Milieukeur Datacenterkoeling Energiegebruik koelwaterpompen

Transcriptie

1 thema koeling Milieukeur Datacenterkoeling Energiegebruik koelwaterpompen verder omlaag dcw februari 2011 in samenwerking met: advancing information transport systems

2 DataCenter Infrastructure Solutions First Class****** Power IT Rack IT Cool IT Connect IT Monitor IT Different situations and different conditions require the right club on the golf course. So success is always that bit closer when you have the right club at hand. And it s pretty much the same situation when we re talking about data center infrastructure analysis. Emerson Network Power has the right solution available for all situations and the respective given complexity up-to-date, as required and highly efficient in reducing operating costs (TCO/ROI). We give you future-proof solutions from one single source. More information at Maintain IT Emerson Network Power and the Emerson Network Power logo are trademarks and service marks of Emerson Electric Co Emerson Network Power Ideas, Graphics, Editorial Team: Gropp/Huber EMERSON. CONSIDER IT SOLVED. TM

3 dcw colofon datacenterworks is hét vakblad over de technische infrastruc tuur van datacenters. jaargang 4, februari 2011, nummer 1 datacenterworks verschijnt tienmaal per jaar. toezending geschiedt op abonnement basis en controlled circulation. DatacenterWorks Jaarcongres uitgever robbert hoeffnagel robbert@fenceworks.nl Hoofdredactie ferry waterkamp ferry@datacenterworks.nl eindredacteur Marjan van Hoorn postadres redactie postbus 82, 2460 ab ter aar telefoon administratie@fenceworks.nl advertentie-exploitatie fred biloen telefoon fred@fenceworks.nl in dit nummer bijdragen van henk van den berg, wael diab, peter gloudemans, frank grift, paul matthijsse, teus molenaar, rob van roijen, erik de ruijter, ferry waterkamp vormgeving laura willemsen graf isch ontwerp druk 3l drukkerij bv, rotterdam kopij kan worden ingezonden in overleg met de redactie. geplaatste artikelen vertegenwoordigen niet noodzakelijk de mening van de redactie. de redactie noch de uitgever aanvaarden enige aansprakelijkheid voor de inhoud van artikelen van derden, ingezonden mededelingen, advertenties en de juistheid van genoemde data en prijzen. fotokopie en overname van artikelen, geheel of gedeeltelijk op welke wijze dan ook, is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van de redactie en onder vermelding van: overgenomen uit datacenterworks, vakblad over de technische infrastructuur van datacenters, met vermelding van de jaargang en het nummer. datacenterworks is een uitgave van fenceworks bv De bouwdrift in de datacenterwereld lijkt niet te stuiten. Zo treft u in deze editie van DatacenterWorks een uitgebreid artikel aan over het nieuwe datacenter dat Terremark momenteel bouwt op het grondgebied van Schiphol. En even verderop aandacht voor het nieuwe datacenter van Equinix in Amsterdam dat onlangs de deuren opende. In de nieuwsrubriek treffen we nog meer plannen aan voor nieuwe datacenters in Delft, Amsterdam en Eindhoven. Tegen de tijd dat u dit leest, heeft ook Proserve inmiddels de deuren geopend van zijn dataplace in Alblasserdam. Waarover meer in het aankomende nummer van DatacenterWorks. In die editie ook aandacht voor de bouwplannen van BT. Deze telecomgigant gaat zijn datacenter in Nieuwegein uitbreiden en bereidt de bouw voor van een nieuw datacenter in Amsterdam. Niet alleen worden in hoog tempo nieuwe datacenters en computerruimten ontwikkeld, de faciliteiten zelf zijn ook enorm in ontwikkeling. Wat zijn zinvolle innovaties om nu al mee aan de slag te gaan? En hoe zit het met de ontwerpstandaarden die door diverse organisaties zijn opgesteld? Deze onderwerpen en de dagelijkse praktijk van ontwerpers, bouwers en beheerders zullen centraal staan tijdens het DatacenterWorks Jaarcongres 2011 dat op 15 april plaatsheeft in The Open in Tiel. Tijdens dit congres dat wordt georganiseerd in samenwerking met de beroepsvereniging Bicsi, zal onder andere een kijkje worden geboden bij de ontwikkeling van Microsofts eigen datacenters. Wat schuilt er fysiek achter de gigantische cloudinfrastructuur van deze softwaregigant. Ook de eerder genoemde dataplace van Proserve komt aan bod tijdens een presentatie over het ontwerpen van datacenters vanuit het oogpunt van de gebruiker. Andere sprekers zijn onder andere afkomstig van Emerson Network Power, ABN Amro en SmartDC. Dit laatste bedrijf is gevestigd in de Rotterdamse Van Nelle Ontwerpfabriek en heeft op meerdere punten afwijkende ontwerpkeuzes gemaakt. Kortom redenen genoeg om op 15 april naar Tiel te komen. Deelname aan het congres geeft bovendien recht op Bicsi Continuing Education Credits die kunnen worden gebruikt om aan de blijvende vormingsvoorwaarden voor Bicsi-certificeringen te voldoen. Meer informatie is te vinden op datacenterworks.nl/congres. Ferry Waterkamp ferry@datacenterworks.nl dcw februari redactioneel 3

4 dcw februari inhoud 4 dcw praktijk 06 terremark landt op schiphol Terremark is begin dit jaar gestart met de bouw van zijn eerste eigen datacenter in Europa. Het Network Access Point in aanbouw bevindt zich op het grondgebied van Schiphol. Daarmee hebben we echt iets unieks. 11 equinix brengt cyso over de grens Equinix opende onlangs zijn tweede datacenter in Amsterdam. Een van de eerste bewoners is Cyso, een internetserviceprovider met ambitieuze plannen om clouddiensten wereldwijd te gaan aanbieden. 33 veiligheid staat voorop in ziekenhuis Door de toenemende digitalisering binnen de gezondheidszorg waren de twee serverruimten van Ziekenhuis Rivierenland Tiel (ZRT) tjokvol geraakt en voldeden niet meer aan de eisen. De oplossing is gevonden in een geheel nieuwe MER. dcw thema koeling 14 smk werkt aan milieukeur datacenterkoeling Alle producten die tegenwoordig op de markt verschijnen, worden als milieuvriendelijk geafficheerd. Inkopers van datacentertechniek zien dan ook vaak door de bomen het bos niet meer. Met een Milieukeur Datacenterkoeling hoopt SMK hierin meer duidelijkheid te brengen. 18 energiegebruik koelwaterpompen verder omlaag Kon tien jaar geleden voor de koeling van servers en randapparatuur nog worden volstaan met een koelcapaciteit van 1,8 kw per rack, tegenwoordig is die al ruim verviervoudigd. Dat stelt niet alleen hoge eisen aan de koelinstallatie, maar ook aan de bijbehorende koelwaterpompen.

