicade kunnen luiden (coleoptratus betekent ook op kevers gelijkend ). Lichaamslengte is bij de volwassen cicade 5,5 und 7 mm. De leerachtige dekvleugels liggen als een keverpantser over het achterlijf. De vliegcapaciteit is bij deze soort nagenoeg verloren gegaan. Ze leven van het opzuigen van bastsappen van meerdere soorten loofbomen (polyfaag); Eiken, Esdoorn, Berken, Hazelaar, Iepen en Linden o.a. Deze soort heeft één generatie per jaar. Volwassen dieren worden vooral aangetroffen van eind juni tot midden oktober, de larven overwinteren in klimop (Hedera), Liguster (Ligustrum) en Taxus en ook in de strooisellaag. Het was weer een gezellige struintocht door de Millingerwaard en hopelijk was het ook een bijzondere en leerzame ervaring voor de deelnemers, net als dat voor mij het was. Harm Alberts 33