Preek Matteeu 6 en 7 en Prediker 3

Transcriptie

1 Preek Matteeu 6 en 7 en Prediker 3 ALLES HEEFT ZIJN TIJD 3 1 Voor alles wat gebeurt is er een uur, een tijd voor alles wat er is onder de hemel. 2 Er is een tijd om te baren en een tijd om te sterven, een tijd om te planten en een tijd om te rooien. 3 Er is een tijd om te doden en een tijd om te helen, een tijd om af te breken en een tijd om op te bouwen. 4 Er is een tijd om te huilen en een tijd om te lachen, een tijd om te rouwen en een tijd om te dansen. 5 Er is een tijd om te ontvlammen en een tijd om te verkillen, een tijd om te omhelzen en een tijd om af te weren. 6 Er is een tijd om te zoeken en een tijd om te verliezen, een tijd om te bewaren en een tijd om weg te gooien. 7 Er is een tijd om te scheuren en een tijd om te herstellen, een tijd om te zwijgen en een tijd om te spreken. 8 Er is een tijd om lief te hebben en een tijd om te haten. Er is een tijd voor oorlog en er is een tijd voor vrede. 9 Welk voordeel heeft de mens van alles wat hij met zijn gezwoeg tot stand brengt? 10 Ik heb gezien dat het een kwelling is, die hem door God wordt opgelegd. 11 God heeft alles wat er is de goede plaats in de tijd gegeven, en ook heeft hij de mens inzicht in de tijd gegeven. Toch kan de mens het werk van God niet van begin tot eind doorgronden. 12 Ik heb vastgesteld dat voor de mens niets goeds is weggelegd, behalve vrolijk te zijn en van het leven te genieten. 13 Want wanneer hij zich aan eten en drinken te goed doet en geniet van al het goede dat hij moeizaam heeft verworven, is dat een geschenk van God. 14 Alles wat God doet, zo heb ik vastgesteld, doet hij voor altijd. Daar is niets aan toe te voegen, daar is niets van af te doen. God doet het zo opdat wij ontzag voor hem hebben. 15 Wat er is, was er al lang; wat zal komen, is er altijd al geweest. God haalt wat voorbij is altijd weer terug Mattheus 6 en 7: 9 Verzamel voor jezelf geen schatten op aarde: mot en roest vreten ze weg en dieven breken in om ze te stelen. 20 Verzamel schatten in de hemel, daar vreten mot noch roest ze weg, daar breken geen dieven in om ze te stelen. 21 Waar je schat is, daar zal ook je hart zijn. (..) 7 Vraag en er zal je gegeven worden, zoek en je zult vinden, klop en er zal voor je worden opengedaan. 8 Want ieder die vraagt ontvangt, en wie zoekt vindt, en voor wie klopt zal worden opengedaan. ( ) 12 Behandel anderen dus steeds zoals je zou willen dat ze jullie behandelen. Dat is het hart van de Wet en de Profeten. 1

2 Mensen van God, medezoekers en medevinders, Toen was geloof nog heel gewoon. Velen van ons kennen die tijd nog wel, waarin dat zo was. Ligt nog niet eens zo heel lang achter ons. Bijna iedereen heeft er nog wel enige ervaring mee. Van binnen uit, of van buiten af. Toen de kerk nog in het midden stond van de samenleving. Maar dat is in betrekkelijk korte tijd wel heel erg veranderd. Het lijkt mij niet onaannemelijk, als ik de tendens zie, dat over pakweg 20 jaar nog ongeveer 10% van de Nederlanders tot een kerk zal behoren. Tegenwoordig wijzen de cijfers uit dat het grootste deel van de bevolking van ons land uit twijfelaars bestaat. Ze weten eigenlijk niet goed of ze nou wel of niet geloven. (zo n 62 %, dat is bijna tweederde van de hele bevolking; ietsisen en agnosten) Dit alles heeft ook invloed gehad op de kerk. Daarin zitten naast overtuigde gelovigen tegenwoordig ook veel twijfelaars. Ik weet dat door mijn contacten en gesprekken. Andries Knevel maakte er een mooie tv-serie over en Stef Bos schreef er een prachtig lied over: Toen was geloof nog heel gewoon. Knevel constateert dat toegenomen kennis en opleiding en de toegenomen welvaart de belangrijkste redenen zijn van de veranderingen. Lijkt me voor de hand liggend. De goede kant die eraan zit vind ik dat de kerk macht, veel macht heeft verloren. Dat is goed, want daar zijn in het verleden hele foute dingen mee gedaan. De kerk heeft zich ernstig vergist: wie Jezus wil navolgen, moet juist afzien van macht, zo heeft hij zelf immers geleefd. Wij kunnen en mogen geen macht uitoefenen over wat mensen wel of niet geloven. Daarbij past geen dwang, laat staan geweld. Als negatief beleef ik een soort verschraling als het gaat over de vragen wat kunnen we hopen en hoe kunnen we leven. (Veel mensen schijnen te denken dat het diepste geheim van het leven een raadsel is dat binnenkort door de wetenschap zal worden ontraadseld. Maar ik denk dat wat zich in het hart van ons leven slechts via verhalen en rituelen laat benaderen, niet meer dan dat.) Verlies ook van binding en verbinding die kerk en geloof hebben gegeven. We zijn niet alleen individuen, we zijn echt gezelschapsmensen. En tussen dat individu en de gemeenschap is een groeiende wrijving ontstaan. Kunnen geloof en twijfel wel samengaan? Die vraag houdt me al jaren bezig. Die komt mede naar voren uit de lezingen uit de bijbel. Ik ga daar wat nader op in. Dat ze samengaan blijkt bijvoorbeeld uit een prachtige geloofsbelijdenis van een vader van een ziek kind dat bij Jezus komt. Hij zegt op een zeker moment: Ik geloof, kom mijn ongeloof te hulp. (Mk. 9,24). Waar de een is, is de ander nooit ver weg. Wie gelooft ervaart wel eens twijfel. En aan de andere kant: wie twijfelt er nooit aan zijn ongeloof? 2