5 dcw beheer 22 cloud power met microsoft en hp Capaciteit uit de kraan is waarvoor veel organisaties uitstapjes naar cloudproviders overwegen. Als we ons serverpark slim inrichten, en een zekere minimumschaal hebben bereikt, is zo'n cloud echter ook uitstekend intern in te richten. dcw en verder 39 IT Room Infra 40 Nieuws 45 Bicsi 46 Column 36 business continuity voor datacenters Business continuity is ook voor datacenters en computerruimten een onderwerp om aandacht aan te schenken. Maar doe het wel bewust en met gezond verstand, waarschuwt Henk van den Berg van Meiberg Consultancy. dcw netwerken 29 impact energy efficient ethernet De vraag naar meer rekenkracht in het datacenter lijkt op gespannen voet te staan met het onder controle houden van het energiegebruik. Energy efficient ethernet (EEE) moet verlichting brengen. dcw februari inhoud 5

6 NAP of Amsterdam Terremark landt op Schiphol terremark is begin dit jaar gestart met de bouw van zijn eerste eigen datacenter in europa. het network access point in aanbouw bevindt zich op het grondgebied van schiphol. daarmee hebben we echt iets unieks, vertelt herman oggel, bij terremark president europa. de schiphol group wordt zelf de eerste klant van het datacenter. Ferry Waterkamp is hoofdredacteur van DatacenterWorks dcw februari praktijk 6 We spreken Herman Oggel vlak voor de feestdagen op het Nederlandse kantoor van Terremark in Haarlem. Toevallig hebben we vandaag Mercury aangewezen als de hoofdaannemer. Op 1 januari gaat de spreekwoordelijke schop de grond in. Het nieuwe datacenter wordt voor Terremark een belangrijke hub naar Europa. We hadden in Europa nog geen eigen datacenter, licht Oggel toe. Onze datacenterdiensten worden in Europa vrijwel allemaal geleverd vanuit de datacenters van Interxion en Global Switch. Dat is helemaal geen verkeerde oplossing, maar we willen het volledige dienstenpakket kunnen leveren, lopend van de connectiviteit tot het datacenter zelf en alle diensten die we van daaruit leveren. Dan is een eigen datacenter noodzakelijk. miami Terremark een verbastering van het Engelse landmark en het Franse terre is in 1980 opgericht door de Amerikaanse projectontwikkelaar Manuel D. Medina, de huidige CEO van het bedrijf. Zijn laatste project als ontwikkelaar was een datacenter in Miami met een oppervlakte van m². Daarmee begint ook de geschiedenis van Terremark als datacenterbedrijf, vertelt Oggel. Miami is een unieke locatie omdat hier de verbindingen naar Noord-Amerika, Zuid-Amerika en Europa samenkomen. Vanuit Miami hebben we onze 'datacenterfootprint' uitgebreid naar met name Washington, Californië, Brazilië en Spanje. De datacenters in Californië, Brazilië en Spanje worden gedeeld met andere partijen. Het datacentercomplex in Culpeper (Virginia) nabij Washington waar vooral de Amerikaanse overheid wordt bediend is wel volledig in gebruik door Terremark. De bouw van dit datacenter is gestart in Uiteindelijk moet het complex bestaan uit vijf POD s van elk m². Het idee was om er vele jaren over te doen om het hele complex te vullen, maar dat is echt ontzet-

7 Impressie van het NAP of Amsterdam na de verbouwing. tend snel gegaan, weet Oggel. Inmiddels zitten de eerste twee POD s al vol, is POD 3 opgeleverd en zijn we bezig met de ontwikkeling van POD 4 en 5. gateway naar europa Terremark versterkte zijn Europese aanwezigheid in 2005 door de overname van hostingprovider Dedigate, waarvan Oggel op dat moment CEO was. Toen duidelijk werd dat Terremark een datacenter wilde gaan bouwen in Europa, is Oggel een lobby gestart om het datacenter naar Nederland te halen. Amsterdam is echt dé gateway naar Europa. Londen zit vol en is bovendien schandalig duur. Dan hou je Parijs, Frankfurt en Amsterdam over en dan moet je toch echt in Amsterdam zijn. Je hebt hier geen taalproblemen en met de Amsterdam Internet Exchange is de connectiviteit gigantisch. Nederland heeft bovendien een zeer attractief vestigingsklimaat. Binnen Nederland heeft Oggel nog gekeken naar locaties als Almere en het Science Park in Amsterdam, maar hij is uiteindelijk toch gevallen voor Schiphol dat zelf ook klant wordt van het nieuwe datacenter. Waar de meeste datacenters rond Schiphol zitten, zoals op Schiphol-Rijk, heeft Terremark ervoor gekozen het datacenter echt op het grondgebied van Schiphol te vestigen. Onder andere de uitstraling van Schiphol, de directe toegang tot de bedrijven op de luchthaven en de aansluiting op de glasvezelring van Schiphol Telematics waren hier belangrijke redenen voor. Door op een locatie te gaan zitten waar Wij zijn het enige datacenter op Schiphol en zullen dat voorlopig ook wel blijven. nog niemand zit, was het ook makkelijker de AMS-IX als node binnen te krijgen. Door de aanwezigheid van de AMS-IX is het NAP verbonden met de 350 leden van het internetknooppunt. De vestiging op Schiphol heeft ook nadelen, zo heeft Oggel ervaren. Je kunt bijvoorbeeld geen grond kopen van Schiphol; het is allemaal erfpacht. En dat was toch wel moeilijk uit te leggen aan de Amerikanen. Je gaat tientallen miljoenen dollars investeren op grond die niet eens van jou is! Daarnaast moet je op Schiphol controleren of er geen bommen in de grond zitten. Ook leuk om mee aan te komen bij de Amerikanen: niet alleen zitten we onder zeeniveau, er zitten mogelijk ook nog eens bommen in de grond, zegt Oggel lachend. Door al die extra controles kunnen we nu wel onze klanten garanderen dat we op een zeer veilige en goed gecontroleerde plek zitten. Ook de hele vergunningsprocedure heeft de nodige tijd gekost. Je krijgt te maken met dcw februari praktijk 7

