Hoofdstuk 3, oktober - november Alle begin is moeilijk.

Transcriptie

1 Hoofdstuk 3, oktober - november Alle begin is moeilijk. Zoveel hoofden, zoveel zinnen. Als dat ergens geldt dan is het wel in de scheepsbouw. Eerlijk gezegd ben ik in mijn leven zelden een eigenzinniger volkje tegengekomen. Het zal wel te maken hebben met het varen en de zee. Op een schip is er maar één kapitein, net als maar één meester en maar één bootsman. De regel is dat de kapitein altijd gelijk heeft en zo niet, dan gaat regel twee in. En die kent ook iedereen. De kapitein heeft in dat geval toch gelijk. Er is trouwens nog een eigenschap die mij is opgevallen in de jaren te midden van de bootjesbouwers. Men laat zich niet eens zo voorstaan op het eigen gelijk, dat spreekt immers vanzelf. Nee, men benadrukt vooral het ongelijk van de ander. In vroeger jaren ging dat vaak gepaard met het minachtend wegspuwen van een straal (pruim)tabakssap. De spuuggewoonten van nu zijn gelukkig anders, maar de minachtende gelaatsuitdrukkingen zijn dezelfde gebleven. Voor elk probleem dat je als nietsvermoedende leek op tafel legt, krijg je aan de koffietafel evenzoveel verschillende oplossingen als er mensen aanzitten. Heb je van te voren buiten de deur advies gevraagd en leg je dat voor, dan kan je van evenzoveel minachtende commentaren verzekerd zijn. Vind daar maar eens je weg in als aankomend scheepsbouwer! Zonder op te veel zere tenen te stappen. En zonder de verkeerde weg in te slaan. Daar komt bij dat het werken met nieuwe vaak nog onbeproefde technieken al een avontuur op zich is. Vol onvermoede risico s. Aan de koffietafel, discussie en commentaar. Alle begin is moeilijk. De kieldelen zijn na een week twee aan twee aan elkaar geplakt en de drie kieldelen die zo ontstaan vervolgens tegen elkaar. Dan besluiten we hoe ze opnieuw door te zagen. Opnieuw in drieën, maar nu op basis van de tekening. In een boegdeel vanaf het hoofdschot, een middenstuk voor de ballast en een achterstuk voor onder de motor tot de hak van het roer. Putjes en beschadigingen in het schuim worden weg geplamuurd met een mengsel van epoxy, harder en aeroseal

2 (fijngemalen glas) of microballons (kleine glasballetjes). Met de aeroseal wordt de epoxy gebonden, net als maïzena of aardappelzetmeel de saus bindt. De microballons zorgen voor meer vulling. Later dopen we onze epoxylijm pindakaas en er zullen heel wat potten in en aan het schip worden gesmeerd. Voor de stevenbalk is er al een aparte mal. Voor de hak ook, een scherpe punt naar achteren uitstekend. We vinden dat een zwakke constructie: een stuk gelamineerd schuim van meer dan een meter lang en ongeveer gemiddeld 20 cm 2 doorsnede, waarop het roer moet gaan rusten en dat ook een aanvaring met de zand- of rotsbodem moet kunnen weerstaan. In overleg met Olivier, Arjen en Wim besluiten we om later een hak van roestvast staal te laten maken die met een kraag met tapbouten om het achterste deel van de kiel wordt bevestigd. Om dat te kunnen doen moeten er rvs platen in het schuim worden gelamineerd (gelijmd) voor het glaslegsel erover komt. Wim van Veen bestelt platen bij Dolf Oosters die later ook de hak zal maken en nog veel meer. Wim laat mij even zien hoe je de benodigde uitsparing voor de platen weg freest uit het schuim. Pas veel later zal ik zelf de freesmachines onbevreesd ter hand nemen. Nu laat ik het door de vakman doen. Aan mij de taak de platen aan de onderkant op te ruwen en ze met lijm (Polybond) te bevestigen. Dan kan het lamineerfeest beginnen. De bestelde materialen van Brand; epoxy, harder, glas laten eerst nog op zich wachten. Vertraging in de aanvoer vanuit Duitsland c.q. Italië. Daarom begin ik met Wim aan een proefstuk voor de huid met de schuimlatten. Wim freest. Mal en latten. Proefstuk bijna klaar.