3 Daarom heb ik gekozen voor de lezing uit het boek Prediker. Die eeuwige twijfelaar en aartsrelativist. Volgens hem is er niets nieuws onder de zon en keert alles uiteindelijk weer terug en verdwijnt weer. In de raderen van de tijd. Prediker gelooft wel in God, maar niet als iemand of een macht die makkelijk is na te rekenen. Toch kan de mens het werk van God van het begin tot het einde niet doorgronden, zegt hij. Hij heeft het in het derde hoofdstuk dat we hebben gelezen, over de verschillende werkwoorden die een periode in de levens van een mens kunnen kenmerken. Je leeft soms in een periode van afscheid nemen. Dat vooral bij het ouder worden. Maar het kan ook zijn dat je leeft in een tijd van omhelzen en van het leven opbouwen. Dat is vaak als je jonger bent. Er is een tijd van oorlog en een tijd van vrede, enz. Zo beklopt en doorvorst prediker het hele leven. En hij komt uit waar veel mensen tegenwoordig zich ook bevinden. Er is wel iets, maar dat laat zich moeilijk tot in de diepte volledig doorgronden. Gaan ze wel samen geloof en twijfel? Bij dit thema moet ik altijd denken aan de popgroep U2. Zij schreven in 1987 een popsong getiteld I Still Haven t Found What I m Looking For, ik heb nog steeds niet gevonden wat ik zoek. Drie leden van die band uit Ierland, waren lid van een baptistengemeente in Dublin. Voor hen is tot op de dag van vandaag het geloof belangrijk. Daarover zingen ze in dat lied. Ze geloven in het Komende Koninkrijk (uit het Onze Vader), ze geloven dat Jezus het kruis van hun schaamte heeft gedragen, enzovoort. Maar tegelijk hebben ze nog niet gevonden wat ze zoeken. Zo verwoorden ze een geloofsstandpunt waar velen zich in zullen herkennen. We gaan kijken naar een coverversie van deze song. Gezongen door Jan Dulles, een van de drie J s. Het is een kort fragment, maar daaruit wordt heel duidelijk dat deze song ten diepste een gospellied is. Geschreven en gemaakt op het idioom van de gospelmuziek uit de Verenigde Staten. Een geloofslied, dus. (Het fragment is afkomstig uit het programma de wereld draait door). Filmpje De kritiek die U2 kreeg uit sommige evangelische kringen van hun eigen achterban, was dat ze het geloof op deze manier verloochenden. Hoe kun je nou de twijfel zo verheerlijken? Nog niet zo lang geleden ontdekte ik dat de titel van de song: ik heb nog steeds niet gevonden wat ik zoek, ook letterlijk in de bijbel te vinden is. Het citaat is uit Prediker 7: 28a. Daar staat: Ik heb met hart en ziel gezocht, maar nog steeds niet gevonden. 3