8 De hal na de sloopwerkzaamheden. nog aanwezig. Het slopen van de inventaris heeft geduurd van april tot september De rest van het jaar hadden we nodig voor het slopen van de tweede verdieping en het uitvoeren van bouwkundige aanpassingen. De hal is nu leeg en klaar voor de eerste bouwvakkers, vertelt Oggel. Na aankoop heeft Terremark het pand overigens doorverkocht aan Digital Realty Trust dat het datacenter bouwt volgens de richtlijnen van Terremark en dat vervolgens optreedt als verhuurder. Tegelijk met de bouwstart van fase 1 worden de vergunningsprocedures voor de tweede en derde fases in gang gezet. Voor deze fases pleegt Terremark nieuwbouw op grond die grenst aan het oude Martinair-gebouw. Beide fases zullen een vloeroppervlak bieden van m² waardoor het totale vloeroppervlak van het NAP of Amsterdam komt op m². Oggel verwacht dat eind 2011 kan worden gestart met de uitbreiding waarna de oplevering nog zo n 24 maanden duurt. De eerste fase moet midden juni 2011 klaar zijn voor early access. dcw februari praktijk 8 nap of amsterdam Feiten en cijfers fase 1: verhoogde vloer van 2700 m²; Tier III 2N+1 power architectuur; vermogen van KVA; zes 2,5 MW-generatoren voor back-up; flywheel ups-systemen van Active Power; Vesda-systeem voor branddetectie en blussing; voor connectiviteit verbonden met de glasvezelring van Schiphol Telematics, de AMS-IX en 160 carriers via Terremarks MRS-platform. Ik had me niet gerealiseerd dat we een compleet ingerichte cateringfaciliteit hadden overgenomen. vragen als: hoe ver mag het gebouw van de start- en landingsbaan af staan, hoeveel straling mag het gebouw generen en mag er stoom uit komen? Allemaal zaken die het traject zeker moeilijker hebben gemaakt, maar nu we eenmaal op Schiphol zitten is het ook uniek. Wij zijn het eerste en enige datacenter op Schiphol en zullen dat voorlopig ook wel blijven, zegt Oggel. datacentercampus Het NAP of Amsterdam wordt in drie verschillende fases opgebouwd waardoor in de woorden van Oggel een datacentercampus ontstaat vergelijkbaar met het complex in Culpeper. De eerste fase van m² wordt gerealiseerd in het voormalige cateringgebouw van Martinair dat beschikbaar kwam toen de luchtvaartmaatschappij uit het personenvervoer stapte. De keuze voor dit voormalige Martinair-gebouw heeft inmiddels een aardige anekdote opgeleverd. Toen ik het contract tekende, tekende ik voor de building as-is en ik had me niet gerealiseerd dat we daarmee een compleet ingerichte cateringfaciliteit hadden overgenomen. Zelfs de afwasmachines waren grootverbruiker De totale stroomconsumptie van fase 1 zal 6 MW zijn, oftewel 2,5 kw/m². En dat is behoorlijk hoog in de markt, stelt Oggel. Het voordeel van Schiphol is dat je voor die 6 MW nauwelijks iets hoeft te doen, er is namelijk veel capaciteit beschikbaar, een paar lijntjes leggen en we konden het krijgen. Als we de tweede en derde fase op dezelfde densiteit gaan uitbouwen, komt er nog eens 40 MW bij. Enorme aantallen, maar voor Schiphol zijn dit geen cijfers waar ze als grootverbruiker erg van onder de indruk zijn. Ondanks de ruime beschikbaarheid van stroom is energie-efficiëntie een belangrijk speerpunt voor Terremark. De doelstelling is dat het datacenter bij een volledige belasting een PUE heeft van minder dan 1,3. Om zo energiezuinig mogelijk te zijn, gaat het bedrijf de hele infrastructuur opdelen in compartimenten van elk 2,5 MW. Op die manier kun je elk component apart tweaken voor een optimale energie-efficiëntie, vertelt Eric Lisica, sinds december 2010 in dienst bij Terremark als vicepresident datacenter services Europe en verantwoordelijk voor het NAP of Amsterdam. Dan kun je per energiestroom gaan optimaliseren. Als we dan ook nog eens kunnen gaan terugleveren, is

9 Schiphol een enorme afnemer. Dan gebeuren er leuke dingen met de PUE. Door de vestiging op Schiphol is Terremark een integraal onderdeel geworden van Schiphol 2020, de visie die moet leiden tot een energie-efficiënte luchthaven. In dat kader kijken wij ook naar wat we kunnen doen met restwarmte, zegt Oggel. Dan moet je denken aan mogelijkheden, zoals het ijsvrij maken van de start- en landingsbanen met de restwarmte uit het datacenter tot aan het kweken van algen waarmee je biodiesel kunt maken. Dat zijn allemaal concepten die we samen met Schiphol aan het bestuderen zijn. Dit artikel is het eerste deel in een artikelenreeks over de bouw van het NAP of Amsterdam. lisica leidt europese datacenters Terremark heeft Eric Lisica aangetrokken en benoemd tot vicepresident datacenter services Europe. Hiermee wordt Lisica verantwoordelijk voor alle Europese datacenters van Terremark, waaronder dus ook het nieuwe NAP of Amsterdam. Eric Lisica (41) heeft ruim zestien jaar ervaring in de ict-branche en werkte door de jaren heen onder andere jaren voor Pecoma Informatica en PSINet Europe waar hij onder andere de functie van managing director en de functie van director hosting and managed services heeft vervuld. Meest recentelijk is hij werkzaam geweest bij IS Interned Services als sales manager corporate market. Per januari 2011 is Lisica werkzaam bij Terremark, waarmee hij terugkeert naar zijn datacenterroots. In zijn nieuwe functie is hij verantwoordelijk voor alle Europese datacentra van Terremark Europe. Vlak voor het ter perse gaan van dit blad werd bekend dat Verizon voornemens is om Terremark over te nemen. Dit nieuws bereikte ons helaas te laat om nog te verwerken in bovenstaand artikel. advertentie All IT Rooms is een computerruimte System Integrator. Wij ontwerpen en bouwen nieuwe computerruimtes maar ook de herinrichting, verbouwing of verhuizing van uw huidige computerruimte is bij ons in goede handen. Onze dienstverlening op een rij: Consultancy Ontwerp Project management Realisatie Service Lange Kleiweg 50B 2288 GK Rijswijk Tel A5 adv def.indd :05:47

10 Wie nu niet denkt in oplossingen, lost straks vanzelf op. Ga verder met ICT van Sogeti. Voor wie tijdens de crisis wil investeren in plaats van stagneren, is Sogeti de ideale partner. Want Sogeti is niet zuinig met ICT-oplossingen. Wij ontwerpen, bouwen, implementeren en beheren. En lopen voorop op het gebied van testen en architectuur. Opdrachtgevers in alle sectoren helpen wij verder met toepassingen van morgen. Vakmanschap en passie voor ICT, dat maakt ons uniek. sogeti.nl Staat voor resultaat

