Docentenhandleiding. Welkom bij Paleis Het Loo! JIJ VERDIENT EEN LINTJE!

Transcriptie

1 Welkom bij Paleis Het Loo! U gaat met uw klas het lesprogramma Jij verdient een lintje! volgen. Hierbij hoort een voorbereidende les op school (60 minuten), een bezoek aan Paleis Het Loo (90 minuten) en een afrondende les in de klas (15 minuten). Tijdens dit lesprogramma werkt u aan verschillende doelstellingen: Leerlingen ontdekken en ervaren de betekenis van lintjes geven en krijgen Leerlingen maken kennis met mensen (en dieren!) die een lintje hebben gekregen Leerlingen leren inzien waarom iemand een lintje verdient Leerlingen leren kijken naar details en symbolen in de vormgeving van een lintje en onderzoeken de verschillende soorten Aan de hand van een aantal ontwerprichtlijnen leren de leerlingen hun eigen lintje voor iemand uit hun omgeving ontwerpen In deze museumles, die alléén tijdens de maand april beschikbaar is, maken leerlingen kennis met de betekenis van lintjes geven en krijgen. Tijdens de les bij Paleis Het Loo bezoeken de leerlingen het Kanselarijmuseum. In het Kanselarijmuseum, in de Oostvleugel van Paleis Het Loo, is een van de grootste verzamelingen ridderorden en onderscheidingen ter wereld te zien. Als je iets bijzonders of goeds hebt gedaan, krijg je vaak als beloning een lintje (bestaande uit een medaille aan een lint). Ook koningen en koninginnen kregen en gaven mooie lintjes. Leerlingen denken na over mensen in hun omgeving die iets bijzonders doen. Welke speciale en mooie dingen verdienen een lintje? Ze onderzoeken echte onderscheidingen bij Paleis Het Loo en ontwerpen en maken een eigen lintje voor iemand die zij kennen. Dit lesprogramma bestaat uit een voorbereidende les, een bezoek aan Paleis Het Loo en een afrondende les. Afdeling Educatie, Paleis Het Loo,

2 Voorbereidende les (60 minuten) STAP 1-5 MINUTEN Voorkennis activeren Bespreek met uw leerlingen wat een lintje is. Heeft iemand van hen wel eens een medaille gekregen? Zo ja, waarvoor? Kennen zij iemand die een koninklijk lintje heeft ontvangen? Leg uit dat met een lintje zowel het lint als de medaille wordt bedoeld. Vroeger droegen veel mensen een stukje van het lint dat bij de medaille hoorde op hun kleding in plaats van de medaille. Die lintjes hadden allemaal andere kleuren en patronen, zodat iedereen wist welke medaille bij het lintje hoorde. Dat is de reden dat de naam lintje wordt gebruikt. Vertel de leerlingen dat zij tijdens dit lesprogramma iets gaan leren over verschillende lintjes en dat zij uiteindelijk zelf een lintje gaan maken. Daarvoor gaan zij naar het Kanselarijmuseum bij Paleis Het Loo. Daar liggen namelijk heel veel lintjes. Door die goed te bekijken, weten zij hoe zij zelf een lintje kunnen maken. Eerst gaan zij luisteren naar het verhaal over een bijzonder lintje: een lintje voor de koningin. STAP 2-30 MINUTEN Het voorleesverhaal van Koningin Wilhelmina De leerlingen maken kennis met het leven van koningin Wilhelmina en ontdekken waarvoor zij een lintje heeft verdiend. Ze komen hierachter door te luisteren naar het onderstaand voorleesverhaal. Het voorleesverhaal wordt ondersteund door een interactieve PDF met pictogrammen waar leerlingen op kunnen klikken op het digibord. Het verhaal komt tot leven door middel van een audio- en filmfragment en extra foto s. Open de bijgevoegde interactieve PDF op uw digibord. Er zijn acht pictogrammen te zien op het startscherm. Het voorleesverhaal is opgedeeld in acht momenten in Wilhelmina s leven (te herkennen aan de losse alinea s met dikgedrukte titels, gebaseerd op de pictogrammen die u ziet). Achter elke titel staat een vraag, deze vraag stelt u eerst aan de leerlingen. Als de leerlingen het antwoord weten mag één van de leerlingen naar voren komen om op het desbetreffende pictogram te klikken. Als er is geklikt, verschijnt er een grotere foto of een audio- of filmfragment. Na het bekijken van de foto s of beluisteren van de fragmenten, leest u de bijbehorende alinea voor. De alinea gaat over wat er te zien is op het bord. Daarna drukt u op het pictogram home om weer terug te keren naar het startscherm. Daarna gaat u verder met de volgende alinea en begint u weer met de vraag. Dan herhaalt hetzelfde proces zich totdat alle pictogrammen aan bod zijn gekomen. De laatste alinea gaat over het moment waarop Wilhelmina een lintje krijgt. 2