3 We leren er van dat we wellicht een andere freeskop nodig hebben voor de holling en bolling aan de latten, omdat de gebruikte freeskop een moet in de lat maakt. Dat moet dan later allemaal worden weggeschuurd. We zijn er een dag of wat zoet mee. Maar begin oktober is het spul er. We (met broer Bob) maken een craddle voor het grote blauwe vat met epoxy en kleinere krukjes voor de 25 kg jerrycans met harder. We hangen de rol 600 gram glaslegsel met een stalen buis aan de entresol die langs de hele achterkant van de loods loopt. Eronder fabriceer ik een kniptafel. Op advies van kunststof expert Paul Budde, die bij Van Veen veel handen spandiensten verleent, maken we het middelste kieldeel eerst nog glad met een laag aangedikte epoxy om later het lossen van het schuim te vergemakkelijken. Daarover wordt dun plastic folie gespannen. Bij het achterste deel hoeft dat maar voor de helft, de rest zal blijven zitten. In dat achterste deel komt de schroefaskoker. Maar hoe doen we dat? Ik zaag het bovenste deel schuin af, hol dat in het midden voorzichtig uit, net als het onderste deel en vervolgens leggen we een pvc pijp van 50 mm. doorsnede op de plaats waar de schroefaskoker moet komen. We bevestigen het bovenste deel er weer op, maar zo dat we het na het lamineren makkelijk kunnen verwijderen. De zaagsnede aan de zijkanten wordt dicht geplamuurd met net genoeg plamuur om dit kieldeel aan de buitenkant glad te maken, maar om het later weghalen te vereenvoudigen. Nu kan het lamineerfeest echt beginnen. Daar zijn we de volgende weken druk mee. Gelukkig heeft Marleen herfstvakantie en ze leert dan ook het vak. Lappen glas op maat knippen, even iets langer dan de hoogte van de kielmal: stuik. Dat wil zeggen: strak tegen elkaar leggen en de volgende laag een halve baan opschuiven. Dus moet er voor de laatste baan ook in de lengte geknipt. We schaffen speciale aramidescharen aan voor de klus. Glaslegsel knippen. Marleen is handiger en secuurder in het knippen dan ik. Dus ik meet, teken af en leg de banen op volgorde. Marleen knipt met haar linkshandige schaar tot de blaren op haar vingers staan. Er moeten acht lagen 600 grams glaslegsel op. Bij de laatst drie lagen moeten we ook nog rekening houden met uitsparingen aan beide uiteinden van telkens 10 cm (dus 10, 20 en 30 cm) om daar later met banden glas en epoxy de kieldelen aan elkaar te lassen. Op 12 oktober gaan de eerste twee glaslagen op het voorste kieldeel. Dat doe ik samen met Wim. Glasvezelbanen er op hangen, met (speciale) rollers verzadigen met epoxy en dan ontluchten met ontluchtingsrollers.

4 Wim is fanatiek. Elk luchtbelletje moet en zal er uit. Dat lukt in 2 uur. De volgende dag zien we echter dat de epoxy vanaf de ronding van de kielzool (oh, ja die hebben we ook nog met schuren aangebracht) over een afstand van ongeveer 20 cm naar beneden is weggelekt. Daar zit dus geen of weinig hars in het glasweefsel en dat is niet goed. Overleg met Herman Brouwer. Hij draagt een oplossing aan: werken met snellere harder en afdekken met peelply. Peelply? Scheurweefsel: een dunne zijdeachtig aanvoelende stof met rode verticale strepen die ook met epoxy wordt opgebracht, ontlucht en na harding zo weer van het laminaat kan worden losgescheurd. Het is niet goedkoop, maar het grote voordeel is dat er niet hoeft te worden geschuurd voor de volgende laag wordt gelamineerd. Bovendien is het laminaat veel strakker. We dopen het spul pyjama. Niet alleen vanwege de streepjes, maar het gaat er s avonds op en s ochtends weer af. Al zit de gelamineeerde romp later maandenlang in zijn pyjama. Het werkt en daarna zijn de rollen pyjama niet aan te slepen. De weken van oktober volgen elkaar op met knippen, lamineren, peelply wegscheuren, volgende lagen aanbrengen, enzovoorts, enzovoorts. Iedere ochtend worden de overhangende delen aan de onderkant eerst met de elektrische zaag weggezaagd, net zoals we dat de eerste twee lagen aan beide uiteinden hebben gedaan. Dan kunnen de volgende lagen er op. We hebben een kleine keukenweegschaal aangeschaft voor het afwegen van de epoxy en harder. We leren omgaan met rollers en ontluchtingsrollers. Hoe die en onze speciale handschoenen schoon te houden met aceton. We gebruiken blauwe huis- tuin- en keuken muurverfbakken van de bouwmarkt. We hebben een hele voorraad: je moet de bakken na gebruik een dag of wat laten uitharden. Dan trek je het geharde epoxyvel er uit en gebruik je ze weer. Behalve van Marleen en Leo heb ik hulp van vriend Eric en stagiair Raymond. Wim heeft een oplossing bedacht voor het lamineren van de stevenbalk. De mal wordt op aluminiumbuizen geplaatst die op een plank zijn vastgezet. Zo kunnen we op ons gemak lamineren. Niet dat het eenvoudig is, net zomin als het achterste schuin toelopend deel een simpele klus is. Maar uiteindelijk zijn we 28 oktober klaar Maar dan moet het blauwe schuim er nog uit. In het voorste twee deel en de stevenbalk kan het schuim gewoon blijven zitten. Stevenbalk en kieldeel met hak. Het middelste deel hebben we voor dat we begonnen met lamineren strak bespannen met folie en in de was gezet. Dat werkt wonderwel. Met enig gehannes komen de kielmal er keurig uit. Het achterste deel is een ander verhaal. Daar moet het uitgehaald tot waar de kiel schuin gaat toelopen. Maar hoe?