11 equinix opende onlangs zijn tweede datacenter in amsterdam. een van de eerste bewoners is cyso, een internetserviceprovider met ambitieuze plannen om clouddiensten wereldwijd te gaan aanbieden. de echte toegevoegde waarde van equinix ligt in de wereldwijde spreiding van zijn datacenters, zegt paul bankert, manager business en software development bij cyso. Ferry Waterkamp is hoofdredacteur van DatacenterWorks Equinix brengt Cyso over de grens Michiel Eielts, algemeen directeur van Equinix Nederland: "Applicatieperformance wordt in de cloud heel belangrijk." Cloud vereist internationale aanpak Tijdens de persbijeenkomst die vooraf ging aan de opening van het nieuwe datacenter Euinix AM2, ging algemeen directeur Michiel Eielts van Equinix Nederland in op het fenomeen hyperdigitalisering. Kenmerkend voor dit fenomeen is dat nieuwe diensten snel en op een wereldwijde schaal worden uitgerold. Applicatieperformance is volgens de algemeen directeur een andere cruciale factor binnen de hyperdigitalisering. De vragen die aan cloudspelers worden gesteld zijn waar zit je? en wat is je latency?. Applicatieperformance wordt in de cloud heel belangrijk. Met platform Equinix kunnen onze klanten snel bij hun klanten zijn. Met platform Equinix doelt Eielts op de 45 carriernetwerken en internetknooppunten, zoals de Amsterdam Internet Exchange, die de klanten van Equinix AM2 tot hun beschikking hebben en op de aanwezigheid cyso managed hosting Cyso Managed Hosting is een internetserviceprovider die zich richt op het verlenen van technische innovatieve internetdiensten voor de zakelijke markt en is één van de oprichters van de Dutch Hosting Provider Association (DHPA). Cyso levert producten van domeinregistratie tot volledig beheerde platformen en applicaties. Cyso is sinds januari 1997 actief op de internetmarkt en is gevestigd in Alkmaar. van Equinix in elf landen. Door de goede verbindingen komt het volgens Eielts zelfs voor dat de latency op het traject Amsterdam-Londen lager is dan binnen Londen zelf. Binnen dit ecosysteem is het verder belangrijk dat er potentiële partners aanwezig zijn om zaken mee te doen. Of, zoals Job Witteman van de Amsterdam Internet Exchange het tijdens de persbijeenkomst krachtig samenvatte: Bedrijven staan in een datacenter als Equinix AM2 om zaken met elkaar te doen; niet primair om spullen neer te zetten. internationale diensten Het platform dat door Eielts en Witteman werd geschetst, was voor Cyso een van de redenen om Equinix AM2 aan te wijzen als nieuwe datacenterlocatie. Equinix is voor ons een veilige opstap om onze diensten internationaal te gaan aanbieden, vertelt managing director Paul Bankert van Cyso tijdens een interview met DatacenterWorks. Cyso uit Alkmaar is in 1997 opgericht en levert managed-hostingdiensten aan professionele partijen, zoals Yourhosting en het Van Gogh Museum. Wij zijn goed in het ontwerp en beheer van het serverpark, verduidelijkt Bankert. Voor het aanbieden van zijn diensten had de serviceprovider al apparatuur staan in de datacenters van GlobalSwitch, eunetworks en Telecity die met een glasvezelring aan elkaar zijn verbonden. In 2010 is Equinix daar als vierde datacenterlocatie aan toegevoegd. AM2 werd zelfs al drie dcw februari praktijk 11

12 maanden voor de officiële opening betrokken. Wij waren op zoek naar een datacenter dat per vierkante meter meer stroom kan leveren dan wij op dit moment kunnen gebruiken; een partij die voldoende stroomintensiteit heeft om met ons mee te blijven groeien. Dan blijven er bij de selectie niet zo heel veel partijen over. Cyso heeft in Equinix AM2 een cold corridor geplaatst met daarin dertig high-densityracks die zijn ingericht voor 10 kw aan vermogen per rack. Dat straatje verbruikt net zoveel stroom als vroeger een gebouw ter grootte van het Equinix, zegt Bankert met een lach. We gebruiken nu de maximale capaciteit per vierkante meter, maar we hebben al afspraken gemaakt om nog iets te kunnen groeien. dicht bij de gebruiker De internationale aanwezigheid van Equinix was voor Cyso een belangrijke reden om voor deze organisatie te kiezen. Een tendens die wij zien, is dat onze klanten niet alleen in Amsterdam willen zitten, maar behoefte hebben aan wat ik noem going-with-the-sun-hosting. Dan moet je een wereldwijde speler zijn. Equinix is voor ons een veilige opstap om onze faciliteiten internationaal te leveren. Voor een snelle reactietijd van applicaties is het belangrijk dat je dicht bij de gebruiker zit, stelt Bankert, en dat geldt zeker voor SaaS-applicaties. Als de afstand te groot is, krijg je te maken met latency. Voor statische content kun je dan nog prima gebruikmaken van een content Voor een snelle reactietijd van applicaties is het belangrijk dat je dicht bij de gebruiker zit. advertentie Rittal The System. KASTSYSTEMEN STROOMVERDELING KLIMATISERING

13 delivery network, maar dat gaat niet op voor applicaties. Als grootgebruiker van datacenterruimte heeft de serviceprovider gekeken naar de mogelijkheden zelf een datacenter te bouwen. Qua business is het bouwen van een datacenter dermate laagdrempelig geworden dat we het zelf wel zouden kunnen, meent Bankert. Maar we hebben toch bewust gekozen voor een outsourcingstrategie. Als je zelf een datacenter bouwt, moet je een aparte organisatie opzetten voor het beheer en dat was voor ons geen aantrekkelijke optie. Een datacenter met de kwaliteit, zoals die wordt geboden door Equinix, kunnen wij niet bouwen. Een eigen datacenter brengt ons bovendien niet verder als wij onze klanten vanuit Amerika en Azië willen gaan bedienen. Equinix opende onlangs zijn tweede datacenter in Amsterdam dat grenst aan Equinix AM1. equinix am2 Het nieuwe datacenter dat Equinix in Amsterdam heeft neergezet, heeft een (bebouwde) oppervlakte van m² waarvan m² is gereserveerd voor de datavloer en de technische ruimten. Het vermogen ligt op 20 MVA met maximaal 18 kva per cabinet. De technische installaties zijn ondergebracht in een nieuwe aanbouw die centraal is gelegen. De koelers zijn direct op de elektriciteitscentrale geplaatst. Zie ook het artikel 'Equinix bouwt tweede datacenter in Amsterdam' in DatacenterWorks april 2010 voor meer details over AM2. advertentie Faster better worldwide. IT-INFRASTRUCTUUR SOFTWARE & SERVICE