3 Het voorleesverhaal Een lintje voor de koningin Schilderij Wilhelmina Wie zou er in deze kamer gespeeld hebben? Er was eens een prinsesje. Nee, dit is geen sprookje. Deze prinses leefde echt. Zij werd meer dan honderd jaar geleden geboren en heette Wilhelmina. Misschien heb je weleens van haar gehoord. Als prinses woonde zij in een aantal paleizen. Haar vader en moeder, de koning en koningin, hadden namelijk heel veel paleizen. Het lievelingspaleis van Wilhelmina stond trouwens in Apeldoorn. Weet iemand hoe dat heet? Het is Paleis Het Loo. Bijbel Welk voorwerp in de kamer past goed bij de Kinderboekenweek? De koning was dol op zijn kleine dochter en zij op hem. Haar sterke, grote vader was haar held. En niet alleen voor haar hoor! Ooit had hij de mensen geholpen na een grote overstroming. Uit dankbaarheid hadden de mensen hem daarvoor een hele mooie bijbel gegeven. Zie je hoe mooi die versierd is? Wilhelmina wilde later net zo moedig zijn als haar vader. Hobbelpaard Kun je het eerste paard van Wilhelmina vinden? Stop de paarden! Stop de koets! Help! Help! De op hol geslagen paarden denderden voort, terwijl in de koets die zij trokken een angstige koningin en een huilende prinses zaten. Nog geen zeven jaar oud was de prinses. Haar vaders moed had zij nog niet. Doodsbang was zij. De koetsier was van het rijtuig gesprongen. De teugels konden zij niet grijpen. Nog even en de koets zou uit de bocht vliegen of de paarden ergens tegen aan hollen. Oh help toch!, dacht Wilhelmina. De mensen wisten echter niet wat ze moesten doen. Gillend renden ze achter de koets aan. Plotseling stond er man voor de paarden op de weg. Hij was koetsier van een ander rijtuig. Met zijn zweep bracht hij de paarden tot rust. Wilhelmina kon niet stoppen met huilen, zo overstuur was zij. Lopend ging zij met haar moeder terug. Nooit wilde de prinses meer rijden in een koets. Dat liet de koningin niet gebeuren. Na aankomst op het paleis liet zij haar dochter meteen weer in een koets zetten. Gelukkig ging het toen goed en stapte de jonge prinses de volgende keer weer gewoon in de koets. Al was zij stiekem nog wel een beetje bang. 3

4 Pop Wat zou het lievelingspeelgoed van Wilhelmina zijn geweest? Ooit zou Wilhelmina koningin zijn. Dan moest zij natuurlijk wel veel weten. Wilhelmina ging daarom niet naar een gewone school, maar kreeg thuis les. Elke dag moest zij uren achter elkaar luisteren, lezen en huiswerk maken. En dan had ze ook nog niemand om mee te spelen. Haar beste vriendinnen waren haar poppen. Eigenlijk wilde Wilhelmina soms helemaal geen prinses zijn. Maar dat kon natuurlijk niet. Een koningin, en ook een toekomstige koningin, heeft een plicht. Dat betekent dat zij niet kan doen wat zij zelf wil, maar wat het beste is voor het land. Wilhelmina nam zich voor om trouw te zijn aan haar volk. Daarom was zij van plan moedig haar plicht te doen. Zou het haar lukken? Lege troon Zie je een prinsessentroon? Kijk daar op die verhoging, daar staat de troon. Wel groot voor zo n klein meisje. Wat dat wel niet moet worden: een vrouw en dan nog maar 18 jaar oud! Twee deftige oude heren schudden met hun statige hoofden. Een kind op de troon, dat kan toch niet, sprak de oudste van hun tweeën. Dat zal een gestamel worden bij haar toespraak, zei de ander. En hoe moeten wij haar verstaan? Zo n jonge vrouw zal toch nauwelijks een stem hebben, ging de eerste verder. Een stem is nog niet zo belangrijk, merkte zijn grijze vriend op, als ze maar verstand van staatszaken heeft. Maar hoe kan een vrouw dat nu hebben. De oudere heer keek hem aan, Ik heb gehoord dat haar moeder voor goed onderwijs heeft gezorgd. Onderwijs? Ervaring, dat heb je nodig. Kijk naar mij en de andere mensen in de regering: zonder grijze haren kun je toch geen goed besluit nemen! Staan, staan, ze komt eraan!. Beide mannen stonden op van hun plek. Daar stapte Wilhelmina over de rode loper, richting de lege troon. Nu kwam het erop aan. Als zij de kerk zou verlaten, wat zij niet langer prinses, maar koningin. Een toespraak moest zij houden. Daar, voor al die hoge meneren. Oh, zij wist best dat niet iedereen dacht dat zij het kon. Om eerlijk te zijn, zelf twijfelde ze ook wel een beetje. Wat als zij niet uit haar woorden kwam? Of misschien kwam er zelfs wel helemaal geen geluid uit haar keel. Nog maar even oefenen. Schuin achter haar liep een adjudant. Gaat het zo goed?, vroeg zij hem. Uitstekend, antwoordde hij. Gelukkig, mijn stem is er nog, dacht Wilhelmina. Iets rustiger liep zij door en nam plaats op de troon. Luid en duidelijk las zij vervolgens haar 4