4 Of U2 weet van deze tekst is mij niet bekend. Ik heb in de literatuur daar niks over gevonden. Onmogelijk is het niet, want ze zullen ongetwijfeld veel aan Bijbelstudie hebben gedaan in hun jeugd. Belangrijk is wel om op te merken dat er kennelijk voor deze twijfel ruimte is in de bijbel.(hoe kan het ook anders de bijbel is een boek waarin mensen met al hun goede en minder goede kanten aan bod komen.) Het steeds op zoek zijn hoort bij deze tijd, want er verandert zoveel en het gaat zo snel, dat kan niet anders. Tot zover de twijfel. Misschien dat iemand van u, van jullie, inmiddels benieuwd is naar wat de dominee zelf gelooft. Gelooft hij überhaupt zelf nog wel? Of gelooft hij, omdat hij anders zijn baan zou verliezen? Nee, zo zit het gelukkig niet in elkaar wat mij betreft. Ik wil graag vertellen wat ik geloof, want zoals het thema van deze dag is: Een open huis een open hart. Bij een open huis hoort een open hart. Als ik vertel wat ik geloof, in het kort, dan moet ik altijd beginnen bij Jezus. Ik ben erg onder de indruk van wat hij gezegd en gedaan heeft. Daarom heb ik een paar uitspraken van hem laten lezen die afkomstig zijn uit het evangelie van Matheus. De Bergrede. Waarin een groot deel van de leer en de gedachten van Jezus zijn samengevat. Voor mij heeft Jezus ondubbelzinnig duidelijk gemaakt dat wie het over God heeft als vanzelf bij de liefde uitkomt. Dat is het kloppend hart van zijn geloof. Het gaat om liefde en barmhartigheid. Dat is de diepste kern van alles. Hij zet er tegenover het zoeken naar geld en goederen. Dat kun je doen, maar dan kom je jezelf waarschijnlijk op een zeker moment ongenadig tegen. Weet wel dat waar je schat is daar zal ook je hart zijn. En hij zegt ook: behandel anderen steeds zoals je zou willen dat anderen jou behandelen. Dat noemen ze in de ethiek wel de gouden regel. Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet. Een nuchtere en wijze levensles. Voor mij zijn het geloof en de kerk daar ook goed voor. Voor moraal, als anker. En daar gaat het mij niet zozeer om allerlei kleine regeltjes maar wel om de waarden die daar achter liggen. Van naastenliefde, rechtvaardigheid, barmhartigheid, enzovoort. Het is belangrijk om die te bewaren en te koesteren. Jezus wijst voor mij de goede richting uit, naar een horizon waar ik God kan vinden en tegengekomen. Zo beleef ik het zelf. Als hij zegt zoek en je zult vinden, dan vult hij dat niet nader in, maar zegt er wel vertrouw er maar op dat je ook iets zult tegenkomen. En dat lijkt me een mooie aansporing om op weg te gaan. Ga met hoop 4

5 en vertrouwen op weg, ook als je zoekende bent, maar vertrouw erop dat je waardevolle dingen zult vinden en mooie en goede mensen zult tegenkomen. Jezus heeft zo wat en wie God is benoemd en belichaamd in zijn leven. Belichaamd, omdat hij stierf aan het kruis, om dat hij de weg van de liefde tot het uiterste is gegaan. Ik zie hem als zoon van God, hij hoort bij God en was vol van zijn geest en zijn liefde. Dat we tegenwoordig nog over hem praten en zijn woorden navertellen, vertelt wat mij betreft al genoeg. Wat mij betreft past daar een kerk bij die ruimte heeft voor alle mensen. De grenzen niet te nauw trekt. Misschien ook wel met een grote voorhof heeft waar allerlei activiteiten plaatsvinden op het gebied van meningsvorming, moraal, zingeving en nog meer. Waar mensen met elkaar spreken over het leven en wat ze er aan oplopen, wat mooi is, maar ook wat schuurt en pijn doet. Dat kunnen delen met elkaar. Met als hart de liefde die er is. Niet als zoetsappig verhaal maar als een kracht die ons bezielt om verder te gaan dan we in onze eigen beperking soms willen, kunnen of denken. Ik sluit af met een gedicht van de schrijver Gerard Reve, waarin in het kort de thematiek van deze preek terugkeert en daarom goede afsluiter is. Amen Dagsluiting Eigenlijk geloof ik niets, en twijfel ik aan alles, zelfs aan U. Maar soms, wanneer ik denk dat gij waarachtig leeft, dan denk ik dat gij liefde zijt en eenzaam, en dat in dezelfde wanhoop Gij mij zoekt, zoals ik U. Assen, de bron, 24 september 2017.ds. Peter van de Peppel 5