14 stichting milieukeur (smk) is bezig een certificatieschema te ontwikkelen, waarmee de koeling van datacenters langs een 'groene lat' kan worden gekwalificeerd en gekwantificeerd. dit is een goed initiatief, omdat alle producten die tegenwoordig op de markt verschijnen, als milieuvriendelijk worden geafficheerd. inkopers van datacentertechniek zien dan ook vaak door de bomen het bos niet meer. met een milieukeur hoopt smk hierin meer duidelijkheid te brengen. het certificatieschema milieukeur datacenterkoeling is naar verwachting medio 2011 gereed. Paul Matthijsse is freelancejournalist SMK werkt aan Milieukeur Datacenterkoeling Hoe groen is groen? dcw februari thema koeling 14 Door gebruik te maken van het aanwezige restkoelwater besparen we nu aanzienlijk op de energiekosten voor het koelen van de hardwerkende bladeservers. Is het u ook al opgevallen dat alle nieuwe auto's tegenwoordig nog groener zijn dan gras? En dat alle koelkasten een A/A+/A++energielabel hebben, terwijl een model uit de E-klasse in geen velden of wegen meer is te bekennen? Ja, ja, we leven in een groene wereld, zo houden de producenten ons voor. Maar niets is natuurlijk minder waar. Een (niet-elektrische) auto stoot kwalijke gassen uit en kan dus met geen mogelijkheid groen worden genoemd! Een grote dubbeldeurskoelkast verbruikt twee keer zoveel energie als zijn enkeldeurse evenknie, maar op beide apparaten prijkt hetzelfde A+-label. Creatief boekhouden heet dat! Maar de consument begrijpt er niets meer van. megaslurpers Ook wie een datacenter aanschaft of uitbreidt, kan niet om de groene kreten heen. Groen is inmiddels verkoopargument nummer één geworden. Dat is niet voor niets, want het besef dat datacenters elektrische megaslurpers zijn, begint langzamerhand in alle geledingen van de samenleving door te dringen dus ook bij de politiek. De ogen gingen pas goed open toen enkele jaren geleden een onderzoeker vaststelde dat het wereldwijde elektriciteitsverbruik van datacenters een CO 2 -uitstoot tot gevolg had, die even groot was als die van de vliegtuigindustrie! Mét de vaststelling dat de groei op ictgebied de komende jaren veel groter zal zijn dan de groei van het aantal vliegbewegingen over onze planeet. Tijd voor actie dus. Fabrikanten van computerhardware en koelsystemen zijn dan ook hard aan de slag gegaan en hebben de laatste jaren zeker vooruitgang geboekt, wat tot uitdrukking komt in fors betere energie-effectiviteitsratio's. Maar de inkopers van datacentertechniek niet per se milieu- of koeltechnische specialisten zien ook hier weer, net als met de koelkasten, alleen maar groene claimslabels. Hoe nu te kiezen? En waarom? Zijn er criteria om een en ander aan te toetsen? Neen, die zijn er niet echt. Je kunt natuurlijk wel naar een PUE-waarde kijken (power usage effectiveness), maar dat is maar een deel van het verhaal. Dus de inkoper blijft zitten met de vraag: hoe groen is dat groen nu werkelijk en wat is voor mij het beste? milieukeur Die vraag is opgepakt door de Stichting Milieukeur (SMK). Deze stichting is in 1992 opgericht met financiering van de ministeries VROM en Economische Zaken en heeft onder meer als doelstelling certificatieschema s voor het Nederlandse keurmerk Milieukeur te ontwikkelen en te beheren. Bij oprichting werd SMK meteen ook aangewezen als 'Competent Body' voor het Europese Ecolabel, de Europese variant van Milieukeur. In de loop der jaren is SMK uitgegroeid tot een organisatie met een breed palet aan duurzaamheidsprogramma's met daarin steeds één

15 rode draad: het ontwikkelen, beheren en toetsen van criteria voor duurzame producten en diensten. Deze criteria komen tot stand met medewerking en inbreng van producentenorganisaties, detailhandel, overheid, wetenschappers, milieudeskundigen en behartigers van consumentenbelangen. Onafhankelijke certificatie-instellingen controleren of producten, processen of diensten aan de criteria van SMK voldoen. Deze instellingen zijn geaccrediteerd door de Raad voor Accreditatie en hebben aangetoond dat ze deskundig, betrouwbaar en onpartijdig controleren. Uitvoering van de controles heeft plaats volgens Europese normen voor productcertificatie (EN 45011). Het voorstel om te komen tot een Milieukeur Datacenterkoeling is afkomstig van Jo van de Pas van DataCenter Infra Solutions. Dit bedrijf adviseert bij het bouwen en beheren van energiezuinige datacenters en richt zich daarbij vooral op koelinstallaties, omdat juist hier het grootste energievoordeel voor de komende jaren is te behalen. Daartoe heeft Van de Pas een verzoek voor een haalbaarheidsonderzoek ingediend bij de SMK en hij was ook medefinancier van dat onderzoek. Van de Pas heeft in december 2009 tijdens 'De dag van het datacenter' in Hoevelaken het koelconcept 'ActiefKoeldak' geïntroduceerd. Overigens heeft hij verder geen actieve bemoeienis meer met de totstandkoming van het Milieukeur Datacenterkoeling. haalbaarheidsonderzoek Het haalbaarheidsonderzoek voor Milieukeur Datacenterkoeling is uitgevoerd door het Amsterdamse advies- en onderzoeksbureau CREM. Enkele kengetallen, feiten en vaststellingen uit dit onderzoek volgen hieronder. Datacenters gebruiken op dit moment ongeveer 7 % van het totale energiegebruik in de regio Amsterdam. En dat wordt alleen nog maar meer. In 2005 bedroeg de energiebehoefte van datacenters 500 W/m 2. In 2009 was dit al opgelopen tot 2500 W - dus een vrolijke 100 % groei per jaar. (Merk op dat dit ruwweg in lijn is met de welbekende wet van Moore, die stelt dat het aantal componenten op een chip elke achttien maanden verdubbelt). Verder werd vastgesteld dat veel datacenters circa tien jaar geleden zijn gebouwd en daardoor op dit moment sterk achterlopen met het gebruik van energiebesparende technieken. Laatste belangrijke vaststelling: door de snelle groei van de datacentersector was tot voor kort alle aandacht gericht op de beschikbaarheid van de dienstverlening op het gebied van dataverkeer en niet op de energiebesparing. Het haalbaarheidsonderzoek vervolgt met de vaststelling dat in Nederland meer dan honderd externe datacenters actief zijn. De tien grootste datacenters nemen 60 à 70 % van het totaal aan vloeroppervlak voor hun rekening. Uit een rapport van onderzoeksbureau IDC blijkt dat in Nederland de totale oppervlakte van datacenters m 2 bedraagt. Daarvan is m 2 commercieel, uitgebaat door ict-dienstverleners en hostingspecialisten, en bevindt m 2 zich in-house, dus bij organisaties zelf. De koelsystemen van datacenters nemen 22 tot 50 % van het totale energiegebruik voor hun rekening. Ook in de winter, als het buiten vriest, staan koelmachines met compressiemachines volop te draaien. Ze verbruiken veel elektriciteit, die vaak ook nog door fossiele brandstof wordt opgewekt. dcie, pue en eue Vervolgens is gezocht naar mogelijkheden om de energieprestaties van verschillende koelingsystemen voor datacenters onderling te dcw februari thema koeling 15