5 Tijdens de koffiepauze laat iemand het woord kettingzaag vallen. Dat is wellicht de oplossing. Leo heeft zo n ding voor zijn tuin. Dus ik race heen en weer naar Rotterdam en haal hem op. Daarna ga ik samen met Raymond het schuim te lijf. Het wordt een geweldige klerenzooi maar het werkt. Dan moet het bovendeel er uit, waar de schroefaskoker moet komen. Ook dat lukt. Die koker is inmiddels gearriveerd. Een vrolijke blauwe polyester pijp van meer dan twee (2.28) meter lang. Die moet dus op de plaats van de pvc pijp die we er ook uitkrijgen. Het is wel een precies werkje om de koker exact volgens de tekening in het kieldeel te krijgen. Tot onze verrassing heeft hij in het midden een extra lager. Hoe kom je daar ooit bij als hij moet worden vervangen? Ik bedenk een oplossing, We lamineren een korte 50 cm pvc pijp rechtstandig op de schroefaskoker met een schroefdop. Die zal later boven het vlak uitsteken en zo kunnen we in geval van nood bij de inbusbout van het lager. Echt helemaal zelf bedacht! De maand november gebruiken we grotendeels voor afwerking van de kiel. Schotten maken en er inlamineren met fillets en glasvezelbandjes,schroefaskoker inlamineren, er bovenop het achterste kieldeel opvullen met epoxy verdikt met microballoons, onevenheden in de buitenkant wegwerken en plamuren. Het is een lange lijst. We proberen de schotten onder vacuüm te maken. Eerst lukt dat maar matig. Maar dan komt Ad van de Waal langs om eens te kijken hoe het ons vergaat. We hebben hem op advies van Herman Brouwer benaderd om het vacuüm injectieproces van de romp uit te voeren. Hij ziet ons modderen, grijpt in, doet ons voor hoe het moet en vanaf dat moment kan ik onder vacuüm de mooiste schotten maken die je maar wilt. En ondertussen kijk ik iedere dag met een schuin oog naar de grote stapel mdf platen die naast het epoxyvat staat opgestapeld. Het zijn er meer dan 20 allemaal 18 mm. dik. Daar moeten straks de hulpspanten uit worden gehaald. voor het bouwframe. Want ik heb dan wel bijna een kiel, maar nu de romp nog. Ik sta te popelen. Op vrijdag 25 november ben ik jarig. Ik zou de week daarna als cadeau zo graag aan de romp beginnen. Links de hulpspanten nog in de platen mdf. En verdomd het lukt. Terwijl we de week daarvoor de laatste hand leggen aan de kiel wordt begonnen met het zagen en frezen van de schuimplanken. Er wordt ruimte gemaakt in de loods voor het bouwframe. Er arriveert een lading vuren balken dikke en dunnere en ik begin met aftekenen en uitzetten van de bouwvloer. Vol verwachting rijd ik vrijdag op tijd naar huis om in het weekeinde met onze vrienden mijn verjaardag te vieren. Dat heb ik deze keer wel verdiend.