5 toespraak voor. Geen één keer viel zij stil, geen trilling was te zien: deftig, nee koninklijk, zat en sprak zij daar voor alle gasten in de kerk. Iedereen was onder de indruk. Bijna alle mensen moesten naar hun zakdoek grijpen. Zo ontroerd waren zij door het optreden van hun nieuwe koningin. Ook de twee oude heren. En toen koningin Wilhelmina weer naar buiten liep, kon de oudste heer zich niet langer inhouden. Leve de koningin!, riep hij. Leve de koningin, riepen de toeschouwers buiten. Het was dus goed begonnen, maar kon Wilhelmina de koningin worden die zij wilde zijn? Zou zij haar plicht niet vergeten en moedig volhouden? Mantel Wat droeg Wilhelmina toen zij koningin werd? In het fotolijstje zie je het portret van Wilhelmina dat is gemaakt op de dag dat zij koningin werd. Zie je haar mantel? Dat is een echte koningsmantel. Hij werd voor het eerst gebruikt door haar opa, Willem II. Daarna door haar vader Willem III. Haar dochter, Juliana, heeft de mantel na haar gedragen toen zij koningin werd. En daarna? Weet je welke mensen toen de mantel droegen? En wie is de volgende die de mantel gaat dragen? Radio Welke uitvinding werd in Wilhelmina s jeugd gedaan? Lang, al heel lang, was Wilhelmina koningin van Nederland. Steeds had zij geprobeerd het beste te doen voor haar land en haar volk. Soms was dat moeilijk en zij maakte ook wel eens fouten. Toen zij bijna zestig jaar oud was en al meer dan veertig jaar koningin, moest de zwaarste tijd echter nog komen. Het ging namelijk oorlog worden. Wilhelmina wilde dat niet en ook het Nederlandse volk niet, maar het was wel duidelijk dat Duitsland ook ons land aan zou vallen. De koningin ging vaak kijken bij het leger. Zou het leger sterk genoeg zijn? Ach, Wilhelmina had zelf ook wel mee willen vechten, maar als vrouw mocht dat niet. Onzin natuurlijk, alsof zij geen vechtlust had! En verstand had zij er ook wel van hoor! Een granaat in elkaar zetten: Wilhelmina wist precies hoe het moest. Maar dan nog, als koningin moest zij haar volk leiden. Nee, meevechten kon niet. Maar vluchten naar een ander land, zoals haar raadgevers wilden, dat al helemaal niet! In mei 1940 vielen de Duisters het land binnen. De Tweede Wereldoorlog was ook voor Nederland begonnen. Nog gaf Wilhelmina de moed 5

6 niet op. Het Nederlandse leger was misschien klein, maar als ze lang genoeg vol konden houden, dan zouden andere landen wel komen helpen. Helaas, het leger hield het nog geen week vol. De koningin was niet langer veilig in Den Haag. Snel pakte zij een paar toiletspulletjes. Zij moest weg om uit handen van de Duitsers te blijven, maar waar heen? Weg bij haar volk wilde zij niet. De Duitsers waren nog niet in Zeeland, misschien kon zij daar eerst blijven. De auto met de koningin reed met grote snelheid die richting op. Dan stuitten ze plots op een mijnenveld. De koningin kon niet in Zeeland komen. Wat nu? De koningin kon nog maar één kant op: over zee naar Engeland. Nu moest Wilhelmina wel. Op de boot belde zij met de koning van Engeland. Ik ga na aankomst meteen terug, zei de koningin tegen hem. Maar Nederland was bezet door de vijand. De koningin kon niet terug naar haar land, naar haar volk. Had zij nu toch gefaald? Was ze niet moedig genoeg geweest? Had zij haar plicht vergeten? Wilhelmina vond zelf van wel. Helemaal verdrietig kwam zij aan in Engeland. Ze voelde zich zo vreselijk moe en zo oud. Was er dan niets meer dat zij kon doen voor Nederland? Ja, er bleek toch iets te zijn. Een verbinding met Nederland kon gemaakt worden. Hoe? Via de radio. Vanuit Engeland werden Nederlandse radio-uitzendingen gemaakt. Zo kon de koningin weer in contact komen met haar volk. Nou ja, zij kon hen niet horen, maar de Nederlanders haar wel. En hoe die koningin sprak! Niet als een deftige koningin, maar vol vuur en strijdvaardigheid. De oorlog zou gewonnen worden! Nederland zou weer een vrij land worden! Wilhelmina wist het zeker en als je daar in Nederland stiekem naar de radio luisterde en die woorden hoorde, dan geloofde je er ook in. Luister zelf maar! Zij gaf het Nederlandse volk vertrouwen en moed. Hoe moeilijk het ook was in de oorlogsjaren, de radiotoespraken van koningin Wilhelmina waren een lichtpuntje: het zou weer goed komen! Je kunt je wel voorstellen hoe blij Wilhelmina in 1945 was dat Nederland weer bevrijd was en zij eindelijk, na vijf lange jaren, weer terug kon naar geliefde Nederland. Ook het Nederlandse volk was blij. Overal werd de koningin met gejuich ontvangen. 6

7 Lintje Waar zie je een beloning die je kunt dragen? In 1948 trad Wilhelmina af. Nu was zij weer prinses. En wie was er nu koningin: haar dochter Juliana. Oh, wat was haar dochter trots op haar moeder. Het volk vond dat Wilhelmina het goed had gedaan. Nog hetzelfde jaar, in 1948, kreeg Wilhelmina uit handen van haar dochter, de koningin, een lintje. Het was de hoogste onderscheiding die je kunt krijgen: het grootkruis van de Militaire Willemsorde. Deze is speciaal voor mensen die Nederland hebben gediend met moed, beleid en trouw. Dat wil zeggen dat zij dapper en trouw hebben gedaan wat van hen gevraagd werd. Wilhelmina kreeg deze voor wat zij gedaan heeft tijdens de Tweede Wereldoorlog. Moedig had Wilhelmina haar plicht gedaan en was trouw geweest aan het Nederlandse volk. Zij was dus toch de koningin geworden die zij had willen zijn. 7

8 STAP 3-5 minuten Verhaal nabespreken Bespreek kort met de leerlingen het verhaal na. Belangrijk is om te vragen waarvoor Wilhelmina een lintje kreeg. Als u dat hebt besproken met de leerlingen kunt u aanvullen met het volgende: een lintje krijg je om te belonen voor als je iets goed hebt gedaan. Koningin Wilhelmina kreeg het lintje van haar dochter die toen koningin was. De koning of koningin van Nederland is namelijk de baas van de koninklijke ordes. Er zijn er drie: de Militaire Willems-Orde, de Orde van Oranje- Nassau en de Orde van de Nederlandse Leeuw. De koning of koningin beslist niet zelf wie een lintje krijgt. Daar houdt een speciale groep mensen zich mee bezig. Ook kan de koning niet iedereen persoonlijk het lintje geven. Het gaat namelijk om best veel lintjes per jaar. Er zelfs één dag in het jaar waarop er sprake is van een lintjesregen. De dag voor de verjaardag van de koning, dus op 26 april, krijgen heel veel mensen een lintje uitgereikt. Vorig jaar waren dat er bijna Het geven van die lintjes gebeurt vaak op het gemeentehuis. De burgemeester geeft dan het lintje uit naam van de koning. Je kunt een lintje verdienen in 3 categorieën: Dapperheid: als je heel moedig bent geweest Talent: als je ergens heel goed in bent Voor een ander: als je andere mensen helpt In welke categorie of categorieën past Wilhelmina s lintje? Wilhelmina kreeg een lintje omdat ze tijdens de Tweede Wereldoorlog dapper en trouw was geweest aan haar Nederlandse volk. STAP 4-20 minuten Wie verdient een lintje? De leerlingen gaan uiteindelijk zelf een lintje maken voor iemand uit hun omgeving. Zij gaan nu vast bedenken voor wie, waarom en bij welke categorie het lintje past. Help de leerlingen op weg door het geven van voorbeelden. Laat de leerlingen ook nadenken bij welke categorie een voorbeeld hoort. Kennen zij bijvoorbeeld een buurvrouw die altijd boodschappen doet voor zieke mensen (categorie Voor een ander)? Of hebben zij een broer die heel goed piano kan spelen (categorie Talent)? Misschien is er iemand in hun omgeving die een kat uit een hoge boom heeft gered (categorie Dapper). Laat de leerlingen op een vel papier eerst de naam opschrijven van degene die zij een lintje willen geven. Daaronder kunnen zij in een paar zinnen schrijven waarom die persoon een lintje verdient. Tenslotte geven de leerlingen aan in welke categorie het lintje valt. Bereid de leerlingen daarna voor op het bezoek aan het Kanselarijmuseum bij Paleis Het Loo. Leg uit dat zij daar inspiratie gaan opdoen voor het lintje dat zij gaan maken en vast beginnen met hun ontwerp. Op school zullen zij in de afrondende les het lintje afmaken. 8

9 Bezoek aan Paleis Het Loo (90 minuten) Bij het Entreegebouw van Paleis Het Loo wordt u met uw klas ontvangen door de museumdocent. Wij verzoeken u de bevestiging van de museumles mee te nemen. De museumdocent neemt de groep mee naar de Educatieruimte waar een introductie gegeven wordt. De groep wordt in twee groepen verdeeld. De leerlingen krijgen een rol van onderzoeker en gaan met een ontwerpblad aan de slag voor een eigen ontwerp van een lintje. De leerlingen gaan speuren in het Kanselarijmuseum, dit museum bevindt zich in de Oostvleugel van Paleis Het Loo. De leerlingen bekijken verschillende lintjes aandachtig en ontdekken veel details. Ze ontdekken de verhalen achter de lintjes en doen inspiratie op voor het lintje dat zij gaan maken. Vervolgens mogen de leerlingen in de Educatieruimte, onder leiding van een museumdocent met een witte handschoen aan, een echt lintje van dichtbij bekijken en gaan de leerlingen een start maken met hun persoonlijk lintje ontwerpen. De leerlingen nemen hun ontwerp mee naar school om het af te maken. Ook krijgen ze een mooi stuk lint van Paleis Het Loo mee om hun ontwerp uiteindelijk aan te bevestigen. Afrondende les (15 minuten) Afmaken ontwerp lintje Terug op school maken de leerlingen hun ontwerp af, en kleuren het in. Voor een duidelijk resultaat kunnen eventueel de lijnen op de medaille geaccentueerd worden met een zwarte fineliner. Laat de leerlingen de medaille uitknippen en hem op een ander stuk karton leggen. Nu kunnen ze de medaille op het andere karton overtrekken en ook deze uitknippen. De leerlingen hebben dan twee medailles, een versierde voorkant en een kale achterkant. Deze twee stukken zijn nodig voor het bevestigen van het lint. Het lint kan nu dubbel gevouwen worden en tussen de beide medailles geplakt worden. Zorg ervoor dat er aan de bovenkant een lus is waar de speld doorheen gehaald kan worden. Help de leerlingen herinneren wat de museumdocenten vertelden over de regel hoe een vrouw een lintje draagt en een man (vrouw met een strik erin en man recht naar beneden). U kunt de leerlingen naast het lintje ook nog een oorkonde laten maken met daarop de categorie en reden van het lintje. Uiteraard komt daar ook de naam van de persoon op te staan. Suggesties U kunt dit programma op verschillende manieren afronden. De leerlingen kunnen zelf hun lintje uitreiken aan de persoon die zij gekozen hebben en daar een digitale foto van maken. De digitale foto s van alle leerlingen kunt u op het digibord tonen en zo kunt u het lesprogramma nabespreken. Ter afronding zou u ook iemand kunnen uitnodigen die een koninklijk lintje heeft ontvangen. De leerlingen zouden dan vragen kunnen voorbereiden. U kunt ook zelf een lintjesregen organiseren in de klas. Laat de leerlingen de gekozen personen uitnodigen middels een brief. Laat de leerlingen één voor één hun lintje uitreiken. Als het lintje opgespeld wordt, wijs de leerlingen er dan op dat het lintje zo dicht mogelijk bij het hart gedragen wordt. 9