16 De DCiE bedraagt in dit geval 70 % en de PUE 1,4 (= 1 / 0,70). Om de DCiE te doen stijgen of de PUE te doen dalen, is de koeling het beste aangrijpingspunt. Koeling neemt immers bijna 75 % van het energiegebruik van de facilitaire installaties (alles behalve de ict-apparatuur) van het datacenter voor haar rekening. eisen Op grond van deze gegevens en na gesprekken met belanghebbenden, komen CREM en SMK tot de volgende mogelijke eisen voor het Milieukeur Datacenterkoeling. Deze moeten worden gelezen als dat wat in realistische scenario's mogelijk moet kunnen zijn en heeft nog niets te maken met de uiteindelijke milieukeurcriteria. dcw februari thema koeling 16 Rens Hartkamp, projectleider non-food bij SMK: In de toekomst ambieert SMK om Milieukeur Datacenterkoeling uit te bouwen tot een breder certificatieschema voor datacenters. Het besef dat datacenters elektrische megaslurpers zijn, begint langzamerhand in alle geledingen van de samenleving door te dringen dus ook bij de politiek. kunnen beoordelen. Hiervoor is een vergelijkingsbasis nodig. De energie-efficiëntie is de belangrijkste prestatie-indicator. Er bestaan al kengetallen die de energie-efficiëntie van een datacenter weergeven. De DCiE (Data Center infrastructure Efficiency) en de daarmee direct samenhangende PUE worden hiervoor het meest gebruikt. Deze kengetallen geven de verhoudingen weer tussen het totale energiegebruik van een datacenter en het energiegebruik van de ictapparatuur in een datacenter. Het geeft dus aan wat er buiten de ict-apparatuur om nog aan energiegebruik nodig is. In formulevorm: DCiE = energiegebruik ict-apparatuur / totaal energiegebruik x 100 % PUE = totaal energiegebruik / energiegebruik ict-apparatuur Daarnaast bestaat nog het begrip Energy Usage Effectiveness (EUE). Dit is de gemiddelde PUE over een jaar gemeten. De PUE is namelijk een momentopname en daarom seizoensafhankelijk. Vooral bij gebruik van buitenluchtkoeling geeft de EUE een betrouwbaarder beeld van de energie-efficiëntie. In een huidig gemiddeld up-to-date datacenter is de verdeling van het energiegebruik als volgt (bron ECN): 70 % voor ict-apparatuur zelf; 22 % voor klimaatbeheersing (koeling en soms bevochtiging); 6 % voor ononderbroken elektrische voeding en noodstroomvoorziening (ups); 2 % voor overige voorzieningen (voornamelijk verlichting). Het koelingconcept heeft een DCiE-koeling van minimaal 80 % en een EUE-koeling van maximaal 1,25 voor bestaande datacenters. In nieuwbouwsituaties heeft het koelingconcept een DCiE-koeling van minimaal 85 % en een EUE-koeling van maximaal 1,18. In elk geval voor nieuwbouwsituaties hebben de toegepaste natuurlijke koudemiddelen die worden ingezet als tegenhanger van de huidig toegepaste chemische koudemiddelen, de eigenschap dat ze de ozonlaag niet aantasten en niet bijdragen aan het broeikaseffect. Dit geldt ook voor bestaande situaties, met uitzondering van HFK's (fluorkoolwaterstoffen) als koudemiddelen. Deze mogen de komende tien jaar nog of ter vervanging worden ingezet mits dit in combinatie met free cooling gebeurt. Het maximumgeluidsniveau van de koeling binnen de serverruimte mag de 65 db-a niet overschrijden. Het geluidsniveau van de koeling voor de omgeving overstijgt het maximum van een eventueel nog nader te stellen bovenwettelijke geluidsnorm niet. Een aan het waterverbruik te stellen maximum wordt niet overschreden. Tot slot wordt in het haalbaarheidsonder - zoek nog een aantal keuzemaatregelen voorgesteld: alleen koudemiddelen op basis van lucht en water;

17 energiegebruik van de ict-apparatuur; milieuvriendelijke noodstroomvoorzieningen; gebruik van groene stroom; verminderen van giftige stoffen in apparatuur; hergebruik van warmte. voldoende marktbelangstelling Rens Hartkamp, projectleider non-food bij SMK en als zodanig verantwoordelijk voor de ontwikkeling van het Milieukeur Datacenterkoeling, licht toe wat de volgende stappen op weg naar het Milieukeur zijn. Op grond van de resultaten van het haalbaarheidsonderzoek gaf het College van Deskundigen non-food van SMK eind juni 2010 het groene licht voor de ontwikkeling van een certificatieschema voor Milieukeur Datacenterkoeling. Een milieukeur voor de koeling van datacenters is als haalbaar beschouwd, omdat er voldoende marktbelangstelling voor bestaat en er aanzienlijke milieu- en energiewinsten mogelijk zijn. Binnen datacenters is koeling namelijk de grootste stroomverslinder. Ook kunnen milieuvriendelijke alternatieven als koudemiddel worden ingezet. Aangetoond is dat er toetsbare criteria kunnen worden vastgesteld. Wanneer datacenters koeling met Milieukeur inzetten, zal dat een belangrijke bijdrage leveren aan de daling van hun energiegebruik. Met Milieukeur Datacenterkoeling kunnen datacenters zich bovendien onderscheiden op de markt voor duurzaam inkopen. Voor inkopende instanties en bedrijven geeft Milieukeur de zekerheid dat zij voldoen aan de gestelde duurzaamheidscriteria. Milieukeur is tevens interessant voor organisaties en bedrijven die maatschappelijk verantwoord willen ondernemen. Het Milieukeurcertificaat wordt gegeven op het koelen van datacenters. Het is dus een certificaat op de prestatie en de duurzaamheid van het koelen. Het certificatieschema schrijft daarbij geen specifieke koelsystemen voor. Het is aan de beheerder van een datacenter om een bepaald koeltechnisch product te installeren, bouwkundige maatregelen te nemen en/of moderne beheersmaatregelen toe te passen. startpunt voor discussie Hartkamp vervolgt: De haalbaarheidsstudie heeft richtlijnen opgeleverd voor de ontwikkeling van het certificatieschema Milieukeur Datacenterkoeling. Nu gaan we op basis van deze gegevens de discussie aan met allerlei experts en belanghebbenden op dit gebied. Deze wijze van werken garandeert de kwaliteit van de criteria en dat het certificatieschema kan rekenen op een breed maatschappelijk draagvlak. Door met Milieukeur Datacenterkoeling te beginnen kunnen we op korte termijn leveranciers en inkopers voorzien van een keurmerk dat een extra stimulans geeft duurzaam te werken. In de toekomst ambieert SMK om Milieukeur Datacenterkoeling uit te bouwen tot een breder certificatieschema voor datacenters. Een doorontwikkeling naar een Europees Ecolabelcertificaat voor datacenters behoort tot de mogelijkheden. Het certificatieschema Milieukeur Datacenterkoeling is naar verwachting medio 2011 gereed. advertentie Technisch commercieel medewerker buitendienst APAC Airconditioning BV, specialist in het koelen van computerruimten en datacenters is op zoek naar een technisch commerciële verkoper. Als importeur van Uniflair airconditioning apparatuur is APAC Airconditioning BV een toonaangevende leverancier in Nederland. De APAC groep bestaat uit een drietal bedrijven met ruim 60 medewerkers en is gevestigd te Utrecht. directe gesprekspartner voor adviseurs, installateurs en eindgebruikers (datacenters) op het gebied van koelinstallaties voor computerruimten/ datacenters. Je houdt je onder andere bezig met het calculeren en maken van offertes voor de grotere en complexere projecten. De verkoper die wij zoeken is een zelfstandige enthousiaste ondernemende relatieman (netwerker) en beschikt over voldoende kennis en denkwijze om op elk niveau (van werkvoorbereider tot directeur) een echte gesprekspartner te zijn. Als technisch commerciële verkoper ben je verantwoordelijk voor het uitbreiden en onderhouden van het commercieel netwerk van APAC Airconditioning B.V. en het hieruit acquireren van opdrachten. Je bent Voor aanvullende informatie: Stuur uw reactie naar:

18 Monitoring van pompgedrag Energiegebruik koelwaterpompen verder omlaag energie-efficiëntie staat bij veel beheerders van datacenters hoog op de agenda. bijzondere aandacht gaat daarbij uit naar de koeling van de centra. kon tien jaar geleden voor de koeling van servers en randapparatuur nog worden volstaan met een koelcapaciteit van 1,8 kw per rack, tegenwoordig is die al ruim verviervoudigd. en de ontwikkelingen staan niet stil. dat stelt hoge eisen aan de koelinstallatie en aan de bijbehorende koelwaterpompen, die in datacenters vaak redundant zijn uitgevoerd. ook daar wordt in toenemende mate ingezet op energiebesparende maatregelen. Rob van Roijen, KSB Nederland optimale werkpunt Een veelvuldig gemaakte fout bij de keuze van een (koelwater)pomp is overdimensionering. De pomp wordt hierbij uitgelegd voor een maximale belasting die in de praktijk echter slechts enkele dagen per jaar voorkomt. De meeste tijd van het jaar staat de pomp dan ook zwaar onderbelast te draaien. Bij de selectie ervan wordt in eerste instantie altijd gezocht naar een pomp die voor de betreffende toepassing het maximale rendement levert. Het rendement wordt bepaald door de pompgrafiek, die voor elke opvoerhoogte en doorstromingshoeveelheid het rendement weergeeft. Voor elke pompgrafiek en pomp is er een werkpunt waarbij dat rendement maximaal is. Op dit punt zijn de verliezen die in de pomp optreden het geringst. Om die reden wordt dit punt ook wel het optimale werkpunt of BEP (best efficiency point) genoemd. Om te voorkomen dat bij een geringe belasting een te grote pomp wordt gekozen, is het verstandig de pomp te selecteren in het werkpunt waar de meeste bedrijfsuren worden gedraaid. Moet het maximale bedrijfspunt bij volle belasting worden geleverd, dan is het zonder meer mogelijk de pomp overfrequent te laten draaien. Ook is het een verstandige optie pomdcw februari thema koeling 18 Elektromotoren van pompen vormen belangrijke schakels in de gebouwentechniek, datacentrales en alle andere takken van de industrie. De basisfuncties van de pomp het transport van vloeistoffen, zoals koelwater, of de compressie van gassen zijn voor veel bedrijven bovendien essentieel voor de bedrijfsvoering. Naast de basisfunctie worden steeds vaker aanvullende functionaliteiten verlangd. Functionaliteiten die het energiegebruik of de TCO (total cost of ownership) moeten verlagen, dan wel de beschikbaarheid van apparatuur moeten verhogen. Hierbij kan worden gedacht aan zelfbewaking en verstrekking van toestands- of diagnose-informatie. Juist deze functionaliteiten zorgen ervoor dat uitval of niet-geplande machinestilstand tot een minimum kunnen worden beperkt. In veel gevallen ligt hier nog een groot en vaak ongebruikt potentieel voor optimalisering van het onderhoud aan of het energiegebruik van de pomp. energiebesparing Met name dat energiegebruik van de pomp staat al sinds de eerste Milieuconferentie in Kyoto volop in de belangstelling. De noodzaak om zuiniger met energie om te gaan, heeft wereldwijd geleid tot tal van initiatieven. Die noodzaak wordt nog meer gevoeld door de steeds verder stijgende energieprijzen. Pompproducenten onderkennen dat en zijn de afgelopen jaren gekomen met maatregelen om energiebesparingen te realiseren. In principe zijn er verschillende technische mogelijkheden, waarmee de energiebehoefte van pompsystemen zijn te verminderen, zoals: gebruik van softwaretools en pompautomatisering; aanpassing van de waaierdiameter; toepassing van toerentalregelingen; gebruik van energiezuinige motoren.

19 pen via parallelle schakelingen beter in het gevraagde belastingsvraag te schakelen. software voor pompselectie Onder het motto zekerheid voor alles wordt een installatie echter vaak ruimer uitgelegd dan voor de toepassing noodzakelijk is. Dat gaat ten koste van het rendement en zorgt voor onnodig energiegebruik. Pompselectiesoftware kan helpen dat te voorkomen. Met deze software wordt de kennis van de pompexpert toegankelijk gemaakt voor de toekomstige pompgebruiker. De software stelt de gebruiker in staat een pompsysteem te ontwerpen en te selecteren dat niet alleen past bij de technische vereisten, maar ook economische voordelen biedt. Dankzij speciale IT-tools kunnen daarbij ook details in de overwegingen voor de pompkeuze worden meegenomen. De ontwerper kan bijvoorbeeld met één bouwsteen zijn pijpleidingnetwerk berekenen. Naast criteria als prijs en rendement worden ook energiekosten in aanmerking genomen. Met een optimale pompselectie kunnen de wisselende bedrijfsverhoudingen dus beter in de hand worden gehouden en worden tegelijkertijd de levensduur van de pompen vergroot en het energiegebruik geoptimaliseerd. Het energiegebruik van een pomp kan verder worden verbeterd door de waaierdiameter van de pomp aan te passen. Standaard worden pompen geleverd met een waaier waarvan de diameter om commerciële of productietechnische redenen is vastgelegd. Door de diameter van de moderne frequentieomvormer Het KSB-systeem PumpDrive is een moderne frequentieomvormer. Het systeem is voorzien van een functie waarbij een drukregeling met capaciteitsafhankelijke instelwaarde voor extra energiebesparing bij nullast zorgt. Deze frequentieomvormer kan op elke willekeurige elektromotor worden aangebouwd; ook wanneer de installatie al in gebruik is. Dankzij interfaces kan de omvormer in een installatiesysteem worden geïntegreerd, terwijl via buskabels maximaal zes aggregaten, volgens het master-slaveprincipe en zonder aanvullende hardware parallel kunnen werken. Als master dient een pomp die aan de andere pompen het noodzakelijke bedrijfspunt geeft, dat zij nodig hebben om de gemeenschappelijke instelwaarde te bereiken. De leidende rol is niet vast aan een pomp toegekend, zodat bij een stroomuitval van de master pomp een slave pomp de leiding overneemt. Daarnaast kan de PumpDrive-frequentieregeling de pompen ook beschermen tegen overbelasting bij Qmin en Qmax. waaier aan te passen kan een energiebesparing van gemiddeld 10 % worden bereikt. Die besparing wordt bereikt omdat het pompvermogen is aangepast aan de behoefte van de installatie. pomptoerental aanpassen aan de behoefte Het optimale werkpunt zal in de praktijk en onder werkelijke bedrijfsomstandigheden slechts zelden worden bereikt. Dat kan betekenen dat de pomp met vol vermogen loopt, hoewel slechts een deel van de volumestroom nodig is. Wanneer het pompvermogen niet wordt aangepast aan de behoefte, betekent dit een onnodig hoog gebruik aan aandrijfenergie en dus ook hogere bedrijfskosten. dcw februari thema koeling 19

20 dcw februari thema koeling 20 Gebruik van CoolPumps in het datacenter van de TelecityGroup op het Amstel Business Park (ABP). Een oplossing hiervoor biedt de toerentalregeling, een principe dat in vergelijking met smoorregelingen met afsluiters het energiegebruik met maximaal 60 % vermindert. Door verandering van het toerental kan de opvoerhoogte van de pomp nauwkeurig aan de behoefte van de installatie worden aangepast. Er is een groot aantal technische mogelijkheden om via de toerentalregeling het energiegebruik te beïnvloeden. Toleranties en veiligheidstoeslagen bij de dimensionering van de pomp kunnen dus vervallen. Moderne frequentieomvormers zijn universeel toepasbaar en bieden verschillende instelmogelijkheden. Ze kunnen worden ingezet voor de koelwaterpompen van zowel datacenters als transportbanden in goederenoverslagbedrijven. Om de omvormer af te stemmen op de eigenschappen van een pomp, is een grondige kennis van het hydraulische gedrag van de pomp vereist. Daarom bieden veel pompproducenten kant-en-klaar gemonteerde en bedrijfsklare toerentalregelingen aan. Hier zijn de parameters en de begrippen in het instellingsmenu volledig afgestemd op de pomptoepassing. De inbedrijfname beperkt zich dan ook tot het invoeren van slechts enkele, toepassingsspecifieke gegevens. Aanvullende parameters maken een zuinig gebruik mogelijk en verminderen slijtage en uitvaltijden van pomp en installatie. eu bevordert energiezuinige motoren De toepassing van energiezuinige motoren is toegenomen de laatste jaren en wordt door de Europese Unie sterk bevorderd. Door gebruik te maken van motoren in de hoogste efficiëntieklasse (IE2) kan het energiegebruik ten opzichte van de gangbare IE1-motoren tot 3,5 % op het totale rendement verbeteren. De toepassing van energiezuinige motoren heeft echter alleen zin, als de andere mogelijkheden volledig benut zijn. Voor een pomp, die ver van zijn optimale bedrijf werkt, draagt ook een energiezuinige motor niet bij aan een redelijke energiebalans. Om het grootst mogelijke besparingseffect te verkrijgen moeten daarom alle mogelijkheden voor energiebesparing worden benut. KSB kan zelfs de nog zuinigere IE3-variant leveren. inzicht in pompgedrag Sinds kort is de monitoringunit PumpMeter verkrijgbaar waarmee het energiebesparingspotentieel ten volle kan worden benut. De unit combineert zes functies in een compacte uitvoering die standaard op de pomp is gemonteerd. De functies zijn de meting van zuigdruk en pompdruk, de berekening van verschildruk en werkpunt, onsite display en analoge uitgang. Ze kunnen nog worden uitgebreid met gestandaardiseerde interfaces om de meetgegevens ook beschikbaar te maken op de pc of op overkoepelende regelsystemen, zoals een gebouwbeheersysteem. Gemeten en berekende waarden worden door de monitoringunit voortdurend geanalyseerd en afwisselend weergegeven op een overzichtelijk display. In de typische grafiekweergave wordt de gebruiker het bereik getoond, waarin de pomp op een bepaald moment werkt. Daartoe is de oorspronkelijk pompgrafiek opgedeeld in de vier segmenten extreme lage doorstromingshoeveelheid (< 0,3 x BEP), deelbelasting (< 0,7 x BEP), optimum (< 0,7-1,2 x BEP) en overbelasting (> 1,2 x BEP). Zo kan de pompgebruiker in één oogopslag zien of in een bepaald geval de beschikbaarheid in gevaar komt en of de pomp efficiënt en dus kostenbesparend werkt. Dit wordt voor de gebruiker nog eens inzichtelijker gemaakt door een speciaal EFF-icoon (energy efficiency). Zolang de pomp draait rond het optimale werkpunt, is het EFF-icoon niet zichtbaar op het display van de monitoringunit. Wanneer het icoon verschijnt, weet de gebruiker direct dat hij door toepassing van een toerentalregeling energie kan besparen, of dat de pomp of motor tegen de rand van overbelasting loopt en de energie-efficiëntie en beschikbaarheid kunnen worden verbeterd door aanpassing van de waaierdiameter. Wel- monitoringunit De monitoringunit PumpMeter is sinds mei 2010 onder meer leverbaar voor de Eta-familie, waartoe de Etaline inline-pompen, Etabloc blokpompen en Etanorm fundatieplaatpompen behoren. Kenmerkend voor deze pompen, en daardoor zeer gewild in datacenters, is het hoge rendement. Het hoge rendement zorgt er onder meer voor dat veelal met een kleinere pomp en een kleinere motor kan worden volstaan. En waar met een kleinere motor wordt gewerkt, kan ook worden bespaard op frequentieregelaars, elektrische bekabeling en dergelijke. Vanaf 2011 kan de PumpMeter na overleg met KSB serivce zelfs achteraf op bestaande pompen worden gemonteerd. KSB is een van s werelds meest vooraanstaande producenten van pompen, afsluiters en bijbehorende systemen voor industrie en gebouwentechniek, water- en afvalwaterbeheer alsmede energietechniek en mijnbouw. Het concern is met eigen verkooporganisaties, productie- en servicebedrijven op alle continenten vertegenwoordigd. Meer informatie: