VOORBLAD RAADSVOORSTEL. Nederlandse Gemeenten (VNG) d.d. 12 oktober 2012

Transcriptie

1 VOORBLAD RAADSVOORSTEL 12RAAD0085 Ronde Tafel : N.v.t. Debat : N.v.t. Raadsvergadering : 02 oktober 2012 Gewijzigd voorstel : Portefeuillehouder : Jacqueline Verbeek, loco burgemeester Organisatieonderdeel : strategie & bestuur Telefoon : Datum : Onderwerp : Stemadvies Buitengewone Algemene Ledenvergadering Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) d.d. 12 oktober 2012 VOORSTEL Om voor de Buitengewone Algemene Ledenvergadering van de VNG aan loco burgemeester J. Verbeek- Nijhof als vertegenwoordiger namens Zeist het volgende stemadvies mee te geven: a. een positieve stem uit te laten brengen over de VNG Agenda 2013; b. een positieve stem uit te laten brengen over de inzet VNG Kabinetsformatie Samen sterker uit de crisis ; c. een positieve stem uit te laten brengen over de door de onafhankelijke commissie voorgstelde sobere variant van de opzet van het VNG Congres; d. een positieve stem uit te laten brengen over het procesvoorstel benoeming raad van commissarissen KING; e. voor de structurele financiering van de Informatiebeveiligingsdienst te kiezen voor financiering vanuit het Gemeentefonds. BESLUIT RAAD 02 oktober 2012 Conform besloten

2

3 RAADSVOORSTEL Blad 2 12RAAD0085 Aan de raad van de gemeente Zeist Opsteller: A.Klarenbeek ONDERWERP Stemadvies buitengewone algemene ledenvergadering VNG VOORSTEL Om voor de Buitengewone Algemene Ledenvergadering van de VNG aan loco burgemeester J. Verbeek-Nijhof als vertegenwoordiger namens Zeist het volgende stemadvies mee te geven: a. een positieve stem uit te laten brengen over de VNG Agenda 2013; b. een positieve stem uit te laten brengen over de inzet VNG Kabinetsformatie Samen sterker uit de crisis ; c. een positieve stem uit te laten brengen over de door de onafhankelijke commissie voorgestelde sobere variant van de opzet van het VNG Congres; d. een positieve stem uit te laten brengen over het procesvoorstel benoeming raad van commissarissen KING; e. voor de structurele financiering van de Informatiebeveiligingsdienst te kiezen voor financiering vanuit het Gemeentefonds. INLEIDING Op woensdag 12 oktober vindt de Buitengewone Algemene Ledenvergadering (BALV) van de VNG plaats. Conform onze inmiddels vaste werkwijze betrekken wij uw raad door middel van een raadvoorstel op de voorbereiding van deze ledenvergaderingen. Wij betrekken u op onze standpuntbepaling en ons stemgedrag tijdens de vergaderingen. Door middel van dit raadsvoorstel voldoen wij daar ook voor deze buitengewone vergadering weer aan. Op 14 september jl. heeft de VNG de agenda en stukken voor de vergadering via haar website bekend gemaakt. U bent daarop geattendeerd via uw raadsgriffie. Tijdens de vergadering komen de volgende agendapunten aan de orde: 1. Opening 2. Benoeming commissie tot nazien notulen BALV van 12 oktober Vaststelling notulen ALV van 6 juni Strategisch Traject VNG (waaronder Verbindt en VNG Agenda 2013) 5. Inzet VNG Kabinetsformatie 6. Presentatie Sociaal Domein 7. Toekomst opzet VNG-jaarcongressen 8. Invulling vacatures in bestuur en beleidscommissies 9. Voordracht benoeming Raad van Commissarissen KING 10. Informatiebeveiligingsdienst (IBD) 11. Verpakkingen 12. Lokale autonomie in Nederland 13. Rondvraag + WVTTK 14. Sluiting

4 RAADSVOORSTEL Blad 3 In dit voorstel gaan wij in op de ook voor uw raad relevante agendapunten. Wij doen een voorstel hoe daarmee namens Zeist tijdens de ALV om te gaan. In verband met de afwezigheid van burgemeester Janssen wordt Zeist tijdens de vergadering vertegenwoordigd door 1 e loco-burgemeester Verbeek-Nijhof. Doel van het voorstel Voorbereiding van de buitengewone algemene ledenvergadering en creëren van betrokkenheid raad op besluitvorming tijdens die vergadering van 12 oktober aanstaande BIJZONDERHEDEN Agendapunt 4 en 6 Strategisch Traject VNG (waaronder VNG Agenda 2013) en Samenhang Sociaal Domein: In ons raadsvoorstel 12RAAD0067 hebben wij u gemeld dat de VNG vanaf 2013 gaat werken met een VNG Agenda met circa 5 thema s die voor de gemeenten in dat jaar prioriteit hebben. Met die thema s gaat de VNG krachtig en zichtbaar aan de slag. Wij hebben daarvoor als leden over de thema s kunnen stemmen tijdens de ALV van 6 juni. Uiteindelijk zijn de volgende thema s voor de Agenda 2013 gekozen: 1. Decentralisatie Werken naar Vermogen 2. Decentralisatie Jeugdzorg 3. Decentralisatie AWBZ 4. Financiële Agenda 5. Slim Samenwerken 6. Wonen (woningmarkt). Hiervoor heeft de VNG een document opgesteld dat u bij de stukken aantreft. Het document bevat een inleidende paragraaf over de samenhang op het sociaal domein en bevat daarna per onderwerp een werkprogramma voor Over de samenhang op het sociaal domein wordt tijdens de BALV bij agendapunt 6 een presentatie verzorgd. Kern daarvan is dat de VNG werkt aan een visie voor één integrale regeling in het sociale domein voor Werk, Jeugdzorg, Begeleiding en een goede aansluiting met passend onderwijs. Dat moet leiden tot een uitgewerkt plan voor het nieuwe kabinet. In de werkprogramma s 2013 geeft de VNG per thema aan waarvoor en hoe de VNG zich qua belangenbehartiging en dienstverlening inzet en welke activiteiten in 2013 daarvoor worden verricht. Onderstaand de hoofdlijnen daarvan per thema, te weten: Werk: a. Eén regeling voor werk voor mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt. b. De relatie met de werkgevers. c. De relatie met de ketenpartners. d. Samenhang in het brede sociale domein. Jeugdzorgd: a. Kaders voor het nieuwe stelsel. b. Ondersteuningen en dienstverlening aan gemeenten. AWBZ: a. Toereikend instrumentarium en een ruime mate van beleidsvrijheid. b. Voldoende middelen en een adequaat financieel arrangement. c. Afspraken met landelijke partijen om effectief lokaal beleid mogelijk te maken. d. Monitoring van ontwikkelingen en het informeren van de leden daarover. e. Kennisuitwisseling tussen en ondersteuning van gemeenten. Financiële agenda: a. Gemeentefonds. b. Het lokale belastinggebied. c. Arbitrage instituut. d. Ontsluiten van bestaande kennis op het terrein van gemeentelijke financiën.

5 RAADSVOORSTEL Blad 4 Slim Samenwerken: a. Thema gerichte bijeenkomsten. b. Kennisintensieve activiteiten. c. Publicatiereeks Slim Samenwerken. d. Website Wonen: a. Financiering van de woningmarkt. b. Relatie gemeente-woningcorporaties. c. Betaalbaarheid wonen. d. Regie op wonen/zorg en welzijn. e. Toegang tot de woningmarkt en leefbaarheid. U wordt geadviseerd hiervan kennis te nemen. Tijdens bijeenkomsten op 3 en 4 september zijn de werkprogramma s met de leden besproken. Het werken met een Agenda 2013 impliceert overigens niet dat de thema s die niet op de agenda terecht gekomen zijn uit het zicht verdwijnen. Wel is het zo dat prioriteit ligt bij de gekozen thema s, waarvoor een substantieel deel van personeel en middelen van de VNG wordt ingezet. De leden worden gevraagd met de Agenda 2013 in te stemmen. Gezien de wijze van totstandkoming van de Agenda en de inhoud daarvan stellen wij u voor om te besluiten om de Zeister vertegenwoordiger tijdens de BALV een positieve stem uit te laten brengen. Agendapunt 5 Inzet VNG Kabinetsformatie Samen sterker uit de crisis : In een interactief proces met de leden is gewerkt aan een belangenbehartigingsdocument dat een zichtbare inbreng van de gemeenten vormt in het formatieproces en de periode erna. Dit document treft u bij de stukken aan. Focus in het document is gelegd op de cruciale rol van de gemeenten en het aanbod om daarvoor vernieuwende daadkrachtige (en concrete) afspraken te maken met de andere overheden c.q. partners. Standpunt in het stuk is dat indien het Rijk de randvoorwaarden biedt gemeenten in het nieuwe partnerschap het verschil kunnen maken op de volgende hoofdthema s: a. Participatie en zelfredzaamheid; b. Meer kwaliteit in de stedelijke omgeving en het landelijke gebied; c. Veiligheid voor onze inwoners; d. Naar financiën en belastingen die aansluiten bij de lokale situatie; e. Nee aan eenduidige kwaliteit van dienstverlening f. Naar effectief bestuur en g. Naar een sterke publieke sector. Mede op verzoek van de leden is het document kort en bondig gehouden en is bewust gekozen voor een selectief aantal hoofdthema s. Dat betekent niet dat op andere onderwerpen geen belangenbehartiging door de VNG zal plaatsvinden, maar de focus ligt in eerste instantie op deze hoofdthema s. In het document is door de VNG concreet uitgewerkt wat de visie en inzet van de VNG per thema is. U wordt geadviseerd hiervan kennis te nemen. Overigens is onze gemeente via een inbreng van het Platform Middelgrote Gemeenten (PMG) op de totstandkoming van het document betrokken. Het PMG heeft ook zelf een belangenbehartigingsdocument opgesteld, specifiek gericht op middelgroot. In de brief van het PMG aan formateur wordt aangegeven waar de kracht van middelgroot ligt en hoe het nieuwe kabinet die kracht kan stimuleren. Hoe beter middelgrote gemeenten vanuit hun kwaliteiten kunnen opereren, hoe meer dat het nieuwe kabinet oplevert. Het PMG nodigt het kabinet uit om gebruik te maken van de specifieke kracht van middelgroot om de veranderingen waar het kabinet voor staat tot stand te brengen. Bijgevoegd treft u ter informatie het door het PMG opgestelde document aan. De VNG leden worden gevraagd het document tijdens de BALV vast te stellen. Gezien de wijze van totstandkoming van het document en de inhoud daarvan stellen wij u voor om te besluiten om de Zeister vertegenwoordiger tijdens de BALV een positieve stem uit te laten brengen. Agendapunt 7 Toekomst opzet VNG-jaarcongressen: Naar aanleiding van de negatieve berichtgeving in de laatste 2 jaar over de kosten en opzet van het VNG congres heeft het bestuur van de VNG aan haar leden voorgesteld een onafhankelijke commissie te laten kijken naar en adviseren over een toekomstbestendige opzet van het jaarcongres.

6 RAADSVOORSTEL Blad 5 De algemene ledenvergadering van 6 juni heeft daarmee ingestemd. Het advies van deze commissie wordt tijdens de BALV van 12 oktober aan de orde gesteld. De commissie heeft een aantal mogelijke varianten voor de opzet van het (toekomstige) congres bekeken. De commissie spreekt haar voorkeur uit voor een sobere variant, waarin op de kosten bespaard wordt door versoberingen door te voeren op o.a. de lunchvoorziening, bepaalde logistieke dienstverleningen voor de deelnemers, deelcongressen en deelexcursies. Daarmee wordt de prijs voor deelname aan het congres verlaagd met een bedrag van 200,-- per deelnemer en komt uit op 595 per deelnemer (een daling van de kosten bij deelname aan het volledige programma van ruim 25%). De commissie adviseert te kiezen voor opzet van een congres van 1,5 dag. Zij komt hiertoe omdat in die opzet voldoende ruimte ingebouwd kan worden voor netwerken en informatie uitwisseling en inkomsten uit sponsoring en de beurs behouden blijven. Uit een enquête en evaluatie van het Congres onder de leden is gebleken dat doel en behoeften van de deelnemers netwerken en informatie uitwisseling (o.a. door middel van leren van projecten van anderen en beursbezoek) zijn. Het programma wordt modulair opgebouwd, hetgeen betekent dat deelnemers zelf de keuze hebben (behouden) om voor deelname aan delen van het programma te kiezen en daarmee de kosten te drukken. De ALV als onderdeel van het congres kan overigens vanzelfsprekend gratis worden bezocht. De kosten worden zoals gesteld fors gedrukt en het congres heeft, zoals wij n.a.v. eerdere discussie al hebben aangegeven, zijn nut bewezen. Tegenstanders van het congres, die nut en noodzaak er van niet inzien, zullen de kosten echter ongetwijfeld nog hoog vinden en de duur van het congres te lang. Wij achten de argumenten van de commissie om het congres niet te beperken tot 1 dag echter valide (kwaliteit programma, voldoende tijd van netwerken en kennis- en informatie uitwisseling, wegvallen beurs en sponsorinkomsten). Voor Zeist dient daarbij in acht genomen te worden, dat om de kosten te drukken de vertegenwoordigers van Zeist gezamenlijk naar het congres reizen en er, mits de reisafstand het redelijkerwijs toelaat, thuis wordt overnacht (is laatste 2 jaar gebeurd). U wordt geadviseerd kennis te nemen van de rapportage van de commissie, waarin de mogelijke varianten zijn opgenomen en toegelicht. De leden worden gevraagd zich tijdens de BALV uit te spreken over de aanbevelingen van de commissie. Wij stellen u voor om te besluiten om de Zeister vertegenwoordiger tijdens de BALV in te laten stemmen met de door de onafhankelijke commissie voorgestelde sobere variant van de opzet van het VNG jaarcongres. Agendapunt 9 Voordracht benoeming Raad van Commissarissen (RvC) Kwaliteits Instituut Nederlandse Gemeenten (KING): Met dit voorstel wordt door omstandigheden nog niet in de voordracht en benoeming van 2 door de ALV van de VNG voor te dragen commissarissen voorzien, maar slechts een procesvoorstel aan de leden gedaan. Voorstel is om een nieuwe selectie- en wervingsronde te organiseren en daarna de voordracht tot benoeming in een schriftelijke ronde aan de gemeenten voor te leggen voor instemming. Gezien de doelstelling dat de RvC van KING per 1 januari 2013 voltallig kan starten valt aan deze praktische oplossing niet te ontkomen. Het was fraaier en meer transparant geweest wanneer de benoeming via ALV of BALV plaats had kunnen vinden, maar het is niet anders. Het argument van voltalligheid per 1 januari 2013 achten wij zwaarwegender dan benoeming via een ledenvergadering (ALV of BALV). Wij stellen u voor om te besluiten om de Zeister vertegenwoordiger tijdens de BALV in te laten stemmen met het voorstel. Agendapunt 10 Informatiebeveiligingsdienst (IBD): In het voorstel worden 2 modellen voorgelegd voor de financiering van een gezamenlijke gemeentelijke informatiebeveiligingsdienst (IBD). De oprichting van een dergelijke dienst is noodzakelijk aangezien in de achterliggende jaren is gebleken dat gemeenten kwetsbaar zijn waar het de veiligheid van informatie betreft. Continuïteit van dienstverlening, bescherming van (persoonsgegevens van) burgers en het imago van gemeenten zijn in het geding. De IBD, voorzien als een functie in opdracht van VNG opgehangen onder KING, ondersteunt gemeenten in het nemen van hun verantwoordelijkheid op het gebied van informatiebeveiliging. Uitgangspunt is dat alle gemeenten gebruik kunnen maken van de IBD. De dienstverlening is generiek van aard en de IBD ondersteunt een collectief belang, wat mede het imago van gemeenten borgt. De IBD heeft als missie om IT & informatie gerelateerde veiligheidsincidenten die kunnen optreden bij gemeenten in samenwerking met haar deelnemers, partners en leveranciers, te bestrijden en waar mogelijk te voorkomen. De IBD werkt daartoe langs een drietal lijnen, daarbij bestaande kennis en ervaring steeds aanvullend vanuit het gemeenteperspectief, te weten: detectie en coördinatie bij het oplossing van incidenten; preventie; en kennisdeling/expertise. De IBD dupliceert geen taken, maakt optimaal gebruik van bestaande kennis, en is lean en mean ingericht. Voor de overige informatie over de IBD verwijzen wij u naar de bij dit agendapunt behorende stukken.

7 RAADSVOORSTEL Blad 6 De investering die structureel nodig is wordt op 2 mln per jaar geraamd. De 2 modellen waaruit gekozen kan worden bestaan uit financiering via Gemeentefonds (alle gemeenten nemen deel en betalen) en uit tarieffinanciering (gemeenten die mee willen doen sluiten aan en betalen en wegen daarmee af of de investering voor de eigen lokale situatie gerechtvaardigd is). Aan beide systemen zitten voor- en nadelen. Financiering vanuit het Gemeentefonds heeft als voordeel dat het aansluit bij de aard van de problematiek. Informatiebeveiliging betreft een collectief belang van alle gemeenten en in deze variant is ook de zwakste schakel aangesloten; vanwege de gedeelde imagoschade die optreedt bij incidenten, en de ketenafhankelijkheden tussen gemeenten. Daarnaast is geborgd dat alle gemeenten worden betrokken ongeacht het niveau van bewustwording en ICT volwassenheid. De dienstverlening van de IBD is generiek en voor alle gemeenten relevant. Ook de omgeving kijkt naar de IBD als een dienst voor alle gemeenten en verwacht dat gemeenten één eenduidig aanspreekpunt hebben. Duidelijk is dat de uitval van vitale (ICT) infrastructuur voor het maatschappelijk verkeer leidt tot grote (financiële) schade en zo mogelijk voorkomen maar in ieder geval snel bestreden moet (kunnen) worden. Op basis van bovenstaande argumenten stellen wij u voor om te besluiten om de Zeister vertegenwoordiger tijdens de BALV in te laten stemmen met financiering vanuit het Gemeentefonds. Dit sluit aan bij de gedachte van slim samenwerken en het thema Naar een eenduidige dienstverlening zoals opgenomen in het formatiedocument zoals hiervoor bij agendapunt 5 aan de orde gesteld. De gemeenten kunnen hiermee aantonen dat ze werk maken van samenwerken en van eenduidige dienstverlening. Belangrijk punt van aandacht voor de uitwerking van de IBD is wel dat er goede prestatie afspraken en prestatie meting van de nieuwe dienst moet komen. Agendapunt 11 Besluitvormingsprocedure Verpakkingenakkoord: Het Verpakkingenakkoord is door de Rijksoverheid en het bedrijfsleven ondertekend, maar nog niet door de VNG namens de gemeenten. Gemeenten hebben grote moeite met het besluit van de Tweede Kamer om het statiegeld op grote PET-flessen af te schaffen. In opdracht van de VNG wordt door een onafhankelijke commissie onderzoek gedaan naar de verdere verduurzaming van verpakkingen. Het advies van de commissie volgt een dezer dagen. Daarover worden 4 ledenbijeenkomsten georganiseerd en vervolgens neemt het VNG bestuur op 11 oktober een besluit waarover een ledenraadpleging wordt gehouden. U wordt voorgesteld kennis te nemen van deze procesgang. Bijzonderheden wat betreft overige agendapunten over de verenigingszaken: Met de notulen van de Algemene Ledenvergadering van 6 juni 2012 kan worden ingestemd (agendapunt 3). Ten behoeve van de invulling van vacatures in bestuur en beleidscommissies van de VNG zijn in een ledenbrief de enkelvoudige voordracht tot benoeming bekend gemaakt. De adviescommissie heeft in haar enkelvoudige voordracht voor de invulling van deze vacatures gestreefd naar een kwalitatief goede invulling van de vacatures en een evenwichtige spreiding naar: doelgroep (burgemeesters, wethouders, raadsleden, secretarissen en griffiers), partijpolitieke achtergrond, geslacht, gemeentegrootte en geografische ligging. Daarbij is zoveel mogelijk rekening gehouden met de voordrachten van de provinciale afdelingen van de VNG. U wordt geadviseerd hiervan kennis te nemen. Wij stellen u voor om te besluiten om de Zeister vertegenwoordiger tijdens de BALV in te laten stemmen met de voordracht tot benoeming (agendapunt 8). Bijlagen De vergaderstukken zijn digitaal ter beschikking gesteld en zijn daarnaast te raadplegen op nieuwsarchief, agenda en stukken BALV 12 oktober Burgemeester en wethouders, W.C.M. Lissenberg-van Dam, gemeentesecretaris drs. J.J.L.M. Janssen, burgemeester

8

9 RAADSBESLUIT Blad 1 Behoort bij raadsvoorstel Nr. 12RAAD0085 De raad van de gemeente Zeist; gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders van 25 september 2012; B E S L U I T: Om voor de Algemene Ledenvergadering van de VNG aan loco burgemeester J. Verbeek-Nijhof als vertegenwoordiger namens Zeist het volgende stemadvies mee te geven: a. een positieve stem uit te laten brengen over de VNG Agenda 2013; b. een positieve stem uit te laten brengen over de inzet VNG Kabinetsformatie Samen sterker uit de crisis ; c. een positieve stem uit te laten brengen over de door de onafhankelijke commissie voorgestelde sobere variant van de opzet van het VNG Congres; d. een positieve stem uit te laten brengen over het procesvoorstel benoeming raad van commissarissen KING; e. voor de structurele financiering van de Informatiebeveiligingsdienst te kiezen voor financiering vanuit het Gemeentefonds. Aldus besloten in de openbare raadsvergadering van 2 oktober De raad voornoemd, mr. J. Janssen, griffier F. Veenendaal, plaatsvervangend voorzitter

10 AGENDA Buitengewone Algemene Ledenvergadering vrijdag 12 oktober 2012 Voor de buitengewone algemene vergadering van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) Vrijdag 12 oktober 2012, van tot uur te Utrecht Huishoudelijke zaken 01. Opening De voorzitter opent de algemene ledenvergadering van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. 02. Benoeming van de commissie tot het nazien van de notulen van de buitengewone algemene ledenvergadering van vrijdag 12 oktober 2012 Ter vergadering doet het bestuur de vergadering een voorstel voor de invulling van de notulencommissie. 03. Vaststelling notulen van de algemene vergadering van 6 juni 2012 Overeenkomstig artikel 4 van het huishoudelijk reglement zijn de notulen in handen gesteld van de commissie tot het nazien van de notulen. De commissie werd gevormd door: 1. De heer Van Vuuren, raadslid in de gemeente Soest 2. Mevrouw Koopmanschap, burgemeester van Diemen 3. De heer Prinsen, wethouder van Veldhoven De commissieleden hebben verklaard dat de notulen een getrouw beeld geven van hetgeen tijdens de algemene vergadering is besproken en besloten. Het bestuur stelt de algemene ledenvergadering voor de notulen goed te keuren.

11 Verenigingszaken 04. Strategisch Traject a. Voortgang strategisch traject VNG verbindt Eerder bent u geïnformeerd over het Strategisch Traject Krachtige gemeenten, Sterke VNG. met als doel meer focus, ledengerichtheid en zichtbaarheid. Vanaf september is de tweede fase van dit traject van start gegaan onder de noemer VNG Verbindt. Tijdens de BALV zult u mondeling worden geïnformeerd over de voortgang van de verschillende projecten en wat de leden hiervan gaan merken. b. VNG Agenda 2013 In de eerste helft van 2012 zijn op basis van de inbreng van de leden tien mogelijke thema s voor de VNG Agenda 2013 geformuleerd. In de peiling in de ALV van 6 juni 2012 hebben de leden aangegeven welke thema s voor hen het belangrijkst zijn. In de ledenbijeenkomsten van 3 en 4 september jl. is door de deelnemers positief gereageerd op de werkprogramma s op de zes thema s die in de peiling het vaakst zijn genoemd. De leden wordt voorgesteld om deze zes thema s en de bijbehorende werkprogramma s de VNG Agenda voor 2013 te laten vormen. 05. Inzet VNG kabinetsformatie Wij stellen u voor deze inzet van de VNG in de komende formatie definitief vast te stellen. Het stuk bevat de meest nadrukkelijke inbreng namens de gemeenten op een selectief aantal onderwerpen. Na definitieve vaststelling wordt het ingebracht bij de (in)formateur, en kan het als basis dienen voor de eerste gesprekken met het nieuw gevormde kabinet. 06. Presentatie Sociaal Domein De VNG heeft de bureau s KPMG en AEF gevraagd om te onderzoeken en adviseren hoe een integrale aanpak in het sociale domein eruit zou kunnen zien, en hoe dit het beste wettelijk en financieel georganiseerd kan worden. In de BALV wordt u hierover geïnformeerd. 07. Toekomst opzet VNG-jaarcongressen Conform het besluit van de ALV van 6 juni 2012 heeft een onafhankelijke commissie gekeken naar verschillende congresmodellen en de daarbij horende financiële consequenties, met name voor de congressen 2013 en De commissie adviseert om een versobering door te voeren die er toe leidt dat de prijs van het congres in 2013 met 200 daalt en uitkomt op Invulling vacatures in bestuur en beleidscommissies Wij verzoeken de algemene ledenvergadering om uit de kandidaten in de enkelvoudige voordracht van de adviescommissie en eventuele tegenkandidaten de leden te benoemen in een aantal tussentijdse vacatures in bestuur, vaste beleidscommissies en College voor Arbeidszaken. Op 3 september jl. zijn de kandidaten op de enkelvoudige voordracht van de adviescommissie bekend gemaakt. Tot 21 september a.s. kunnen tegenkandidaten worden gesteld. 09. Voordracht benoeming RvC KING Conform het besluit van de ALV van 6 juni 2012 betreffende het voorstel Samen sterk voor krachtige gemeenten, wordt KING onder de governance structuur van de VNG gebracht. Om de sturing vanuit de VNG en leden, alsook de verantwoording, te verbeteren wordt een Raad van Commissarissen ingesteld. Daar de vorige vacatureronde niet tot een invulling van de vacatures heeft geleid, stellen wij voor een nieuwe vacatureronde te starten na de BALV van 12 oktober Informatiebeveiligingsdienst (IBD) Gemeenten zijn kwetsbaar waar het de veiligheid van informatie betreft. Continuïteit van dienstverlening, bescherming van (persoonsgegevens van) burgers en het imago van gemeenten zijn in het geding. Het bestuur heeft op 28 juni jl. besloten tot het starten van een kwartiermakerfase 02/04

12 voor de oprichting van een gemeentelijke Informatiebeveiligingsdienst (IBD) die alle gemeenten generiek en bovenregionaal ondersteunt. De leden wordt gevraagd om zich uit te spreken over de wijze van structurele financiering van deze gemeentelijke IBD. Daartoe worden twee modellen voorgelegd, die ieder hun voor en nadelen hebben. 11. Verpakkingen Tijdens de ledenvergadering op 6 juni jl. heeft het bestuur aangekondigd deze zomer onderzoek te laten doen door een onafhankelijke commissie van deskundigen naar de verdere verduurzaming van verpakkingen en aansluitend bestuurlijke ledenbijeenkomsten te organiseren om dit advies toe te lichten. Dit proces is in gang gezet. Besluitvorming vindt plaats middels een ledenraadpleging. 12. Lokale autonomie in Nederland Ter voorbereiding op de monitoringsmissie die de Raad van Europa aan Nederland brengt in 2013 inzake de staat van lokale autonomie, heeft de VNG een voorbereidend onderzoek laten uitvoeren door de Universiteit van Tilburg. De rapportage gaat onder meer in op de ontwikkelingen in de interbestuurlijke verhoudingen, de financiële autonomie, de positie van de burgemeester, autonomie en medebewind, goed bestuur en burgerparticipatie. Ter vergadering wordt het rapport officieel gepresenteerd en toegelicht door Jon Hermans-Vloedbeld, burgemeester van Almelo. Overige zaken 13. Rondvraag / WVTTK Vertegenwoordigers van de leden die van de rondvraag gebruik wensen te maken, worden verzocht van die vraag uiterlijk vrijdag 5 oktober 2012 a.s., uur, schriftelijk mededeling te doen aan de directieraad van de Vereniging op Vereniging van Nederlandse Gemeenten, postbus 30435, 2500 GK Den Haag of via op bestuursbureau@vng.nl. 14. Sluiting Mogelijkheid tot indiening amendementen en moties Amendementen Statutair is het mogelijk amendementen in te dienen op aanhangige voorstellen. Op het voorstel bij agendapunt 8 (invulling vacatures in bestuur en beleidscommissies) kunnen geen amendementen worden ingediend. Voor de benoemingen geldt de procedure zoals omschreven in artikel 6 van het Huishoudelijk Reglement. Op 3 september jl. bent u door het bestuur reeds per ledenbrief geïnformeerd over de voordracht van de adviescommissie voor vacatures in het bestuur en een aantal beleidscommissies. Uiterlijk 28 september a.s. informeert het bestuur u voorts over eventuele tegenkandidaten voor deze vacatures. De mogelijkheid tot het indienen van tegenkandidaten eindigt op 21 september a.s. Amendementen kunnen tot uiterlijk negen werkdagen voorafgaand aan de algemene vergadering worden ingediend. Dat betekent dat amendementen uiterlijk 1 oktober a.s., uur, bij het bureau van de Vereniging moeten zijn ingediend (schriftelijk of via bestuursbureau@vng.nl). Vervolgens zullen wij de leden op de hoogte stellen van de ingediende amendementen en de preadviezen van het bestuur daarbij, zodat zij op basis daarvan de standpuntbepaling binnen de gemeente kunnen voorbereiden. 03/04

13 Moties Tevens is het mogelijk om moties voor te leggen aan de Algemene Ledenvergadering. Een lid kan dit middel inzetten om een discussiepunt aan de orde te stellen en/of het bestuur te bewegen een bepaald beleidstandpunt in te nemen. De motie kan niet worden ingezet om wijzigingen voor te stellen op aanhangige voorstellen en/of statutenwijzigingen (hiervoor dient een amendement ingediend te worden, zie boven). Tot tijdens de Algemene Ledenvergadering is het mogelijk moties in te dienen. Om praktische redenen wordt verzocht moties zo vroeg mogelijk te melden en aan te leveren op (tel ). Aantal stemmen per gemeente en gewest In artikel 10 van de Statuten van de VNG worden regels gesteld voor het uitbrengen van de stemmen door een lid van de vereniging en voor het aantal stemmen dat door een lid van de vereniging kan worden uitgebracht. De volledige tekst luidt als volgt: Artikel 10 Stemmen 1. De stemmen van een lid worden ter algemene vergadering uitgebracht door de vertegenwoordiger van dat lid, bedoeld in artikel 9, lid 1. (red.: burgemeester, wethouder, secretaris, griffier en raadslid) 2. Elke gemeente die lid is van de Vereniging, brengt door tussenkomst van haar vertegenwoordiger zoveel stemmen uit als het aantal veelvouden van éénduizend (1.000) inwoners dat de bevolking van de door haar gerepresenteerde gemeente telt, met dien verstande dat zij ten minste één en ten hoogste vijfenzeventig (75) stemmen uitbrengt. 3. Elk gewest dat lid is van de Vereniging brengt door tussenkomst van zijn vertegenwoordiger zoveel stemmen uit als het aantal veelvouden van tienduizend (10.000) inwoners dat de bevolking van het door hem gerepresenteerde gewest telt, met dien verstande dat hij ten minste één en ten hoogste vijfenzeventig (75) stemmen uitbrengt. 4. Maatstaf voor het aantal stemmen van een gemeente of gewest is het aantal inwoners dat de gemeente, onderscheidenlijk het gewest, telde op één januari van het voorafgaande jaar volgens de door het Centraal Bureau voor de Statistiek openbaar gemaakte bevolkingscijfers. Het bestuur, A. Jorritsma-Lebbink, voorzitter 04/04

14 Brief aan de leden T.a.v. het college en de raad informatiecentrum tel. (070) betreft Agenda Buitengewone ALV 12 oktober 2012 uw kenmerk ons kenmerk BB/U bijlage(n) datum 14 september 2012 Samenvatting Hierbij nodigen wij u uit voor de Buitengewone algemene ledenvergadering (Buitengewone ALV) op 12 oktober 2012, die wordt gehouden in de Jaarbeurs te Utrecht. Bijgevoegd treft u de agenda aan voor deze Buitengewone ALV. De stukken kunt u downloaden van De presentiekaart, waarmee de gemeente in de gelegenheid wordt gesteld aan de stemmingen deel te nemen, wordt volgende week per brief aan het College toegezonden. Op de agenda voor deze Buitengewone ALV staan onder andere de inzet van de gemeenten voor de kabinetsformatie, de VNG Agenda voor 2013 en de toekomst van de opzet van het VNG Jaarcongres.

15 Aan de leden informatiecentrum tel. (070) Betreft Agenda Buitengewone ALV 12 oktober 2012 uw kenmerk ons kenmerk BB/U bijlage(n) datum 14 september 2012 Geacht college en gemeenteraad, Hierbij nodigen wij u uit voor onze Buitengewone ALV op 12 oktober 2012, die wordt gehouden in de Jaarbeurs te Utrecht. Op de agenda voor deze Buitengewone ALV staan onder andere de inzet van de gemeenten voor de kabinetsformatie, de VNG Agenda voor 2013 en de toekomst van de opzet van het VNG Jaarcongres. Inzet van de gemeenten voor de kabinetsformatie Wij stellen u voor deze inzet van de VNG in de komende formatie definitief vast te stellen. Het stuk bevat de meest nadrukkelijke inbreng namens de gemeenten op een selectief aantal onderwerpen. Na definitieve vaststelling wordt het ingebracht bij de (in)formateur, en kan het als basis dienen voor de eerste gesprekken met het nieuw gevormde kabinet. VNG Agenda 2013 In de eerste helft van 2012 zijn op basis van de inbreng van de leden tien mogelijke thema s voor de VNG Agenda 2013 geformuleerd. In de peiling in de ALV van 6 juni 2012 hebben de leden aangegeven welke thema s voor hen het belangrijkst zijn. In de ledenbijeenkomsten van 3 en 4 september jl. is door de deelnemers positief gereageerd op de werkprogramma s op de zes thema s die in de peiling het vaakst zijn genoemd. De leden wordt voorgesteld om deze zes thema s en de bijbehorende werkprogramma s de VNG Agenda voor 2013 te laten vormen. De keuze voor een beperkt aantal thema s op de VNG Agenda 2013 laat onverlet dat de VNG zich in het belang van de gemeenten ook op andere thema s in zal blijven zetten. Wel zal de VNG op basis van een afwegingskader meer focus aanbrengen in haar activiteiten op andere thema s.

16 Toekomst VNG-congres Conform het besluit van de ALV van 6 juni 2012 heeft een onafhankelijke commissie gekeken naar verschillende congresmodellen en de daarbij horende financiële consequenties, met name voor de congressen 2013 en De commissie adviseert om een versobering door te voeren die er toe leidt dat de prijs van het congres in 2013 met 200 daalt en uitkomt op 595. De volledige agenda voor deze Buitengewone ALV ziet er als volgt uit: 1. Opening 2. Benoeming van de commissie tot het nazien van de notulen van de buitengewone algemene ledenvergadering van vrijdag 12 oktober Vaststelling notulen van de algemene vergadering van 6 juni Strategisch Traject 5. Inzet VNG Kabinetsformatie 6. Presentatie Sociaal Domein 7. Toekomst opzet VNG-jaarcongressen 8. Invulling vacatures in bestuur en beleidscommissies 9. Voordracht benoeming RvC KING 10. Informatiebeveiligingsdienst (IBD) 11. Verpakkingen 12. Lokale autonomie in Nederland 13. Rondvraag 14. Sluiting Programma Het gehele programma ziet er als volgt uit: uur: Inloop uur: Inhoudelijke deel: Buitengewone ALV uur: Lunch. Presentiekaart voor de vertegenwoordiger van de gemeente De presentiekaart, waarmee de gemeente een vertegenwoordiger machtigt om het gewogen aantal stemmen van de gemeente uit te brengen, zal op 17 september 2012 naar het college van de gemeente worden toegezonden. Aanmelding voor de Buitengewone ALV U kunt zich aanmelden voor de Buitengewone ALV via de congreskalender op de homepage van het Congres en Studiecentrum VNG: Ongeveer twee weken voor de bijeenkomst ontvangt u een bevestiging van uw inschrijving en de routebeschrijving naar de Jaarbeurs in Utrecht. onderwerp Agenda Buitengewone ALV 12 oktober 2012 datum <datum> 02/03

17 Ook indien u zich op een later moment nog wilt aanmelden voor de Buitengewone ALV vragen wij u om gebruik te maken van de congreskalender. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met het bestuursbureau via bestuursbureau@vng.nl of per telefoon: Wij vertrouwen erop dat u op 12 oktober bij deze Buitengewone ALV aanwezig zult zijn. Hoogachtend, Vereniging van Nederlandse Gemeenten A. Jorritsma-Lebbink, voorzitter VNG Deze ledenbrief staat ook op onder brieven. onderwerp Agenda Buitengewone ALV 12 oktober 2012 datum <datum> 03/03

18 Notulen van de algemene ledenvergadering van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, aangevangen op woensdag 6 juni 2012, Malieveld te Den Haag. Aanwezig zijn het bestuur met mevrouw A. Jorritsma-Lebbink (burgemeester van Almere) als voorzitter, tevens voorzitter van de vergadering en de directieraad van de Vereniging, alsmede, blijkens de ingeleverde presentiekaarten, a. vertegenwoordigers van de volgende gemeenten, leden van de Vereniging: Aa en Hunze Aalten Achtkarspelen Alblasserdam Alkmaar Almelo Almere Alphen aan den Rijn Alphen-Chaam Amersfoort Amsterdam Apeldoorn Appingedam Arnhem Asten Baarn Barendrecht Barneveld Bedum Beemster Beesel Bellingwedde Bergambacht Bergeijk Bergen Lb Bergen op Zoom Bernisse Best Beverwijk Bladel Blaricum Bloemendaal Bodegraven-Reeuwijk Boekel Borger-Odoorn Boskoop Boxmeer Breda Brielle Bronckhorst Bunnik Bunschoten Buren Capelle aan den IJssel Castricum Coevorden Cranendonck Cromstrijen Dalfsen De Bilt De Ronde Venen De Wolden Delft Den Bosch Den Haag Deurne Deventer Diemen Dirksland Doesburg Doetinchem Dongen Dongeradeel Dordrecht Drechterland Drimmelen Dronten Druten Edam-Volendam Ede Eersel Elburg Emmen Enkhuizen Enschede Epe Ermelo Etten-Leur Geldermalsen Gemert-Bakel Gennep Gilze en Rijen Goirle Gooi & Vechtstreek Gorinchem Gouda Graafstroom Graft-De Rijp Grave Groningen Grootegast Gulpen-Wittem Haaksbergen Haaren Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Haarlemmermeer Halderberge Hardenberg Haren Harenkarspel Harlingen Heemskerk Heemstede Heerenveen Heerlen Heeze-Leende Heiloo Hellendoorn Hellevoetsluis

19 Helmond Hendrik-Ido-Ambacht Hengelo Heumen Heusden Hillegom Hollands Kroon Hoogeveen Hoorn Horst aan de Maas Houten Huizen Hulst IJsselstein Kaag en Brasem Kampen Kapelle Katwijk Kerkrade Koggenland Kollumerland c.a. Korendijk Krimpen aan den IJssel Laarbeek Landerd Landgraaf Lansingerland Laren Leek Leerdam Leeuwarden Leiden Leiderdorp Leidschendam-Voorburg Lelystad Leusden Liesveld Lingewaal Lisse Littenseradiel Loon op Zand Lopik Loppersum Maasdriel Maasgouw Maassluis Maastricht Marum Medemblik Meerssen Menterwolde Meppel Middelburg Middelharnis Midden Delfland Midden Drenthe Montferland Mook en Middelaar Neder Betuwe Nederlek Nederweert Nieuwegein Nijkerk Noordwijk (ZH) Noordwijkerhout Nunspeet Nuth Oegstgeest Oirschot Oisterwijk Oldebroek Olst-Wijhe Ommen Onderbanken Oosterhout Oostflakkee Oostzaan Opmeer Opsterland Oss Oud-Beijerland Oude IJsselstreek Ouder-Amstel Ouderkerk Papendrecht Peel en Maas Pijnacker-Nootdop Purmerend Putten Raalte Regio Achterhoek Regio Noord-Veluwe Renkum Reusel-De Mierden Rheden Rhenen Ridderkerk Rijnwoude Rijssen-Holten Roerdalen Roosendaal Rotterdam Rozendaal Schaagen Schermen Scherpenzeel Schiedam Schijndel Schoonhoven Schouwen-Duiveland Sint Anthonis Sittard-Geleen Skarsterlân Sluis Smallingerland Soest Someren Son en Breugel Spijkenisse Staphorst Steenwijkerland Stein Stichtse Vecht Strijen Ten Boer Terneuzen Teylingen Tholen Tilburg Tubbergen Twenterand Tynaarlo Ubbergen Uden Uithoorn

20 Urk Utrecht Utrechtse Heuvelrug Vaals Veenendaal Veere Veghel Veldhoven Venlo Venray Vianen Vlaardingen Vlagtwedde Voerendaal Voorschoten Waalre Waalwijk Wassenaar Weert Weesp Werkendam West Maas en Waal Westervoort Westland Westvoorne Wijchen Winsum Winterswijk Woensdrecht Woerden Wormerland Zaanstad Zandvoort Zederik Zeewolde Zeist Zoetermeer Zoeterwoude Zuidhorn Zuidplas Zundert Zutphen Zwartewaterland Zwijndrecht Zwolle b. vertegenwoordigers van het volgende gewest: Regio Achterhoek De voorzitter heet de aanwezigen van harte welkom op het Malieveld te Den Haag. Huishoudelijke zaken AGENDAPUNT 1 Opening De voorzitter opent de algemene ledenvergadering van woensdag 6 juni 2012 op het Malieveld te Den Haag. De voorzitter geeft aan dat gelet de goede ervaringen met de rolverdeling tussen de voorzitter en de heer Brok als technisch voorzitter en gespreksleider tijdens de Algemene Ledenvergadering van 8 juni 2011 te Ulft, de heer Brok bereid gevonden is tijdens deze algemene ledenvergadering opnieuw deze rol te vervullen. De voorzitter geeft hierop het woord aan de heer Brok. De heer Brok dankt de voorzitter voor de hartelijke en bemoedigende woorden aan zijn adres. Alvorens begonnen wordt aan de behandeling van de inhoudelijke agendapunten van de ALV wordt er ruimte gemaakt voor een initiatief van de provinciale afdelingen van de VNG. De heer Brok nodigt de voorzitters van de provinciale afdelingen van de VNG uit om plaats te nemen op het podium. De heer De Jonge, voorzitter van de VNG-afdeling Flevoland, tevens

21 - 4 - burgemeester van Dronten, onthult vergezeld van een korte toespraak een kunstwerk dat de afdelingen schenken aan de jubilerende VNG. De heer Brok dankt namens het bestuur de afdelingen hartelijk voor het cadeau en vervolgt het inhoudelijke deel van de ALV. S temprocedure Bij de stemming over de notulen van de buitengewone ledenvergadering van 8 juni 2011, de jaarstukken VNG over 2011 en de benoeming van de commissie tot het nazien van de notulen van de algemene ledenvergadering van 6 juni 2012 wordt bij handopsteken gestemd. Bij de stemming over de wijziging van het Huishoudelijk Reglement met betrekking tot de openbaarheid van stemmingen op de ALV, de Lokale Agenda 2013, het voorstel VNG en KING Samen sterk voor krachtige gemeenten en het contributievoorstel wordt conform artikel 11 van de Statuten electronisch gestemd. Ten behoeve van de agendapunten waarbij een gewogen, elektronische stemming plaatsvindt, wordt volgens de traditie een proefstemming gehouden, deze keer geheel in het thema van het honderdjarig bestaan van de Vereniging. Aan de Algemene Ledenvergadering van de VNG wordt de volgende stelling voorgelegd: In de beginjaren van onze Vereniging begaf de VNG zich op terreinen als de centrale inkoop van levensmiddelen, waaronder vis, en goederen. Een aantal handelsactiviteiten die door de VNG werd opgezet was wel erg opvallend. Welke bijzondere handelsactiviteiten werden toen door de VNG opgezet? 1 Handel in rijst en in schoenen 2 Handel in aardappelen en in brandhout De heer Brok concludeert na stemming dat de stemverhouding als volgt is: - antwoord 1: 15,8 % - antwoord 2: 84,2 % De heer Brok stelt hiermee vast dat een minderheid van de aanwezige leden het juiste antwoord heeft gekozen.

22 - 5 - AGENDAPUNT 2 Benoeming van de commissie tot het nazien van de notulen van de algemene ledenvergadering van 6 juni 2012 Het bestuur stelt voor te benoemen tot leden van deze commissie: 1 De heer Van Vuuren, raadslid in de gemeente Soest 2 Mevrouw Koopmanschap, burgemeester van Diemen 3 De heer Prinsen, wethouder van Veldhoven De voorzitter stelt vast dat de leden hiermee instemmen. Om toe te zien op een juist verloop van de stemmingen is een commissie van stemopneming aangewezen. De heer Van Erk, burgemeester van Bergambacht, is bereid gevonden voor deze vergadering het voorzitterschap van de stemcommissie op zich te nemen. AGENDAPUNT 3 Wijziging Huishoudelijk Reglement: openbaarheid stemmingen ALV In de ALV van 8 juni 2011 riep de raad van de gemeente Rotterdam de ledenvergadering in een motie op om de uitgebrachte stemmen over het toen voorliggende Bestuursakkoord openbaar te maken. Thans ligt een voorstel voor dat openbaarmaking van stemmingen mogelijk maakt. Hiermee worden de leden in de gelegenheid gesteld om zich in de ALV uit te spreken over dit vraagstuk en zelf een afweging maken tussen de mogelijke voor- en nadelen van openbaarmaking van stemmingen. Het voorstel tot wijziging van het Huishoudelijk Reglement leidt ertoe dat bij schriftelijke of elektronische stemmingen over zaken het stemgedrag per lid openbaar wordt gemaakt. Openbaarmaking vindt plaats op Over dit agendapunt wordt electronisch gestemd. De heer Brok geeft aan mevrouw Belhaj, raadslid van de gemeente Rotterdam, een nadere toelichting wilt geven op het voorstel. Zij heeft in de vorige ALV ook de desbetreffende motie van de raad toegelicht.

23 - 6 - Mevrouw Belhaj geeft aan het bestuur zeer erkentelijk te zijn met het voorliggende voorstel en roept de leden op met het voorstel in te stemmen. De heer Brok brengt het bestuursvoorstel in stemming. De heer Brok stelt vast de leden instemmen met het bestuursvoorstel, waarbij de stemverhouding als volgt is: - voor: 90,5% - tegen: 9,5% AGENDAPUNT 4 Vaststelling notulen van de algemene vergadering van 8 juni 2011 De commissie tot het nazien van de notulen van de Algemene Ledenvergadering van 8 juni 2011 bestaat uit: 1 De heer De Wit, wethouder van de gemeente Leiden 2 De heer Van Eck, raadslid in de gemeente Hulst 3 Mevrouw Pijnenburg-Adriaensen, burgemeester van de gemeente Heerde De commissieleden hebben verklaard dat de notulen een getrouw beeld geven van hetgeen tijdens de algemene vergadering is besproken en besloten. Het bestuur stelt voor de notulen goed te keuren. De voorzitter stelt vast dat de leden hier bij acclamatie mee instemmen en geeft het woord aan de voorzitter ten behoeve van agendapunt 5. AGENDAPUNT 5 Mededelingen Per 1 januari 2012 telde Nederland 415 gemeenten, in 2011 bedroeg dit aantal 418. De volgende herindelingen hebben op 1 januari 2012 plaatsgevonden: Noord-Holland

24 - 7 - De gemeenten Wieringen, Wieringermeer, Anna Paulowna en Niedorp zijn samengevoegd tot de gemeente Hollands Kroon. Per 1 januari 2012 telt de Vereniging 20 gewesten, in 2011 bedroeg dit aantal 21.

25 - 8 - BUITENGEWONE ALV 12 OKTOBER 2012 De voorzitter geeft aan dat het bestuur heeft besloten om op vrijdag 12 oktober 2012 een Buitengewone ALV te houden. In deze ledenvergadering wil het bestuur in ieder geval met de leden spreken over: - de Lokale Agenda 2013; - de toekomstige opzet van het Jaarcongres van de VNG; - de actuele stand van zaken rond de kabinetsformatie. De voorzitter geef een korte toelichting op de laatstgenoemde onderwerpen. Toekomst opzet VNG-jaarcongressen De voorzitter merkt op dat het de leden niet ontgaan zal zijn dat in de afgelopen periode de nodige ophef is ontstaan rond de kosten van het VNG-jubileumcongres. Dit is voor het bestuur reden geweest om een verkennende commissie in te stellen die voor de komende VNG-jaarcongressen, met name die in 2013 en 2014, verschillende mogelijke congresmodellen en de daarbij behorende financiële consequenties in kaart brengt. Zij zal dit doen met nauwe betrokkenheid van de leden. De volgende personen maken deel uit van de commissie: - de bestuursleden Dannenberg, Buijtels en Brok; - de waarnemend burgemeester van Naarden, mevrouw Sylvester; - de burgemeester van Goirle, mevrouw Rijsdorp. Tijdens de komende Buitengewone ALV zal de commissie haar bevindingen en aanbevelingen presenteren. De voorzitter geeft het woord aan de heer Brok. De heer Brok meldt dat de gemeente Peel en Maas een motie heeft ingediend inzake de toekomst van het VNG-jaarcongres, welke luidt: De raad van de gemeente Peel en Maas in vergadering bijeen op d.d. 17 april 2012 Overwegende: - Dat de VNG in de loop van de afgelopen 100 jaar een belangrijke spreker is geworden in het landelijk bestuur; - Dat de VNG heeft bewezen de afgelopen 100 jaar een goede belangbehartiger te zijn voor de lokale overheid en heeft bijgedragen aan de deskundigheidsbevordering binnen de lokale overheid; - Dat de VNG een organisatie is van en voor de lokale overheden in Nederland; - Dat de VNG een positief imago heeft;

26 Dat het imago van de VNG dreigt te worden beschadigd doordat de afgelopen maanden in de media veel aandacht is besteed aan de kosten die zijn verbonden aan het feest ter gelegenheid van de 100 e verjaardag van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten op 5 en 6 juni, dat wordt gecombineerd met het jaarlijks VNG congres; - Dat alle gemeenten in Nederland voor het komende jaren worden geconfronteerd met ingrijpende bezuinigingen; - Dat zelfs de meest kwetsbare groepen in onze samenleving de broekriem stevig moeten aanhalen; - Dat ook de positie van ambtenaren onzeker zal worden, gezien de berichten over het afvloeien van medewerkers in onder andere de grote gemeenten; - Dat de VNG in zijn rol als onderhandelaar met het Rijk over deze bezuinigingen zijn positie richting lokale overheden en landelijk mogelijk verzwakt; Roept het bestuur van Peel en Maas (raad en college tezamen) op: - De VNG via deze motie tijdens de ledenvergadering te verzoeken het jaarlijks congres voor 2013 op een creatieve en moderne wijze vorm te geven die past bij het klimaat van bezuinigen. - Deze (gezamenlijke motie van de raad) in de ledenvergadering van VNG in te brengen in de Algemene Vergadering op 6 juni 2012 En gaat over tot de orde van de dag De heer Brok geeft aan dat het bestuur van mening is dat met de instelling van de commissie gehoor wordt gegeven aan deze motie. Het bestuur heeft daarom besloten de motie over te nemen. Mevrouw Valckx, raadslid in Peel en Maas, licht de motie toe en geeft aan dat de VNG als bemiddelaar en als belangenbehartiger in heel Nederland goed met de centen moet omgaan en roept de VNG op hier creatief mee om te gaan. In aanvulling op het voorstel van het bestuur doet ze de suggestie aan de desbetreffende commissie ook raadsleden toe te voegen. De voorzitter geeft aan er een voorstel volgt om één of meer raadsleden zitting te laten nemen in de commissie. De heer Brok concludeert hiermee dat de motie is overgenomen en geeft het woord aan de voorzitter. Inzet VNG richting de kabinetsformatie De voorzitter geeft aan dat het de leden niet ontgaan zal zijn dat de landelijke politiek zich na de val van het kabinet opmaakt voor de komende verkiezingen en de daaropvolgende kabinetsformatie. Vanzelfsprekend is de VNG reeds volop bezig om de visie en de belangen van de gemeenten naar voren te brengen. De programmacommissies van de politieke partijen hebben reeds een overzicht ontvangen van de wensen en behoeften van de gemeenten op een aantal prominente dossiers.

27 - 10- Daarnaast zijn de voorbereidingen gestart om samen met de leden te komen tot een gezamenlijke ambitie van de gemeenten voor de volgende kabinetsperiode. Daartoe heeft onlangs een eerste gedachtewisseling plaatsgevonden met een aantal prominenten van binnen en buiten het lokaal bestuur. Een weergave van de uitkomsten van deze gedachtewisseling zal als inspiratie gebruikt worden voor een aantal bijeenkomsten in het land. De provinciale afdelingen worden betrokken bij de voorbereiding van deze bijeenkomsten. Uiteindelijk zal het bestuur in zijn vergadering van 13 september de ambitie van de gemeenten vaststellen en deze onder de aandacht brengen van alle bij de formatie betrokken partijen. Tijdens de Buitengewone Algemene Ledenvergadering van 12 oktober spreekt het bestuur graag met de leden door over de actuele stand van zaken. De voorzitter concludeert dat de leden hiermee kunnen instemmen en meldt dat de heer Nobel, wethouder van de gemeente Haarlemmermeer, tevens lid van de beleidscommissie Financiën, zich als inspreker op dit agendapunt heeft aangemeld. De heer Nobel pleit ervoor de commissie Financiën te gebruiken in de voorbereidende fase om boven alle commissies mee te mogen spreken over de adviezen en alle inbreng die uit het land komt. Hij geeft aan dat het naar zijn mening met onderliggende dossiers goed gaat, maar waar de verbindingen tussen financiën en alle andere dossiers liggen het vaak misgaat. Hij roept daarom het bestuur op gebruik te maken van de kennis en kunde van de commissie Financiën. De voorzitter geeft aan toe te kunnen zeggen dat de commissie Financiën net als alle andere beleidscommissies betrokken worden bij de voorbereiding van de verschillende standpunten. Niet toegezegd kan worden dat de commissie Financiën het eindoordeel krijgt in deze en de overkoepelende commissie kan vormen. Desalniettemin kan de commissie zeker haar rol spelen als het gaat om de financiën. De heer Nobel merkt in zijn reactie op dat het hem er niet om gaat dat de commissie Financiën een overkoepelende rol gaat spelen, maar dat middels een zwaardere rol voor de financiën in deze voorkomen kan worden dat er zaken blijven liggen. De heer Brok concludeert dat middels de woorden van de voorzitter ook de commissie Financiën intensief betrokken wordt bij het proces en geeft het woord terug aan de voorzitter.

28 - 11- Verenigingszaken AGENDAPUNT 6 a. Jaarstukken VNG over 2011 De heer Brok meldt dat naar aanleiding van een eerder ingediende motie van de gemeente Purmerend inzake de beleggingsportefeuille van de VNG de gemeente betrokken blijft bij het beleid van de VNG in deze. De voorzitter geeft aan dat het Jaarverslag 2011 op 16 februari jongstleden door het bestuur is vastgesteld en ter kennisneming aan de leden wordt voorgelegd. Gelet op het groot aantal pagina s wordt het jaarverslag van de VNG niet in papieren vorm uitgebracht, maar digitaal ontsloten via de website Het bestuur legt de Jaarrekening 2011, bestaande uit het Financieel Jaarverslag 2011 en de Accountantsverklaring 2011, ter vaststelling aan de algemene vergadering voor. De voorzitter brengt de stukken bij acclamatie in stemming. De voorzitter concludeert dat de leden akkoord gaan met de voorgelegde stukken. b. Dechargeverlening Na de vaststelling van de jaarrekening 2011 wordt de algemene vergadering gevraagd het bestuur decharge te verlenen. De voorzitter stelt vast dat de leden hiermee instemmen en geeft het woord aan de heer Brok. AGENDAPUNT 7 Strategisch traject: Sterke VNG, krachtige gemeenten a. Lokale agenda 2013 Ter toelichting op de Lokale Agenda 2013 onderdeel van het strategisch traject Sterke VNG, krachtige gemeenten voert de heer Brok een kort gesprek met voorzitter Jorritsma en vicevoorzitter Lamers. De voorzitter meldt dat evenals bij soortgelijke trajecten het strategisch traject als doel heeft vernieuwingen door te voeren. Nadat de VNG in 2006 de grootte van het bestuur en commissies heeft teruggebracht, blijkt bij elke kandidaatstellingsprocedure voor de samenstelling van het bestuur en de beleidscommissies dat er honderden bestuurders (burgemeesters, wethouders, griffiers, raadsleden en gemeentesecretarissen) zich graag willen inzetten voor de VNG. Daarnaast wordt opgemerkt dat organisaties steeds meer kennis van elkaar benutten. De VNG wil zich ook op

29 - 12- dit spoor gaan bewegen en dus meer gebruik gaan maken van de kennis van de leden. Daarnaast zullen de gemeenten de komende tijden financieel een stap terug moeten zetten, waardoor nog efficiënter zal moeten worden (samen)gewerkt en gebruik moet worden gemaakt van elkaars kennis. Dit is een uitdaging die het bestuur van de VNG graag aangaat voor de leden. De heer Lamers licht toe hoe dit traject vorm zal gaan krijgen. De rode draad is dat de VNG zich nog meer dan in het verleden ledengericht gaat oriënteren en meer naar de leden gaat luisteren om de Strategische Agenda verder te bepalen. Een ledenraadpleging heeft hiervoor reeds plaatsgevonden en een meningpeiling vindt later tijdens deze vergadering plaats over op welke prioriteiten de VNG in 2013 zich extra gaat inzetten en focussen. Een ander punt is dat de organisatie en daarmee de dienstverlening van de VNG flexibeler wordt georganiseerd. De VNG zal niet meer het bolwerk zijn waar alle kennis op de Willemshof in Den Haag zit. De kennis zit bij de leden en hun medewerkers. De organisatie van de VNG wordt daarom zo aangepast dat die kennis opgehaald kan worden. Hiervoor wordt in de begroting ruimte gemaakt voor de inhuur en detachering van gemeentelijke medewerkers voor het uitvoeren van specifieke projecten bij de VNG. Omgekeerd wil de VNG haar medewerkers meer dan nu het geval is detacheren bij gemeenten. De onderlinge inwisselbaarheid en flexibiliteit is dus essentieel. Tevens wordt er een denktank opgezet dat zorgt dat binnen de VNG ook naar de langere termijn van het openbaar bestuur wordt gekeken. Wat moet de VNG over twee of drie jaar aan producten of belangenbehartiging organiseren? Daarmee wordt voorkomen dat niet alleen de waan van de dag wordt bediend, maar ook de lange termijn in de gaten wordt gehouden. Het zorgt ervoor dat de VNG meer herkenbaar wordt voor haar leden en daar gaat het uiteindelijk om. De VNG wordt meer een netwerkorganisatie, een makelaar in plaats van een leverancier van kennis en expertise. De heer Brok dankt de voorzitter en de vice-voorzitter voor hun toelichting en licht de verdere behandeling van het agendapunt toe. Vanaf 2013 werkt de VNG volgens een Lokale Agenda met maximaal vijf thema s die voor gemeenten prioriteit hebben. Hierbij bepalen de leden welke onderwerpen op de Lokale Agenda komen te staan en waarmee de VNG vervolgens krachtig en zichtbaar aan de slag gaat. In maart en april hebben de leden kunnen aangeven welke onderwerpen volgens hen op de Lokale Agenda thuishoren. Zo n 150 gemeenten, gemeentelijke groepen en verbanden, colleges, individuele bestuurders en raadsleden hebben onderwerpen aangedragen die volgens hen belangrijk zijn in Bij alle aangeleverde thema s is gekeken welke toegevoegde waarde de VNG kan leveren. De tien meest genoemde onderwerpen waarbij de VNG een belangrijke rol kan spelen, zijn:

30 Decentralisatie Werken naar Vermogen 2. Decentralisatie AWBZ 3. Decentralisatie Jeugdzorg 4. Veranderde verhoudingen tussen gemeenten en burgers 5. Financiële Agenda 6. Demografische Ontwikkelingen: krimp en vergrijzing 7. Slim Samenwerken 8. Woningmarkt 9. Lokale Veiligheid 10. Nieuw Omgevingsrecht. Een electronische ledenpeiling volgt waarmee de aanwezige leden uit deze tien thema s maximaal vijf onderwerpen kunnen selecteren voor de Lokale Agenda van Op basis van deze peiling en een aantal bijeenkomsten in het land zal het bestuur tijdens de Buitengewone Algemene Ledenvergadering van 12 oktober 2012 een voorstel voor de Lokale Agenda 2013 aan de leden doen. De heer Brok brengt de tien onderwerpen in stemming en stelt de volgende stemverdeling vast. 1. Decentralisatie Werken naar Vermogen: 17,1% 2. Decentralisatie AWBZ: 13,9% 3. Decentralisatie Jeugdzorg: 15,6% 4. Veranderde verhoudingen tussen gemeenten en burgers: 8% 5. Financiële Agenda: 12,2% 6. Demografische Ontwikkelingen: krimp en vergrijzing: 6,8% 7. Slim Samenwerken: 8,4% 8. Woningmarkt: 8,3% 9. Lokale Veiligheid: 6% 10. Nieuw Omgevingsrecht: 3,7% De heer Brok geeft aan dat deze uitslag wordt meegenomen door het bestuur in zijn verdiepingsslag en terugkomt tijdens de Buitengewone Algemene Ledenvergadering van 12 oktober a.s. Hij geeft het woord aan de voorzitter. b. Voorstel VNG en KING op basis van de evaluatie KING: Samen sterk voor krachtige gemeenten

31 - 14- De ALV heeft op 10 juni 2009 besloten tot de oprichting van het Kwaliteitsinstituut Nederlandse Gemeenten (KING). Bij dit besluit heeft de ALV tevens besloten dat na drie jaar een formele evaluatie dient te worden uitgevoerd. Aan deze besluitvorming is met de voorgelegde nota, inclusief bijlage, invulling gegeven. De evaluatie is uitgevoerd door een onafhankelijk bureau, dat niet bij de oprichting van KING betrokken is geweest, namelijk Berenschot. In het kader van de evaluatie is ook een onderzoek onder de leden gedaan. Het evaluatieproces is begeleid door enkele leden van het bestuur en de Raad van Toezicht van KING. Gezien de resultaten van de evaluatie KING en de behoefte om de uitvoeringskracht van gemeenten op gebundelde wijze te versterken wordt de leden voorgesteld in te stemmen met de voorstellen zoals verwoord in het stuk Evaluatie KING: Samen sterk voor krachtige gemeenten. De voorzitter brengt het voorstel electronisch in stemming. De voorzitter stelt vast de leden instemmen met het voorstel, waarbij de stemverhouding als volgt is: - voor: 98,3% - tegen: 1,7% AGENDAPUNT 8 Invulling vacatures in bestuur en beleidscommissies De leden wordt gevraagd om in te stemmen met de benoeming van alle kandidaten op de voordracht van de adviescommissie. Hiervoor zijn door de leden geen tegenkandidaten gesteld. Gelet hierop zal in één enkele stemming besluitvorming plaatsvinden over alle kandidaten op de enkelvoudige voordracht van de adviescommissie. De heer Brok dankt de heer Rombouts als voorzitter van de adviescommissie voor de inspanningen van de adviescommissie om tot een afgewogen advies te komen en stelt voor het voorstel per acclamatie in stemming te brengen. De heer Brok concludeert dat de leden hiermee instemmen en daarmee het voorstel accorderen. AGENDAPUNT 9 Vaststelling contributie 2013

32 - 15- De heer Brok geeft voor een korte toelichting op het contributievoorstel het woord aan de penningmeester van de Vereniging, de heer Buddenberg. De heer Buddenberg geeft aan dat de systematiek van het contributievoorstel conform het eerdere amendement Den Haag is (jaarlijkse ontwikkeling contributie gekoppeld aan ontwikkeling accres gemeentefonds, minus 2%). De Contributie bestaat uit drie modules: A) koppeling met accres, minus 2% B) verrekening in verband met gemeentelijke herindeling C) incidentele intensiveringen of extensiveringen De contributie 2013 bedraagt: A) accres is nog onbekend (meicirculaire nog niet is verschenen) B) correctie van 0,03% in verband met afname aantal gemeenten C) er zijn geen incidentele intensiveringen of extensiveringen. Het bestuur stelt de leden voor in te stemmen met het contributievoorstel waarbij sprake is van de volgende wijzigingen: Modules Contributievoorstel Wijziging contributie (%) Module A Koppeling nominaal accres 0,86% Module A - Korting van 2% op de contributie -/- 2,0% Module B Gemeentelijke herindelingen 0,03% Module C Beleidsintensiveringen - Totale contributiewijziging - /- 1,11% De heer Brok stelt vast dat na electronische stemming de leden instemmen met het contributievoorstel, waarbij de stemverhouding als volgt is: - voor: 98,1% - tegen: 1,9% Overige zaken 10. Rondvraag / WVTTK

33 - 16- De heer Brok geeft aan dat een aantal moties zijn binnengekomen, te weten: - Gemeente Gulpen-Wittem inzake verpakkingen - Gewest Gooi en Vechtstreek inzake verpakkingen - Gemeente Woerden inzake herstructurering en uitvoeringskosten WWB - Gemeente Zaanstad en anderen inzake decentralisatie AWBZ - Gemeente Gemert-Bakel inzake gemeentelijke beleidsvrijheid bij decentralisatie van taken - Gemeente Gouda inzake herstructeringsfaciliteit en huishoudeninkomenstoets Moties inzake inzameling verpakkingen Gulpen-Wittem, Gooi en Vechstreek De heer Brok geeft aan dat de gemeente Gulpen-Wittem haar motie heeft aangehouden en daarmee niet ter vergadering wordt behandeld. De heer Brok geeft de woordvoerder van de Gooi en Vechtstreek in deze, de heer Van der Hoeven (wethouder van Weesp), het woord voor een toelichting op de motie. De heer Van der Hoeven geeft aan dat vorig jaar een motie over verpakkingen met overweldigende meerderheid is aangenomen. Dit geeft volgens hem aan hoe belangrijk gemeenten dit onderwerp vinden. De ondertekenaars van de motie hebben gemeend opnieuw een motie te moeten indienen naar aanleiding van en in lijn met diezelfde motie van vorig jaar gezien de ontwikkelingen op dit dossier. Met name aan een kostendekkende vergoeding vanuit het bedrijfsleven hechten de indieners veel waarde, waarbij sprake is van producentenverantwoordelijkheid voor alle verpakkingen en dat er gekeken wordt naar een goed en duurzaam alternatief voor statiegeld. Met de motie willen de indieners een krachtig signaal afgeven naar alle gemeenten toe, maar ook naar het bestuur om de elementen zoals die verwoord zijn in de motie nadrukkelijk mee te nemen en te betrekken in de onderhandelingen met de staatssecretaris en het bedrijfsleven. De motie luidt als volgt: Het VNG congres, in vergadering bijeen op 6 juni 2012, Stelt vast Dat het VNG congres op 8 juni 2011 een motie heeft aangenomen die vraagt om een optimale invulling van producentenverantwoordelijkheid door: 1. Het uitbreiden van het bestaande, goed functionerende statiegeldsysteem voor retourname van verpakkingen; 2. Het bedrijfsleven zich te laten committeren om voor het inzamelen van het resterende verpakkingsafval ondersteuning te bieden in de vorm van een: - Volledige vergoeding voor de inzameling van verpakkingsafval afkomstig uit huishoudens; - Substantiële, reële bijdrage voor de verwijdering van verpakkingsafval afkomstig uit de openbare ruimte; Dat staatssecretaris Atsma een onderhandelakkoord verpakkingen heeft gepresenteerd;

34 - 17- Dat het bestuur van de VNG afstand heeft genomen van dit akkoord vanwege de daarin vervatte beëindiging van het statiegeldsysteem; Dat hiermee het volledige akkoord opnieuw ter discussie staat, en de VNG haar inzet voor een nieuw akkoord moet bepalen; Overweegt Dat voor het behalen van de doelstellingen uit het Landelijk Afvalbeheerplan, die geoperationaliseerd zijn in de Afvalbrief van de Staatssecretaris, een trendbreuk in de inzameling van herbruikbare deelstromen inclusief verpakkingen noodzakelijk is, waarvoor alle partijen zich moeten inzetten; Dat de uitvoering van producentenverantwoordelijkheid voor verpakkingen thans slechts ten dele wordt ingevuld, waardoor het potentieel van het hergebruik van verpakkingen niet ten volle wordt benut; Dat gemeenten hierdoor de lasten van de inzameling en verwijdering van een deel van de verpakkingen voor hun rekening moeten nemen; Dat de inzameling en recycling van PET-flessen via het statiegeldsysteem, ondanks het relatief beperkte volume, voor een zeer belangrijk deel (een derde) bijdraagt aan het positieve milieuresultaat van de inzameling van verpakkingen; Een nieuw akkoord moet leiden tot verlaging van de lokale lastendruk voor het beheer van verpakkingen afkomstig van huishoudens en uit de openbare ruimte en niet mag leiden tot aantasting van reeds behaalde milieuprestaties; Spreekt uit: Dat in een onderhandelakkoord voor verpakkingen optimaal invulling moet worden gegeven aan de producentenverantwoordelijkheid door: 1. Het bedrijfsleven zich te laten committeren om verantwoordelijkheid te nemen voor alle verpakkingen van huishoudens door hiervoor in overleg met gemeenten een adequaat inzamelsysteem in te richten; 2. Een kostendekkende vergoeding overeen te komen voor de inzameling en verwerking van alle verpakkingsafval van huishoudens, inclusief de verpakkingen die ongescheiden in het restafval terecht komen en die uit de openbare ruimte verwijderd worden; 3. Een eventueel alternatief voor het statiegeldsysteem voor grote en kleine PET-flessen alleen bespreekbaar te maken wanneer dit zowel kwalitatief als kwantitatief minstens gelijkwaardig presteert als het bestaande statiegeldsysteem, waardoor de reeds behaalde milieuprestatie voor dit onderdeel behouden blijft; En verzoekt het bestuur bovenstaande punten onderdeel te laten zijn van de onderhandelingen over een nieuw akkoord over de inzameling en recycling van verpakkingen; En gaat over tot de orde van de dag. De heer Brok stelt vast dat er zich een aantal insprekers heeft aangemeld voor deze motie. Mevrouw Visser, wethouder te Groningen, geeft aan zich te willen aansluiten bij de motie van de Gooi & Vechtstreek. Het verpakkingsafvalprobleem wat vaak tot zwerfafval leidt neemt alleen maar toe en zorgt voor vervuiling, verloedering maar ook kostenposten voor de gemeenten en grote ergernis bij burgers. Het statiegeldsysteem is hiervoor een beproefde oplossing gebleken. Ze geeft

35 - 18- aan het overweldigend te vinden hoe vorig jaar een heel grote meerderheid de motie aannam voor uitbreiding van het statiegeldsysteem, maar dat we nu verre van die realiteit zijn uitgekomen. Ze sluit zich daarom ook aan bij de oproep in de motie om niet akkoord te gaan met een alternatief voor het statiegeld dat niet minstens zo goed is of beter. Mevrouw Diks, wethouder te Leeuwarden, roept het congres op deze motie aan te houden en er niet over te stemmen. Ze vreest dat als de motie wordt aangenomen of wordt verworpen de onderhandelingspositie van de VNG op dit dossier wordt verzwakt. Ze wil graag dat in de zomer het gesprek wordt gevoerd over verdergaande verduurzaming van verpakkingsafval en dat na de zomer een besluit hierover wordt genomen. De heer Willems, wethouder te Breda en lid van de commissie Milieu & Mobiliteit, geeft aan dat het hem is opgevallen dat er sprake is van een heel breed pakket waarover met het bedrijfsleven en het kabinet wordt onderhandeld. De onderhandelingen hebben geleid tot een zekere toenadering van alle partijen. Momenteel zitten de deelnemende partijen in de afronding van het onderhandelingstraject. Zijn inziens zal de motie dit proces frustreren, waarbij komt dat er de toezegging ligt van het bestuur dat over het eindresultaat welke nu bijna binnen handbereik ligt een uitgebreide consultatie van alle leden zal plaatsvinden. In de Buitengewone Algemene Ledenvergadering van 12 oktober ligt dan de uiteindelijke stemming over het resultaat voor. Hij vreest dat indien de motie wordt aangenomen, er op 1 januari 2013 geen akkoord ligt. Hij vraagt de leden daarom het proces de ruimte geven en de komende maanden naar het resultaat te kijken om te bepalen of de claims zoals verwoord in de voorliggende motie en die van vorig jaar op een verantwoorde manier verwerkt zijn. De heer Lamers geeft namens het bestuur aan dat de motie van Gooi en Vechtstreek zoals deze vorig jaar hierover was ingediend een oproep was aan het bestuur om bij de toen nog aanstaande onderhandelingen een bepaalde inzet te plegen. Tegenover de huidige motie staat het bestuur wat kritischer. Aan het eind van het jaar loopt de huidige raamovereenkomst af, wat betekent dat er een nieuwe inzamelingsvergoeding voor papier, glas en kunststof moet worden afgesproken. Een delegatie van de VNG is een uitgebreid onderhandelingstraject ingegaan welke een onderhandelingsakkoord opgeleverd. Het bestuur is van mening dat het op zichzelf een heel goed akkoord is. In het akkoord worden de vergoedingen voor papier, glas en plastic vanaf 1 januari 2013 op een adequate en voor gemeenten goede manier geregeld. Een uitzondering in het onderhandelingsakkoord is dat de staatssecretaris in principe met het bedrijfsleven afspraken heeft gemaakt over het afschaffen van het statiegeld op kunststof. Het bestuur van de VNG heeft aangegeven dat dit een stap te ver gaat voor zowel het bestuur als naar alle waarschijnlijkheid ook de leden. Dit is de reden dat het bestuur het akkoord nog niet heeft voorgelegd aan de leden middels een ledenraadpleging. Het bestuur wil voorkomen dat dit ene element het hele akkoord zou kunnen blokkeren. Dit leidt wel tot een dilemma, omdat de staatssecretaris en het bedrijfsleven verwachten dat de VNG een besluit neemt over het onderhandelingsakkoord. De heer Lamers geeft aan dat de discussie over het al dan niet afschaffen van het statiegeld niet aan de VNG is, maar aan de Tweede Kamer. Die beslissing is feitelijk al genomen, omdat de kamer in principe heeft ingestemd met de afschaffing. Een kamermotie hierbij is wel aangenomen die de

36 - 19- staatssecretaris oproept de gemeenten en het bedrijfsleven te laten kijken hoe een nieuw systeem hieraan invulling kan geven welke aan dezelfde duurzaamheidsdoelstellingen moet kunnen voldoen als het huidige statiegeldsysteem. Hier wringt de schoen omdat het bedrijfsleven en het ministerie van mening zijn dat de hiervoor benodigde kennis in huis is en het bestuur van mening is dat die kennis onvoldoende bekend en vertrouwd is bij gemeenten. Het bestuur heeft daarom besloten gedurende de zomer een commissie van externen en deskundigen een quickscan te doen uitvoeren naar welke systemen er op de markt zijn en ingezet kunnen worden om extra innovatie en duurzaamheid te kunnen realiseren. Aan de hand hiervan wil het bestuur in september in vier regionale bijeenkomsten het debat met de leden hierover aangaan en laten zien wat het alternatief is. Aansluitend kan er dan een definitief besluit over het convenant genomen worden. Met de staatssecretaris is overeengekomen dat de VNG tijd krijgt voor een verdiepingsslag. Dit helpt de staatssecretaris tevens om uitvoering te geven aan de kamermotie. Gezien deze positieve ontwikkelingen zou de motie van de Gooi en Vechtstreek dit proces voor de voeten kunnen lopen. Het voorstel van het bestuur is daarom om de motie aan te houden tot aan de Buitengewone Algemene Ledenvergadering van 12 oktober. Wordt de motie gehandhaafd, dan ontraadt het bestuur de motie. Tevens merkt hij op dat de voorliggende motie tekstueel verder gaat dan de motie van vorig jaar. Zo wil de motie de producentenverantwoordelijkheid van het bedrijfsleven verbreden, waaronder voor het zwerfafval. De heer Van der Hoeven vraagt de heer Lamers expliciet te maken dat het bestuur stil wil staan bij de gevoelens van veel gemeenten welke in de motie verwoord zijn. Hij ziet graag dat in de onderhandelingen deze gevoelens worden meegenomen en hierover wordt teruggekoppeld. Mevrouw Visser geeft aan dat ze het bestuur niet voor de voeten wil lopen, maar zich wel heel goed door het bestuur vertegenwoordigd wil voelen op dit onderwerp in de onderhandelingsdelegatie. Op dit moment is dat volgens haar niet goed aan de orde, omdat op de vorige ledenvergadering met zo n grote meerderheid geconcludeerd werd dat een uitbreiding van het statiegeldsysteem nodig was. De gemeenten zitten met de brokken als er nu geen goede oplossing hiervoor komt. Ze hoopt dan ook dat het VNG-bestuur zich aangespoord voelt om nooit akkoord te gaan met een alternatief wat niet minstens zo goed of beter is dan statiegeld. Mevrouw Diks voegt hieraan toe dat haar inziens statiegeld op zichzelf een heel goed middel is. Dit is de hele crux van de discussie, aangezien statiegeld slechts een middel is. Doel is een verlaging van de druk op het milieu en een verhoogd hergebruikpercentage. Over afschaffen van het statiegeld kan worden nagedacht, mits er iets veel mooiers voor in de plaats komt. Deze zomer dient daarom gebruikt te worden om nader te onderzoeken of dit mogelijk is, het bedrijfsleven aan haalbare en concrete doelen kunnen worden gesteld en hoe de gemeenten goed geïnformeerd kunnen worden op de Buitengewone Algemene Ledenvergadering van 12 oktober 2012 om een besluit hierover te kunnen nemen.

37 - 20- De heer Willems merkt in aanvulling hierop op dat net als de meerderheid van vorig jaar ook zijn gemeente nog volledig achter de motie van vorig jaar staat. De voorliggende motie nuanceert de motie van vorig jaar op een aantal punten waarvan hij de consequenties zonder discussie niet kan overzien. Zijn inziens zou het zonde zijn als er nu tegengestemd wordt terwijl momenteel de finesses van het akkoord nog niet te overzien zijn. Hij steunt daarom het voorstel om de motie nu niet in stemming te brengen. De heer Lamers geeft aan dat het bestuur en de commissie Milieu en Mobiliteit die hierin als klankbordgroep hebben gefungeerd opereren in de geest van de motie van vorig jaar. Echter, de werkelijkheid is intussen veranderd. De politiek heeft in principe besloten (met een aantal ontbindende voorwaarden) het statiegeld af te schaffen. Hiermee is de heer Lamers het eens met mevrouw Diks dat statiegeld geen doel is, maar een middel. In de onderhandelingen, ook met de staatssecretaris, is daarom duidelijk gemaakt dat er duurzaamheidsdoelstellingen, innovatieeffecten en scheidingsresultaten dienen te worden geboekt. Als daar systemen voor in de plaats kunnen komen is voor het bestuur het statiegeld niet heilig. Het is jammer dat op het Binnenhof de keuze is gemaakt voor afschaffing van het statiegeld, maar nu is het zaak dat er minstens een systeem met minstens dezelfde kwaliteit of beter geleverd kan worden. De motie die nu op tafel ligt gaat in die zin verder en verbreedt het domein van de discussie wat zijn inziens onwenselijk is. Daarom wordt het op prijs gesteld als de motie wordt aangehouden of ingetrokken met het oog op het verwachte resultaat van de zomerdiscussie met de commissie van deskundigen, waarmee er voor de leden zekerheid komt dat er voldoende en goede alternatieven beschikbaar zijn. De heer Brok concludeert dat de insprekers hiermee instemmen en dat de motie niet in stemming wordt gebracht. Hij dankt de insprekers voor hun inbreng en de heer Lamers voor zijn nadere toelichting. Motie Gouda inzake Herstructureringsfaciliteit en huishoudinkomenstoets De heer Brok stelt de motie van de gemeente Gouda aan de orde, welke luidt: Betreft motie SZW: Herstructureringsfaciliteit en huishoudinkomenstoets. Het VNG congres, in vergadering bijeen op de ledenvergadering van 6 juni 2012 te Den Haag Stelt vast 1. Dat de fracties van VVD, CDA, D66, GroenLinks en ChristenUnie in het lenteakkoord hebben vastgelegd dat de Wet Werken naar Vermogen (Wwnv) geen doorgang vindt; 2. Dat de herstructureringsfaciliteit als gevolg daarvan is ingetrokken hoewel het ministerie van SZW eerder heeft aangegeven dat er geen rechtstreekse relatie is tussen de Wwnv en de herstructureringsfaciliteit, wat ook blijkt uit het feit dat de indieningsdatum voor de behandeling van de Wwnv lag;

38 Dat gemeenten nu reeds aanzienlijke kosten hebben gemaakt voor de herstructurering van de SW-sector waarvoor zij in tegenstelling tot eerdere toezeggingen geen middelen van het Rijk ontvangen, terwijl door het kabinet is gestimuleerd per 2011 al uitgaven te doen op basis van het toegezegde budget van 400 miljoen; 4. Dat gemeenten voor de implementatie en het terugdraaien van de huishoudinkomenstoets uitvoeringskosten maken die niet worden gecompenseerd; Overwegende, 1. Dat de gemeenten als eerste overheid door het Rijk in staat moeten worden gesteld om de uitvoering van de Sociale Wetgeving op een verantwoorde wijze vorm te geven; 2. Dat de herstructurering van de sociale werkvoorziening doorgang moet vinden omdat de huidige voorziening niet toekomstbestendig is en leidt tot forse tekorten bij gemeenten; 3. Dat helderheid over wettelijke en financiële kaders een absolute voorwaarde is die rol als eerste overheid waar te maken; 4. Dat gemeenten al volop bezig zijn met de herstructurering van de sociale werkvoorziening en dat die nu niet moet worden afgebroken; 5. Dat de gereserveerde 400 miljoen nu deels benut wordt om de korting voor de sociale werkvoorziening in 2013 ongedaan te maken terwijl geen duidelijkheid gegeven wordt over eventuele kortingen in de jaren daarna; 6. Dat voor de huishoudinkomenstoets gemeenten dubbele kosten hebben gemaakt, zowel voor een invoering onder tijdsdruk als voor een afschaffing slechts een aantal maanden later; Spreekt uit dat: 1. De 400 miljoen euro uit de herstructureringsfaciliteit beschikbaar blijft voor de herstructurering van de sociale werkvoorziening, 2. De invoeringskosten voor de huishoudinkomenstoets worden gecompenseerd evenals de kosten die gemoeid zijn met het terugdraaien hiervan. 3. Het bestuur bovenstaande nadrukkelijk onder de aandacht brengt bij het parlement en de staatssecretaris van SZW. En gaat over tot de orde van de dag. Mevrouw Oppatja van de gemeente Alphen aan den Rijn licht de motie toe, alvorens de motie van Woerden aan de orde wordt gesteld.

39 - 22- Ze geeft aan dat de motie van Woerden inhoudelijk over hetzelfde onderwerp gaat en dat die motie intussen een positief advies van het bestuur van de VNG heeft gekregen. Ze gaat er daarom vanuit dat die motie zonder meer wordt overgenomen en de vergadering zich erin kan vinden. De indieners vanuit Gouda en Alphen aan den Rijn zijn hier gelukkig mee en adviseren deze lijn te volgen. Ze concludeert daarmee dat de motie van Gouda en Alphen aan den Rijn niet meer nodig is. Motie Woerden inzake herstructurering en uitvoeringskosten WWB De heer Brok geeft aan dat het bestuur positief adviseert over de motie van Woerden en geeft mevrouw Ypma, wethouder te Woerden, de gelegenheid om de motie nader toe te lichten, welke luidt: Het VNG congres, in vergadering bijeen op op 6 juni 2012 te Den Haag, Stelt vast: - Dat de Wet Werken naar Vermogen (Wwnv) niet wordt ingevoerd in Dat de herstructureringsfaciliteit is ingetrokken, hoewel het ministerie van SWZ eerder heeft aangegeven dat er geen rechtstreekse relatie is tussen de Wwnv en de herstructureringsfaciliteit - Dat veel gemeenten nu reeds aanzienlijke kosten hebben gemaakt voor de herstructurering van de SW-sector waarvoor zij in tegenstelling tot eerdere toezeggingen geen middelen van het Rijk ontvangen - Dat gemeenten voor de kosten voor de invoering van de Wwb-huishoudtoets niet zijn gecompenseerd en evenmin worden gecompenseerd voor de uitvoeringskosten van het terugdraaien van de huishoudtoets Overweegt: - Dat herstructurering om de SW-sector toekomstbestendig te maken noodzakelijk is - Dat uitstel of zelfs afstel van deze herstructurering leidt tot kostbaar tijdverlies en grotere onzekerheid voor alle partijen - Er geen reden is de herstructureringsfaciliteit in te trekken - Dat het rijk op grond van artikel 2 van de financiële-verhoudingswet dient aan te geven hoe bij de overdracht van taken aan andere overheden deze gefinancierd moeten worden - Dat kwetsbare werknemers van SW-bedrijven in onzekerheid verkeren over hun baan - Dat ook uitkeringsgerechtigden extreme onzekerheid ervaren met betrekking tot hun inkomen Spreekt uit: - Dat de gemeenten als eerste overheid door het Rijk in staat moeten worden gesteld om de integrale uitvoering van de Sociale Wetgeving op een verantwoorde wijze vorm te geven (dus echt één regeling voor de onderkant van de arbeidsmarkt en daadwerkelijke

40 - 23- ontschotting van budgetten in plaats van voortzetten bestaande regelingen). Structureel voldoende financiële middelen is daarvoor een absolute voorwaarde - De herstructureringsfaciliteit alsnog beschikbaar dient te worden gesteld - De invoeringskosten voor de huishoudtoets worden gecompenseerd evenals de kosten die gemoeid zijn met het terugdraaien hiervan - De ingeboekte korting op het BUIG-budget wordt ingetrokken nu de besparing niet via de huishoudtoets gerealiseerd wordt Verzoekt het VNG-bestuur bovenstaande nadrukkelijk onder de aandacht te brengen van het ministerie van SZW. En gaat over tot de orde van de dag. Loes Ypma namens de gemeente Woerden Mevrouw Ypma geeft aan dat het VNG-congres vorig jaar een krachtig signaal heeft afgegeven over de decentralisaties en dat de gemeenten de schouders eronder willen zetten. Tevens is over de wet Werken naar Vermogen gezegd dat er daar structureel te weinig budget naartoe gaat. Ze geeft aan te hopen dat er met het controversieel verklaren van de wet Werken naar Vermogen er na de verkiezingen toch nog één regeling komt voor de brede onderkant van de arbeidsmarkt. Dan kan er echt worden ontschot en uitkeringen worden ingezet om mensen aan het werk te krijgen voor reïntegratie. Gehoopt wordt dat dit niet tot stilstand zal leiden. Gelukkig zijn er volgens haar prachtige initiatieven in Nederland met Sw-bedrijven die geherstructureerd worden. Hiermee dient men door te gaan, alsmede met het Herstructeringsfonds. Toegejuicht wordt dat de huishoudtoets wordt stopgezet. Ze pleit ervoor te zorgen dat de lokale initiatieven broedplaatsen blijven om mensen zinvol aan het werk te laten komen. De heer Brok dankt mevrouw Ypma voor haar toelichting op de motie en stelt vast dat de leden bij acclamatie met de motie instemmen. Gemeente Zaanstad en anderen inzake decentralisatie AWBZ De heer Brok stelt de motie van de gemeente Zaanstad aan de orde, welke luidt: Decentralisatie AWBZ-taken naar gemeenten Het VNG-congres in vergadering bijeen op 6 juni 2012 te Den Haag; Overwegende:

41 - 24- dat in het vijf partijen akkoord wordt aangekondigd dat de transitie van de begeleiding van AWBZ naar Wmo per 2013 niet meer doorgaat, en dat de vaste Commissie van VWS de decentralisatie op de lijst van controversiële onderwerpen heeft gezet, waarover op 5 juni gestemd wordt; dat er voor de decentralisatie breed draagvlak is en dat het zeer waarschijnlijk is dat de transitie op een later tijdstip dan 2013 toch door zal gaan; dat er 130 miljoen is gereserveerd voor de transitie van de begeleiding, waarvan 80 miljoen voor gemeenten en 50 miljoen voor landelijke transitie-activiteiten, aanbieders en cliëntenorganisaties; dat gemeenten met aanbieders en cliënten hard aan de slag zijn met de voorbereidingen op de decentralisatie naar de Wmo en dat door stopzetting van deze voorbereidingen reeds geboekte resultaten verloren zullen gaan waardoor gemeenten bij transitie op een later moment deels overnieuw moeten beginnen; dat de decentralisatie van WMO/AWBZ, die van jeugdzorg en die van werken/sociale werkvoorziening weliswaar separate trajecten zijn met een eigen institutionele omgeving, een eigen dynamiek in de wetgeving en een eigen tijdshorizon, maar dat ze elkaar raken daar waar het uiteindelijk om gaat, in de gemeenten en bij de burgers. Gemeen hebben ze ook de noodzaak van het garanderen van voldoende beleidsvrijheid en van voldoende ruimte voor gemeenten om de transitie naar een ander stelsel van wetten ook echt om te zetten in een transformatie van het sociale domein. spreekt als haar mening uit dat: het bestuur van de VNG bij het Rijk bepleit, dat - de voorbereidingen op de decentralisatie naar de Wmo door kunnen gaan en dat de daarvoor reeds bestemde middelen beschikbaar blijven; - er van uitgaande dat de decentralisatie door een nieuw kabinet weer in gang wordt gezet, die met die van de jeugdzorg en werk/sociale werkvoorziening als één geheel moet worden gezien, waardoor er feitelijk sprake is van één grote decentralisatie in het sociale domein naar gemeenten, en er binnen gemeenten sprake kan zijn van één transitie op het gehele sociale domein, vanuit één samenhangende visie; - gemeenten de ruimte krijgen om deze samenhangende visie onder realistische randvoorwaarden succesvol uit te kunnen voeren. En gaat over tot de orde van de dag. Zaanstad, Gouda, Dongeradeel, Arnhem, Huizen, Zwolle, Middelburg, Putten, Reemerswaal, Groningen en Veenendaal

42 - 25- De heer Brok geeft aan dat het bestuur van de VNG de motie steunt en constateert dat geen van de indieners van de motie wenst de motie nader toe te lichten. Hij stelt vast dat de leden bij acclamatie met de motie instemmen. Gemeente Gemert-Bakel inzake gemeentelijke beleidsvrijheid bij decentralisatie van taken De heer Brok stelt de motie van de gemeente Gemert-Bakel aan de orde, welke luidt: Het VNG congres in vergadering bijeen op 6 juni 2012 te Den Haag; Overwegende: dat het bestuur van onze vereniging ook na 100 jaar onverminderd ijvert voor een belangrijke plaats van de gemeenten binnen het openbaar bestuur; dat het VNG bestuur als het gaat om wet- en regelgeving de voorstellen van het rijk en wetgever hierop toetst en beoordeelt; dat deze belangrijke taak met als voorbeeld de meest recente ingrijpende decentralisatievoorstellen op het terrein van zorg en welzijn onder druk staat; dat niet alleen bij autonome bevoegdheden, maar ook in medebewind de inwoners van Nederland zijn gebaat bij een lokale overheid die in eigenstandigheid het lokale beleid kan bepalen en vormgeven; dat deze lijn ook in het verlengde ligt van het Europees Handvest in 1985 dat centrale overheden oproept lagere overheden vrijheid van handelen toe te staan bij aanpassen beleid aan lokale omstandigheden met hierbij voldoende eigen financiële middelen en ook terugkomt in de Code Interbestuurlijke Verhoudingen; spreekt als haar mening uit dat: het bestuur van de VNG de volledige steun heeft van haar achterban in het proces van versterking van de lokale autonomie in het overleg met het rijk en wetgever; de gemeenten als eerste overheid voldoende financiële middelen moeten krijgen maar ook beleidsmatig de vrijheid om de te decentraliseren taken van rijk naar gemeente lokaal vorm en inhoud te geven; hierin ook voor het rijk een bijzondere uitdaging ligt om de gemeenten de ruimte hiertoe te geven en dat de handschoen hiertoe recentelijk door minister Spies ook is opgenomen door gemeenten te vragen te melden wanneer dit niet het geval is of wanneer blijkt dat het rijk onvoldoende loslaat (Atriumlezing 15 maart 2012): het bestuur van de VNG voor haar inzet samen met het rijk om het Huis van Thorbecke aan te passen aan de huidige tijd waardering verdient;

43 - 26- felicitaties en complimenten aan het bestuur van de VNG op zijn plaats zijn op haar Algemeen Jaarcongres 2012, en uitstekend passen in dit jubileumjaar; En gaat over tot de orde van de dag. De heer Brok geeft aan dat het bestuur van de VNG de motie steunt en constateert dat de indiener van de motie wenst de motie niet nader toe te lichten. Hij stelt vast dat de leden bij acclamatie met de motie instemmen. Hiermee is de behandeling van de ingediende moties afgerond. Rondvraag De heer Brok stelt vast dat geen van de aanwezige leden verder gebruik wenst te maken van de rondvraag en geeft het woord terug aan de voorzitter. AGENDAPUNT 11 Sluiting De voorzitter meldt alvorens de Algemene Ledenvergadering af te sluiten met de bekendmaking van de congreslocatie in 2013 dat een commissie zich gaat buigen over de toekomst van het VNGcongres. Tijdens de Buitengewone Ledenvergadering van 12 oktober 2012 worden de leden in de gelegenheid gesteld zelf te bepalen hoe de toekomst van het jaarcongres vorm wordt gegeven. Middels een spectaculaire videopresentatie wordt vervolgens onthuld dat het VNG-jaarcongres 2013 plaats zal vinden in de gemeente Zwolle.

44 Brief aan de leden T.a.v. het college en de raad informatiecentrum tel. (070) betreft VNG Agenda 2013 uw kenmerk ons kenmerk BB/U bijlage(n) 1 datum 14 september 2012 Samenvatting In de eerste helft van 2012 zijn op basis van de inbreng van de leden tien mogelijke thema s voor de VNG Agenda 2013 geformuleerd. In de peiling in de ALV van 6 juni 2012 hebben de leden aangegeven welke thema s voor hen het belangrijkst zijn. In de ledenbijeenkomsten van 3 en 4 september jl. is door de deelnemers positief gereageerd op de werkprogramma s op de zes thema s die in de peiling het vaakst zijn genoemd. De leden wordt voorgesteld om deze zes thema s en de bijbehorende werkprogramma s de VNG Agenda voor 2013 te laten vormen. De keuze voor een beperkt aantal thema s op de VNG Agenda 2013 laat onverlet dat de VNG zich in het belang van de gemeenten ook op andere thema s in zal blijven zetten. Wel zal de VNG op basis van een afwegingskader meer focus aanbrengen in haar activiteiten op andere thema s.

45 Aan de leden informatiecentrum tel. (070) betreft VNG Agenda 2013 uw kenmerk ons kenmerk BB/U bijlage(n) 1 datum 14 september 2012 Geacht college en gemeenteraad, Aangezien de term Lokale Agenda soms leidde tot misverstanden de individuele gemeenten hebben immers ook een eigen lokale agenda - is ervoor gekozen om voortaan te spreken over de VNG Agenda. In de eerste helft van 2012 zijn op basis van de inbreng van de leden tien mogelijke thema s voor de VNG Agenda 2013 geformuleerd. In de peiling in de ALV van 6 juni 2012 hebben de leden aangegeven welke thema s voor hen het belangrijkst zijn. In de ledenbijeenkomsten van 3 en 4 september jl. is door de deelnemers positief gereageerd op de werkprogramma s op de zes thema s die in de peiling het vaakst zijn genoemd. De keuze voor een beperkt aantal thema s op de VNG Agenda 2013 betekent dat een substantieel deel van personeel en middelen van het bureau van de VNG wordt vrijgemaakt voor de belangenbehartiging en dienstverlening op deze thema s. Dat laat onverlet dat de VNG zich in het belang van de gemeenten ook op andere thema s in zal blijven zetten. Wel zal de VNG op basis van een afwegingskader meer focus aanbrengen in haar activiteiten op andere thema s. De extra inzet op de thema s van de VNG Agenda brengt immers met zich dat de VNG op andere thema s vaker nee zal moeten zeggen. Dat kan het geval zijn als een thema slechts een beperkt deel van de leden raakt, als de gevolgen voor gemeenten beperkt zijn, of als er andere organisaties dan de VNG zijn die de gevraagde activiteit voor hun rekening kunnen nemen.

46 Voorstel aan de leden De leden wordt voorgesteld om deze zes thema s en de bijbehorende werkprogramma s de VNG Agenda voor 2013 te laten vormen. Hoogachtend, Vereniging van Nederlandse Gemeenten A. Jorritsma-Lebbink, voorzitter VNG Deze ledenbrief staat ook op onder brieven. onderwerp VNG Agenda 2013 datum <datum> 02/02

47 0. Samenhang sociaal domein In de afgelopen kabinetsperiode is de beweging ingezet naar een versterkte rol van gemeenten in het sociale domein. Voorbeelden zijn de decentralisaties op het gebied van werk en sociale zekerheid, AWBZ-begeleiding en Jeugdzorg. De beweging is er, maar nog niet tot uitvoering gekomen. Gemeenten vinden dat deze ingezette koers moet worden voortgezet. De drie decentralisaties bieden gemeenten een geweldige kans om de zorg voor kwetsbare burgers vanuit één visie en in samenhang uit te voeren. Zonder financiële schotten, tientallen protocollen en allerlei loketten. Pas dan ontstaan mogelijkheden om gezinnen en mensen echt te ondersteunen bij het oplossen van hun problemen. Maatwerk leveren, uitgaan van de eigen mogelijkheden (of eigen kracht) van de burger, en het aanspreken van zijn sociale netwerk.. Niet de protocollen, regelingen en aanbieders bepalen welke ondersteuning er komt: de gezinnen en mensen zelf staan centraal. Mensen met een ondersteuningsbehoefte maken vaak gebruik van verschillende hulpregelingen. Sommigen kort, anderen hun hele leven lang. Het is een maatschappelijk belang om te zorgen dat mensen die echt op hulp aangewezen zijn, deze moeten blijven krijgen. De uitdaging is daarom om de hulp efficiënt te organiseren en tegen zo laag mogelijke kosten. Die combinatie wordt pas haalbaar als de verantwoordelijkheid voor de ondersteuning goed is belegd. Gemeenten nemen die rol graag op zich. Zij kunnen het vereiste maatwerk leveren aan hun inwoners, als er voldoende regelmogelijkheden zijn. De drie decentralisaties naar gemeenten zijn een grote stap naar goede samenhang in het sociale domein. In dat bouwwerk zitten nu nog te veel gaten, die ook in de gefragmenteerde plannen van het demissionaire kabinet niet werden aangepakt. De VNG werkt daarom aan een visie voor één integrale aanpak in het sociale domein voor Werk, Jeugdzorg, Ondersteuning en een goede aansluiting met passend onderwijs. Daarvoor is een traject opgezet dat op korte termijn moet leiden tot een uitgewerkt plan voor het nieuwe kabinet. Dit kan consequenties hebben voor de aanpak van de drie decentralisaties. In de Buitengewone Algemene Ledenvergadering komt dit onderwerp ook expliciet aan de orde. De belangenbehartiging en dienstverlening op het sociale domein en de ondersteuning vanuit het project Slim Samenwerken wordt gecoördineerd vanuit een projectbureau om optimale afstemming en een integrale aanpak te borgen.

48 1. Werk Urgentie voor gemeenten en inwoners Op dit moment zijn er binnen de sociale zekerheid verschillende wetten en regelingen met uiteenlopende rechten en plichten voor de inwoners van gemeenten. Dit heeft een situatie gecreëerd met grote verschillen tussen de inkomenssituaties en ondersteuningsmogelijkheden van inwoners. Sommige mensen raken zelfs gevangen binnen de regelingen, omdat werk niet lonend is. De veelheid aan regelingen leidt bovendien tot een complexe en bureaucratische situatie waarin de verschillende partijen die verantwoordelijk zijn voor de re-integratie van mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt in de praktijk aanlopen tegen allerlei barrières om vraag en aanbod op de arbeidsmarkt effectief bij elkaar te brengen. Met het controversieel verklaarde wetsvoorstel Werken naar Vermogen werd een stap gezet om meer eenduidigheid te creëren en gemeenten in staat te stellen een samenhangend en effectief arbeidsmarktbeleid te voeren. De VNG heeft zich namens haar leden de afgelopen twee jaar zeer kritisch opgesteld over de randvoorwaarden van het wetsvoorstel. Naar verwachting zal het volgende kabinet een (nieuw/aangepast) voorstel ontwikkelen voor een regeling voor de onderkant van de arbeidsmarkt, waarbij gemeenten meer taken en verantwoordelijkheden krijgen. Wat de leden verwachten van hun Vereniging De leden hebben eerder aangegeven dat zij in de belangenbehartiging en de dienstverlening door de VNG activiteiten verwachten op de volgende onderwerpen: - Eén regeling voor werk voor mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt. Gemeenten willen een uitvoerbaar en eenvoudig systeem dat een vangnet biedt voor de meest kwetsbaren, dat de arbeidsparticipatie in Nederland vergroot en waarbij werken (naar vermogen) lonend wordt. - De relatie met de werkgevers Gemeenten ondersteunen de beweging naar een meer inclusieve arbeidsmarkt. Het moet weer normaler worden dat werkgevers om mensen met een beperking op te nemen in de organisatie. Daartegenover staat dan dat gemeenten hun dienstverlening aan werkgevers goed op orde hebben. - Samenhang in het brede sociale domein Vormgeven van de regeling in combinatie met thema s als Begeleiding, Jeugdzorg en aansluiting onderwijs/arbeidsmarkt en schuldhulpverlening. - De relatie met de ketenpartners Aanpassingen van de verantwoordelijkheden leidt ook tot een andere verhouding en afspraken met ketenpartners. - De afgelopen jaren is de inzet van gemeenten rondom het onderwerp Werk gecoördineerd tot stand gekomen. In afstemming met G4, G32 en andere gemeenten heeft de VNG een inzet bepaald richting de formateur en het kabinet. Deze aanpak van brede gemeentelijke afstemming vóóraf zal ook de komende periode gehanteerd worden.

49 De inzet van de VNG: belangenbehartiging en dienstverlening De VNG wil met een integrale visie op het gemeentelijke sociale domein komen. Voor het onderdeel Werk zal de VNG zich in de belangenbehartiging en dienstverlening richten op: 1. Eén regeling voor werk voor mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt Gemeenten willen een uitvoerbaar en eenvoudig systeem dat een vangnet biedt voor de meest kwetsbaren, dat de arbeidsparticipatie in Nederland vergroot en waarbij werken (naar vermogen) lonend wordt. Belangenbehartiging Versterken van het gemeentelijke instrumentarium: - Ontschotting van de budgetten voor re-integratie en begeleiding - Prikkels in de regeling gericht op het vergroten van de zelfredzaamheid van mensen en het vergroten van de arbeidsparticipatie - Ruimte voor gemeenten om te innoveren op re-integratie en participatie - Dienstverlening - Informeren van gemeenten over de belangrijkste ontwikkelingen over de inhoud en het proces (landelijke en regionale bijeenkomsten) - Ontwikkelen van producten die gemeenten ondersteunen bij de implementatie van nieuwe weten regelgeving en de transitie binnen de sociale werkvoorziening (handreikingen, learn and share bijeenkomsten, kennis- en voorbeeldenbank) 2. De relatie met de werkgevers Gemeenten ondersteunen de beweging naar een meer inclusieve arbeidsmarkt. Het moet weer normaler worden dat werkgevers om mensen met een beperking of anderszins een afstand tot de arbeidsmarkt op te nemen in de organisatie. Daartegenover staat dan dat gemeenten hun dienstverlening aan werkgevers goed op orde moeten hebben en daardoor een aantrekkelijke partner voor werkgevers zijn. Belangenbehartiging - Werkgevers motiveren en zonodig prikkelen om inspanningen te leveren voor werkgevers om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt en specifieke doelgroepen zoals jongeren op te nemen in de organisatie - Verhogen rendement inzet van social return door de verschillende overheden en bevorderen maatschappelijk verantwoord ondernemen door werkgevers Positionering gemeenten in regionale en landelijke werkgeversdienstverlening - Ontwikkelen van producten die gemeenten ondersteunen bij het opzetten van een (gecoördineerde) effectievere werkgeversbenadering (handreikingen, bijeenkomsten, kennis- en voorbeeldenbank) - Alliantievorming met landelijke werkgevers en andere relevante partners. Kennisdeling social return en verkennen andere creatieve manieren om werkgelegenheid aan de onderkant te bevorderen.

50 3. De relatie met de ketenpartners Aanpassingen van de verantwoordelijkheden in het systeem leidt ook tot een andere verhouding en afspraken met ketenpartners. Hieronder vallen bijvoorbeeld afspraken met UWV, onderwijs, maar ook de transitie van de sociale werkvoorziening. Belangenbehartiging - Bij de overgang van klantgroepen naar de gemeente is sprake van tijdige en adequate aanlevering van gegevens en overige informatie - Verantwoordelijkheden van de verschillende ketenpartners worden op een logische en samenhangende wijze herschikt, zodat gemeenten daadwerkelijk in staat zijn om de juiste ondersteuning te bieden aan burgers waarvoor zij de verantwoordelijkheid hebben Dienstverlening - Ontwikkelen van producten die gemeenten ondersteunen bij het maken van afspraken met ketenpartners op het terrein van werk (bijeenkomsten, handreikingen) 4. Samenhang in het brede sociale domein De drie decentralisaties naar gemeenten zijn een grote stap naar goede samenhang in het sociale domein. In dat bouwwerk zitten nu nog te veel gaten, die ook in de gefragmenteerde plannen van het demissionaire kabinet niet werden aangepakt. De VNG werkt daarom aan een visie voor één integrale regeling in het sociale domein voor Werk, Jeugdzorg, Begeleiding en een goede aansluiting met passend onderwijs. Daarvoor is een traject opgezet dat op korte termijn moet leiden tot een uitgewerkt plan voor het nieuwe kabinet. Ook na de kabinetsformatie zal de VNG zich inzetten om te komen tot samenhang in het sociale domein. Activiteit Thema Doelgroep Tijd Aanwezigheid VNG bij Thema 1: Eén Wethouders en Doorlopend portefeuillehoudersoverleggen in de regio voor toelichting over voortgang lobby regeling burgemeesters Ontwikkelen van producten die gemeenten ondersteunen bij de implementatie van nieuwe wet- en regelgeving (handreikingen, learn and share bijeenkomsten, kennis- en Thema 1: Eén regeling Burgemeesters, wethouders, raadsleden en ambtenaren Wanneer er duidelijkheid is over nieuwe wet, naar verwachting tweede helft 2013 voorbeeldenbank) Organiseren regionale werktop in drietal regio s waarin Thema 2: Werkgevers Wethouders Eerste kwartaal 2013 samenwerkingsafspraken tussen gemeenten en bedrijven worden getekend. Ontwikkelen van producten die gemeenten ondersteunen bij het maken van afspraken met ketenpartners op het terrein van werk (bijeenkomsten, handreikingen) Thema 3: Ketenpartners Wethouders, ambtenaren Wanneer er duidelijkheid is over nieuwe wet, naar verwachting tweede helft 2013

51 2. Jeugdzorg Urgentie voor gemeenten en inwoners In lijn met het Regeer- en gedoogakkoord en de Bestuursafspraken worden alle vormen van jeugdzorg overgeheveld naar de gemeenten. Gemeenten voeren nu al taken uit op het gebied van zorg voor jeugdigen: de jeugdgezondheidszorg en opvoed- en opgroeiondersteuning voor ouders en jeugdigen (Wmo prestatieveld 2, waaronder ook licht ambulante hulpverlening). Daar komen alle taken bij, die nu op stadsregionaal of provinciaal niveau zijn neergelegd, waaronder de huidige geïndiceerde jeugdzorg (ambulante jeugdzorg, open residentiële zorg, pleegzorg, crisishulp en de jeugdreclassering en jeugdbescherming). Daarnaast worden de gemeenten verantwoordelijk voor de taken die nu zijn verankerd in de AWBZ of de Zorgverzekeringswet: de jeugd-ggz en de zorg voor licht verstandelijk gehandicapten. Ook de gesloten jeugdzorg, die nu rechtstreeks door VWS wordt bekostigd, zal worden gedecentraliseerd. De overheveling betreft een bedrag van ongeveer 3 miljard euro en gaat gepaard met een bezuiniging: 80 miljoen euro in 2015, 200 miljoen euro in 2016 en vanaf 2017 structureel 300 miljoen euro. Wat de leden verwachten van hun Vereniging De leden verwachten met betrekking tot de belangenbehartiging, lobby en dienstverlening: 1. Een ruime mate van beleidsvrijheid (die ondersteund wordt door de nieuwe jeugdwet) 2. Voldoende middelen en een adequaat financieel arrangement 3. Ontsluiten van benodigde en relevante kennis om de transitie te realiseren 4. Monitoren en bewaken van andere bestuurlijke afspraken zoals vastgelegd in de transitieagenda 5. Aansluiten bij ontwikkelingen in het sociale domein zoals de decentralisatie begeleiding, Wet werken naar Vermogen en Passend Onderwijs

52 De inzet van de VNG: belangenbehartiging en dienstverlening Belangenbehartiging Op verzoek van de Tweede Kamer verscheen op 27 april jl. de beleidsbrief Geen kind buiten spel van de staatssecretarissen Veldhuijzen van Zanten en Teeven. In het voortraject van deze brief is geïnvesteerd in een stevige ambtelijke lobby met betrekking tot het wetgevingstraject. Het team Jeugd van de VNG heeft hiertoe intensief met haar achterban gediscussieerd rondom inhoudelijke thema s: opgave aan gemeenten, toegang tot zorg, kwaliteit jeugdbescherming/reclassering en financiering. De VNG pleit voor een nieuwe jeugdwet die gestoeld is op de beginselen van de WMO en recht doet aan de bestuurlijke afspraken m.b.t. beleidsvrijheid voor gemeenten en hierbij horende bestuurlijkfinanciële randvoorwaarden. In de reactie op de beleidsbrief heeft VNG verder de aandacht gevraagd voor: 1. Het onverkort doorzetten van het wetgevingsproces rond de decentralisatie jeugdzorg (vanwege de val van het kabinet in het voorjaar bestond de kans dat de decentralisatie jeugdzorg controversieel verklaard werd). 2. Vertrouwen in de lokale overheid 3. Een integrale benadering van de jeugdbescherming 4. Een gedecentraliseerd normenkader voor de kwaliteitseisen van het zorgaanbod 5. Ruimte voor gemeenten in de relatie met Passend Onderwijs 6. Snel beschikbaar stellen van betrouwbare en harde gegevens door het Rijk Hoe zijn de leden betrokken? Vanwege de politiek-bestuurlijke actualiteit van het onderwerp jeugdzorg is sinds vorig jaar de subcommissie Jeugdzorg ingesteld. Deze groep bestuurders staat onder leiding van voorzitter Erik Dannenberg tevens voorzitter van de Commissie Gezondheid en Welzijn en is samengesteld uit onder andere leden van de Commissie Gezondheid en Welzijn en leden van de commissie Onderwijs, Cultuur en Sport. Hierbij is gekeken naar een goede vertegenwoordiging per regio, politieke kleur en gemeentegrootte. Naast een vertegenwoordigende functie vervullen de leden van de subcommissie ook een ambassadeursfunctie in hun regio. Ook op ambtelijk niveau wordt op regelmatige basis afgestemd met de G4, G32 en kleinere gemeenten.

53 Kaders voor het nieuwe stelsel Conceptwetsvoorstel Eind juli is het concept wetsvoorstel voor de nieuwe Jeugdwet in consultatie gegaan. Deze fase duurt tot 18 oktober a.s. Het najaar van 2012 staat in teken van maximale invloed op het nu voorliggende wetsvoorstel, zowel inhoudelijk als fundamenteel. Naast het bundelen van de reacties van de leden van de subcommissie en andere VNG-leden, worden alternatieven op onderdelen van het wetsvoorstel ontwikkeld. Dit wordt gedaan in ogenschouw met de lobby en reacties van de koepels, branche- en cliëntenorganisaties. Rond de jaarwisseling zal het wetsvoorstel mogelijk door het kabinet nog naar de Raad van State worden gebracht. Dit is sterk afhankelijk van de snelheid waarin de kabinetsformatie zich voltrekt. Er is een kans dat het huidige demissionaire kabinet dit onderwerp nog voor zijn rekening neemt, gezien het feit dat alle programma s van de politieke partijen de voortgang van het decentralisatieproces van de jeugdzorg ondersteunen. In het voorjaar van 2013 kan het advies van de Raad van State gereed zijn. Dan zal het wetsvoorstel aan de Tweede Kamer worden aangeboden en treedt een nieuwe fase in. Voor gemeenten betekent dit: doorgaan met implementatie en het vormen van samenwerkingsverbanden op het gebied van bovenlokale taken. Daarnaast vereist dit van VNG maximale inzet op de lobby naar de Tweede Kamer. Verdeelmodel Momenteel ontwikkelt het SCP en Cebeon het verdeelmodel voor de jeugdzorg. In 2012 worden gegevens verzameld en de historische budgetten per gemeente geanalyseerd. De verschillen tussen gemeenten worden daartoe in kaart gebracht. Het onderzoek resulteert in het voorjaar van 2013 in een ijkpuntenverdeling. De VNG benadrukt in het onderzoek de noodzaak van het via de meicirculaire 2013 presenteren van een deugdelijke verdeling van het macrobudget. De subcommissie Jeugd houdt een vinger aan de pols met betrekking tot de voortgang zodat de leden kunnen bijsturen waar nodig. Hoe zijn de leden betrokken? Zowel met betrekking tot het concept wetsvoorstel als bij de voortgang van het financiële verdeelmodel wordt afgestemd met bestuurders en ambtenaren van de subcommissie Jeugdzorg, de G4 en G32.

54 Ondersteuning en dienstverlening aan gemeenten Transitiebureau Jeugd Ondertussen gaan gemeenten door met de voorbereidingen op de implementatie van de nieuwe jeugdzorgtaken. Het Transitiebureau Jeugd, een samenwerkende organisatie tussen VNG en het Rijk, dat sinds juni 2012 bestaat, ondersteunt gemeenten. Het T-bureau Jeugd richt zich primair op ondersteuning van gemeenten en samenwerkende regio s bij hun voorbereidingsactiviteiten van de transitie jeugdzorg. Het T-bureau maakt gebruik van bestaande expertise die beschikbaar is bij de kennisinstituten (NJi, NCJ, Trimbos, Movisie en ZonMw). Secundair richt het T-bureau Jeugd zich op zorgaanbieders, professionals en cliënten. Vanwege het feit dat de decentralisatie jeugdzorg veel nieuwe taken met zich meebrengt, richt het Transitiebureau Jeugd zich in het najaar op kennisoverdracht, in de vorm van de volgende producten: 1. Handreiking Zorg en voorzieningen voor kinderen en gezinnen; een overzicht van de vormen van jeugdzorg die vanaf 2015 onder gemeentelijke regie vallen 2. Handreiking Kennismaken met jeugdbescherming en jeugdreclassering: september gereed 3. Spoorboekje vanuit perspectief gemeenteraad (uitwerking samen met transitienetwerk): september gereed 4. Cliëntportretten/profielen jeugdzorg, jeugd-ggz en jeugd-lvb, inclusief presentatie- en filmmateriaal voor gemeentelijke/regionale startbijeenkomst 5. Handreiking Juridische vormen bovenlokale samenwerking, samen met VNG/Slim Samenwerken en BZK 6. Ontwikkeling scenario s/functioneel ontwerpen (uitwerking samen met transitienetwerk): 7. Handreiking Opdrachtgeverschap en inkoop 8. E-book met opbrengsten praktijknetwerken T-bureau/kennisinstituten 9. Start project overdracht cliëntgegevens In 2013 draait het T-bureau Jeugd op volle toeren. De landelijke kaders zijn voor een groot deel uitgewerkt. Naast het ontsluiten van kennis over de nieuwe jeugdzorgtaken zal de ondersteuning zich richten op het vormgeven van het regionale stelsel en hiermee samenhangend de bovenlokale samenwerking. Hoe zijn de leden betrokken? Het transitiebureau Jeugd werkt samen met een netwerk van regionale transitiemanagers en in gezamenlijkheid wordt de werkagenda opgesteld.

55 Overzicht activiteiten en producten 2013 Doelgroep Tijd Bespreking/consultatie van leden mbt inzet VNG over wetgeving (principes, opdracht aan gemeenten, reikwijdte decentralisatie, uitwerking, kwaliteit, toezicht), budgettair Subcommissie jeugd Ambtelijk netwerk jeugd Geheel 2013, afhankelijk van regeer- en bestuursakkoord en doorlooptijden Raad van State en Tweede Kamer kader, verdeelmodel en bovenlokale samenwerking, samenhang sociaal domein. Diverse producten (themabijeenkomsten, Colleges Doorlopend 2013 handreikingen, factsheets, jaarlijkse Jeugdfestival) om gemeenten, instellingen en koepels te informeren en te verbinden. Raadsleden Ambtenaren Informeren gemeenten over voortgang en Colleges Doorlopend 2013 ontwikkeling op gebied van besluitvorming, wetgeving, invoering, financiën. Raadsleden Ambtenaren Transitiebureau Jeugd: ondersteuningsproducten voor gemeenten bij de implementatie van de decentralisatie Jeugd: handreikingen, bijeenkomsten, beleidsinformatie, website, helpdesk, experts/consulenten, goede voorbeelden Colleges Raadsleden Ambtenaren Doorlopend 2013, met name na het stabiel worden van het wetsvoorstel

56 03. AWBZ Urgentie voor gemeenten en inwoners Zorg en ondersteuning voor mensen die er op aangewezen zijn betaalbaar houden. Dat is de voornaamste uitdaging in deze tijd van financiële krapte en vergrijzing. Politiek is er brede overeenstemming dat je dat alleen kunt bereiken door zorg en ondersteuning zo dicht mogelijk bij de burger te organiseren, in plaats van in een landelijk (volks)verzekeringsstelsel. De val van het kabinet zette een streep door de voorgenomen decentralisatie van de AWBZ-begeleiding naar de Wmo. Maar de algemene verwachting is dat een volgend kabinet deze operatie weer in gang zal zetten, en mogelijk meer onderdelen van de AWBZ (persoonlijke verzorging) naar gemeenten zal overbrengen. Gemeenten krijgen met die decentralisatie van delen van de AWBZ de mogelijkheid hun kwetsbare burgers met beperkingen meer maatwerk te leveren. De eigen mogelijkheden van mensen en hun sociale netwerk kunnen meer aangesproken worden. Met de Wmo kunnen gemeenten een andere verhouding met aanbieders aangaan, minder uitgaan van aanbod en meer gericht op resultaat, meer gericht op samenwerking, met minder bureaucratie en meer ruimte voor de professional. Gemeenten kunnen met deze gekantelde manier van werken de kosten van ondersteuning beter beheersen. Om deze ambitieuze veranderingen ook echt te realiseren moeten de noodzakelijke randvoorwaarden worden vervuld en dienen gemeenten optimaal ondersteund te worden. Ook is het van belang om te zorgen voor een integrale aanpak in het sociale domein om het opwerpen van nieuwe schotten te voorkomen. De VNG zet zich daar de komende periode voor in. Wat de leden verwachten van hun Vereniging De leden hebben eerder aangegeven dat zij in de belangenbehartiging/lobby en de dienstverlening van de VNG inzet verwachten op de volgende thema's: 1. Een toereikend instrumentarium en een ruime mate van beleidsvrijheid 2. Voldoende middelen en een adequaat financieel arrangement 3. Afspraken met landelijke partijen (aanbieders, verzekeraars) teneinde lokaal integraal beleid en uitvoering mogelijk te maken 4. Monitoring van ontwikkelingen en het informeren van de leden daarover 5. Facilitering van kennisuitwisseling tussen en praktische ondersteuning van de leden bij de transitie

57 De inzet van de VNG: belangenbehartiging en dienstverlening 1. Toereikend instrumentarium en een ruime mate van beleidsvrijheid Belangenbehartiging Gemeenten zullen de komende 4 jaar een omvangrijke en complexe transitie moeten uitvoeren. Om deze transitie te laten slagen moeten de randvoorwaarden op orde zijn en de financiële risico s beheersbaar. Dat betekent een krachtige lobby rond het wetstraject. In die lobby wordt samengewerkt en afgestemd met G32, G4 en andere maatschappelijke partners. Doelstellingen van de VNG zijn: - Meer ruimte voor gemeenten om aan vraagsturing te doen. Geen rigide PGB-verplichting. De VNG komt met een nieuw position-paper PGB - Verantwoordelijkheid voor kwaliteit moet bij gemeenten zijn belegd. Geen landelijke normen of dubbel toezicht (door landelijke inspecties). VNG zal een eigen visie op kwaliteit en toezicht in de Wmo formuleren. - Aanbodgericht denken en AWBZ-achtige formuleringen voorkomen. De Wmo moet geen centraal geprotocolleerde "verstrekkingenwet" worden, maar een brede particpatiewet blijven. - Efficiente uitvoering vereist dat gegevensuitwisseling op cliëntniveau tussen gemeenten en AWBZ-uitvoerders wettelijk geregeld wordt. - Gemeenten moeten meer ruimte krijgen om de financiële zelfredzaamheid van burgers mee te kunnen wegen. - Wijzigingen in de Wmo en de nieuwe Jeugdwet moeten inhoudelijk en qua besturingsfilosofie sporen. - Beperking van administratieve lasten voor burgers, aanbieders en gemeenten. 2. Voldoende middelen en een adequaat financieel arrangement Belangenbehartiging De VNG zet zich ervoor in dat de middelen die gemeenten voor de nieuwe taken krijgen, toereikend zijn om de kosten op te vangen, dat zij dat ook in de toekomst blijven en dat zij passend verdeeld worden. De VNG richt zich in de diverse onderhandelingsgremia met het Rijk op de onderstaande financiële doelen. Daarbij zal de inzet afgestemd worden met G4, G32 en gemeentelijke klankbordgroep. - Adequaat financieel arrangement, zonder open eindregelingen met een aanzienlijk financieel risico. - Inzet van onafhankelijke derde om omvangrijke over te hevelen bedragen te toetsen. - Een zorgvuldig en afgewogen verdeelmodel waarvan de uitkomsten aansluiten bij de verschillen in kosten tussen gemeenten; eventuele forse herverdeeleffecten worden verwerkt in een passend overgangstraject. - Een decentralisatie-uitkering binnen het gemeentefonds met de daarbij horende bestedingsvrijheid - Evt. bezuinigingen in de AWBZ moeten vóór decentralisatie gerealiseerd worden binnen de AWBZ en onder verantwoordelijkheid van het Rijk, en niet worden "doorgeschoven" naar gemeenten. - Bij bezuinigingen in de AWBZ die de decentralisatie niet direct raken maar waarvan gemeenten wel met de gevolgen worden geconfronteerd, moet er adequate compensatie voor gemeenten komen (zie afspraken Lenteakkoord: bezuiniging op het vervoer dagbesteding; afschaffen van nieuwe instroom ZZP 1, 2 en 3)

58 3. Afspraken met landelijke partijen om effectief lokaal beleid mogelijk te maken Belangenbehartiging Passende wetgeving en adequate financiën zijn noodzakelijke maar niet voldoende voorwaarden om de decentralisaties lokaal te laten slagen. Gemeenten zijn voor succes aangewezen op vruchtbare samenwerking met tal van lokale, regionale en landelijke instanties. De VNG zal met (landelijke koepels van) deze partijen afspraken maken om die lokale samenwerking te laten slagen. We noemen (niet uitputtend) een aantal terreinen: - Overleg met koepels van verzekeraars (Zorgverzekeraars Nederland) en aanbieders (Actiz, VGN, Federatie Opvang, GGZ Nederland en MO-Groep) over inzet tijdens en na decentralisatie, signaleren van risico's, aankaarten van wettelijke/financiele knelpunten. - Samen met VWS en MEE-Nederland wordt een gefaseerde decentralisatie van de middelen voor cliëntondersteuning naar gemeenten voorbereid. Nieuwe Kamer zal over e.e.a. nog besluiten moeten nemen. - Samen met Actiz en Aedes (en afgestemd met G32) wordt gewerkt aan een visie op het scheiden van wonen en zorg en de hiermee gepaard gaande herinrichting van het stelsel van wonenwelzijn-zorg. Hier wordt afgestemd met het VNG thema woningmarkt. - Overleg met vertegenwoordigers van cliënten, waaronder CG-Raad, CSO, VCP en Koepel Wmoraden, over de lokale beleidsparticipatie, de risico's voor specifieke doelgroepen, de modelverordening en het proces van De Kanteling. - Overleg met uitvoeringsinstanties in AWBZ als CIZ, CAK, CVZ, indiceerders, NMa, Inspectie, etc. Dienstverlening Veel van deze landelijke contacten leiden tot gerichte ondersteuningsactiviteiten richting de leden (zie verder ook punt 6). Als voorbeelden noemen we: - Met Actiz ontwikkelen van handreiking hoe om te gaan met Wet Basistarieven huishoudelijke hulp. - Met ZN ontwikkelen activiteitenplan ondersteuning gemeenten bij de samenwerking met zorgverzekeraars. Nieuwe toolkits ontwikkelen rond samenwerking huisartsen/eerstelijn met gemeenten en toolkit zorgverzekeraar en re-integratie van langdurig werklozen. - Masterclasses rond de bestaande toolkit "Samenwerking gemeenten en zorgverzekeraars". - Een implementatieprogramma om gemeenten en MEE-organisaties te ondersteunen bij de decentralisatie van de cliëntondersteuningsmiddelen. - Visie en handreiking met Actiz/Aedes over wonen-zorg-welzijn - 4. Monitoring van ontwikkelingen en het informeren van de leden daarover Belangenbehartiging De gevolgen en risico's van deze grote decentralisaties kunnen ingrijpend zijn, zowel voor de burger als voor de gemeente en het maatschappelijk middenveld. De VNG hecht er groot belang aan dat het verloop van de decentralisaties goed worden gevolgd. Centrale trajecten hierin zijn de landelijke Wmo-evaluatie door SCP en het Periodiek Onderhoud Gemeentefonds. Aandachtspunten zijn onder meer: - De ontwikkeling van de uitgaven, de ervaringen met het objectieve verdeelmodel. - De demografische ontwikkelingen en ontwikkeling van de vraag naar Wmo voorzieningen. - Hoe pakken wetswijzigingen uit (bv rond kwaliteit en toezicht, rond verantwoording, rond beleidsparticpatie) - Hoe bereiden gemeenten zich op de nieuwe taken voor, hoe voeren zij ze uit, hoe verlopen innovatieprocessen zoals de Kanteling, omslag van individueel naar algemeen aanbod, etc. - Uiteraard spant de VNG zich in om te zorgen dat de uitkomsten van deze monitors waar nodig worden vertaald in aanpassingen van het systeem (financieel, wettelijk, uitvoeringstechnisch).

59 Dienstverlening - Informeren van gemeenten over de verschillende onderzoeken, de uitkomsten en hoe die vertaald worden in beleid. 5. Kennisuitwisseling tussen en ondersteuning van gemeenten Dienstverlening In het vorige bestuursakkoord is afgesproken dat VNG en VWS de ondersteuning van gemeenten en aanbieders bij de decentralisatie als een gezamenlijke verantwoordelijkheid oppakken. Dat betekent dat het merendeel van de dienstverlening aan gemeenten verloopt via het gezamenlijke "Transitiebureau Begeleiding in de Wmo" van VNG en VWS. De Kamer heeft na de val van het kabinet uitgesproken dat het Transitiebureau zijn werkzaamheden kan voortzetten, ook al is het dossier controversieel verklaard. Activiteiten van het Transitiebureau zijn o.m.: - Handreikingen en modellen over alle relevante onderdelen van de decentralisatie begeleiding - Informatiebijeenkomsten, wethoudersontvangsten (learn&share), workshops, masterclasses - Ontwikkelen van webapplicatie voor uitwisseling gemeenten-aanbieders - Ogen & oren netwerk in 35 regio's om gemeentelijke voortgang te monitoren - Werkbezoeken aan aanbieders organiseren. - Centrale leveringsvoorwaarden maken voor specifieke groepen zoals doofblinden. - Landelijke afspraken over de overdracht van beleids- en dossiergegevens, met gegevenseigenaren (CIZ, zorgkantoor, BJZ, CAK). - Afspraken over ondersteuningsprogramma's door koepels van aanbieders en cliënten - Afstemmen van en met activiteiten van kennis- en opleidingsinstituten (Wmo-werkplaatsen, Hboinstellingen, MO-Visie, Vilans, NICIS). - Communicatie via helpdesk, nieuwsbrief, website ( Ondersteuningsactiviteiten die de VNG buiten het Transitiebureau uitvoert zijn: - Aanpassing van de Modelverordening Wmo, Model-Besluit en Model-Beleidsregels, in nauw overleg met gemeentelijke Klankbordgroep en expertgroep van clientorganisaties. - Gemeentelijke en bovenregionale samenwerking bevorderen door goede voorbeelden en handreikingen beschikbaar te stellen (ism project Slim Samenwerken). - Project De Kanteling: innovatie en transformatie in de Wmo door middel van pilots, ontmoeting, informatiebijeenkomsten, goede voorbeelden. Focus in fase 2 ligt bij achterblijvende gemeenten, collectieve arrangementen en concrete formats voor de uitvoering. - Opstellen van positionpapers en visiedocumenten. Het visiedocument Van zorg naar participatie van G32 en VNG wordt geconcretiseerd adhv concrete praktijkvoorbeelden. - Via VNG-net, Twitter en internetfora informeren van leden over nieuwe ontwikkelingen, jurisprudentie, lobby, politieke besluitvorming.

60 Activiteiten / doelgroepen Activiteit Thema Doelgroep Tijd Bespreking/consultatie van leden mbt inzet VNG op decentralisatie op zorgterrein 1+2. Toereikend instrumentarium en budget wethouders Eerste helft 2013, afhankelijk van regeer- en bestuursakkoord Diverse producten (bijeenkomsten, 3. Afspraken ambtenaren, Doorlopend 2013 handreikingen, factsheets) om gemeente te informeren en te ondersteunen bij samenwerking met verzekeraars, MEE, aanbieders, clientenorganisaties, ed. met landelijke koepels wethouders, raadsleden Informeren gemeenten over voortgang/ 4. Monitoring ambtenaren, Doorlopend 2013 ontwikkeling op gebied van besluitvorming, wetgeving, invoering, financiën, jurisprudentie wethouders, raadsleden Ondersteuningsproducten voor gemeenten bij de implementatie van gedecentraliseerde AWBZ-taken (vanuit VNG-VWS Transitiebureau: handreikingen, bijeenkomsten, beleidsinformatie, website, experts/consulenten, goede voorbeelden) 5.Kennisuitwiss eling/ ondersteuning ambtenaren, wethouders, raadsleden Vanaf bekend worden nieuw regeerakkoord, ws 2e kwartaal 2013

61 4. Financiële agenda Urgentie voor gemeenten en inwoners De economische verwachtingen voor de komende jaren zijn aanzienlijk verslechterd. Het is goed mogelijk dat de huidige recessie een voorbode is van langdurig lagere groei. Kon de overheid tot voor enkele jaren nog uitgaan van meerjarige jaarlijkse groeicijfers van 5% (bestaande uit 3% reële groei en 2% inflatie), voor de komende jaren wordt hooguit een nominale groei van 3% verwacht. Minder groei in de economie betekent minder belastinginkomsten en daardoor verkleint het draagvlak voor overheidsbestedingen De vergrijzing stelt de overheid voor belangrijke budgettaire opgaven in de toekomst. Deze worden door de huidige neergang verder vergroot Omdat gemeenten voor hun inkomsten grotendeels afhankelijk zijn van de rijksoverheid, moet langjarig met lagere inkomsten, zelfs enkele jaren met negatieve reële groeicijfers, worden gerekend. De eigen inkomsten van gemeenten bieden op korte termijn geen soelaas. Door de verkoop van de aandelen van nutsbedrijven is deze jaarlijkse dividendstroom er niet meer, ook de dividenden van de BNG worden als gevolg van internationale kapitaaleisen fors minder. De winsten van de grondbedrijven zijn opgedroogd en ook de nabije toekomst biedt hierin geen verbetering. Afwaardering van de voorraden grond zorgt voor een verslechtering van de reservepositie. Al of niet afgedwongen door Europa zal een nieuw kabinet zich ook richten op het terugdringen van de te hoge schuldpositie van de overheid. Daartoe is de Wet Houdbare overheidsfinanciën in voorbereiding. Deze wet beperkt op termijn de mogelijkheden voor gemeenten om te investeren. Wat de leden verwachten van hun Vereniging De ambitie van de financiële agenda moet zijn om de gemeenten meer keuzevrijheid te bieden om zelf te kunnen bepalen op welke manier ze een bijdrage leveren aan de doelstellingen van de totale overheid. De leden hebben aangegeven dat zij in de belangenbehartiging en de dienstverlening door de VNG activiteiten verwachten op de volgende onderwerpen: - De voeding en verdeling van het Gemeentefonds - De omvang van het lokale belastinggebied - Een instituut dat interpretatieverschillen over financiële afspraken tussen het Rijk en gemeenten beslecht - Bijeen brengen en ontsluiten van bestaande kennis op het terrein van de gemeentelijke financiën

62 De inzet van de VNG: belangenbehartiging en dienstverlening 1. Gemeentefonds Belangenbehartiging De financiële verhouding is gebaseerd op het principe van evenredigheid Gemeenten delen in evenredigheid mee in de plussen en minnen op de rijksbegroting, via de gelijk de trap op, trap af systematiek. Ook in de nieuwe kabinetsperiode zal een gelijke afspraak met de gemeenten moeten worden gemaakt. Bezuinigingen op specifieke uitkeringen moeten worden gecompenseerd door vermindering van eisen. De VNG volgt de acties rond de herverdeling van het Gemeentefonds op de voet. 2. Het lokale belastinggebied Belangenbehartiging De lokale belastingen moeten worden gemoderniseerd Door de decentralisaties is het gemeentelijke takenpakket verder gegroeid. De negatieve ontwikkelingen op de woningmarkt, negatieve grondexploitatie, risico s bij verwaarborging van leningen aan corporaties en eigen woningbezitters, laten zien dat het financiële beeld snel kan omslaan. Het huidige belastinggebied is zelfs te klein om als buffer te kunnen dienen om tegenslagen op te vangen, laat staan om gebruikt te kunnen worden om eigen lokale keuzes te maken. Modernisering houdt wat ons betreft in vergroting en stroomlijning van de bestaande instrumenten. Een forse uitbreiding van het lokale belastinggebied leidt tot een gelijke verlaging van de uitkering uit het Gemeentefonds en draagt daarmee bij aan het verminderen van het financieringstekort van de rijksoverheid. Ook zal er aandacht moeten zijn voor de zeer grote verschillen in tarieven voor gemeentelijke dienstverlening. Dienstverlening - VNG modellen kostentransparantie worden geactualiseerd en in het kader van de betaalde dienstverlening wordt hulp aangeboden bij de invulling - Cursussen voor raadsleden over de keuzemogelijkheden bij de verschillende gemeentelijke belastingen - Activiteit vindt het hele jaar plaats, gericht op raadsleden en ambtenaren. 3. Arbitrageinstituut Belangenbehartiging - Er komt een instituut dat gezaghebbend kan oordelen over verschillen in interpretatie tussen gemeenten en Rijk bij de uitvoering van bestuursafspraken met betrekking tot de gemeentelijke financiën.

63 4. Ontsluiten van bestaande kennis op het terrein van gemeentelijke financiën. Belangenbehartiging 1. De Staat van de gemeentelijke financiën Een goede beschrijving van wat de kansen en bedreigingen zijn van de gemeentelijke economie. Hoe staat gemeentelijk Nederland er financieel gezien voor? Dit behoeft een uitgebreide beschrijving die zich niet alleen focust op de logische input zoals begrotingen of jaarrekening, maar ook inzichtelijk maakt: hoeveel gemeenten investeren hoeveel schuld gemeenten hebben hoeveel ambtenaren werkzaam zijn binnen gemeenten hoeveel uitkeringsgerechtigden gemeenten hebben wat de waarde van grondvoorraad is etc. Een macrobeeld dat meer inzichtelijk maakt dan door velen op het eerste oog in afweging getrokken wordt op het moment je het over de gemeentelijke financiën hebt. Mogelijk dat dit in de vorm van een jaarrekening van gemeentelijk Nederland wordt gepubliceerd, met een meerjarige begroting die de trends van de komende jaren vervat. Dit onderzoek is omvangrijk, dat het expertisecentrum niet alleen kan. Een extern bureau, voert het onderzoek uit, de VNG en een aantal actief participerende gemeentelijke vertegenwoordigers initiëren en begeleiden dit onderzoek. Bij goede ontvangst van dit onderzoek, kan dit mogelijk elke 3 á 4 jaar herhaald worden Tijdpad voorziet in aanbieding op het VNG jaarcongres. Dienstverlening 2. Gemeenten helpen bij verdergaand bezuinigen; waar liggen nog mogelijkheden? Dit door gemeenten elkaar op gedachten te laten brengen via kleinschalige regionale bijeenkomsten. De VNG organiseert die bijeenkomsten, de inbreng komt vooral- van gemeenten die uitgesproken of nieuwe ideeën hierover hebben. Uiteindelijk bundelen we die ideeën in een publicatie. Dit kan mogelijk samen met de FAMO worden opgepakt. Deze activiteit zal vooral in het eerste halfjaar 2013 plaatsvinden, gericht op ambtenaren, die daarna hun bestuur kunnen informeren. 3. Ontwikkeling stresstest voor kleine gemeenten Op dit moment bestaan al meerdere stresstests, vooral eenvoudig te gebruiken voor grotere gemeenten. Om dit instrument ook bruikbaar te laten zijn voor kleinere gemeenten wordt een nieuwe stresstest ontwikkeld, mogelijk in samenwerking met het COELO. Ook dit product zal begin 2013 klaar moeten zijn zodat het aangeboden kan worden aan colleges en raden. Bij het maken van de test zullen wethouders en raadsleden worden betrokken.

64 4. Visuele begrotingen voor raadsleden Om begrotingen op een duidelijke, moderne en laagdrempelige manier onder de aandacht van raadsleden te brengen/houden, zijn er voorbeelden bekend van Ipad-toepassingen. We zouden als VNG in gesprek kunnen met een bedrijf dat die toepassingen maakt om een basis te creëren waar de VNG en gemeenten achter staan. Om op die manier de kans dat gemeenten dat aanschaffen en dus het uiteindelijke gebruik ervan door raadsleden te vergroten. Dit is een langduriger traject waar permanent met raadsleden zal worden afgestemd of het aan hun wensen voldoet.

65 5. Slim Samenwerken Urgentie voor gemeenten en inwoners Gemeenten zijn zonder uitzondering bezig met intergemeentelijke samenwerking. Gemeenten lopen bij de inrichting van deze samenwerking tegen vragen aan over bijvoorbeeld (aan)sturing, draagvlak, (juridische en organisatorische) vormgeving. Tijdens de BALV van het najaar van 2010 is de VNG daarom door de leden opgeroepen om meer aan de ondersteuning van intergemeentelijke samenwerking te doen. Bij gemeenten zelf is ruime kennis over en ervaring met samenwerken aanwezig. De VNG heeft daarmee bij uitstek de positie om de uitwisseling van kennis en ervaring op dit terrein te ondersteunen en bevorderen. Om zodoende de opbrengsten van samenwerking te verhogen. De VNG heeft aan deze oproep invulling gegeven met de inrichting van het ondersteuningsprogramma Slim Samenwerken. Door de verdere uitbreiding van gemeentelijke taken door de decentralisaties, financiële druk als gevolg van de economische crisis en veranderingen in het personeelsbestand als gevolg van de vergrijzing, blijft de effectieve en efficiënte inrichting van intergemeentelijk samenwerking de komende jaren een zeer actueel vraagstuk. Gemeenten staan voor de uitdaging meer te doen met minder middelen. Intergemeentelijke samenwerking biedt hierbij ook voor de toekomst kansen en mogelijkheden op zeer veel beleidsterreinen. De VNG wil u hierbij ook in 2013 met het programma Slim Samenwerken ondersteunen. Wat de leden verwachten van hun Vereniging Om tot een concreet ondersteuningsaanbod te vormen is er in 2011 een ledenpeiling gehouden. In 2012 is, na een jaar Slim Samenwerken, een uitgebreid tevredenheid- en behoefteonderzoek uitgevoerd om het ondersteuningsaanbod te evalueren en te actualiseren. De uitkomsten van daarvan laten zien dat gemeenten de volgende ondersteuningswensen hebben: - Een knooppunt van kennis en ervaring op het gebied van samenwerking. Zowel via het web en publicaties als via persoonlijke ontmoetingen. - Toegankelijke en aansprekende praktijkvoorbeelden met aandacht voor zowel succesfactoren als knelpunten en dilemma s. - Ondersteuning bij samenwerking, algemeen en specifiek gerelateerd aan actuele beleidsonderwerpen. - Ondersteuning van gemeenteraden bij het inrichten/versterken van hun controlerende rol in samenwerkingsverbanden, met name bij samenwerking gebaseerd op de WGR. - Informatie/uitleg/meedenkend vermogen bij de juridische en organisatorische inrichting van samenwerking. - Ondersteuning van intercollegiale kennisuitwisseling over de politieke, bestuurlijke en intermenselijke aspecten van samenwerken. - Ondersteuning op maat bij samenwerkingsprocessen, onder andere: Consulenten/gemeentelijke ervaringsdeskundigen die als onafhankelijke ervaringsdeskundigen kunnen adviseren. Kortdurende procesbegeleiding. Bijeenkomsten, werkbezoeken of informatie gericht op specifiek voor de lokale context actuele onderwerpen.

66 De inzet van de VNG: belangenbehartiging en dienstverlening Met Slim Samenwerken wil de VNG meerwaarde van creëren door het bij elkaar brengen van kennis en ervaring over samenwerking binnen het brede gemeentelijke domein in één programma. De focus ligt op de ondersteuning van burgemeesters, wethouders, raadsleden, gemeentesecretarissen en griffiers. Belangenbehartiging op het terrein van gemeentelijke samenwerking maakt geen deel uit van het programma en vindt elders binnen de VNG plaats. Dit in afstemming met de ervaringen vanuit het programma. Het ondersteuningsprogramma bestaat uit de volgende vijf hoofdonderdelen. 1. Themagerichte bijeenkomsten Onder het motto Slim samenwerken aan organiseren we interactieve bijeenkomsten voor alle doelgroepen. We zetten hierbij een breed netwerk van gemeentelijk bestuurders, ambtenaren en kennispartners in. Praktijkvoorbeelden zijn een belangrijk ingrediënt voor de bijeenkomsten. In 2013 staan in ieder geval samenwerkingsvraagstukken rondom de decentralisaties/ integrale aanpak in het sociale domein, informatiebeveiliging, de RUD s en water centraal. Ook de onderwerpen rol en positie van de gemeenteraad en organisatorische en juridische vormgeving" (vooral ambtelijke fusie) komen apart aan bod. Daarnaast organiseren we een jaarcongres (in 2012 op 14 november). Hier komen alle thema s in samenhang met elkaar aan de orde. Het congres is bedoeld voor burgemeesters, wethouders, raadsleden, gemeentesecretarissen en griffiers. 2. Kennisintensieve activiteiten Vanuit het idee samen werken is samen ervaren organiseren we elke maand een activiteit waarbij niet alleen gesproken wordt over samenwerking, maar bestuurders de resultaten van samenwerking gaan zien. En zelf kunnen ervaren welke kansen en dilemma s samenwerken met zich meebrengt. Bustours Slim Samenwerken Deze bustours bieden de gelegenheid om samen met collega s interessante samenwerkingsvoorbeelden uit de praktijk te bezoeken. We spreken daar met de betrokkenen over knelpunten en succesfactoren, kansen en bedreigingen. Onderweg worden ervaringen uitgewisseld, ideeën opgedaan en contacten gelegd. De bustours zijn met name bedoeld voor specifieke doelgroepen: burgemeesters, wethouders, gemeenteraadsleden of directeuren van samenwerkingsverbanden. Doordat de bus vol gelijken zit, ontstaan openhartige gesprekken, waardoor op een gelijkwaardige basis kennis en ervaring gewisseld kan worden. Waar juist gesprekken tussen verschillende doelgroepen nodig is zal een bustour georganiseerd worden voor twee of meer doelgroepen, zoals wethouders en raadsleden. Simulatiespelen In samenwerking met Wagenaar en Hoes organiseerde Slim Samenwerken in 2012 de simulaties Samenwerken ervaren. Deze simulaties waren specifiek gericht op samenwerken in het kader van de decentralisaties. In 2013 zetten we deze simulaties voort en ontwikkelen mogelijk nieuwe simulaties. Ook deze bijeenkomsten vinden plaats voor specifieke doelgroepen als burgemeesters en wethouders, zodat optimaal vergelijkbare kennis en ervaring uitgewisseld kan worden.

67 Intervisie In overleg en samenwerking met de gelieerde verenigingen organiseren we intervisieworkshops De intervisie is gericht op bestuurders en managers van gemeenten, die in samenwerking met anderen tegen dilemma s aanlopen. In een besloten omgeving en onder deskundige begeleiding uw dilemma s op het gebied van samenwerken bespreken met collega s. 3. Ondersteuning op maat Gemeenten kunnen via mail, telefoon, Twitter, de website of in persoonlijk contact op bijeenkomsten specifieke ondersteuningsverzoeken indienen bij het programma. Het programma verzorgt een intake gesprek, waarna de ondersteuning in overleg wordt vormgegeven. Deze ondersteuning op maat is bedoeld voor burgemeesters, wethouders, raadsleden, gemeentesecretarissen en griffiers. Een greep uit de mogelijkheden: - het verzorgen van (algemene, juridische of organisatorische) informatie over samenwerking, - het zoeken en leveren van praktijkvoorbeelden, - het meedenken over of verzorgen van (een bijdrage aan) een bijeenkomst of vergadering, zowel ambtelijk als bestuurlijk, - het leggen van contacten met collega-bestuurders of managers met nuttige ervaringen en kennis. Consulenten De consulenten kunnen op verschillende momenten in samenwerkingsprocessen optreden, onder andere door het optreden als onafhankelijke ervaringsdeskundige of als procesbegeleider. Binnen de pool van consulenten (bestaande uit bestuurders en managers) is specifieke expertise aanwezig met betrekking tot vraagstukken rondom samenwerking op de terreinen van de decentralisaties, de positie en betrokkenheid van gemeenteraden en de organisatorische en juridische vormgeving van samenwerking. 4. De publicatiereeks Slim Samenwerken In 2011 en 2012 zijn er diverse publicaties 1 uitgebracht in de Slim Samenwerken reeks, deze zal in 2013 worden vervolgd. De publicaties worden in samenwerking met (ervaringsdeskundigen) van gemeenten, universiteiten en/of adviesbureaus vormgegeven. 5. De Website De backbone van het project vormt de website Het is niet alleen de vindplaats voor alle producten van het ondersteuningsprogramma, maar het is vooral het digitale platform waar leden praktijkvoorbeelden en ervaringen met samenwerking kunnen delen. Eind 2012 bevat deze database minimaal 200 toegankelijke en bruikbare praktijkvoorbeelden. Daarnaast is er een Slim Samenwerken Twitter account en Linkedin in groep, die breed benut worden om de leden met elkaar in contact te brengen en te informeren. 1 Zie

68 Activiteitenplanning - Ondersteuningsverzoeken en intervisietrajecten dienen zich gedurende het jaar aan. In de planning is een indicatie o.b.v. voorgaande jaren aangegeven - Kennisintensieve en themagerichte bijeenkomsten worden zoveel mogelijk afgestemd met VNGafdelingen, gelieerde verenigingen en koepelverenigingen als G4, G32 en PMG Activiteit Thema Doelgroep Tijd Bustours kennisintensieve bijeenkomsten waar een specifieke doelgroep op één dag diverse voorbeelden uit de praktijk aandoet. Variërend van beleidsdossiers als de decentralisaties, ruimtelijke ordening, veiligheid en financiën. Gericht op verdieping van de samenwerkingspraktijk Voor één van de volgende doelgroepen: Burgemeesters, wethouders, gemeenteraadsleden, secretarissen, griffiers of directeuren van Ieder kwartaal 2 bustours. Acht stuks in Simulatiespelen kennisintensieve bijeenkomst waar op een specifiek thema, met uiteenlopende doelgroepen de (on)mogelijkheden van samenwerking verkend worden. Themabijeenkomsten Zowel procesmatige als inhoudelijke thema s op één locatie voor verschillende doelgroepen. Intervisietrajecten Individuele begeleidingstrajecten op maat gesneden. Voor en door gemeenten. Door inzet van consulenten en gemeentelijke deskundigen (op ambtelijk of bestuurlijk niveau) Ondersteuningsverzoek en Kortstondige ondersteuning op maat op verzoek van gemeenten en samenwerkingsverbanden op een bepaald terrein. Variërend. Meer gericht op het procesmatige thema s als opdrachtgeverschap, sturing en draagvlak. Een samenvoeging van de thematiek van een bustour en een simulatiespel. Veelal gericht op één regio (in samenwerking met de provinciale VNGafdelingen gelieerde verenigingen en koepelverenigingen als G4, G32 en PMG) Afhankelijk van de behoefte kan dit ingericht worden op inhoudelijke of meer procesmatige thema s. Leveren (juridische) kennis en inhoud. Bijvoorbeeld bij bijeenkomsten of samenwerkingstrajecten van gemeenten. samenwerkingsverbanden Voor een samenstelling van de volgende doelgroepen: Burgemeesters, wethouders, gemeenteraadsleden, secretarissen, griffiers of directeuren van samenwerkingsverbanden Voor een samenstelling van de volgende doelgroepen: Burgemeesters, wethouders, gemeenteraadsleden, secretarissen, griffiers of directeuren van samenwerkingsverbanden Afhankelijk van de behoefte een samenstelling van de volgende doelgroepen: Burgemeesters, wethouders, gemeenteraadsleden, secretarissen, griffiers of directeuren van samenwerkingsverbanden Projectteams, bestuurders of (hogere) ambtenaren van samenwerkingsverbanden. Ieder kwartaal minimaal één simulatiespel. In 2013 vier simulatiespelen Iedere maand een themabijeenkomst (12 in 2013) Intervisietrajecten dienen zich gedurende het jaar aan. Gemiddeld 1 per maand in Ondersteuningsverz oeken dienen zich gedurende het jaar aan. Gemiddeld 2 per maand in 2013.

69 6. Wonen Urgentie voor gemeenten en inwoners De woningmarkt zit op slot. Doorstroming in de koop en huurmarkt is geminimaliseerd. Nieuwbouw is stilgevallen. Voor herstructurering (stedelijke ontwikkeling en krimp) zijn geen middelen. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor het huisvesten van burgers en de ontwikkeling en het beheer van een leefbare leefomgeving. Gemeenten willen voldoende mogelijkheden om de verantwoordelijkheden te dragen, die de rijksoverheid bij hen neer heeft gelegd. In het Lenteakkoord van 2012 wordt de hypotheekrenteaftrek (en huurverhoging in de sociale huursector) aan de orde gesteld. De woningmarkt moet weer in beweging komen. In de eerste plaats voor de inwoners die nu geen of moeilijk een woning kunnen vinden, maar ook om de grote macro-financieel-economische belangen die ermee verband houden. Wat de leden verwachten van hun Vereniging en de inzet van de VNG De VNG heeft in september 2011 haar 10 punten voor de woningmarkt gepubliceerd, waar voorstellen zijn opgenomen over de financiering van de fysieke sector, grondbeleid, de positie van corporaties en (stedelijke) herstructurering. De commissie Ruimte en Wonen heeft zich voorgenomen met een integrale woningmarktvisie te komen. Daarin wordt inhoudelijk de VNG-inzet verder uitgewerkt. De leden geven aan dat zij vooral activiteiten verwachten op de volgende onderwerpen: 1. Financiering van de woningmarkt Het financiële stelsel rond de woningmarkt, zoals het grondbeleid, bouw en verbouw en herstructurering (stedelijke vernieuwing en krimp), staat onder druk. Gemeenten hebben minder financiële ruimte maar de taken op het gebied van RO en volkshuisvesting lopen door. Naast negatieve grondexploitaties, stapelen ook noodzakelijke onrendabele investeringen zich op het bord van gemeenten op. Gemeenten kunnen hier niet alleen voor aan de lat staan, de corporaties kunnen een deel van de onrendabele investeringen op zich nemen, maar dit is niet genoeg. Ook het Rijk heeft een verantwoordelijkheid om de financiering van noodzakelijke en onrendabele investeringen overeind te houden. Uitgangspunten: De kwaliteit van de (fysieke) leefomgeving en ruimte voor het (door)ontwikkelen van gemeenten. De VNG wil het gemeentelijk grondbeleid versterken, nieuwe instrumenten voor SV (bijv. revolverende fondsconstructies en middelen om deze te starten) en instrumentarium ontwikkelen om gemeentelijke verantwoordelijkheden op het terrein van woon- en grondbeleid beter uit te kunnen oefenen. De VNG zal ook bij de nieuwe kabinetsformatie vragen om uitbreiding van het eigen belastinggebied. De VNG zal gemeenten ondersteunen met onderzoek en de ontwikkeling van instrumentarium zodat gemeenten hun taken goed kunnen oppakken. Mogelijk horen daar ook experimenten en het voorstellen van wetswijzigingen bij. De VNG zal groepen gemeenten en individuele gemeenten daarbij intensief betrekken. Daarnaast is de Tweede Kamer gestart met een onderzoek naar de bouwkosten, waar ook gemeenten belang bij hebben.

70 2. Relatie gemeente-woningcorporaties Gemeenten hebben zelf geen woningen, maar wel de verantwoordelijkheid de burgers in hun gemeente te huisvesten. Natuurlijke partner voor afspraken hierover zijn de woningcorporaties. De woningcorporaties beheren woningen en huisvesten -in ieder geval- die huishoudens die niet zelf in hun huisvesting kunnen voorzien. Daarnaast investeren corporaties in woningen en woonomgeving die andere partijen vanwege onrendabelheid niet voor hun rekening willen nemen, vanuit de sociaal maatschappelijke taken en doelstelling van de corporatiesector. De VNG maakt zich zorgen over de investeringscapaciteit van corporaties. De commissie Ruimte en Wonen heeft eerder al gesteld dat bezuinigingen op de corporaties terug geïnvesteerd moeten worden in de volkshuisvesting. Na het debacle met woningcorporatie Vestia, waarbij de sector een verlies moest nemen van 2 miljard, is het denken over verscherpt toezicht op de corporaties geïntensiveerd. Deze discussie speelt nog volop. Het ministerie van BZK heeft de commissie kaderstelling en toezicht woningcorporaties geïnstalleerd die medio september 2012 de minister moet adviseren. Daarnaast wacht ons een parlementaire enquête in het najaar van Belangenbehartiging en dienstverlening De VNG bereidt zich hier ook op voor. De VNG beraadt zich over haar positie ten opzichte van het waarborgfonds sociale woningbouw (WSW), het Centraal Fonds Volkshuisvesting (CFV) en de woningcorporaties. De VNG heeft de commissie Vermeulen geïnstalleerd die de VNG moet adviseren over de gemeentelijke achtervangpositie in het WSW en de statutaire positie van de VNG binnen het WSW. De wetgeving op het gebied van corporaties is structureel aan het wijzigen, dat vergt inspanning bij de VNG. Het belang voor gemeenten zit dan in het huisvesten van zowel de doelgroep van beleid als de middeninkomens onderbrengen in prestatieafspraken. Ingezet worden lobby en informatievoorziening. 3. Betaalbaarheid wonen Voor de langere termijn is de ontwikkeling van de woonlasten essentieel voor het besteedbaar inkomen van burgers. Het geld dat uitgegeven wordt aan woonlasten (huur, hypotheek, energielasten en verzekeringen) kan niet op een andere manier besteed worden en vormt een steeds groter deel van de kosten voor levensonderhoud. Gemeenten worden in toenemende mate geconfronteerd met vraag om schuldsanering, gebrek aan (aanbod van) sociale huurwoningen en onderhoudsachterstanden. De commissie Ruimte en Wonen kijkt in haar visie op de woningmarkt nadrukkelijk naar: Gelijke behandeling van koop- en huurmarkt (HT en HRA). de betaalbaarheid van het systeem. Betaalbaarheid voor middeninkomens en (koop)starters: doorstroming bevorderen Verduurzamen bestaande woningvoorraad: i.v.m. energielasten (component woonlasten) Samenwerking zoeken (binnen VNG met BAWI, en) buiten VNG met NIBUD, Woonbond, VEH en Aedes Energiebesparing particuliere woningvoorraad Kansen voor de burger met particulier opdrachtgeverschap Belangenbehartiging en dienstverlening De specifieke inzet zal volgen na bepaling van de lobbydoelen.

71 4. Regie op wonen/zorg en welzijn Er zijn grote wijzigingen in voorbereiding op het deelgebied wonen, welzijn en zorg. Vanuit de AWBZ en de Wmo zal een steeds groter beroep worden gedaan op de zelfredzaamheid van burgers. Daarnaast zal door zorgaanbieders, gemeenten en corporaties gelobbyd worden voor meer mogelijkheden om op lokaal niveau een goed zorgaanbod, welzijn en woningaanbod te ontwikkelen dat hierop aansluit. Daarbij zal ook aandacht zijn voor het oplossen van problemen rond de financiering en de betaalbaarheid van wonen, welzijn en zorg. Belangenbehartiging en dienstverlening De VNG, Actiz en Aedes zijn aan het verkennen of zij samen een visie hierop willen ontwikkelen in 2013 en hier aandacht aan te besteden bij de formatie van een nieuw kabinet. Ingezet zal worden op het voorbereiden van gemeenten op de gemeentelijke consequenties van deze ontwikkelingen. 5. Toegang tot de woningmarkt en leefbaarheid Gemeenten kunnen met woonruimteverdeling sturen om onrechtvaardige gevolgen van schaarste aan bepaalde woningen te voorkomen. Tijdelijke huisvesting kan voorzien in de huisvestingsbehoeften van bepaalde groepen die niet via de normale woningmarkt voorzien worden, bijvoorbeeld voor arbeidsmigranten. Door de huidige leegstand van vastgoed ontstaan nieuwe mogelijkheden voor huisvesting voor diverse doelgroepen. Negatieve effecten op de leefbaarheid van buurten en wijken kunnen gemeenten actief bestrijden. Zowel via aanpak van onderhoudsproblemen, bijv bij particuliere eigenaren en VvE s, als via het instrumentarium van de Rotterdamwet. Voor de komende periode zullen de Huisvestingswet, de Leegstandwet en de Rotterdamwet gewijzigd worden. Belangenbehartiging en dienstverlening Nu al is inzet te voorzien in de vorm van Handreiking en modelverordeningen Huisvestingswet Informatie leden nieuwe leegstandswet Informatie leden nieuwe Rotterdamwet FAQ s aanpak VvE s en particuliere woningverbetering (ism G4)

72 Activiteiten / doelgroepen Activiteit Thema Doelgroep Tijd Bijeenkomsten over nieuwe manier 1 financiering van de Wethouders Laatste kwartaal oppakken herstructurering (mogelijk woningmarkt en 2012 en eerste koppelen aan bestuurdersdagen) ambtenaren helft 2013 FAQ financiering SV, incl factsheet Bijeenkomsten over Woningcorporaties, gewijzigde regels en rollen. Inclusief Prestatieafspraken WSW en VNG het land in Nav achtervangdiscussie Informatieblad energiebesparing Handreiking huisvestingswet en modelverordeningen Bijeenkomsten/cursussen hvwet 1 financiering van de woningmarkt 2. Relatie gemeentecorporaties 2. Relatie gemeentecorporaties 3. betaalbaarheid wonen 5. Toegang tot de woningmarkt en leefbaarheid 5. Toegang tot de woningmarkt en leefbaarheid Wethouders inhoud mede en afhankelijk van ambtenaren regeer- en bestuursakkoord Wethouders Laatste kwartaal en 2012 en eerste ambtenaren helft 2013, afhankelijk van Woningwet Wethouders 2 e kwartaal 2013 en raadsleden iedereen Afhankelijk van uitwerking revolverend fonds Raadsleden 1 e en 2 e kwartaal en 2013, Afhankelijk ambtenaren van planning TK en EK idem 2 e helft 2013 FAQ leegstandswet incl factsheet FAQ Rotterdamwet incl factsheet Promoten Eigenbouw FAQ particuliere woningverbetering incl factsheet 5. Toegang tot de woningmarkt en leefbaarheid iedereen 1 e kwartaal Toegang tot de iedereen 2 e /3 e kwartaal woningmarkt en 2013 leefbaarheid 5. Toegang tot de nntb PM woningmarkt en leefbaarheid 1 en 5 Bestuurders 2 e helft 2013 en ambtenaren NB: er is op veel onderdelen een afhankelijkheid van het nieuwe RA

73 Brief aan de leden T.a.v. het college en de raad informatiecentrum tel. (070) betreft Ledenbrief Inzet VNG kabinetsformatie uw kenmerk ons kenmerk BB/U bijlage(n) 1 datum 12 oktober 2012 Samenvatting Wij stellen u voor deze inzet van de VNG in de komende formatie definitief vast te stellen. Het stuk bevat de meest nadrukkelijke inbreng namens de gemeenten op een selectief aantal onderwerpen. Na definitieve vaststelling wordt het ingebracht bij de (in)formateur, en kan het als basis dienen voor de eerste gesprekken met het nieuw gevormde kabinet.

74 Aan de leden informatiecentrum tel. (070) betreft Ledenbrief Inzet VNG kabinetsformatie uw kenmerk ons kenmerk BB/U bijlage(n) 1 datum 12 oktober 2012 Geacht college en gemeenteraad, Voor u ligt het concept voor de inzet van de VNG in de komende formatie, getiteld Samen sterker uit de crisis. Proces Het stuk is tot stand gekomen in een interactief proces met bestuur, beleidscommissies en leden van de VNG en koepels van specifieke gemeenten (G4, G32, PMG en P10). Een eerder concept is met alle belangstellenden besproken in bijeenkomsten op 3 en 4 september in respectievelijk Breda en Zwolle. Daarop heeft het bestuur, na consultatie van de gezamenlijke beleidscommissies, bijgaand concept vastgesteld dat het nu aan u voorlegt. Na definitieve vaststelling in de BALV wordt het ingebracht bij de (in)formateur, en kan het als basis dienen voor de eerste gesprekken met het nieuw gevormde kabinet. Inhoud De focus van dit stuk is op datgene dat wij van het Rijk nodig hebben. Op de ledenbijeenkomsten was men unaniem en stellig van oordeel dat het stuk een kort overzichtelijk statement moet worden op een beperkt aantal, in het oog springende onderwerpen. In het stuk dat nu voorligt is daarom bewust selectiviteit nagestreefd; het is de bedoeling dat de VNG in eerste instantie met déze onderwerpen contact zoekt met de (in)formateur en het te vormen kabinet. Dat wil niet zeggen dat op andere onderwerpen geen belangenbehartiging zal plaatsvinden, maar wel dat de eerste, meest nadrukkelijke inbreng in het bijgaande stuk is vervat. In de komende kabinetsperiode kunnen vanzelfsprekend hiernaast ook andere belangen van de gemeenten aan de orde worden gesteld.

75 Voorstel Wij stellen u voor het stuk zoals het hier voorligt definitief vast te stellen. Het stuk is (in lijn met de strategie van de VNG) in een interactief proces met de leden vormgegeven en heeft genoeg focus om een zichtbare inbreng te vormen van de gemeenten in het formatieproces en de periode daarna. Hoogachtend, Vereniging van Nederlandse Gemeenten A. Jorritsma-Lebbink, voorzitter VNG Deze ledenbrief staat ook op onder brieven. onderwerp Ledenbrief Inzet VNG kabinetsformatie datum <datum> 02/02

76 Samen sterker uit de crisis 1 De cruciale rol van gemeenten Nederland staat voor grote opgaven. Zowel financieel-economisch als op het gebied van zorg, wonen en veiligheid is behoefte aan nieuwe perspectieven. Die kunnen alleen worden geboden als de kracht van de samenleving zelf wordt benut. De lokale overheid is daarbij cruciaal. De gemeenten staan het dichtst bij de burgers, bedrijven en maatschappelijke instellingen. Gemeenten pakken concrete problemen aan, bedenken oplossingen en voeren die ook uit. Het zijn de gemeenten die relevante partners, de marktpartijen en maatschappelijke instellingen, kunnen mobiliseren en verbinden omwille van de bovenliggende doelen als concurrentiekracht en werkgelegenheid. Zij stimuleren innovatieve oplossingen om tot een duurzame economie te komen. Aan de andere kant zetten gemeenten zich in om een schild te zijn voor de zwakkeren en ervoor te zorgen dat mensen niet tussen de wal en het schip vallen. Organisatorisch zijn de gemeenten vaak de verbindende schakel tussen de horizontale samenwerking met en tussen maatschappelijke instellingen, inwoners en bedrijven en de verticale samenwerking tussen de diverse overheden en de verschillende overheidslagen (lokaal, provinciaal, nationaal en Europees). De verdere Europese ontwikkeling tot een concurrerende, duurzame en sociale markteconomie vindt uiteindelijk plaats op lokaal niveau: in de gemeenten van de EU en de regio s waarin deze gemeenten samenwerken. 2 Perspectief op een nieuwe aanpak Dit stuk geeft op een aantal cruciale punten invulling aan de gedachte van het benutten van de kracht van inwoners en hun verbanden en een nieuw partnerschap binnen die ene overheid van Rijk, provincies, gemeenten en waterschappen. Op deze terreinen doen wij het aanbod om vernieuwende, daadkrachtige afspraken te maken. Om van dit pakket aan voorstellen een succes te maken, is een aantal concrete afspraken van Rijk, provincies, waterschappen en gemeenten nodig om het werk van de overheid dichter bij de burgers te organiseren; al dan niet in de vorm van een bestuursakkoord. Het dragende perspectief van deze visie van de gemeenten op de nieuwe kabinetsperiode is nieuw partnerschap tussen overheden, en het putten uit de eigen kracht van de samenleving. Er kan optimaal gebruik worden gemaakt van de kracht en potentie van de samenleving en de mogelijkheden van de overheid. Inhoudelijk, maar ook organisatorisch is een omslag nodig. Een omslag van systeemdenken naar het denken vanuit burgers, hun maatschappelijke verbanden en het bedrijfsleven zelf. Zo ontstaat de innovatieve kracht die we nodig hebben. 14 september 2012

77 Vanuit deze gedachte zijn thema s geïdentificeerd waarop gemeenten het verschil kunnen maken, mits het Rijk op zijn beurt de randvoorwaarden daarvoor biedt. De volgende hoofdthema s geven uiting aan dat nieuwe partnerschap: Participatie en zelfredzaamheid Kwaliteit in de stedelijke omgeving en het landelijk gebied Veiligheid voor onze inwoners Financiën en belastingen die aansluiten bij de lokale situatie Kwaliteit van dienstverlening Effectief Bestuur Een sterke publieke sector De manier waarop nu het sociale domein is georganiseerd moet stukken beter. Dichtbij de mensen zelf kan meer worden bereikt, op maat, en tegen lagere kosten. Gemeenten hebben dat laten zien bij de bijstand en ondersteuning. In de afgelopen periode is een beweging ingezet om nog meer taken in het sociale domein naar gemeenten over te brengen: bij Werk, Zorg en Jeugd. Wij hebben onze steun daarvoor uitgesproken en willen deze bewegingen vasthouden. De huidige plannen tot decentralisatie gaan echter nog uit van de oorspronkelijke, verkokerde weten regelgeving, organisaties en geldstromen. Wij willen dat er wordt gedacht vanuit de burgers zelf. Waar het om gaat is de ruimte te geven aan de eigen kracht van burgers met een logische ondersteuning door professionals. Daar moeten ruimte en mogelijkheden komen om maatwerk te kunnen leveren. Deze nieuwe benadering, dicht bij en samen met burgers met nieuwe vormen en instrumenten, vereist een ingrijpende omslag binnen gemeenten en betrokken instellingen. En het vraagt een omslag in het denken bij het Rijk. Concreet willen we dat de beweging naar meer taken en verantwoordelijkheden voor gemeenten in het sociale domein wordt doorgezet. Sturing en organisatie kunnen veel beter dan nu. In deze aanpak zijn in ieder geval Werk, jeugdzorg en begeleiding geïntegreerd, en is een goede samenhang met passend onderwijs. Een nadere uitwerking hiervan wordt op 12 oktober 2012 door de VNG gepresenteerd. In het ruimtelijk domein staat de dramatische situatie op de woningmarkt voorop. Die vraagt om een oplossing die meerjarige zekerheid biedt, de investeringscapaciteit van woningcorporaties op peil houdt en de budgetten voor de stedelijke vernieuwing intact houdt. Het kabinet zal nu fundamentele keuzes moeten maken. Om de uitdagingen aan te gaan, is een gezamenlijke aanpak van alle overheden en andere partijen geboden. Het is van belang om blijvend te kunnen investeren in wijken en buurten. De kwaliteit van de leefomgeving in buurten en wijken hangt deels samen met de inzet door woningcorporaties. De verbinding met en het toezicht op de corporaties moet daarom worden geïntensiveerd. Een punt uit het vorige regeerakkoord staat bij ons nog op de agenda: de uitname van 100 miljoen uit het Gemeentefonds voor de Regionale uitvoeringsdiensten. De schaalvoordelen van deze Rud s lopen lang niet op tot dit bedrag. Om van deze kwaliteitsverbetering een succes te maken moet deze uitname daarom worden teruggedraaid. Onze inwoners willen zich veilig voelen in de eigen leefomgeving. De overheid is aan zet om hiervoor zorg te dragen. Gemeenten hebben de regie over de lokale situatie en zullen in samenwerking met relevante partners optimale veiligheidszorg bieden aan hun inwoners. De burgemeester moet dan wel over voldoende doorzettingsmacht beschikken om partners, indien noodzakelijk, naleving van de gemaakte afspraken te kunnen afdwingen. De komst van de nationale politie mag niet betekenen dat de politie zich alleen op de justitiële keten richt. De politie moet zichtbaar aanwezig zijn in de wijken en zich te richten op openbare orde, veiligheid en leefbaarheid. Daarbij kan ook de kracht van de samenleving worden benut. De financiën en de belastingen zijn onderwerp van veel onderling gesteggel bìnnen de overheid. De overheid als geheel wordt daar niet beter van, laat staan de burger. De overheidsfinanciën en belastingen kunnen beter aansluiten op de plaats en mogelijkheden van de verschillende overheden. Vereniging van Nederlandse Gemeenten 2

78 Het verplicht op te leggen schatkistbankieren levert de overheid als geheel en daarmee de maatschappij een grote schadepost op. Een ander voorbeeld is de Wet Hof, die zo eenzijdig vanuit de Rijkssystemen is geschreven dat gemeenten gepaard geld toch niet mogen uitgeven. Wij gaan graag in gesprek over alternatieven voor deze contraproductieve wetten. De belastingen vormen een terrein waarop de verhouding tussen Rijk en gemeenten is scheefgegroeid. Mensen moeten zelf onderling kunnen uitmaken hoeveel geld zij over hebben voor de publieke voorzieningen. Dat geldt voor het landelijke niveau evengoed als voor de lokale overheid. Daarom moet het belastinggebied van lokale overheden worden verruimd ten koste van die van het Rijk. Voor een effectievere en transparantere dienstverlening stellen we voor om gezamenlijk op te trekken in het ontwikkelen van standaarden in de dienstverlening aan burgers en bedrijven. Een ander belangrijk en actueel punt is de veiligheid van digitale dienstverlening. Cybercrime is niet meer weg te denken uit onze maatschappij. Veilige bedrijfsvoering is een cruciale randvoorwaarde voor het vertrouwen van burgers en bedrijven in de overheid en specifiek gemeenten als meest nabije overheid. Gemeenten investeren in de beveiliging van software en systemen informatiebeveiliging en nemen daarin hun aandeel, maar dit maakt daarnaast ook een intensief partnerschap dwars door overheden heen noodzakelijk. Op dit moment loopt de werkloosheid op en snijden we in onze ambtelijke apparaten. Voor de toekomst moeten we zorgen dat we een aantrekkelijke werkgever blijven, voor huidige, maar ook voor toekomstige ambtenaren. Daarvoor willen we de ruimte om te investeren in vernieuwing van arbeidsrelaties door middel van een toekomstbestendig arbeidsvoorwaardenbeleid. De optimale bestuurlijke schaal bestaat niet. Een bestuurlijke organisatie die zich flexibel toespitst op de burgers en bedrijven en schaalgrootte van de problemen wel. Gemeenten kiezen daarom zelf de wijze waarop wij dat vormgeven; via meer en intensievere samenwerking en/of samenvoeging. We willen daarvoor met het Rijk tot afspraken komen over nieuwe vormen van intensieve regionale samenwerking en de wijze waarop we dat vorm kunnen geven. 3 Concrete uitwerking per thema 1 Participatie en zelfredzaamheid 1.1 De beweging naar meer taken en verantwoordelijkheden voor gemeenten in het sociale domein (zorg, werk, onderwijs) moet worden doorgezet. Sturing en organisatie kunnen veel beter dan nu. 1.2 Voorwaarden om decentralisatie goed vorm te geven zijn: Beperking en stroomlijning van toezicht en regelgeving; Ontschotting van financieringsstromen; Zorgvuldige planning in de tijd; Een toereikende financiering voor gemeenten op een wijze die het inhoudelijke oogmerk ondersteunt. 1.3 Gemeenten moeten activerend en innoverend zijn door samen met maatschappelijke instellingen en burger initiatieven nieuwe aanpakken te ontwikkelen die uitgaan van de kracht van de burger zelf en diens sociale omgeving. 1.4 De individuele problemen van onze inwoners, maar zeker ook hun eigen mogelijkheden en hun kracht in hun (sociale) omgeving zijn vertrekpunten. Daarbij zijn de professionals die een directe band hebben met de mensen om wie het gaat essentieel; zij moeten handelingsvrijheid krijgen om maatwerk te kunnen leveren. De ring van instellingen, regelingen en geldstromen daaromheen wordt onder regie van gemeenten daaraan dienstbaar. Vereniging van Nederlandse Gemeenten 3

79 1.5 Met deze uitgangspunten kan een aanpak worden ontwikkeld die zowel effectief als financieel duurzaam is. Vertrekken vanuit de kracht van de burger is mogelijk voor zowel werk, jeugdzorg, begeleiding en ook bij passend onderwijs. Dat vereist dat het Rijk niet komt met verkokerde wetsvoorstellen. 1.6 Meer partnerschap, en vertrouwen in elkaars capaciteiten tussen gemeenten en Rijk is daarbij nodig. Gemeenten vragen medewerking van het Rijk door zonder vertraging, verdere bezuinigingen, gedetailleerde regelgeving en extra informatiearrangementen de afzonderlijke wetten, regels en geldstromen in te richten ten behoeve van lokale samenhang in het sociaal domein. Deze uitgangspunten moeten wettelijk worden verankerd. 2 Meer kwaliteit in de stedelijke omgeving en het landelijk gebied 2.1 Goed functionerende steden en sterke regio s zijn de motoren van de Nederlandse economie. Zij kunnen bijdragen aan het economisch herstel. 2.2 Een aantrekkelijk woon- en leefklimaat en goede voorzieningen zijn belangrijke voorwaarden voor het aantrekken en behouden van bewoners en bedrijven. Mede vanwege het nationale belang is investeren in de steden een verantwoordelijkheid van alle overheden gezamenlijk. 2.3 Niet-stedelijke gebieden hebben vooral buiten de Randstad te maken met de gevolgen van de economische concentratie in steden. Hun bevolking neemt af en verandert van samenstelling. Hier is een kwalitatieve transitie nodig om de leefbaarheid en economische vitaliteit te waarborgen. 2.4 Gemeenten worden beperkt in hun woonbeleid omdat de woningmarkt volkomen vast is gelopen. Bovendien gaat het hier om een groot maatschappelijk probleem. De tijd is er nu rijp voor dat het Rijk knopen gaat doorhakken. De oplossing zit hem in een meer neutrale behandeling van de koop- en huursector, het stimuleren van de woningbouwproductie en het ondersteunen van mensen met lagere inkomens. 2.5 Nadat het Investeringsbudget Stedelijke Vernieuwing in 2014 afloopt, komen essentiële maar onrendabele investeringen geheel voor rekening van de gemeente. Zeker na het wegvallen van de inkomsten uit de grondexploitatie biedt de gemeentebegroting daarvoor geen ruimte. Hier heeft ook het Rijk een blijvende verantwoordelijkheid. Gemeenten willen dat er 220 miljoen per jaar in de Rijksbegroting wordt gereserveerd voor noodzakelijke onrendabele investeringen in wijken en buurten. 2.6 Investeringen van woningcorporaties in woningbouw, stedelijke vernieuwing en leefbaarheid zijn voor gemeenten van enorm belang. Die investeringscapaciteit moet op niveau blijven, maar staat nu onder grote druk. Het kan niet zo zijn dat vermogen van de corporaties structureel wordt aangewend om gaten in de rijksbegroting te dichten. Daarnaast moet het toezicht op woningcorporaties worden verbeterd. Onverantwoordelijke risico s voor huurders en de overheid moeten onmogelijk worden gemaakt. Alleen wanneer voldoende toezicht waarborgt dat de sector de eigen risico s kan beheersen en opvangen kunnen gemeente en corporatie op lokaal niveau afspraken maken over een toegankelijke woningmarkt en een prettige leefomgeving. 2.7 Als ruimtelijke ontwikkelingsplannen worden gerealiseerd, is iedereen gebaat bij een hoog tempo en overzichtelijke procedures. Knelpunten in het omgevingsrecht moeten daarom voortvarend worden aangepakt. Uitgangspunt zou moeten zijn dat alle ruimtelijke procedures maximaal een jaar mogen duren en dat de rechterlijke toetsing aanzienlijk zal moeten worden versneld. Het primaat in de ruimtelijke ontwikkelingen ligt op lokaal niveau. Vereniging van Nederlandse Gemeenten 4

80 2.8 De stedelijke gebieden vormen de economische motoren van ons land. Een goede bereikbaarheid van deze gebieden is van essentieel belang voor de economische groei in ons land. Gemeenten hebben de ambitie om via gebiedsgerichte samenwerking een impuls te geven aan de economische groei door te investeren in een betere en duurzame bereikbaarheid. Gemeenten willen met het Rijk tot afspraken komen dat vormen van intensieve intergemeentelijke samenwerking op het gebied van mobiliteit mogelijk blijven. De wettelijke verkeer- en vervoertaken en de bijbehorende BDU-middelen dienen op dit intergemeentelijk schaalniveau beschikbaar te blijven. 2.9 Samen met het bedrijfsleven en de rijksoverheid zorgen gemeenten voor een transitie van het afvalbeleid in de richting van een circulaire economie. Gemeenten willen hun aandeel leveren om van afval weer nieuwe grondstoffen te maken. Het bedrijfsleven heeft een grote verantwoordelijkheid voor het voorkomen van onnodige en milieubelastende producten en verpakkingen en het hergebruik van grondstoffen. Deze ambitie moet krachtig worden gestimuleerd De vormgeving en inrichting van de Regionale uitvoeringsdiensten wordt regionaal bepaald. De schaalvoordelen van deze Rud s lopen lang niet op tot het bedrag van 100 miljoen dat structureel uit het gemeentefonds wordt genomen. Om van deze kwaliteitsverbetering een succes te maken moet deze uitname daarom worden teruggedraaid Economisch herstel en verduurzaming moeten en kunnen hand in hand gaan. Een voorbeeld is de onderlinge benutting van restenergie van bedrijven in een gemeente of regio. Gemeenten nemen initiatieven en ondersteunen plannen voor de verduurzaming van anderen. Samen met het nieuwe kabinet geven de gemeenten daaraan een krachtige impuls Gemeenten zetten in op lokale opwekking van schone energie. De energiebelasting zet hier echter een rem op. Door de energiebelasting voor duurzame opwekking van energie af te schaffen worden gemeenten in staat gesteld om te investeren in duurzaamheid Cultuur draagt bij aan de kwaliteit van leven en de economie. Juist in de culturele infrastructuur was decennialang sprake van een partnerschap; overheden zagen hierin een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Die gezamenlijke verantwoordelijkheid moet in de komende periode weer door alle betrokken overheden worden waargemaakt. 3 Veiligheid voor onze inwoners 3.1 Een gevoel van veiligheid is van groot belang. Dagelijks werken gemeenten preventief en repressief aan een zo optimale veiligheid. De beschikbaarheid van voldoende handhavingscapaciteit is daarbij van groot belang. De komst van de nationale politie mag niet betekenen dat de politie zich louter en alleen op de justitiële keten richt. De politie dient voldoende tijd te hebben om zichtbaar aanwezig zijn in de wijken en zich te richten op taken die gericht zijn op openbare orde, veiligheid en leefbaarheid. 3.2 Naast de overheid zijn er de mensen zèlf. Sociale zelfredzaamheid en sociale controle zijn van groot belang. Door sociale controle neemt de gelegenheid voor het plegen van criminaliteit af. Tevens is gebleken dat burgerbetrokkenheid een positief effect heeft op de veiligheidsbeleving. 3.3 Veiligheidsopgaven lenen zich niet voor een eenduidige oplossing. Maatwerk is vereist. Dat vereist een samenhangende aanpak van de verschillende disciplines binnen het veiligheidsdomein, zonder dat schaalverschillen daarbij in de weg zitten. Niet de gerechtelijke kaart moet de maat der dingen worden, maar de concrete veiligheidsvraagstukken. Vereniging van Nederlandse Gemeenten 5

81 3.4 Om het veiligheidsbeleid te kunnen laten slagen, moet samenwerkingsvermogen worden georganiseerd tussen alle relevante veiligheidspartners. Zolang zij dienstbaar zijn aan de multidisciplinaire aanpak van de problemen leiden hulpstructuren als veiligheidshuizen en veiligheidsregio s tot betere resultaten in de bestrijding van de criminaliteit en het verhogen van de veiligheid in de woonomgeving. De burgemeester moet dan wel over voldoende doorzettingsmacht beschikken om bij partners, indien noodzakelijk, naleving van de gemaakte afspraken te kunnen afdwingen. De schaal van de veiligheidsregio s staat niet ter discussie. 3.5 De wietpas wordt niet definitief ingevoerd dan nadat de lokale overheden daarmee hebben ingestemd. Rekening wordt gehouden met de ervaringen die in het zuiden van het land zijn opgedaan. 3.6 Het beheer van de nationale politie wordt ondergebracht bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. 4 Naar financiën en belastingen die aansluiten bij de lokale situatie 4.1 Financiën en belastingen kunnen beter aansluiten bij de positie die de overheden, in casu gemeenten innemen. 4.2 Onze visie op het gemeentelijk belastinggebied bestaat uit de volgende gekoppelde elementen: Het gemeentelijk belastinggebied wordt uitgebreid door een keuze te maken uit de beschikbare alternatieven. Tegelijkertijd wordt een aantal kleinere belastingen opgeheven. De totale belastingdruk stijgt niet door een navenante verlaging van de rijksbelastingen. Deze verlaging wordt mogelijk doordat een groter belastinggebied gekoppeld is aan een kleiner gemeentefonds. 4.3 Een centrale inning van die nieuwe belasting door de Belastingdienst moet helpen om de efficiëntie en klantgerichtheid te verhogen. 4.4 Het wetsvoorstel Houdbare Overheidsfinanciën en het schatkistbankieren belemmeren regionale en lokale investeringen en maken het besteden van spaargeld onmogelijk. Dat is onverantwoord in een tijd waarin iedere kans om de economie een impuls te geven moet worden aangegrepen. Bovendien treden deze voorstellen in de autonomie van de decentrale overheden. Lokale overheden gaan graag het gesprek aan over andere, minder schadelijke manieren waarmee dezelfde doelen kunnen worden bereikt. 4.5 Gemeenten delen in evenredigheid mee in de plussen en minnen op de rijksbegroting, via de gelijk de trap op, trap af systematiek. 4.6 Om te voorkomen dat overheden elkaar over en weer bezig houden met discussies over de uitleg van gemaakte afspraken moet er zo spoedig mogelijk een instituut komen dat interpretatieverschillen over financiële afspraken tussen het Rijk en gemeenten beslecht. Vereniging van Nederlandse Gemeenten 6

82 5 Naar een eenduidige kwaliteit van dienstverlening 5.1 Gemeenten willen samen met de Rijksoverheid komen tot een geactualiseerd overheidsbreed dienstverleningsconcept, waarbij nadrukkelijk kansen van innovatie worden benut. Hiervoor vragen gemeenten bij het Rijk om één aanspreekpunt en mandaat. Op hun beurt standaardiseren de gemeenten hun dienstverlening aan burgers en bedrijven zodanig dat deze effectiever en transparanter wordt. 5.2 Specifieke aandacht is nodig voor de kwetsbaarheid van de, voor een goede dienstverlening noodzakelijke, digitale gegevenshuishouding. Cybercrime is niet meer weg te denken uit onze maatschappij. Veilige bedrijfsvoering is een cruciale randvoorwaarde voor het vertrouwen van burgers en bedrijven in de overheid. Gemeenten investeren in de beveiliging van software en systemen informatiebeveiliging en nemen daarin hun aandeel, maar dit maakt daarnaast ook een intensief partnerschap dwars door overheden heen noodzakelijk. Ook hier is een gezamenlijke aanpak van Rijk en gemeenten geboden. 6 Naar effectief Bestuur 6.1 De optimale bestuurlijke schaal bestaat niet. Een organisatie die zich flexibel toespitst op de burgers en bedrijven en schaalgrootte van de problemen wel. Gemeenten kiezen zelf de wijze waarop zij dat vormgeven; via meer en intensievere samenwerking en/of samenvoeging. 6.2 Gemeenten moeten de vrijheid krijgen om hun samenwerking zelf vorm te geven. Dat kan onder meer door gebruik te maken van WGR en WGR-plus regelingen. Belemmeringen voor grensoverschrijdende samenwerking moeten worden weggenomen. Ook nieuwe vormen van intensieve regionale samenwerking, zoals in de metropoolregio Rotterdam - Den Haag, moeten worden toegelaten en gefaciliteerd. 6.3 Gemeenten verbeteren de kwaliteit van hun eigen regelgeving en willen met het kabinet afspraken maken over verbetering van de rijkswetgeving, waar in de praktijk de meeste last van wordt ondervonden. 6.4 Europese regels en ambities vormen steeds meer het kader waarbinnen Nederland haar aanpak kan kiezen. Betrokkenheid van gemeenten en de VNG bij Europese ontwikkelingen is onontbeerlijk. Gemeenten willen met het Rijk tot afspraken komen om nog nauwer met de VNG te gaan samenwerken als het gaat om de besluitvorming in Brussel en de voorbereiding van de Nederlandse standpunten hiervan in Den Haag 7 Naar een sterke publieke sector 7.1 Gemeenten willen gezamenlijk met het Rijk investeren in de kwaliteit van de publieke sector middels gerichte scholing en opleiding voor de ambtenaren in de publieke sector. 7.2 Op korte termijn zullen als gevolg van bezuinigingen en reorganisaties duizenden mensen bij gemeenten herplaatst moeten worden. Op lange termijn zal als gevolg van de grote uittocht een tekort aan werknemersaanbod kunnen worden verwacht. Partnerschap tussen de werkgevers in de publieke sector biedt hierbij een kans om mensen aan het werk te houden door een open arbeidsmarkt te creëren. Dat kan onder meer met regionale arbeidsmarktverbanden en het creëren van een open arbeidsmarkt voor de publieke sector. 7.3 Gemeenten willen de ruimte om te investeren in vernieuwing van arbeidsrelaties middels een toekomstbestendig arbeidsvoorwaardenbeleid om zo als sector een aantrekkelijke werkgever te blijven voor huidige en toekomstige ambtenaren. Vereniging van Nederlandse Gemeenten 7

83 Brief aan de leden T.a.v. het college en de raad informatiecentrum tel. (070) betreft Rapportage en aanbevelingen commissie toekomst VNG congressen uw kenmerk ons kenmerk BB/U bijlage(n) 1 datum 14 september 2012 Samenvatting Het VNG jaarcongres is een belangrijke schakel in het functioneren van de vereniging in al haar facetten. Het congres is hét moment waarop de vereniging met alle gemeenten bij elkaar is, van Schiermonnikoog tot Amsterdam. In de aanloop naar het VNG jubileumcongres is er in de vereniging en de nationale media veel aandacht geweest voor de kosten en opzet van het VNG congres. Verscheidene gemeenten hebben zich per brief kritisch geuit over de kosten van het congres en de noodzaak om in deze tijden van bezuinigingen te komen tot een soberder congres. Ook in de media is er veel aandacht gegaan naar de kosten van het congres met name verbonden aan de tijdsgeest en de bezuinigingen. Naar aanleiding van de berichtgeving en brieven heeft het VNG bestuur besloten om een onafhankelijke commissie te laten kijken naar het VNG congres en te komen met een toekomstbestendige opzet. De Algemene Ledenvergadering heeft op 6 juni hiermee ingestemd. De commissie heeft goed gekeken naar een aantal mogelijke modaliteiten van VNG congressen en spreekt zich uit voor een sobere variant. In deze sobere variant worden een aantal versoberingen doorgevoerd zoals het stoppen met de congrestas, het vervangen van de lunchtent met warme lunch door een lunchbox, minder deelcongressen en deelexcursies. Door deze versobering kan de prijs van het congres omlaag met 200 naar 595.

84 Aan de leden informatiecentrum tel. (070) betreft Rapportage en aanbevelingen commissie toekomst VNG congressen uw kenmerk ons kenmerk BB/U bijlage(n) 1 datum 14 september 2012 Geacht college en gemeenteraad, In de aanloop naar het VNG jubileumcongres is er in de vereniging en de nationale media veel aandacht geweest voor de kosten en opzet van het VNG congres. Verscheidene gemeenten hebben zich per brief kritisch geuit over de kosten van het congres en de noodzaak om in deze tijden van bezuinigingen te komen tot een soberder congres. Ook in de media is er veel aandacht gegaan naar de kosten van het congres met name verbonden aan de tijdsgeest en de bezuinigingen. Naar aanleiding van de berichtgeving en brieven heeft het VNG bestuur besloten om een onafhankelijke commissie te laten kijken naar het VNG congres en te komen met een toekomstbestendige opzet. De Algemene Ledenvergadering heeft op 6 juni hiermee ingestemd. De commissie heeft goed gekeken naar een aantal mogelijke modaliteiten van VNG congressen en spreekt zich uit voor een sobere variant. De commissie kiest voor een ingrijpende versobering van het congres. Door een aantal versoberingen door te voeren is het mogelijk om de prijs van het congres te verlagen. Het Congres en Studiecentrum heeft de versoberingen doorgerekend en geeft aan het congres met de sobere variant voor een prijs van 595 te kunnen organiseren ofwel een prijsdaling van 25%. Dit is een prijsverlaging van 200 ten opzichte van het prijspeil van Door de versoberingen door te voeren acht de commissie het mogelijk om de prijs verantwoord te kunnen reduceren. De versoberingen die worden aangebracht zijn te merken in de uitstraling van het congres: onder meer het ontbreken van de congrestas, geen aparte lunchruimte, geen warme uitgeserveerde lunch maar een lunchbox, geen gratis parkeren en een versobering in het busvervoer. Verder wordt de opzet van het congres vereenvoudigd door minder deelcongressen aan te bieden, de fun factor van de excursies te beperken alsmede het aanbod van gadgets tijdens de beurs terug te dringen.

85 In de rapportage treft u de overwegingen en aanbevelingen van de commissie, alsmede een uitwerking van meerdere modaliteiten voor het VNG congres. Aanbeveling commissie: De commissie kiest voor een ingrijpende versobering van het congres en kiest voor de sobere variant. Voorstel: De leden worden gevraagd of zij kunnen instemmen met de aanbevelingen van de commissie. Hoogachtend, Vereniging van Nederlandse Gemeenten A. Jorritsma-Lebbink, voorzitter VNG Deze ledenbrief staat ook op onder brieven. onderwerp Agenda Buitengewone ALV 12 oktober 2012 datum <datum> 02/02

86 Rapportage Commissie Toekomst VNG Congres

87

88 1 Inleiding Het VNG jaarcongres is een uiterst belangrijke schakel in het functioneren van de vereniging in al haar facetten. Het congres is hét moment waarop de vereniging met alle gemeenten bij elkaar is, van Schiermonnikoog tot Amsterdam. In de aanloop naar het VNG jubileumcongres is er in de vereniging en de nationale media veel aandacht geweest voor de kosten en opzet van het VNG congres. Verscheidene gemeenten hebben zich per brief kritisch geuit over de kosten van het congres en de noodzaak om in deze tijden van bezuinigingen te komen tot een soberder congres. Ook in de media is er veel aandacht gegaan naar de kosten van het congres met name verbonden aan de tijdsgeest en de bezuinigingen. Naar aanleiding van de berichtgeving en brieven heeft het VNG bestuur besloten om een onafhankelijke commissie te laten kijken naar het VNG congres en te komen met een toekomstbestendige opzet. De Algemene Ledenvergadering heeft op 6 juni hiermee ingestemd. Opdracht en Samenstelling Commissie De commissie heeft van de Algemene Ledenvergadering de volgende opdracht gekregen: Verschillende congresmodellen en financiële consequenties in kaart brengen, met name voor de congressen 2013 en 2014 De commissie is als volgt samengesteld De heer Brok, burgemeester gemeente Dordrecht (voorzitter) De heer Dannenberg, wethouder gemeente Zwolle De heer Buijtels, gemeentesecretaris gemeente Maastricht Mevrouw Rijsdorp, burgemeester gemeente Goirle Mevrouw Sylvester, burgemeester gemeente Naarden Mevrouw van Eekelen, raadslid gemeente Wassenaar Mevrouw van Valkenburg-Lely, raadslid gemeente Utrechtse Heuvelrug De commissie heeft zich tijdens een aantal vergaderingen laten informeren over verschillende aspecten van het VNG congres zoals kosten en opbrengsten, opzet, wensen van de deelnemers en waardering van het congres. De commissie heeft aan de jaarlijkse evaluatie van het VNG jaarcongres enkele vragen toegevoegd om een beter beeld te krijgen van de wensen van de deelnemers. Daarnaast heeft de commissie het VNG congres bekeken in het bredere perspectief van een actieve en uitnodigende vereniging die gedurende het jaar een breed scala aan activiteiten voor haar leden organiseert. De verschillende overwegingen die ten grondslag liggen aan de opzet van het VNG congres zijn inzichtelijk gemaakt middels een aantal modaliteiten. De vorm van modaliteiten heeft de discussie in de commissie aangescherpt en inzicht geboden in de keuzes die de vorm van het VNG congres bepalen. Vereniging van Nederlandse Gemeenten 3

89 2 Overwegingen en visie commissie Het VNG jaarcongres is een uiterst belangrijke schakel in het functioneren van de vereniging in al haar facetten. De VNG bestaat 100 jaar. In die tijd heeft zij zich ontwikkeld tot een sterke vereniging. Maar die positie is niet vanzelfsprekend; het is geen vrijblijvende uitgangssituatie. De vereniging moet zich voortdurend opnieuw uitvinden en verbeteren om aan de nieuwe eisen te voldoen die aan gemeenten en dùs aan de VNG worden gesteld. Dit vraagt een kanteling in het denken van de vereniging om nog nadrukkelijker aan te sluiten bij de wensen en behoeften van haar leden. Gemeenten hebben te maken met grote maatschappelijke uitdagingen. Zij hebben ook meer taken gekregen. De financieeleconomische crisis en de grote opgave om het vertrouwen van de burger te winnen en vast te houden spelen daar nog doorheen. Om gemeenten te ondersteunen bij deze vraagstukken moet de VNG een vereniging zijn die van de leden is, midden in de wereld van gemeenten staat, die uitgaat van de problematiek, de vragen en de uitdagingen van gemeenten. Een vereniging die op herkenbare onderwerpen een belangrijke rol speelt, en die ontwikkelingen ziet aankomen en daar op inspeelt. Een verbinder en een gids die de gemeenten samen tot grote kwalitatieve hoogte laat opstuwen. Verenigen is een werkwoord. Dat betekent verbindingen maken en de inzet van de leden maximaal benutten. De kanteling die de VNG voor ogen staat, betekent dat er niet meer een organisatie in Den Haag is namens de gemeenten, maar dat de gemeenten er zélf zitten. De commissie ziet het VNG jaarcongres als een integraal onderdeel van de kanteling waar de VNG momenteel aan werkt waarbij de VNG niet losstaat van de gemeenten maar één geheel van de gemeenten vormt waarbij de kracht van de gemeenten optimaal wordt benut. De door de tijd heen steeds hogere opkomst en grote verbondenheid van gemeenten tijdens het VNG jaarcongres is een teken van de kracht van gemeenten. Het streven is om de gemeenten zo compleet mogelijk aanwezig te laten zijn bij het VNG jaarcongres. De verbondenheid in de besluitvorming tijdens de Algemene Ledenvergadering zoals bij de bespreking van het bestuursakkoord in Ulft zijn een krachtig signaal aan het Rijk. VNG jaarcongres: onderdeel in breed scala aan inhoudelijke bijeenkomsten De VNG organiseert door het jaar heen een breed scala aan bijeenkomsten, seminars en congressen voor verschillende doelgroepen, thema s en regio s. Voorbeelden zijn de juridische tweedaagse, het belastingcongres, strategische bijeenkomsten over kabinetsformatie, atriumlezingen over politieke en maatschappelijke ontwikkelingen en congressen voor raadsleden. Het jaarcongres is daarmee een aanvulling op de bijeenkomsten die zich met name richten op specifieke inhoudelijke aspecten of besluitvorming binnen de vereniging. In de evaluaties geeft een overgrote meerderheid van de deelnemers aan ook het volgende jaar weer te komen. Het VNG jaarcongres is het moment in het jaar waarop heel bestuurlijk gemeentelijk Nederland zo compleet mogelijk verzameld is. Uitnodigend congres Het VNG congres dient als schakel in de serie van bijeenkomsten een uitnodigend congres te zijn waar ruimte is om te netwerken, nieuwe ervaringen op te doen, kennis te delen en de stem van de gemeenten te laten horen. 4 Vereniging van Nederlandse Gemeenten

90 Ingrijpende versobering De commissie acht het van belang om het congres ingrijpend te versoberen en zo de kosten te drukken. Ook met een eenvoudiger congres moet het mogelijk zijn om te voorzien in de motieven van de deelnemers. Versoberingen zijn mogelijk door het congres eenvoudiger op te zetten waardoor de logistieke complexiteit afneemt, maar ook door de uitgaven aan de horeca, vervoer en sprekers te beperken. De verschillende opties die zijn besproken zijn verder uitgewerkt bij de modaliteiten. Netwerken Congresdeelnemers geven door de jaren heen netwerken op als belangrijkste reden om te komen naar het VNG congres. In de jaarlijkse evaluaties van de congressen is netwerken het belangrijkste motief. Het is dan ook van belang om tijdens het congres voldoende ruimte te bieden voor netwerken en ontmoeting. Een sterke inhoudelijke basis van het congres is een voorwaarde voor een goed congres; netwerken is mede gerelateerd aan de inhoudelijke verbinding tussen de deelnemers en geeft aanleiding om nieuwe contacten te kunnen leggen. Het verdient aanbeveling te kijken of ook mede-overheden of doelgroepen van gemeenten aan wensen te sluiten bij het VNG jaarcongres. In het programma dient voldoende ruimte voor ontmoeting en gesprek te zijn. Van belang daarbij is dat de verschillende doelgroepen die aan het congres deelnemen zich kunnen herkennen in het congres de mogelijkheid hebben om elkaar te ontmoeten. Dit kan bijvoorbeeld door sessies te organiseren voor specifieke doelgroepen. VNG jaarcongres, anker in de agenda Het VNG congres is de ontmoetingsplaats voor bestuurders en volksvertegenwoordigers uit gemeentelijk Nederland. Hierdoor is het dé plek en het moment om te netwerken. De commissie onderstreept het belang van het VNG congres als een moment in het jaar om met alle gemeenten bijeen te komen. Kwaliteit Door de jaren heen is kwaliteit het uitgangspunt voor het VNG congres. De waardering van de bezoekers van het congres is steevast hoog. De organisatie van het congres is van hoge kwaliteit. Het VNG jubileumcongres is door ruim een kwart van de deelnemers met een acht of hoger gewaardeerd. Om ervoor te zorgen dat het congres haar vaste plaats op de agenda houdt is de bewaking van de kwaliteit van groot belang. Beurs De beurs is al jaren een vertrouwd beeld op het congres. In de evaluaties spreekt men met waardering over de beurs, met name over de informatievoorziening, de mogelijkheden om kennis en contacten op te doen. Driekwart van de bezoekers vond de beurs tijdens het afgelopen congres een zinvol onderdeel van het congres. De standhouders vindt men vriendelijk en enthousiast. Een aandachtspunt vormt met name de rol van de gadgets. De beurs is behalve een belangrijke informatiebron tevens inkomstenbron voor het congres en van belang om de congresprijs zo laag mogelijk te kunnen houden. Veranderende marktomstandigheden kunnen gevolgen hebben voor de inkomsten van de beurs en daarmee doorwerken op de opzet van het congres. Evaluatie Congressen: wensen deelnemers: In haar overwegingen heeft de commissie de wensen van de deelnemers meegenomen. Gekeken is onder meer naar de motieven van deelnemers om de congressen te bezoeken, de waardering van de organisatie van de congressen en aspecten die van belang zijn voor de waardering van de congressen. Een constante factor in de waardering van de VNG jaarcongressen is de hoge waardering voor de or- Vereniging van Nederlandse Gemeenten 5

91 ganisatie van het congres. De logistiek, techniek, accommodaties etc. zijn van hoog niveau en worden door de deelnemers gewaardeerd. De motieven om het VNG congres te bezoeken zijn jaren achter elkaar stabiel. Veruit het belangrijkste motief is netwerken op afstand gevolgd door respectievelijk informatie uitwisseling, kennis vergaring en het bijwonen van de ALV. Een belangrijke invloed op de overall-waardering van de deelnemer van het congres zijn de dagvoorzitter en de sprekers. Een aansprekend programma met bekende sprekers heeft een positieve invloed op de uiteindelijke waardering door de bezoeker. 6 Vereniging van Nederlandse Gemeenten

92 3 Modaliteiten VNG jaarcongres De commissie heeft onder meer gekeken naar de volgende factoren die de opzet, vorm en kosten van het VNG jaarcongres beïnvloeden. Deze factoren zijn als schuiven te bewegen over een continuüm. Op basis van deze factoren en de uitkomsten van de evaluaties van de congressen heeft de commissie een aantal modaliteiten onderzocht. Hoog Kennisvergaring Feestelijk 1 dag Vaste locaties (bijv. RAI) Kosten Programma Uitstraling Tijdsduur Locatie Laag Netwerken Eenvoudig 2 dagen Locaties door het land (bijv. Achterhoek) Kosten: Hoog Laag, volgt uit de keuzes die gemaakt worden Uitstraling: Feestelijk Eenvoudig: bijvoorbeeld een uitgeserveerde lunch of een lunchpakket Programma: nadruk op kennisvergaring nadruk op netwerken/ informatie uitwisseling Keuze tussen een congres met een nadrukkelijke inhoudelijke focus of een congres met meer ruimte om netwerken te faciliteren Tijdsduur: 1 dag 2 dagen; heeft tevens gevolgen voor de inkomsten van de beurs Locatie: Vaste locatie Door het land Een vaste locatie is goedkoper en eenvoudiger in de logistiek hiervoor zijn acht congres locaties geschikt: (Jaarbeurs Utrecht, RAI Amsterdam, IJsselhallen Zwolle, Brabanthallen s-hertogenbosch, MECC Maastricht, WTC Leeuwarden, PBH Zuid Laren, AHOY Rotterdam en Martini Plaza Groningen). Een congres op locatie brengt de vereniging in alle delen van het land, dichtbij de leden en geeft de leden de mogelijkheid zich te presenteren aan andere gemeenten. Door het congres te verplaatsen verschilt de reistijd van congres tot congres. De commissie heeft op basis van bovengenoemde factoren en de overwegingen een aantal modaliteiten verder uitgewerkt. Hieronder worden deze modaliteiten verder toegelicht. 1. Jubileumvariant De jubileum variant is een bijzonder congres van twee volle dagen. Enkele kenmerken zijn verder een breed scala aan deelcongressen en deelexcursies, een plenair programma met inleiders van topniveau. De horeca is van uitstekende kwaliteit met op beide dagen een warme lunch en een uitgebreide feestavond. Kosten Programma Uitstraling Tijdsduur Locatie Hoog Balans tussen netwerken en kennisvergaring Feestelijk Twee dagen Door het land Vereniging van Nederlandse Gemeenten 7

93 2. Standaard variant Het gebruikelijke VNG jaarcongres model met een congres van anderhalve dag. Eén volle dag met een sterk inhoudelijk programma, een grote variatie aan deelcongressen en excursies. In de avond op de eerste dag organiseert de gastgemeente een feestavond. Op de tweede dag is de focus op de Algemene Ledenvergadering met de jaarrede van de voorzitter en een inleiding van de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Uitgebreide logistieke ondersteuning van de deelnemers zoals gratis parkeren, frequente pendeldiensten, vervoer van de koffers en pendeldiensten naar de hotels na de feestavond. Kosten Programma Uitstraling Tijdsduur Locatie gemiddeld Balans tussen netwerken en kennisvergaring Goede kwaliteit 1 ½ dag Door het land 3. Sobere variant Het congres krijgt een sobere uitstraling. In plaats van een warme lunch in een aparte ruimte krijgen de deelnemers een lunch box mee. De congrestas wordt geschrapt. Het aanbod aan deelcongressen en excursies wordt beperkt en grootschaliger. De logistieke ondersteuning wordt versoberd; geen kofferservice, parkeren en de pendeldiensten worden afgeschaft. Door een kleiner aanbod aan deelexcursies zijn minder bussen nodig. Kosten Programma Uitstraling Tijdsduur Locatie Laag Balans tussen netwerken en kennisvergaring Eenvoudig 1 ½ dag Door het land 3a. Netwerk en informatie-uitwisseling variant Dit betreft een variant op de hierboven genoemde sobere variant. De sociale opzet komt volledig tegemoet aan de wens van de deelnemers die vooral komen om te netwerken en om informatie onderling uit te wisselen. Het aantal deelcongressen is minimaal en de nadruk ligt volledig op het ontmoeten, informatie uitwisselen en netwerken. Kosten Programma Uitstraling Tijdsduur Locatie Gemiddeld Gericht op netwerken en informatieuitwisseling Goede kwaliteit 1 ½ dag Door het land 3b. Inhoud en kennisvergaring variant Deze verfijning van de sobere variant richt zich met name op inhoud en kennisvergaring. De nadruk ligt volledig op het inhoudelijk aspect van het congres. Excursies blijven achterwege. De nadruk ligt op een stevig inhoudelijk programma en deelcongressen. Kosten Programma Uitstraling Tijdsduur Locatie Gemiddeld Gericht op kennisvergaring Goede kwaliteit 1 ½ dag Door het land 8 Vereniging van Nederlandse Gemeenten

94 4. Minimum variant De minimum variant bestaat uit een één daags congres in een eenvoudige vorm op een vaste locatie. Er wordt gebruik gemaakt van vaste locaties (de hierboven acht genoemde locaties) en het jaarlijks geografisch spreiden van het congres is niet of slechts in beperkte mate mogelijk. Vanwege de beperking tot één dag lopen de sponsor en beurs inkomsten terug. De oorzaak hiervan is de afname van het aantal mogelijke contactmomenten. De kostenreductie van versobering en het kiezen van vaste grote locaties weegt niet op tegen de gederfde sponsor- en beurs inkomsten. Kosten Programma Uitstraling Tijdsduur Locatie Gemiddeld Balans tussen netwerken en kennisvergaring Eenvoudig 1 dag Vaste locaties 5. Congres voor dagelijkse bestuurders Het congres richt zich op dagelijkse bestuurders (burgemeesters, wethouders, secretarissen en griffiers). Het congres heeft een kleinschaliger opzet en kan door de kleinere opzet logistiek eenvoudiger zijn. Op basis van de huidige aantallen bestuurders die jaarlijks aan het congres deelnemen wordt het maximaal aantal deelnemers geschat op Kosten Programma Uitstraling Tijdsduur Locatie Gemiddeld Balans tussen netwerken en kennisvergaring Goede kwaliteit 1½ dag Door het land Vereniging van Nederlandse Gemeenten 9

95 4. Aanbevelingen Commissie De commissie heeft als uitgangspunt gekozen voor een aanzienlijke versobering van het VNG jaarcongres en kiest daarom voor de sobere variant. Vanuit de vereniging gezien is het van belang om een congres te organiseren met behoud van kwaliteit, met oog voor de elementen waar deelnemers aan hechten en zorg voor de veiligheid van de bezoekers. In haar overwegingen heeft de commissie een aantal elementen gewicht meegegeven: Kosten: de commissie hecht er belang aan om de kosten van het VNG congres te verlagen en daarmee gehoor te geven aan de gevoelens binnen de vereniging en de maatschappelijke signalen. Belang van het netwerken; het VNG jaarcongres is hét jaarlijkse moment voor bestuurders en volksvertegenwoordigers van gemeenten. De commissie acht het van groot belang om dit moment te handhaven. Bewaken van de kwaliteit; het VNG jaarcongres wordt jaar in jaar uit goed gewaardeerd, zowel voor de kwaliteit van de organisatie als het inhoudelijke programma. Ook voor toekomstige congressen moet de basis-kwaliteit geborgd blijven Wensen deelnemers; uit de evaluaties van het congres blijkt dat de deelnemers met name naar het congres komen om te netwerken en informatie uit te wisselen. Inhoudelijke kennisvergaring vindt met name plaats in het brede scala aan bijeenkomsten die de VNG door het jaar heen organiseert voor haar doelgroepen op allerlei thema s. In de commissie is uitvoerig gesproken over de keuze tussen een eendaags en een meerdaags congres. De commissie kiest om de volgende redenen voor een congres van anderhalve dag: Deelnemers geven aan met name te komen naar het congres voor het netwerken; in een congres van anderhalve dag zijn hier meer mogelijkheden voor Door de modulaire opbouw van het congres kunnen deelnemers al enige tijd kiezen om één dag het congres te bezoeken, de commissie acht het van belang dat deze mogelijkheid ook in de toekomst blijft bestaan Het teruggaan naar een eendaags congres heeft financiële gevolgen door een terugloop aan inkomsten uit sponsoring en de beurs die een verhoging van de prijs tot gevolg kunnen hebben. De commissie kiest voor een ingrijpende versobering van het congres en kiest voor de sobere variant. Door een aantal versoberingen door te voeren is het mogelijk om de prijs van het congres te verlagen. Het Congres en Studiecentrum heeft de versoberingen doorgerekend en geeft aan het congres met de sobere variant voor een prijs van 595 te kunnen organiseren ofwel een prijsdaling van 25%. Dit is een prijsverlaging van 200 ten opzichte van het prijspeil van Door de versoberingen door te voeren acht de commissie het mogelijk om de prijs verantwoord te kunnen reduceren. De versoberingen die worden aangebracht zijn te merken in de uitstraling van het congres: onder meer het ontbreken van de congrestas, geen aparte lunchruimte, geen warme uitgeserveerde lunch maar een lunchbox, geen gratis parkeren en een versobering in het busvervoer. Verder wordt de opzet van het congres vereenvoudigd door minder deelcongressen aan te bieden, de fun factor van de excursies te beperken alsmede het aanbod van gadgets tijdens de beurs terug te dringen. Met het kiezen van een sobere variant komt de commissie tegemoet aan de gevoelens in de vereniging en de maatschappelijke signalen om een eenvoudiger congres te organiseren en aan de wensen van de deelnemers om een jaarlijks evenement te hebben met mogelijkheden tot netwerken en informatieuitwisseling, met als basis een stevige inhoud, mede afgeleid van de kracht van de leden. 10 Vereniging van Nederlandse Gemeenten

96 Tot slot De keuze voor de sobere variant is geen statische keuze, maar kan mee evolueren met de wensen van de deelnemers en de leden van de vereniging. Zo is het VNG jaarcongres ook uitgegroeid tot het kloppende hart van de vereniging. Door mee te bewegen met de wensen van de deelnemers, de signalen uit de samenleving en de veranderingen in de wereld kan het VNG jaarcongres zich ook in de toekomst verder door blijven ontwikkelen. De commissie ziet op termijn ook ruimte voor anderen om zich aan te sluiten bij deze ontwikkeling, bijvoorbeeld door jaarcongressen van mede-overheden of doelgroepen van de VNG te laten aansluiten bij het VNG jaarcongres. Vereniging van Nederlandse Gemeenten 11

97 Bijlagen Kostenopbouw VNG Congres De commissie is uitgebreid geïnformeerd over de financiële aspecten van het VNG congres. Voor een goed beeld van het VNG congres is het van belang om een indruk te hebben van de kostenverdeling van de verschillende aspecten van het congres. In de onderstaande diagram treft u een globale indicatie aan van de kostenverdeling van het VNG jaarcongres. De twee grootste kostenposten voor het congres zijn de opbouw en inrichting van de zalen en de tijd die ervoor nodig is om een evenement met 3500 bezoekers ordentelijk en veilig te laten verlopen. De totale ordegrootte van de kosten van het congres is 2,4 mln. Sprekers en presentatoren (2%) Onvoorzien (2%) Vervoer (3%) Overige kosten (o.a. beveiliging, schoonmaak, drukwerk) (7%) Zaalhuur (8%) Horeca incl. deelcongressen (9%) Voorbereiding Organisatie en Logistiek (28%) Techniek, opbouw en inrichting zalen (41%) Figuur 1 Kosten weergave VNG Jaarcongres 2011 in percentages Inkomsten opbouw VNG Congres De inkomsten van het VNG jaarcongres bestaan uit twee delen. 59 procent van de inkomsten van het congres komt uit de inkomsten van de deelnemerskaarten. De beurs en de sponsoring van het congres levert een aanzienlijke bijdrage aan de inkomsten van het congres van 41 procent. Inkomsten uit sponsoring en beurs (41%) Deelnemerskaarten (59%) Figuur 2: Inkomsten VNG Jaarcongres 2011 in percentages 12 Vereniging van Nederlandse Gemeenten

98 Uitwerking van door de Commissie besproken Modaliteiten 1.Jubileum variant Meest uitgebreide opzet, waarbij onafhankelijk of er een toereikende accommodatie is voor een bepaalde gastgemeente wordt gekozen. In het geval dat er geen accommodatie of geen toereikende accommodatie is wordt deze semipermanent gebouwd. De tijdsduur is twee volle dagen. Zowel op dag 1 als op dag 2 is er een prestigieus plenair programma met een nationaal bekende dagvoorzitter. Verder zijn er inleiders van topniveau en gasten, zoals de Majesteit, (voormalige) kabinetsleden, de minister-president en voor zover dit past in het programma topamusement. Het programma biedt verder op de eerste dag een keuze uit een groot scala aan inhoudelijke deelcongressen en excursies en aansluitend een ontvangst door de gastgemeente op één van de landmarks van de stad. Het avondprogramma, waarvoor de deelnemers apart inschrijven kent een uitgebreid culinair diner en optredens van nationaal bekende artiesten. Zowel op dag 1 als op dag 2 wordt er een uitgebreide lunch geserveerd met warme voorgerechten, keuze uit verschillende dranken en diverse broodjes en sandwiches. Voor alle deelnemers geldt dat er parkeermogelijkheden in ruime mate beschikbaar zijn. Er zijn tussen het station en de congresaccommodatie, van het parkeerterrein naar de congresaccommodatie en van de locatie van het avondprogramma naar de verschillende hotels en parkeerterreinen non-stop busshuttles, zolang als het programma plaatsvindt. Tenslotte kunnen de deelnemers die overnachten en dit via de organisatie geboekt hebben, gebruik maken van een kofferservice, die er in voorziet dat eind van de eerste dag de desbetreffende koffers op de gereserveerde kamers staan. 2. Standaard variant Het bekende VNG congres model waarbij onafhankelijk of er een toereikende accommodatie is voor een bepaalde gastgemeente wordt gekozen. In het geval dat er geen accommodatie of geen toereikende accommodatie is wordt deze semipermanent gebouwd. De tijdsduur is anderhalve dag. Op dag 1 is er een goed plenair programma, op dag 2 ligt de nadruk op de Algemene Ledenvergadering met daarbij de jaarrede van de voorzitter van de vereniging en de jaarlijkse toespraak van de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Het programma biedt verder op de eerste dag een keuze uit een scala aan inhoudelijke deelcongressen en excursies en aansluitend een ontvangst door de gastgemeente op één van de landmarks van de stad. Het avondprogramma, waarvoor de deelnemers apart inschrijven kent goed verzorgde avond-maaltijd en een divers programma. Zowel op dag 1 als op dag 2 wordt er een lunch geserveerd met keuze uit verschillende dranken en diverse broodjes en sandwiches. Voor alle deelnemers geldt dat er parkeermogelijkheden in ruime mate beschikbaar zijn. Er zijn tussen het station en de congresaccommodatie, van het parkeerterrein naar de congresaccommodatie en van de locatie van het avondprogramma naar de verschillende hotels en parkeerterreinen non-stop busshuttles, zolang als het programma plaatsvindt. Tenslotte kunnen de deelnemers die overnachten en dit via de organisatie geboekt hebben, gebruik maken van een kofferservice, die er in voorziet dat eind van de eerste dag de desbetreffende koffers op de gereserveerde kamers staan. 3. Sobere variant Keuze voor de gastgemeente wordt jaarlijks opnieuw bepaald op basis van een aantal criteria, waaraan de zich kandidaatstellende gastgemeenten dienen te voldoen. De tijdsduur is anderhalve dag, echter met een beperkt aanbod aan deelcongressen en excursies waarvoor men kan inschrijven. Er is geen aparte ruimte voor de lunch. Deelnemers ontvangen een lunchbox en op de beursruimte zijn verschillende locaties gecreëerd waar de deelnemers de lunch kunnen nuttigen. Verder zijn er vanuit de organisatie van te voren geen mogelijkheden gecreëerd om te parkeren of gebruik te maken van een shuttlebus of kofferservice. Vereniging van Nederlandse Gemeenten 13

99 3a. Netwerk en informatie-uitwisseling variant De variant sociale opzet komt volledig tegemoet aan een groot deel van de huidige deelnemers die als één van de belangrijkste redenen voor deelname de netwerkfunctie zien. (78% van alle deelnemers, voor kennisvergaring 44% en informatie-uitwisseling 37%). Het aantal deelcongressen is minimaal en de nadruk ligt volledig op het ontmoeten, informatie uitwisseling en netwerken. Verder is de opzet ingetogen en vergelijkbaar met de inhoudelijke opzet als het gaat over parkeren, shuttlebus, kofferservice en lunch. 3b. Inhoud en kennisvergaring variant De inhoudelijke opzet is een variant van de Ingetogen opzet, echter hier ligt de nadruk volledig op het inhoudelijke aspect van het congres. Deelnemers die met name aan het congres deelnemen vanwege de netwerkfunctie zullen dit bij de variant niet of nauwelijks aantreffen. Excursies blijven volledig achterwege, evenals zaken als parkeren, shuttlebus en kofferservice. Deelnemers dien hier zelf voor te zorgen. 4. Minimum variant Bij de variant Minimumopzet is er sprake van een eendaags congres in een eenvoudige vorm. Er wordt gebruik gemaakt van vaste locaties en het jaarlijks geografisch spreiden van het congres is niet of slechts in beperkte mate mogelijk. Slechts 8 accommodaties komen hiervoor in aanmerking, waarmee gelijk ook de geografische spreidingsmogelijkheden duidelijk worden. De 8 accommodaties die in aanmerking komen zijn: Jaarbeurs Utrecht, RAI Amsterdam, IJsselhallen Zwolle, Brabanthallen s-hertogenbosch, MECC Maastricht, WTC Leeuwarden, PBH Zuid Laren, AHOY Rotterdam en Martini Plaza Groningen. Naast het aantal deelnemers is voor standhouders het aantal dagen ook van belang. Bij een 1-daagscongres zal er minder animo bestaan hetgeen zal resulteren in een hogere deelnameprijs voor de deelnemers. Deze variant kent verder een minimum aantal aan deelcongressen en is verder vergelijkbaar met de sobere variant als het gaat om de lunch, excursies, shuttlebussen en kofferservice. 5. Congres voor de dagelijkse bestuurders Bij deze variant richt het congres zich uitsluitend op bestuurders. Op basis van de huidige aantallen bestuurders die jaarlijks aan het congres deelnemen wordt het maximaal aantal deelnemers geschat op Dit heeft dan direct consequenties op het aantal standhouders op de beurs, die minder animo zullen hebben vanwege het lagere aantal deelnemers. Deze variant kent geen excursies en een ingetogen verdere opzet als bij de inhoudelijke opzet. 14 Vereniging van Nederlandse Gemeenten

100 Brief aan de leden T.a.v. het college en de raad informatiecentrum tel. (070) betreft Bekendmaking kandidaten bestuurlijke organisatie VNG uw kenmerk ons kenmerk BB/U Lbr. 12/077 bijlage(n) 1 datum 3 september 2012 Samenvatting Hierbij ontvangt u het overzicht van de door de adviescommissie gestelde kandidaten voor de vacatures in een aantal vaste beleidscommissies van de VNG. De adviescommissie heeft in haar enkelvoudige voordracht voor de invulling van deze vacatures gestreefd naar een kwalitatief goede invulling van de vacatures en een evenwichtige spreiding naar: doelgroep (burgemeesters, wethouders, raadsleden, secretarissen en griffiers), partijpolitieke achtergrond, geslacht, gemeentegrootte en geografische ligging. Daarbij is zoveel mogelijk rekening gehouden met de voordrachten van de provinciale afdelingen van de VNG. Op de Buitengewone ALV van 12 oktober 2012 zullen de leden stemmen over alle door de adviescommissie gestelde kandidaten en eventuele tegenkandidaten. In deze ledenbrief wordt een toelichting gegeven op de enkelvoudige voordracht van de adviescommissie voor de vacatures en de verdere procedure, waaronder de mogelijkheid om tegenkandidaten te stellen.

101 Aan de leden informatiecentrum tel. (070) betreft Bekendmaking kandidaten bestuurlijke organisatie VNG uw kenmerk ons kenmerk BB/U Lbr. 12/077 bijlage(n) 1 datum 3 september 2012 Geacht college en gemeenteraad, Hierbij ontvangt u het overzicht van de door de adviescommissie gestelde kandidaten voor de vacatures in een aantal vaste beleidscommissies van de VNG. De adviescommissie heeft in haar enkelvoudige voordracht voor de invulling van deze vacatures gestreefd naar een kwalitatief goede invulling van de vacatures en een evenwichtige spreiding naar: doelgroep (burgemeesters, wethouders, raadsleden, secretarissen en griffiers), partijpolitieke achtergrond, geslacht, gemeentegrootte en geografische ligging. Daarbij is zoveel mogelijk rekening gehouden met de voordrachten van de provinciale afdelingen van de VNG. Op de Buitengewone ALV van 12 oktober 2012 zullen de leden stemmen over alle door de adviescommissie gestelde kandidaten en eventuele tegenkandidaten. In deze ledenbrief wordt een toelichting gegeven op de enkelvoudige voordracht van de adviescommissie voor de vacatures en de verdere procedure, waaronder de mogelijkheid om tegenkandidaten te stellen. In bijlage I treft u een toelichting aan op de statutaire vereisten en de uitgangspunten van de adviescommissie. Vacatures in de bestuurlijke organisatie van de VNG In de ledenbrief van 2 juli jl. zijn de volgende vacatures opengesteld: Bestuur/commissie/CvA: Lid commissie Werk & Inkomen Lid commissie Werk & Inkomen Lid commissie Financiën Lid commissie Europa & Internationaal Vacature door vertrek/andere positie van: Mevrouw Koomen, wethouder Enschede (OV) De heer Langeweg, wethouder Dronten (FL) De heer Van Bekkum, burgemeester Marum (GR) Mevrouw Van Wingerden-Boers, burgemeester Rheden (GL)

102 Voor de invulling van deze vacatures heeft de adviescommissie de volgende enkelvoudige voordracht gedaan: Bestuur/commissie/CvA: Lid commissie Werk & Inkomen Lid commissie Werk & Inkomen Voorgedragen kandidaat: De heer De Haan, wethouder Leiden (ZH) De heer De Jager, wethouder Lelystad (FL) Lid commissie Financiën De heer Zijlstra, wethouder Zeewolde (FL) Lid commissie Europa & Internationaal Mevrouw Gopal, wethouder Hoogezand-Sappemeer (GR) Mogelijkheid tot het stellen van tegenkandidaten Conform de bepalingen in de Statuten en het Huishoudelijk Reglement van de VNG hebben de leden de mogelijkheid om tegenkandidaten te stellen tot uiterlijk 21 september Een tegenkandidaat kan alleen worden aangemeld door de gemeente of het gewest, waarvan de kandidaat lid van een bestuursorgaan, de secretaris of de griffier is. Voorts dient de tegenkandidatuur door tien andere leden van de Vereniging te worden gesteund Hoogachtend, Vereniging van Nederlandse Gemeenten mr. R.J.J.M. Pans voorzitter directieraad Deze ledenbrief staat ook op onder brieven. onderwerp Bekendmaking kandidaten bestuurlijke organisatie VNG datum <datum> 02/02

103 Brief aan de leden T.a.v. het college en de raad informatiecentrum tel. (070) betreft Ledenbrief Voordracht benoeming RvC KING uw kenmerk ons kenmerk BB/U bijlage(n) datum 12 oktober 2012 Samenvatting Conform het besluit van de ALV van 6 juni 2012 betreffende het voorstel Samen sterk voor krachtige gemeenten, wordt KING onder de governance structuur van de VNG gebracht. Om de sturing vanuit de VNG en leden, alsook de verantwoording, te verbeteren wordt een Raad van Commissarissen (RvC) ingesteld. Daar de vorige vacatureronde niet tot een invulling van de vacatures heeft geleid stellen wij voor een nieuwe vacatureronde te starten na de BALV van 12 oktober 2012.

104 Aan de leden informatiecentrum tel. (070) betreft Ledenbrief Voordracht benoeming RvC KING uw kenmerk ons kenmerk BB/U bijlage(n) datum 12 oktober 2012 Geacht college en gemeenteraad, Conform het ALV-besluit van 6 juni 2012 betreffende het voorstel Samen sterk voor krachtige gemeenten wordt KING onder de governancestructuur van de VNG gebracht. Om de sturing vanuit de VNG en leden, alsook de verantwoording, te verbeteren wordt een Raad van Commissarissen (RvC) ingesteld. Samenstelling RvC De Raad van Commissarissen bestaat naast twee leden uit het VNG-bestuur, uit de voorzitter van directieraad VNG ten behoeve van de wederkerigheid, de voorzitter van de VGS qualitate qua voorzitter RvC en uit twee door de VNG-algemene ledenvergadering voor gedragen leden. Deze twee leden zullen voor de eerste maal op voordracht op de Bijzondere Algemene Ledenvergadering van 12 oktober worden voorgedragen en per 1 januari 2013 geïnstalleerd. De voorzitter VGS tevens voorzitter RvC Dhr. M. Meijs Twee leden op voordracht van de ALV VNG Twee leden uit het VNG-bestuur Dhr F.H. Buddenberg en Dhr. J.M.M. Polman De voorzitter directieraad VNG Dhr. R.J.J.M. Pans Werving Voor de twee vacante functies in de RvC is een profielschets opgesteld. Deze profielschets is samen met een oproep tot aanmelding gepubliceerd in VNG-magazine, rubriek Verenigingsnieuws, en op de website van de VNG, Er hebben zich in totaal zeven kandidaten binnen de reactietermijn aangemeld welke voldeden aan de profielschets. De selectiecommissie, bestaande uit de overige leden van de RvC, inclusief de directeur KING, heeft na een cv-selectie vervolgens op donderdag 6 september met drie kandidaten gesproken. Het resultaat van de selectiegesprekken heeft geleid tot een negatief advies aan het VNG-bestuur.

105 Voorstel Gezien wij een goede start van de nieuwe governance van KING en dus de RvC erg belangrijk achten voor de doelstellingen van de VNG en KING zoals op de ALV van 6 juni jl zijn vastgesteld, adviseren wij u om een nieuwe selectieronde te starten. Hierbij is de doelstelling dat de RvC KING per ingang van 1 januari 2013 voltallig kan starten. Na uw instemming zullen wij na 12 oktober een nieuwe oproep starten in VNG-Magazine en de VNG-website. Vervolgens zullen wij de voordracht in een schriftelijke ronde aan alle gemeenten voorleggen voor instemming. Hoogachtend, Vereniging van Nederlandse Gemeenten A. Jorritsma-Lebbink, voorzitter VNG Deze ledenbrief staat ook op onder brieven. onderwerp Ledenbrief Voordracht benoeming RvC KING datum <datum> 02/02

106 Brief aan de leden T.a.v. het college en de raad informatiecentrum tel. (070) betreft Ledenbrief Informatiebeveiligingsdienst (IBD) uw kenmerk ons kenmerk BB/U bijlage(n) datum 12 oktober 2012 Samenvatting Gemeenten zijn kwetsbaar waar het de veiligheid van informatie betreft. Continuïteit van dienstverlening, bescherming van (persoonsgegevens van) burgers en het imago van gemeenten zijn in het geding. Het bestuur heeft op 28 juni jl. besloten tot het starten van een kwartiermakerfase voor de oprichting van een gemeentelijke Informatiebeveiligingsdienst (IBD) die alle gemeenten generiek en bovenregionaal ondersteunt. De leden wordt gevraagd om zich uit te spreken over de wijze van structurele financiering van deze gemeentelijke IBD. Daartoe worden twee modellen voorgelegd, die ieder hun voor en nadelen hebben.

107 Aan de leden informatiecentrum tel. (070) betreft Ledenbrief Informatiebeveiligingsdienst (IBD) uw kenmerk ons kenmerk BB/U bijlage(n) datum 12 oktober 2012 Geacht college en gemeenteraad, Burgers vertrouwen op de dienstverlening van de gemeente als meest nabije overheid. Nu meer en meer dienstverlening en processen langs digitale weg plaatsvinden, en ICT daarmee onderdeel is van de vitale infrastructuur, is informatiebeveiliging van steeds groter belang. DigiNotar, Lektober en recent het Dorifel/Citadel incident, laten zien dat gemeenten kwetsbaar zijn. Continuïteit van dienstverlening, de bescherming van (persoonsgegevens van) burgers en het imago van gemeenten zijn in het geding. Ook de Onderzoeksraad voor Veiligheid heeft hier onlangs over geadviseerd en roept bestuurders op om hun verantwoordelijkheid te nemen op het gebied van digitale veiligheid. Het bestuur van de VNG heeft hierom op 28 juni jl. besloten tot het starten van een kwartiermakerfase voor de oprichting van een gemeentelijke Informatiebeveiligingsdienst (IBD) die alle gemeenten generiek en bovenregionaal ondersteunt. Het voorstel sluit aan bij de ambities die wij gezamenlijk neerlegden in 2015: slimme verbindingen gemeentelijke agenda informatiebeleid. De propositie voor de IBD is bijgevoegd. Het bestuur legt de wijze van structurele financiering van de IBD voor aan de Buitengewone Algemene Ledenvergadering (BALV). Twee modellen met voor en nadelen komen in aanmerking en worden hieronder gepresenteerd. De leden wordt tijdens de BALV verzocht hun voorkeur uit te spreken. Informatiebeveiliging DigiNotar, Lektober en Dorifel/Citadel, hebben laten zien dat gemeenten kwetsbaar zijn in hun informatiebeveiliging, alleen én in samenhang. Informatiesystemen en beveiliging houden zich niet aan de gemeentelijke grenzen en hebben een bovenregionaal karakter; het systeem is zo

108 sterk als de zwakste schakel. Continuïteit van dienstverlening, de bescherming van (persoonsgegevens van) burgers en het imago van gemeenten zijn in het geding. Het recente rapport over het DigiNotarincident van de Onderzoeksraad voor Veiligheid schetst, onder andere, de situatie bij gemeenten en analyseert de aard van het probleem. Het worden toegerust op het nemen van verantwoordelijkheid, en de voorwaarden scheppen om digitale veiligheid te kunnen beheersen, staan centraal. In verschillende domeinen staat informatiebeveiliging hoog op de agenda. Dit raakt gemeenten. De GBA audits zijn staan het duidelijkst op het netvlies, maar ook op het gebied van Sociale Zaken (werk en inkomen) en de ICT beveiligingsassessment DigiD is sprake van toegenomen aandacht voor dit dossier. Trendraporten en Nationale Cyber Security strategie en de voorziene meldplicht bij datalekken maken dat de verwachting is dat er nog meer volgt omdat het dossier nog volop in ontwikkeling is. De Gemeentelijke informatiebeveiligingsdienst (IBD) Onderzoek van VNG en KING, in samenwerking met gemeenten, geeft aan dat gemeenten haast dienen te maken met het opzetten van een structurele ondersteuning van gemeenten bij hun informatiebeveiliging. Het onderzoek suggereert ondersteuning in de vorm van een beveiligingsdienst. VNG en KING hebben op basis van dit onderzoek, samen met gemeenten, werkzaamheden gestart om de IBD op te richten. Een kwartiermakerfase is opgestart, lopend tot eind Uitgangspunt is dat alle gemeenten gebruik kunnen maken van de IBD. De dienstverlening is generiek van aard en de IBD ondersteunt een collectief belang, wat mede het imago van gemeenten borgt. De IBD, voorzien als een functie in opdracht van VNG opgehangen onder KING, ondersteunt gemeenten in het nemen van hun verantwoordelijkheid op het gebied van informatiebeveiliging. Het doet dit zonder deze verantwoordelijkheid over te nemen. De IBD heeft als missie om IT & informatie gerelateerde veiligheidsincidenten die kunnen optreden bij gemeenten in samenwerking met haar deelnemers, partners en leveranciers, te bestrijden en waar mogelijk te voorkomen. De IBD werkt daartoe langs een drietal lijnen, daarbij bestaande kennis en ervaring steeds aanvullend vanuit het gemeenteperspectief, te weten: detectie en coördinatie bij het oplossing van incidenten; preventie; en kennisdeling/expertise. De IBD dupliceert geen taken, maakt optimaal gebruik van bestaande kennis, en is lean en mean ingericht. Centrale ondersteuning: zakelijke rechtvaardiging en investering De consultaties die VNG en KING hebben uitgevoerd laten zien dat gemeenten, rijksoverheid, leveranciers, en relevante koepels de propositie inhoudelijk steunen. De belangrijkste kennis en ketenpartner, het Nationaal Cyber Security Centrum (NCSC), heeft aangegeven de samenwerking aan te willen gaan. Voorzien wordt dat NCSC eind dit jaar haar dienstverlening aan gemeenten beëindigd.

109 De IBD vindt zijn zakelijke rechtvaardiging in het realiseren van de volgende diensten: 1. Centrale coördinatie en regie met en op gemeenten, rijksoverheid, ketenpartners; ook leveranciers vormen hierbij een bijzondere en expliciete doelgroep. Bijvoorbeeld de uitvoeringslast van verschillende audits, assessments DigiD etc.. Vanuit een gebundelde kennispositie kan worden voorkomen dat beslissingen worden genomen die gemeenten schaden. Van één middelgrote gemeente is bekend dat de afsluiting van DigiD in oktober 2011 tot een kostenpost van Euro leidde, ca. 40 gemeenten werden vorig jaar afgesloten, waarvan later bleek naar schatting éénderde onterecht. Naast de directe gemeentelijke kosten kunnen de kosten bij uitval echter een veelvoud zijn vanwege maatschappelijke economische gevolgen in de samenleving. 2. De IBD maakt hoogwaardige, schaarse, informatiebeveiligingkennis beschikbaar voor gemeenten. 3. Het borgen van aandacht en expertise in de gemeentelijke organisatie vraagt om gezamenlijke activiteiten op het gebied van bewustwording, kennisdeling (best practices) en aansluiting op landelijke netwerken. Dit zijn essentiële onderdelen van de propositie. Een centrale aanpak brengt hierin enorme schaalvoordelen. 4. Rondom DigiNotar en Lektober is de facto crisisondersteuning ingericht bij VNG en KING, zowel vanuit het Rijk als vanuit gemeente werd hierop een beroep gedaan. De zeer forse inspanning die dit vroeg, naar schatting ca uur waaronder piketdiensten, was niet gedekt in de formatie. Deze situatie kunnen KING en VNG niet structureel volhouden en biedt onvoldoende organisatorische en inhoudelijke garanties voor de toekomst. De propositie raamt de investering die structureel nodig is om de IBD ondersteuning te laten bieden op 2 miljoen euro inclusief BTW per jaar. In de propositie is dit bedrag onderbouwd. Structurele financiering Twee modellen worden voorgelegd aan de BALV om de structurele financiering voor de IBD te borgen: 1. Financiering vanuit het Gemeentefonds: De VNG ontvangt vanuit het Gemeentefonds de middelen en verstrekt hiermee KING de opdracht om de beveiligingsdienst uit te voeren. De dienst is beschikbaar voor alle gemeenten. 2. Tarieffinanciering: gemeenten die mee willen doen sluiten aan. Hiermee kunnen gemeenten individueel afwegen of de investering voor de eigen lokale situatie gerechtvaardigd is. Het is betaalde dienstverlening aan gemeenten. Noodhulp is mogelijk voor niet aangesloten gemeenten tegen bijzonder tarief;

110 Beide modellen hebben voor- en nadelen. Deze zijn zodanig dat het bestuur de keuze open wil voorleggen aan de BALV. Financiering vanuit het Gemeentefonds heeft als voordeel dat het aansluit bij de aard van de problematiek. Informatiebeveiliging betreft een collectief belang van alle gemeenten en in deze variant is ook de zwakste schakel aangesloten; vanwege de gedeelde imagoschade die optreedt bij incidenten, en de ketenafhankelijkheden tussen gemeenten. Daarnaast is geborgd dat alle gemeenten worden betrokken ongeacht het niveau van bewustwording en ICT volwassenheid. De dienstverlening van de IBD is generiek en voor alle gemeenten relevant. Ook de omgeving kijkt naar de IBD als een dienst voor alle gemeenten en verwacht dat gemeenten één eenduidig aanspreekpunt hebben. Taken die nu tijdelijk door VNG KING worden opgepakt maar op langere termijn niet houdbaar zijn, worden bestendigd. Nadeel is dat het bekostiging uit het Gemeentefonds betreft en dat niet objectief bedrijfseconomisch inzichtelijk gemaakt kan worden wat het directe aantoonbaar voordeel is, wel is duidelijk dat de uitval van vitale (ICT) infrastructuur voor het maatschappelijk verkeer leidt tot grote (financiële) schade. Tarieffinanciering heeft als voordeel dat het optimale keuzevrijheid van de gemeenten borgt en dat, afhankelijk van het aantal deelnemers, de generieke diensten meer op de populatie kunnen worden afgestemd. Nadeel is dat er onzekerheid is over het aantal deelnemers. Dit heeft effect op de investering per deelnemer en de effectiviteit van de coördinatie en afstemming met (keten)partners. Daarnaast kan blijken dat juist gemeenten waar informatiebeveiliging nog geen intrinsiek onderdeel van het denken is, niet aansluiten. Free-riders gedrag ligt op de loer. Deze variant brengt aanvullende administratieve lasten met zich mee. Indien wordt gekozen voor een tariefmodel en er te weinig deelnemers zijn, is de kans aanwezig dat VNG en KING de IBD niet gaan realiseren. Er worden in beginsel geen uitnamen uit het Gemeentefonds gedaan ter financiering van centrale of collectieve uitvoering. Hierop kan een uitzondering worden gemaakt indien is voldaan is aan de volgende voorwaarden: 1. het betreft een taak die alle gemeenten aangaat; 2. de uitname leidt tot een substantieel voordeel voor alle gemeenten; Wanneer de propositie wordt vergeleken met de voorwaarden, voldoet deze aan de voorwaarde dat het een taak is die alle gemeenten aangaat. De onderbouwing voor de tweede voorwaarde, ligt ingewikkelder. Hoewel de IBD niet tot een aantoonbaar direct financieel voordeel leidt, is de verwachting dat gezien de trend van toenemende incidenten en stijgende beveiligingskosten in de toekomst, kosten worden bespaard door collectieve uitvoering. Hierbij is de (financiële) schade

111 van uitval van vitale (ICT) infrastructuur, ook door onvoldoende beveiligingsmaatregelen, een belangrijke overweging. Indien de BALV besluit tot financiering uit het Gemeentefonds, zal het VNG bestuur de fondsbeheerders verzoeken over te gaan tot bekostiging langs deze weg. Tot slot Gezien het voorgaande vraagt het bestuur een keuze van de BALV over de wijze van structurele financiering. Hoogachtend, Vereniging van Nederlandse Gemeenten A. Jorritsma-Lebbink, voorzitter VNG Deze ledenbrief staat ook op onder brieven.

112 Propositie InformatieBeveiligingsDienst voor alle gemeenten in Nederland Propositie InformatieBeveiligingsDienst voor alle gemeenten in Nederland 1

113 INHOUDSOPGAVE 1. INTRODUCTIE BEGRIPPENLIJST BUSINESS PLAN DOEL & MISSIE STANDAARDEN GEMEENTEN EN ANDERE OVERHEDEN NCSC SCOPE & VERANTWOORDELIJKHEID KERNACTIVITEITEN/DIENSTEN ORGANISATIE WAARDEKETEN RISICOANALYSE (VAN DE NIEUWE IBD AFDELING) KOSTENSTRUCTUUR DIENSTVERLENINGSKANALEN PARTNERS EN SAMENWERKING REALISATIE KOSTEN-BATEN ANALYSE CIJFERS M.B.T. SCHADE DOOR CYBERCRIME HANDREIKING VOOR KOSTEN-BATEN ANALYSE VOOR ICT-PROJECTEN BIJLAGE A - LITERATUUR, DOCUMENTATIE EN LINKS BIJLAGE B - WAT IS EEN INFORMATIEBEVEILINGSDIENST Auteur: KING Datum: 7 augustus 2012 Versie: 1.1 Propositie InformatieBeveiligingsDienst voor alle gemeenten in Nederland 2

114 1. INTRODUCTIE De DigiNotar-crisis en Lektober 1 hebben aangetoond dat de ICT van gemeenten kwetsbaar is. Uit de acties rondom Lektober bleek dat de gemeentelijke beveiliging van ICT en informatie niet bij alle gemeenten op orde is. Twee maanden na het incident bleken vijf van de zes betrokken leveranciers nog niet overtuigend te kunnen aantonen dat hun oplossing en implementatie veilig is. De digitale dienstverlening aan burgers en bedrijven is in een paar gevallen enkele maanden onbereikbaar geweest. Gemeenten hebben tienduizenden, tot soms honderdduizenden euro s moeten besteden om de incidenten op te lossen. Onderzoek van TNO geeft aan dat cyber crime de Nederlandse economie jaarlijks ongeveer 10miljard kost. Deze raming betekent dat de schade door cyber crime voor gemeenten jaarlijks ongeveer 300 miljoen bedraagt. Maar de beveiligingsincidenten gaan over meer dan geld alleen. De overheid beheert veel persoonsgegevens. Als de overheid de beveiliging hiervan niet voldoende kan borgen is het vertrouwen in de overheid in het geding. Daarbij gaat het niet alleen om de bescherming van de persoonlijke levenssfeer. Een incident met de rioleringspompen in een gemeente liet zien dat het mogelijk is om op afstand via Internet pompen, sluizen en gemalen te hacken. In dergelijke gevallen is ook de fysieke veiligheid in het geding. Sommige gemeenten zijn zich ten volle bewust van het belang van informatiebeveiliging. Uit de incidenten is namelijk ook gebleken dat de gemeenten alert reageren op incidenten, en adequaat maatregelen kunnen nemen. In de hack van de rioleringspompen bleken voldoende secundaire borgen ingebouwd, waardoor een overstroming onmogelijk was. De grote les uit de incidenten is dan ook dat het ontbreekt aan coördinatie en awareness. De 'wakeup-call' van DigiNotar en Lektober hebben laten zien dat er behoefte is aan een fundamentele oplossing van het ICT beveiligingsprobleem bij gemeenten. Dit is ook van belang gezien het feit dat de rijksoverheid nadere eisen gaat stellen aan de beveiliging van de gemeentelijke informatiehuishouding, bijvoorbeeld als voorwaarde om aangesloten te zijn op DigiD. Het is inefficiënt en ineffectief om elke gemeente individueel aan die eisen te laten voldoen. De keten is zo sterk als de zwakste schakel. Als de beveiliging in één gemeente niet op orde is, dan is dat schadelijk voor álle gemeenten. Daarom hebben de VNG en KING de intentie uitgesproken om een informatiebeveiligingsdienst voor lokale overheden op te richten. 100% beveiliging is niet haalbaar. Ook met een gezamenlijke aanpak zullen incidenten mogelijk blijven. Maar onder betrokkenen rijk, gemeenten, leveranciers, landelijke partners is er grote consensus dat een gecoördineerde aanpak zal helpen. In het Starting Gate onderzoek is gebleken dat er bestuurlijk en ambtelijk groot draagvlak is voor een gemeentelijke informatiebeveiligingsdienst, die onderdeel moet uitmaken van de nationale crisisbeheersing structuur. In deze propositie is beschreven hoe de dienst eruit kan zien en wat doel, missie en activiteiten van de dienst zullen zijn. Daarnaast is een businesscase opgenomen, waarin de kosten voor het oprichten en exploiteren van de dienst zijn afgezet tegen de verwachte opbrengsten. Op korte termijn zullen VNG en KING besluiten of de informatiebeveiligingsdienst zal starten of niet. Het doel van deze propositie is om een zakelijke onderbouwing te geven voor dat besluit. Ralph Pans, 1 Onder deze naam heeft het webmagazine webwereld.nl in de maand oktober 2011 elke dag een kwetsbaarheid in informatiebeveiliging laten zien. In één incident is bijvoorbeeld gebleken dat beveiligde informatie achter de websites van ruim 30 gemeenten benaderd kon worden. Propositie InformatieBeveiligingsDienst voor alle gemeenten in Nederland 3

115 Voorzitter directieraad VNG Tof Thissen, Directeur KING Propositie InformatieBeveiligingsDienst voor alle gemeenten in Nederland 4

116 2. BEGRIPPENLIJST BZK Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. CERT / CSIRT Computer Emergency Response Team of Computer Security Incident Response Team Een team dat diensten verleend aan haar deelnemers met betrekking tot informatiebeveiliging. CONSTITUENTS Specifieke term die internationaal gehanteerd wordt voor doelgroep van een CERT. Uit deze doelgroepen komen de deelnemers van een CERT. In dit document wordt verder het woord doelgroep gebruikt. INFORMATIE BEVEILIGINGSDIENST (IBD) Werknaam voor de functie binnen KING. DEELNEMERS/GEMEENTEN In de zin van de IBD zijn deelnemers die organisaties uit de constituency die een actieve relatie hebben met de IBD, ze zijn in feite de klanten van de IBD. De gehele doelgroep wordt deelnemer. In het kader van deze propositie zijn het de gemeenten. In dit document wordt verder over gemeenten gesproken. DSC DEELNEMER SECURITY CONTACT Onder DSC wordt de functionaris verstaan die bij een gemeente operationeel verantwoordelijk en aanspreekbaar is voor (een specifiek deel van) de informatiebeveiliging. De DSC-ers zijn de primaire gesprekspartners voor de IBD. De DSC wordt aangewezen door het management van de gemeente. In alle gevallen geldt dat het rollen betreft, en back-ups dus afdoende vastgelegd moeten zijn. CISO CORPORATE INFORMATION SECURITY OFFICER Onder CISO wordt de functionaris verstaan die bij een gemeente qua governance verantwoordelijk en aanspreekbaar is voor de informatiebeveiliging. De CISO s zijn de gesprekspartners voor de teamleider van de IBD, voor beleidskwesties en voor eerste escalaties. De CISO is of wordt aangewezen door het management van de gemeente. In alle gevallen geldt dat het rollen betreft, en back-ups dus afdoende vastgelegd moeten zijn. FIRST Forum of Incident Response & Security Teams. GOVCERT.NL CERT van de Nederlandse Overheid sinds 2002, opgegaan in het NCSC op 1 januari 2012, welke diensten leverde aan overheidsdeelnemers, waaronder gemeenten. IPO Inter Provinciaal Overleg. IETF The Internet Engineering Task Force. De missie van de IETF is om het internet beter te laten werken door het produceren van relevante documentatie van hoge kwaliteit die mensen die het internet ontwerpen, gebruiken en beheren te beïnvloeden. KING Kwaliteitsinstituut Nederlandse Gemeenten. Propositie InformatieBeveiligingsDienst voor alle gemeenten in Nederland 5

117 NCSC (VOORHEEN GOVCERT.NL) Nationaal Cyber Security Centrum Onderdeel van ministerie van Veiligheid en Justitie, Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid Het NCSC ondersteunt de Rijksoverheid en organisaties met een vitale functie in de samenleving met het geven van expertise en advies, response op dreigingen en incidenten en het versterken van de crisisbeheersing. NCC Nationaal Crisis Centrum - Onderdeel van ministerie van Veiligheid en Justitie, Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid. NOREA De beroepsorganisatie van IT Auditors. UVW Unie van Waterschappen. V&J Ministerie van Veiligheid en Justitie. VNG Vereniging Nederlandse Gemeenten. INCIDENT Een incident is een gebeurtenis of situatie die in de ruimste zin des woords een bedreiging vormt of kan vormen voor de vertrouwelijkheid, integriteit of beschikbaarheid van gegevens in elektronische informatiesystemen behorend bij de gemeenten van de IBD of een dergelijk incident elders in de wereld, met als bron of springplank een system behorend bij gemeenten van de IBD. INCIDENT MANAGEMENT Het proces dat zich bezig houdt met incidenten en valt uiteen in: Preventie Het voorkomen van incidenten Detectie Het detecteren en registreren van incidenten Oplossing Het bestrijden en oplossen van incidenten Repressie Het nemen van disciplinaire of juridische maatregelen naar aanleiding van incidenten De IBD beperkt zicht tot Preventie, Detectie en Coördinatie van de Oplossing. Propositie InformatieBeveiligingsDienst voor alle gemeenten in Nederland 6

118 3. BUSINESS PLAN 3.1. DOEL & MISSIE De KING Informatiebeveiligingsdienst (IBD) wordt ingesteld met als missie om IT & informatie gerelateerde veiligheidsincidenten die kunnen optreden bij haar gemeenten in samenwerking met haar gemeenten, partners en leveranciers te bestrijden en waar mogelijk te voorkomen. Zowel als de gemeente(n) doelwit is (zijn) van zulke incidenten of als de gemeente(n) word(t)(en) gebruikt als bron of springplank voor incidenten elders. Hiermee versterkt de IBD de weerbaarheid van de gemeenten tegen ICT verstoringen en dreigingen. De IBD richt zich op het coördineren van de aanpak van beveiligingsincidenten. De kernactiviteiten zijn het voorkomen (preventie), van incidenten, het signaleren en coördineren van het afhandelen (detectie & coördinatie) daarvan, en het delen, verdiepen en vertalen van kennis (kennisdeling) over informatiebeveiliging. De IBD zal geen disciplinaire of repressieve maatregelen nemen of bevoegdheid hebben daarvoor. Wel zal de IBD een adviserende rol hebben voor de VNG (en verder richting BZK en V&J). De IBD heeft de ambitie onderdeel te gaan uitmaken en partner te zijn van het (inter)nationale netwerk van incident response teams om snel te kunnen reageren op nieuwe dreigingen en onderdeel te zijn van de nationale crisisbeheersing structuur ten aanzien van IT via het NCSC STANDAARDEN De IBD streeft kwaliteit na conform best practices en standaarden voor CERT s wereldwijd, onder andere de door de IETF ontwikkelde RFC 2350, Verwachtingen voor een Computer Security Incident Response. Meer specifiek streeft zij een best practice niveau na conform de internationale normen van FIRST en de in Europa ontwikkelde TI-CERTification voor CERTs GEMEENTEN EN ANDERE OVERHEDEN De IBD doelgroep komt overeen met de gemeentelijke sector. Afhankelijk van mandaat en financiële middelen zouden ook andere kleinere lokale publieke sectoren als doelgroep kunnen worden gerekend. Het uitgangspunt is dat de gehele doelgroep gebruik kan maken van de diensten van de IBD. Het Inter Provinciaal Overleg (IPO) en de Unie van Waterschappen (UvW) hebben interesse getoond om mee te liften met de IBD. Dit behoort tot de mogelijkheden, echter de IBD zal eerst beginnen met de gemeentelijke sector NCSC De G4 gemeenten, evenals een drietal andere gemeenten, zijn op dit moment deelnemer van het NCSC, als uitvloeisel van de overgang van GOVCERT.NL naar het NCSC. Hoe deze gemeenten bediend gaan worden zal later in overleg met het NCSC en de gemeenten worden uitgewerkt. Insteek vanuit het NCSC daarbij is dat de IBD voorziet in de bediening van gemeenten en de rol van voorheen GOVCERT.NL daarmee op dat vlak overneemt. De IBD vormt daarmee de schakel tussen het NCSC en de gemeenten, waarmee een netwerk ontstaat om snel te kunnen reageren op dreigingen en incidenten. Het heeft dan ook de voorkeur van het NCSC om haar huidige deelnemers binnen de gemeenten over te dragen aan de IBD voor eind SCOPE & VERANTWOORDELIJKHEID De IBD heeft een beperkte scope en verantwoordelijkheid. De gemeenten blijven zelf verantwoordelijk voor hun informatiebeveiliging. Zowel beleidstechnisch als uitvoerend. De Propositie InformatieBeveiligingsDienst voor alle gemeenten in Nederland 7

119 IBD zal ondersteunende diensten uitvoeren voor de gemeenten. De IBD zal dan ook niet ter plekke incidenten oplossen bij een gemeente, zij zal de incidentafhandeling coördineren of ondersteunen met advies en partners zoals het NCSC inschakelen wanneer acties bij derden noodzakelijk zijn. Deze scope is beperkt tot het uitvoeren van taken op het vlak van informatiebeveiliging, specifiek op het gebied van de ICT. De IBD heeft de verantwoordelijkheid om professioneel en veilig om te gaan met de gegevens die zij heeft verkregen van of geeft aan haar gemeenten en partners, professionele en ter zaken doende adviezen te geven. De IBD is onderdeel van de overheid. Zij zal geen taken uitvoeren die de markt ook goed kan uitvoeren, mits de vertrouwelijkheid van de overheid hierbij niet in het geding komt. Eventueel kan de IBD wel leveranciers en hun werkzaamheden begeleiden bij haar doelgroep, en/of controleren. Als de markt in de toekomst een aantal diensten goed kan overnemen of uitvoeren, dan zal de IBD deze diensten geleidelijk afstoten, en nieuwe op dat moment gewenste diensten opzetten die niet door de markt uitgevoerd kunnen of mogen worden. Zo blijft de IBD zijn focus en meerwaarde houden: diensten leveren waar gemeenten zelfstandig niet aan toe kunnen komen en de markt (nog) geen rol heeft. De IBD zal zoveel mogelijk samenwerken met andere (overheids)organisaties die al actief zijn op het gebied van informatiebeveiliging. Zij zal nauw samenwerken met het NCSC, die een aantal diensten levert aan haar deelnemers, waarvan de IBD gebruik zal maken. Deze diensten zal de IBD dus niet zelf uitvoeren, maar wel als intermediair verzorgen voor haar gemeenten. De IBD is een uitvoerende dienst, die zelf geen beleid ontwikkelt voor informatiebeveiliging. De IBD volgt de beleidskaders, die voortvloeien uit internationale standaarden en zoals die vanuit het Rijk worden gesteld aan lokale overheden. Waar specifiek voor de lokale overheden aanvullend beleid ontwikkeld moet worden, zal de VNG dat doen. De IBD kan de VNG in de beleidsvoorbereiding adviseren en ondersteunen, bijvoorbeeld in de vorm van technisch-inhoudelijke expertise, ervaringsgegevens, voorbeelden van gemeentelijk beleid of statistieken KERNACTIVITEITEN/DIENSTEN Het gestelde doel wordt bereikt door het uitvoeren van een drietal kerntaken: Preventie, Detectie & Coördinatie en Kennisdeling PREVENTIE Advies, bewustwording en educatie over preventieve maatregelen. Door o.a. bewustwordingsactiviteiten, kennissessies, regionale bijeenkomsten, het tijdig informeren van haar gemeenten over kwetsbaarheden, trends, aanvalstechnieken, actuele dreigingen en risico s en risico verminderende maatregelen en gedrag. Het doel is om incidenten te voorkomen of de impact bij een incident zoveel mogelijk te beperken. TIJDIG INFORMEREN VAN DE GEMEENTEN De IBD heeft als eerste en belangrijkste taak om haar gemeenten tijdig te informeren over kwetsbaarheden in hard- en software, trends, aanvalstechnieken en doelen, actuele dreigingen en de eventuele maatregelen die een gemeente daartegen kan nemen. Het actief behandelen van deze adviezen door de gemeenten verkleint het risico op incidenten aanzienlijk. Deze diensten worden in de vorm van Advisories, Factsheets, White Papers, Trendrapporten etc. verspreid. De informatie wordt voor het overgrote deel verkregen van het NCSC. De IBD zal specifiek voor de lokale overheidssector informatie toevoegen of schrijven in samenwerking met het NCSC die van toepassing zijn op deze sector, waarmee voorzien wordt in op de sector toegespitste informatie. SECURITY AUDITS EN PENETRATIETESTEN Het coördineren en ondersteunen van security audits en penetratietesten. Deze dienst wordt in 2012 en 2013 specifiek voor gemeentelijke voorzieningen die gebruik maken van DigiD als project uitgevoerd, in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken. BZK, VNG en Propositie InformatieBeveiligingsDienst voor alle gemeenten in Nederland 8

120 KING werken momenteel een ondersteuningsaanpak uit voor het uitvoeren van de ICTbeveiligingsassessment DigiD. Het is de intentie om per het project te laten overgaan in de staande dienstverlening van de IBD. ONTWIKKELEN VAN SPECIFIEKE SECURITY TOOLING Indien noodzakelijk zal in samenwerking en overleg met het NCSC specifieke tooling worden ontwikkeld om de operationele processen te ondersteunen. Deze ontwikkelingen zullen als losstaande projecten moeten worden opgepakt, gezamenlijk met het NCSC en haar achterliggende partners als de kennisinstituten en de (inter)nationale CERT gemeenschap. De tools zullen ook weer met de (inter)nationale CERT gemeenschap worden gedeeld. EARLY WARNING TOOL Het monitoren van intern en extern netwerk verkeer met als doel het vroegtijdig signaleren van aanvallen en daarop kunnen reageren. Deze dienst zal in 2015 worden opgestart en in een periode van 3 jaar worden uitgerold bij de gemeenten. De IBD zal hierbij gebruik maken van bestaande tooling die op dit moment gebruikt en doorontwikkeld wordt door het NCSC in samenwerking met partners van het NCSC onder het programma nationaal monitoring netwerk. Het ligt in de lijn der verwachtingen dat de monitoringdienst onderdeel gaat uitmaken van een nationaal monitoring netwerk van de overheid, welke georganiseerd moet worden door het NCSC. Deze dienst is deels preventief, deels detectief DETECTIE & COÖRDINATIE Het signaleren van beveiligingsincidenten door o.a. samenwerking met partners als het NCSC, marktpartijen, leveranciers, gemeenten, CERTs bij telecomproviders waar haar gemeenten zijn aangesloten, en gebruikersverenigingen. Maar ook door bereikbaar en beschikbaar te zijn voor incidentmeldingen vanuit haar gemeenten of vanuit andere beveiligingsorganisaties etc. De bestrijding van beveiligingsincidenten coördineren voor haar gemeenten waar deze incidenten de eigen omgeving van een gemeente overschrijden. Waar mogelijk generiek advies geven bij de oplossing van zulke incidenten. INCIDENT DETECTIE Het kunnen opvangen van incidentinformatie en het vastleggen daarvan. Dit levert input voor Incident Analyse en het levert over verloop van tijd statistische informatie, de stand van zaken m.b.t. cybercrime, ICT- en informatiebeveiliging bij de lokale overheden en in combinatie met de gegevens van het NCSC en haar achterliggende partners een totaalbeeld van cybercrime en incidenten in Nederland. Met deze informatie kan een gerichte aanpak van de problematiek gerealiseerd worden. INCIDENT ANALYSE Het analyseren van het gedetecteerde incident met als doel het bepalen of het een incident is die valt binnen de doelgroep van de IBD. Dit kan de IBD zelf doen, of bij meer ingewikkelde incidenten gezamenlijk met het NCSC, leveranciers of andere partners. INCIDENT COÖRDINATIE Het op afstand coördineren van het incident management proces bij de getroffen gemeente(n) en het adviseren van mogelijke oplossingen aan de gemeente(n). Indien nodig zal de IBD hulp inroepen van haar partners als het NCSC of escaleren naar het NCSC of de VNG. COÖRDINATIE IN GEVAL VAN LANDELIJKE CRISIS Bij een landelijke crisis met betrekking tot ICT of informatiebeveiliging neemt de VNG de formele verantwoordelijkheid voor de coördinatie van de acties voor het gemeentelijk domein. De VNG zal de coördinatie mandateren aan KING. KING zal in geval van crisis de operationele afstemming houden met de landelijke partijen (in elk geval NCSC, Logius), de gemeenten en de gemeentelijke leveranciers. VNG en IBD zullen gezamenlijk namens de gemeenten deelnemen aan de nationale crisisbeheersingsstructuur via het NCC. Propositie InformatieBeveiligingsDienst voor alle gemeenten in Nederland 9

121 KENNISDELING Kennis over ICT- en informatiebeveiliging is schaars. De rol van de IBD is dat de beschikbare kennis voldoende beschikbaar is voor gemeenten. Waar kennis binnen gemeenten aanwezig is, zorgt de IBD voor het delen daarvan. De IBD bevordert actief het samenwerken tussen gemeenten op het verspreiden van gemeentelijke best-practices. De IBD zorgt voor het adviseren van de beleids- en wetgevingstaken bij de VNG en indirect BZK en V&J, het adviseren en bewustmaken van hogere ambtenaren binnen gemeenten via allerlei gremia als het directeurenoverleg, etc. BEST PRACTICES Gemeenten zijn zelf verantwoordelijk voor hun eigen beveiligingsbeleid. Om te voorkomen dat elke gemeente zelf het wiel dient uit te vinden, speurt de IBD actief naar best-practices en stelt deze voorbeelden beschikbaar voor alle gemeenten. Een voorbeeld is het delen van en adviseren over beveiligingsstandaarden zoals deze gebruikt worden door bijvoorbeeld de rijksoverheid. GEMEENTELIJKE KRINGEN VOOR INFORMATIEBEVEILIGING Leren van elkaar is meer dan alleen het delen van beleidsdocumenten of beveiligingsplannen. In het verlengde van de KING diensten t.a.v. de benchmark-kringen en de e-adviseurs, bevordert de IBD dat gemeenten zich in groepen verenigen (regionaal, naar gemeentegrootte, of rondom een leverancier / pakket) om van elkaar te leren en ervaringen uit te wisselen. Hierbij wordt maximaal gebruik gemaakt van bestaande overlegstructuren en verenigingen. CONTACTEN MET KENNISINSTITUTEN EN ADVIESBUREAUS Informatiebeveiliging vraagt veelal om specialistische technische en inhoudelijke kennis. Deze kennis is beschikbaar bij universiteiten, kennisinstituten, beveiligingsadviesbureaus, auditors en certificatiebureaus. De IBD onderhoud contacten met deze partijen om gemeenten te kunnen adviseren over trends en het aanbod op dit terrein. Waar andere partijen (met name NCSC) al een coördinerende rol vervullen, opereert de IBD als intermediair naar gemeenten. De IBD stemt af met ICT-office (de koepel van ICTleveranciers), NOREA (de koepel van EDP-auditors) en via de VNG of het NCSC met de Nationale Cyber Security Raad, BELEIDSADVIES AAN VNG EN LANDELIJKE PARTIJEN KING ontwikkelt zelf geen landelijk beleid ten aanzien van informatiebeveiliging. De beleidsontwikkeling voor het lokale domein ligt bij de gemeenten zelf, voor het landelijke domein bij de rijksdepartementen (met V&J en BZK als coördinerende departementen). De VNG zorgt vanuit haar primaire taak voor de belangenbehartiging richting departementen en politiek. KING ondersteunt de VNG daarbij met bijvoorbeeld beleidsadvies, informatie over best-practices, ervaringsgegevens of statistieken. (REGIONALE) SESSIES MET GEMEENTEN Het organiseren van sessies op regionaal of landelijk niveau om gemeenten kennis te laten delen in een vertrouwelijke setting om over incidenten, informatiebeveiliging en alles wat verder ter tafel komt met een relatie tot informatiebeveiliging te praten. Deze sessies zullen gemiddeld eens per drie maanden per regio worden gehouden. De doelgroepen van deze sessies zijn de DSC-ers en de CISO s van de gemeenten. Het doel is om in een vertrouwde omgeving bijv. details over incidenten te delen om zo te zorgen dat een andere gemeenten zich kunnen weren tegen dit soort incidenten. BEWUSTWORDINGSACTIVITEITEN VOOR HET HOGERE MANAGEMENT Het hogere management loopt op dit moment onbewust risico. Zij moeten bijgepraat worden zodat ze bewust risico s kunnen afwegen. Hiertoe houdt de IBD presentaties bij bestaande overleggen voor het verhogen van het bewustzijn op het gebied van informatiebeveiliging en de gevaren tot het niveau van de gemeentesecretaris en de burgemeester. Propositie InformatieBeveiligingsDienst voor alle gemeenten in Nederland 10

122 3.7. ORGANISATIE ORGANISATORISCHE OPHANGING In de uitkomsten van de Starting Gate wordt al gesignaleerd dat VNG en KING de probleemhouders zijn als het erom gaat een ondersteunende rol te spelen voor informatiebeveiliging. Daarmee lijkt het voor de invulling van de IBD logisch om de IBD op te hangen binnen de KING organisatie, aangezien KING de meer uitvoerende en operationele organisatie is en de VNG meer gericht is op beleidszaken. KING en VNG hebben goede relaties met de gemeenten, hebben veel kennis van het gemeentelijke domein en hebben ervaring met incident respons n.a.v. een aantal serieuze incidenten in het recente verleden. De lijnen binnen KING en VNG onderling en met de gemeenten zijn kort en kunnen door de IBD binnen KING op te hangen ook kort blijven. Uit de vertrouwelijke aard van de werkzaamheden voert voort dat de beveiligingsdienst op een aantal onderdelen extra voorzieningen moet hebben. Door aan te sluiten bij een bestaande informatiebeveiligingsafdeling of dienst, bijvoorbeeld van een (grote) gemeente of van het landelijke NCSC kan worden meegelift op het al beschikbaar zijn van die extra beveiligde voorzieningen. Het gebouw van de VNG (waar ook KING is gehuisvest) heeft op dit moment die extra voorzieningen niet. Het is dus nodig om hierin te investeren. KING heeft onderzocht of de benodigde middelen voorkomen kunnen worden, door aan te sluiten bij een andere organisatie of bij een andere gemeente. Als de informatiebeveiligingsdienst bij een gemeente wordt ondergebracht (bijvoorbeeld één van de G4) zijn vergelijkbare investeringen nodig om de huisvesting en ICT aan het vereiste beveiligingsniveau te laten voldoen. Door de dienst bij het NCSC onder te brengen kunnen deze kosten bespaard worden (het NCSC voldoet reeds aan de vereisten). Het nadeel van onderbrenging bij het NCSC is echter dat de lijnen naar de VNG en KING te lang zullen worden, waardoor de efficiency en effectiviteit van de beveiligingsdienst afneemt. Hierdoor zal de dienst minder snel en adequaat op incidenten kunnen reageren, waardoor de winst snel teniet wordt gedaan. Bovendien heeft het NCSC aangegeven geen ruimte beschikbaar te hebben voor beveiligingsdiensten van mede-overheden of andere partijen. KING heeft zodoende geconcludeerd dat de aanpassingen aan de huisvesting beperkt zijn en dat de voordelen van een lean & mean organisatie dichtbij de bestaande VNG en KINGorganisatie ruimschoots opwegen tegen de beperkte extra kosten. Uit diverse gesprekken blijkt verder dat de afdeling e-diensten binnen KING de meest geschikte afdeling is voor het inrichten van en het uitvoeren van de taken van de IBD. Van belang is dat er commitment en financiering mogelijk is en er bij incidenten en crisis korte en directe lijnen mogelijk zijn met de directie van KING en VNG en partners als het NCSC en de nationale crisisorganisatie. De IBD functioneert als team binnen KING e-diensten BESTURING De aard van de diensten die de IBD biedt, vragen om een bijzonder extern gerichte positionering en een relatief eigenstandige positie binnen de organisatie KING. Het is daarom extra van belang een heldere besturingsstructuur neer te zetten. Daarbij gaat het om de staande organisatie en de aansturing van de lopende zaken. Hierbij onderscheiden we de rollen van eigenaar, financier, opdrachtgever en opdrachtnemer. Voor de IBD geldt dat de rol van eigenaar vervult wordt door de algemene ledenvergadering van de VNG. De VNG organisatie is namens de ALV de opdrachtgever voor de IBD en is daarmee beleidsverantwoordelijk en verantwoordelijk voor de belangenbehartiging. KING vervult de rol van opdrachtnemer. De invulling van de rol van financier is afhankelijk van het financieringsmodel dat straks ten grondslag ligt aan de IBD. Hierin zijn grofweg twee varianten: bij een lumpsup financiering zullen de gemeenten de rol van financier vervullen, in de vorm van de ALV en met uitvoerende bevoegdheid van de VNG; indien gekozen wordt voor een abonnementsvorm zal de rol van financier vallen bij een vertegenwoordiging van de groep van financierende partijen. Propositie InformatieBeveiligingsDienst voor alle gemeenten in Nederland 11

123 In het geval zich een crisis voordoet kunnen zich veranderingen voordoen in de directe en operationele aansturing van de IBD, dit heeft te maken met de keten van CERTS waarin de IBD functioneert en de verantwoordelijkheden van het NCSC en eventueel het NCC in deze situaties. Dit zal in de kwartiermakersfase nader worden uitgewerkt ADVIESRAAD Er zal een adviesraad worden ingericht die de directie van KING en VNG adviseert inzake de IBD en bestaat uit directieleden van KING en de VNG, een delegatie uit de doelgroep en een afvaardiging van de partners als het Rijk, NCSC en Logius VERANTWOORDING EN RAPPORTAGE De IBD rapporteert maandelijks aan de manager KING e-diensten, of vaker indien nodig. Deze rapportage is zowel generiek (o.a. aantallen incidenten, doorlooptijden, activiteiten, trends) als specifiek, maar wel geanonimiseerd. De manager KING e-diensten is tevens de eerste aangewezen contactpersoon voor escalaties en contacten met de pers (via VNG), justitie, juridische zaken etc. In geval van afwezigheid zal de IBD rechtstreeks escaleren met directie KING en/of VNG. De IBD zal ook haar gemeenten en het NCSC informeren over het aantal incidenten, de aard van de incidenten, het aantal en de oplostijden van de incidenten. De IBD legt verantwoording af aan het MT van KING, KING rapporteert over de IBD aan de opdrachtgever, de VNG. Daarnaast wordt een adviesraad ingericht die de VNG adviseert over de aard en functies die worden uitgevoerd door de IBD onder verantwoordelijkheid van KING MEDEWERKERS De medewerkers van de IBD worden allen beschouwd als deskundigen op het gebied van computer- en netwerkbeveiliging en hebben kennis en ervaring met incident management. Door de aard van het werk zijn naast goede technische kennis ook goede communicatieve vaardigheden vereist. De IBD organisatie streeft ernaar lean en mean te opereren. Dit betekent dat er geen activiteiten worden ondernomen die elders worden uitgevoerd, maar wel de vertaalslag maakt naar het gemeentelijke veld. Zij zal geen taken uitvoeren die de markt ook goed kan uitvoeren, mits de vertrouwelijkheid van de overheid hierbij niet in het geding komt. Naast haar eigen kern van vaste medewerkers zal de IBD een flexibele schil van expertise en capaciteit organiseren bij KING, VNG, de gemeenten, leveranciers en partners als het NCSC. De perswoordvoering of het adviseren van de perswoordvoering van een gemeente wordt verricht door de communicatie afdeling van de VNG. Juridisch advies wordt door KING of de VNG geleverd, of moet worden ingehuurd. Beleidsadvies en belangenbehartiging wordt door de VNG uitgevoerd, op basis van input van de IBD FACILITEITEN De IBD behandelt vertrouwelijke informatie. Daaruit vloeien een aantal eisen voort m.b.t. fysieke huisvesting en digitale middelen. Een aantal eisen worden gesteld door de internationale CERT gemeenschap, maar specifiek ook het NCSC stelt eisen voor partijen die willen aansluiten bij het NCSC. Denk hierbij o.a. aan het hebben van werkplekken voor haar medewerkers in een afsluitbare, beveiligde ruimte en een eigen, afsluitbare incident response c.q. vergader ruimte, een eigen netwerk infrastructuur, eigen internet verbindingen, een kluis, etc., die alleen toegankelijk zijn voor IBD medewerkers. Detaillering hiervan zal in een volgend stadium van het project worden uitgewerkt. Aangezien de IBD altijd bereikbaar moet zijn, zal de IBD en haar medewerkers voorzien moeten worden van klassieke telefonie, mobiele telefonie, fax apparatuur en internet voorzieningen. Indien nodig moet de IBD ook worden aangesloten op het noodnet. De Propositie InformatieBeveiligingsDienst voor alle gemeenten in Nederland 12

124 medewerkers van de IBD moeten in staat gesteld worden om op afstand veilig te kunnen werken. De 24x7 bereikbaarheid heeft ook gevolgen voor de P&O-aspecten (hard-piket) VERANTWOORDELIJKHEDEN EN BEVOEGDHEDEN De verantwoordelijkheden van de IBD zijn weergegeven in haar doel en missie statement en zijn in het kort: preventie, detectie & coördinatie van incidenten, en kennisdeling ter verbetering van de staat van de ICT- en informatiebeveiliging. De IBD beschikt niet over bevoegdheden die verder reiken dan het eigen functioneren. Repressie behoort niet tot de taken van de IBD, daartoe heeft ze niet de benodigde autoriteit, en bovendien staat repressie haaks op de manier waarop een IBD opereert op basis van wederzijds vertrouwen en openheid. Het is vanzelfsprekend wél de verantwoordelijkheid van de IBD om in het geval van grote of kritische beveiligingsrisico s die moeilijk op te lossen blijken, te escaleren escalatie kan bij de gemeenten plaatsvinden naar de CISO s, en verder naar de directeur van KING en VNG en via deze naar het BZK en V&J. Ook kan er inhoudelijk rechtstreeks geëscaleerd worden naar het NCSC en naar de nationale crisisbeheersing structuur (al dan niet via het NCSC) ESCALATIES BINNEN KING/VNG De teamleider, maar ook elk andere medewerker van de IBD is te allen tijde gerechtigd tot escalaties van incidenten en/of dreigingen naar de directeur van KING, de VNG of het NCSC. Deze draagt dan zorg voor passende acties in overleg met de IBD, en indien gewenst ook met de adviesraad. De IBD voert geen directe communicatie met de pers. Alle contacten met de pers lopen via de perswoordvoerder van de betreffende gemeente of van de VNG. De teamleider van de IBD onderhoudt regelmatig contact met de perswoordvoerder. De processen zoals ze nu zijn binnen de VNG voor perswoordvoering worden gerespecteerd. De complete communicatie en escalatie structuur wordt in een volgend stadium nader uitgewerkt, waarbij het mandaat voor het personeel goed moet worden geregeld SERVICEVENSTER EN BEREIKBAARHEID De IBD is primair open van 09:00 uur tot 17:00 uur op werkdagen zoals vastgesteld door KING. Buiten het primaire service venster controleert de dienstdoende medewerker op vaste tijden een aantal maal s avonds en in het weekend of op feestdagen de incidenten mailbox van de IBD. De details van de IBD en hoe zij algemeen bereikbaar is, moeten alle worden beschreven in de IBD s service beschrijving, conform RFC-2350 van de IETF. Buiten kantoor tijden is de IBD bereikbaar op haar alarmnummers voor noodgevallen. Dit alarmnummer kan ter beschikking worden gesteld aan haar gemeenten(dsc/ciso), directe partners en andere vertrouwde partijen, dit ter beoordeling van de IBD OPERATIONELE CONTACTPUNTEN BIJ DE GEMEENTEN (DSC) Elke gemeente binnen de doelgroep van de IBD wordt geacht voor communicatie met de IBD een DSC (Deelnemer Security Contact) rol in te richten die zorg draagt voor rapportage en afhandeling van incidenten en het treffen van maatregelen binnen de eigen instelling, daaronder ook begrepen preventieve maatregelen en voorlichting van de eigen gebruikers. De rol DSC vereist continuïteit. Een gemeente dient voor die functie dan ook tenminste twee personen aan te wijzen. De IBD houdt een lijst bij van de DSC s, hun adressen en telefoonnummers. De IBD stelt de DSC s op de hoogte van voor hen relevante informatie over incidenten, kwetsbaarheden e.d.. De DSC rapporteert relevante incidenten bij de IBD GOVERNANCE CONTACTPUNTEN BIJ DE GEMEENTEN (CISO) Elke gemeente binnen de doelgroep van de IBD wordt geacht voor communicatie op governance/beleidsniveau met de IBD een CISO rol in te richten die (mede) zorg draagt voor het security beleid en de security governance binnen de eigen instelling. Als een CISO aanwezig is op corporate niveau, dan is dat een voor de hand liggende kandidaat. Als regel communiceert de teamleider van de IBD met de CISO. De CISO wordt ook benaderd bij escalaties als bijvoorbeeld de DSC in gebreke blijft of onbereikbaar blijkt te zijn. Propositie InformatieBeveiligingsDienst voor alle gemeenten in Nederland 13

125 Ook de functie CISO vereist continuïteit. Een gemeente dient voor die functie dan ook enigerlei vorm van back-up geregeld te hebben. De IBD houdt een lijst bij van de CISO s, hun adressen en telefoonnummers. De IBD stelt de CISO-functionarissen op de hoogte van voor hen relevante informatie over belangrijke Incidenten, trends en beleid/governance gerelateerde zaken. Het staat de CISO te allen tijde vrij contact op te nemen met de IBD of direct met de teamleider van de IBD WAARDEKETEN De geleverde diensten stellen de gemeenten in het algemeen in staat om hun ICT- en informatiebeveiliging effectiever en efficiënter te organiseren. De gehele sector heeft als voordeel dat de informatie die nodig is om dit te realiseren maar een keer hoeft te worden uitgezocht, in plaats van dat elke organisatie dat zelfstandig moet doen. Door het versturen van gerichte informatie die van toepassing is voor de betreffende gemeente, bespaart het de gemeente tijd omdat ze niet door informatie hoeven te gaan die niet van toepassing is voor ze. Daarnaast ontstaat er zo een netwerk om bij grootschalige incidenten of dreigingen direct te kunnen schakelen met andere partners, zoals het NCSC. Voorbeeld: Er is een dreiging met betrekking tot toegangscontrole systemen die gebruik maken van een toegangspas met een chip van het type Mifare Classic chip. Alleen die gemeenten die dit type pas en toegangssysteem gebruiken zullen informatie krijgen om maatregelen te nemen die de risico s van deze dreiging verminderen. Gemeenten die dit systeem niet gebruiken, worden niet belast met deze informatie. PREVENTIE Door actief om te gaan met adviezen van de IBD is een gemeente in staat om voordat een incident plaatsvindt, het incident te voorkomen. Ook is ze dan in staat ten tijde van een actuele dreiging maatregelen te nemen die de kans op een incident verkleint of de schade van een incident te minimaliseren. DETECTIE & COÖRDINATIE Op dit moment wordt er voor zover we weten niet specifiek gekeken naar incidenten bij de gemeenten. Met de komst van de IBD zal er een groter bewustzijn ontstaan over het type en aantal incidenten of dreigingen die er zijn voor de gemeenten. Daarnaast kunnen de incidenten ook worden opgelost, sneller en met meer informatie, waardoor de schade voor de gemeente minder wordt en duidelijker is wat de schade is. KENNISDELING Door gemeenten samen te brengen kunnen gemeenten van elkaar leren. Door als makelaar te fungeren tussen enerzijds de gemeenten en anderzijds de kennisinstituten, adviesbureaus, auditors e.d. kunnen de gemeenten sneller en beter kennis nemen van trends en beschikbare oplossingen. Door te luisteren naar de problemen bij de lokale overheden, kan de IBD adviezen geven aan de VNG over op te stellen of te wijzigen beleid. Ook als de IBD problemen ondervindt bij het kunnen aanpakken van incidenten of serieuze dreigingen, welke door beleidswijzigingen of escalaties kunnen worden opgelost zal de IBD dit adviseren aan de VNG. Hiermee kan de VNG beleid maken of adviseren die ter zake en praktisch uitvoerbaar is en de veiligheid van de lokale overheid verbetert RISICOANALYSE (VAN DE NIEUWE IBD AFDELING) Na een eerste SWOT analyse in paragraaf tot en met 3.9.4, zal er voor de zwaktes en bedreigingen getracht worden daar op hoog niveau maatregelen bij te benoemen. Deze zijn te vinden in 3.6.5, Risico s en maatregelen STERKTE VNG/KING hebben veel kennis en ervaring in het gemeentelijke veld. VNG/KING hebben goede relaties en contacten bij gemeenten, marktpartijen, NCSC en andere (overheids)organisaties. VNG/KING zien de noodzaak van een IBD voor de gemeenten. Uit de Starting Gate is gebleken dat er snel grote behoefte is aan coördinatie. Propositie InformatieBeveiligingsDienst voor alle gemeenten in Nederland 14

126 ZWAKTE De VNG/KING organisatie en haar medewerkers hebben beperkte kennis van internet criminaliteit en dreigingen. Het verkrijgen van de juiste mensen met de juiste kennis is een uitdaging. Alle lijnen naar de ambtelijke top binnen de rijksoverheid en de gemeenten lopen via de VNG. Ten tijde van incidenten is dit onwenselijk en potentieel vertragend. Hier moeten separate communicatie en escalatie lijnen voor worden ingericht, met name ten aanzien van de crisiscoördinatie. De IBD verwerkt zeer vertrouwelijke informatie. VNG/KING medewerkers zullen mogelijk moeite hebben waarom ze maar beperkt informatie krijgen van de IBD. Daarmee is het mogelijk lastig om voldoende draagvlak te krijgen binnen de eigen organisatie. Falen van VNG/KING heeft directe weerslag op de IBD en het vertrouwen wat de doelgroep heeft in de IBD KANSEN Lokale overheden hebben vaak zelf niet de kennis in huis om informatiebeveiliging goed op te pakken. Een centrale dienst helpt hen daarbij. De IBD kan een belangrijke rol spelen aan het efficiënter maken van de reeks aan bestaande audits voor gemeenten. De minister van BZK heeft eisen gesteld t.a.v. het veiliger maken/auditen van de gemeenten t.a.v. de DIGID koppelingen. Het centraal organiseren van niet alleen de audit, maar ook oplossingen kunnen adviseren bij niet succesvolle audits bespaart tijd en geld BEDREIGINGEN Lokale leveranciers zijn vaak klein en hebben vaak weinig ervaring of kennis van informatiebeveiliging. Ook grote leveranciers hebben beperkte kennis van dit vakgebied. Leveranciers kunnen veel beloven aan gemeenten wat ze niet waar kunnen maken, of met slechte kwaliteit uitvoeren. Regie is absoluut noodzakelijk op het gebied van informatiebeveiliging diensten. Gemeenten worden al geconfronteerd met vele wijzigingen en opdrachten t.a.v. decentralisering etc. Eisen t.a.v. beveiliging, organisatie en crisismanagement worden gesteld door de standaarden in het internationale veld van CERTs en het NCSC. Niet voldoen aan deze eisen beperkt de slagkracht van de IBD. Een incident kan snel groot worden door de monocultuur binnen de grote groep gemeenten. Gemeenten zijn zelf verantwoordelijk voor hun beveiliging. De IBD kan gezien worden als het uitbesteden van die verantwoordelijkheid. Er zijn 74 ketens bij gemeenten, waarvan slechts een gedeelte (bv GBA, en webapplicaties met een DigiD koppeling) nu wordt getest. Bij succesvolle audits kan gedacht worden dat de gehele ICT infrastructuur in orde is. Dus geen behoefte aan een IBD RISICO S EN MAATREGELEN Uit paragrafen Zwakte en Bedreigingen blijkt welke risico s zouden kunnen optreden bij de IBD. Zwakte - De VNG/KING organisatie en haar medewerkers hebben beperkte kennis van internet criminaliteit en dreigingen. Het verkrijgen van de juiste mensen met de juiste kennis is een uitdaging. Maatregel - Heldere profielen en een goed wervings- en selectieproces. Nauw samenwerken met het NCSC, zij heeft hier al jarenlange ervaring mee. Op tijd mee beginnen, mogelijk stage plaatsen bij andere CERTs als het NCSC. Zwakte - Alle lijnen naar de ambtelijke top binnen de rijksoverheid en de gemeenten lopen via de VNG. Dit is onwenselijk en potentieel vertragend t.a.v. Incident response. Hier moeten Propositie InformatieBeveiligingsDienst voor alle gemeenten in Nederland 15

127 separate communicatie en escalatie lijnen voor worden ingericht, met name ten aanzien van de crisiscoördinatie. Maatregel - In de volgende fase moeten heldere afspraken gemaakt worden tussen KING en VNG en de gemeenten hoe incident communicatie en escalatieprocessen eruit moeten zien. Ook de daarbij behorende eisen m.b.t. beschikbaarheid etc. moeten dan worden vastgesteld. Zwakte - De IBD verwerkt zeer vertrouwelijke informatie. VNG/KING medewerkers zullen mogelijk moeite hebben waarom ze maar beperkt informatie krijgen van de IBD. Daarmee is het mogelijk lastig om voldoende draagvlak te krijgen binnen de eigen organisatie. Maatregel - Heldere communicatie over de nieuwe dienst richting VNG en KING medewerkers, wat de dienst doet en hoe ze dit doet. Ook regelmatig herhalen en ook presentaties geven op personeels bijeenkomsten over de stand van zaken en een stuk bewustwording moeten worden gegeven. Zwakte - Falen van VNG/KING heeft directe weerslag op de IBD en het vertrouwen wat gemeenten hebben in de IBD. Maatregel - De IBD is nauw verweven met de KING/VNG organisatie. Indien de VNG of KING slecht in het nieuws komt m.b.t. informatiebeveiliging heeft dit direct gevolgen voor de IBD. De IBD moet dus ook helpen om de informatiebeveiliging bij KING en VNG op orde te krijgen door middel van praktische adviezen en audits. Bedreiging - Lokale leveranciers zijn vaak klein en hebben vaak weinig ervaring of kennis van informatiebeveiliging. Ook grote leveranciers hebben beperkte kennis van dit vakgebied. Maatregel Ook kennis delen met deze leveranciers in de gebruikersbijeenkomsten is noodzakelijk. Bedreiging - Leveranciers kunnen veel beloven aan gemeenten wat ze niet waar kunnen maken, of met slechte kwaliteit uitvoeren. Regie is absoluut noodzakelijk op het gebied van informatiebeveiliging diensten. Maatregel Regie proberen te voeren op deze diensten. Hiervoor is samenwerking met het NCSC noodzakelijk. Bedreiging - Gemeenten worden al geconfronteerd met vele wijzigingen en opdrachten t.a.v. decentralisering etc. Maatregel Vooral duidelijk maken dat we de gemeenten helpen om informatiebeveiliging effectiever en efficiënter met betere resultaten uit te voeren. Bedreiging - Eisen t.a.v. beveiliging, organisatie en crisismanagement worden gesteld door de standaarden in het internationale veld van CERTs en het NCSC. Maatregel In dit plan zijn al een aantal maatregelen genomen, zoals fysieke huisvesting en IT Infrastructuur. In de volgende fase moet dit in meer detail worden uitgewerkt. Bedreiging - Een incident kan snel groot worden door de monocultuur binnen de grote groep gemeenten. Maatregel Samenwerking en afspraken vooraf met het NCSC en de grotere gemeenten met grotere IT afdelingen en leveranciers zijn nodig om een incident zo klein mogelijk te houden. Ook in preventieve sfeer kan de IBD adviezen geven dit risico te verkleinen. Bedreiging - Gemeenten zijn zelf verantwoordelijk voor hun beveiliging. De IBD kan gezien worden als het uitbesteden van die verantwoordelijkheid. Maatregel Heldere verwachtingen communiceren. Uitbesteden van verantwoordelijkheid kan nooit. Bedreiging - Er zijn 74 ketens bij gemeenten waarvan slechts een gedeelte (bv GBA, en webapplicaties met een DigiD koppeling) nu wordt getest. Bij succesvolle audits kan gedacht worden dat de gehele ICT infrastructuur in orde is. Dus geen behoefte aan een IBD. Maatregel In het project ondersteuningsaanpak ICT-beveiligingsassessments DigiD moet al duidelijk gemaakt worden dat dit maar een deel is van de omgeving die veilig zou moeten zijn. Propositie InformatieBeveiligingsDienst voor alle gemeenten in Nederland 16

128 Zoals uit de maatregelen op dit niveau al blijkt, gaat het bij een IBD veel over heldere communicatie en over gecontroleerd groeien van de organisatie. Een goede communicatie strategie en een groeipad is voor een IBD dan ook essentieel. Deze moeten goed worden uitgewerkt in de volgende fase KOSTENSTRUCTUUR FINANCIERINGSMODELLEN Voor de financiering van de IBD zijn drie modellen denkbaar: Outputfinanciering, financiering op basis van een tarief per afgenomen product of dienst Abonnementsfinanciering, waarbij gemeenten deelnemer zijn, en (al dan niet naar rato van een verdeelsleutel) een jaarlijkse bijdrage leveren Lumpsum financiering, het totale jaarlijkse budget voor de IBD wordt via een lumpsum financiering aan de IBD beschikbaar gesteld. OVERWEGINGEN Vanuit de missie, doelen en kernactiviteiten verricht de IBD diensten voor alle gemeenten gezamenlijk. Daarbij is het van belang om op te merken dat informatiebeveiliging een collectief belang van alle gemeenten is. Als de beveiliging van één of enkele gemeenten is gecompromitteerd, is de kans groot dat de geloofwaardigheid van de beveiliging van álle gemeenten in het geding is. Dit is deels zo door de beeldvorming ( de gemeenten worden door publiek en media als één geheel gezien), deels ook feitelijk zo waar het de koppeling van systemen in ketens of landelijke voorzieningen betreft (zoals bijvoorbeeld bij GBA, DigiD of Suwinet) Bij outputfinanciering of abonnementsfinanciering bestaat het risico dat free-riders-gedrag optreedt. Specifiek bij outputfinanciering is een nadeel dat per dienst of activiteit een drempel (namelijk het tarief) wordt opgeworpen om van de dienst of activiteit gebruik te maken. Juist bij informatiebeveiliging is van belang dat in geval van een incident gemeenten zonder verdere zorgen of overwegingen direct gebruik kunnen maken van de beschikbare kennis en dienstverlening DEKKING Op 28 juni is in het VNG bestuur gesproken over mogelijke financiële dekking van de IBD. Alles overwegend heeft het VNG bestuur besloten om de optie bekostiging via het gemeentefonds dan wel tariefmodel (abonnementsmodel) open voor te leggen aan de BALV. Specifiek ten behoeve van bekostiging via het gemeentefonds is de uitname gemeentefonds gehouden tegen de criteria voor uitname Gemeentefonds die met de fondsbeheerders zijn afgesproken. Structurele financiering Twee modellen worden voorgelegd aan de BALV om de structurele financiering voor de IBD te borgen: 1. Financiering vanuit het Gemeentefonds: De VNG ontvangt vanuit het Gemeentefonds de middelen en verstrekt hiermee KING de opdracht om de beveiligingsdienst uit te voeren. De IBD is beschikbaar voor alle gemeenten; 2. Tarieffinanciering: gemeenten die mee willen doen sluiten aan. Hiermee kunnen gemeenten individueel afwegen of de investering voor de eigen lokale situatie gerechtvaardigd is. Het is betaalde dienstverlening aan gemeenten. Noodhulp is mogelijk voor niet aangesloten gemeenten tegen bijzonder tarief. Beide modellen hebben voor- en nadelen. Deze zijn zodanig dat het bestuur de keuze open wil voorleggen aan de BALV. Financiering vanuit het Gemeentefonds heeft als voordeel dat het aansluit bij de aard van de problematiek. Informatiebeveiliging betreft een collectief belang van alle gemeenten; Propositie InformatieBeveiligingsDienst voor alle gemeenten in Nederland 17

129 vanwege de gedeelde imagoschade die optreedt bij incidenten, en de ketenafhankelijkheden tussen gemeenten. Daarnaast is geborgd dat alle gemeenten worden betrokken ongeacht het niveau van bewustwording en ICT volwassenheid. De dienstverlening van de IBD is generiek en voor alle gemeenten relevant. Ook de omgeving kijkt naar de IBD als een dienst voor alle gemeenten en verwacht dat gemeenten één eenduidig aanspreekpunt hebben. Taken die nu tijdelijk door VNG KING worden opgepakt maar op langere termijn niet houdbaar zijn, worden bestendigd. Nadeel is dat het (wederom) bekostiging uit het Gemeentefonds betreft en dat niet objectief bedrijfseconomisch inzichtelijk gemaakt kan worden wat het aantoonbaar voordeel is. Tarieffinanciering heeft als voordeel dat het optimale keuzevrijheid van de gemeenten borgt en dat, afhankelijk van het aantal deelnemers, de generieke diensten meer op de populatie kunnen worden afgestemd. Nadeel is dat er onzekerheid is over het aantal deelnemers. Dit heeft effect op de investering per deelnemer en de effectiviteit van de coördinatie en afstemming met (keten)partners. Daarnaast kan blijken dat juist gemeenten waar informatiebeveiliging nog geen intrinsiek onderdeel van het denken is, niet aansluiten. Free riders gedrag ligt dan op de loer. Deze variant brengt aanvullende administratieve lasten met zich mee. Andere dekkingsopties die onderzocht zijn, Europese subsidie, financiering via het rijk, en herprioritering binnen KING, lijken niet haalbaar DIENSTVERLENINGSKANALEN De IBD maakt waar mogelijk gebruik van de bestaande communicatiekanalen en participatiestructuren van de VNG en KING. Deze bestaande kanalen worden gebruikt voor advies, consultatie, informatie-uitwisseling of besluitvorming over producten en diensten op bestuurlijk, ambtelijk en operationeel niveau. De communicatie vindt plaats in samenspraak met gemeenten en diverse organisaties die actief zijn in het gemeentelijk domein. Onderstaand is per doelgroep van de IBD beschreven welke communicatiekanalen kunnen worden ingezet. De lijn van bestuurders wordt hierbij bedient vanuit de VNG, de overige doelgroepen vanuit KING. BESTUURDERS AMBTENAREN VNG Bestuur (incl. ALV) en Raad van Commissarissen KING; voor besluitvorming VNG-commissies (B&V en GDI); voor afstemming en consultatie over producten en diensten van de IBD Ledenbrieven (ook digitaal); om alle bestuurders (incl. gemeentesecretarissen) te informeren over producten en diensten van de IBD. Nb. voornamelijk geschikt voor bewustwording en preventie Burgemeestersnetwerk (noodlijn); voor eventuele acute beveiligingsincidenten Regiobijeenkomsten; meerdere keren per jaar (in combinatie met de VIAG) voor kennisdeling Expertgroepen en/of projectgroepen; voor gezamenlijke ontwikkeling van producten op operationeel niveau. Hiervoor moet naast de bestaande expertgroepen een groep worden opgericht voor informatiebeveiliging GEMEENTELIJKE VAKVERENIGINGEN 2 VNG Consulterend overleg; vijf keer per jaar voor consultatie en advies Gebruikersraad KING; ieder kwartaal voor consultatie en advies Maillijsten; via vakverenigingen kunnen VNG en KING de aparte doelgroepen en experts binnen gemeenten informeren 2 De leden van de KING Gebruikersraad staan benoemd op: Propositie InformatieBeveiligingsDienst voor alle gemeenten in Nederland 18

130 Naast deze twee overlegmomenten met alle vakverenigingen sluiten VNG en KING ook aan bij de diverse overleggen van de vakverenigingen zelf met haar leden. Ook hier kunnen punten namens de IBD worden ingebracht. Denk bijvoorbeeld aan bijeenkomsten van de IMG , VIAG of NVVB. Een specifieke gemeentelijke vakvereniging op het gebied van informatiebeveiliging maakt geen onderdeel uit van de bestaande communicatiekanalen. LEVERANCIERS KING leveranciersdagen; eens per kwartaal voor informatieverstrekking Overleggen met gebruikersverenigingen; eens per kwartaal voor informatieverstrekking en opdrachtgeverschap van gemeenten naar leveranciers Individuele overleggen met leveranciers en/of gebruikersverenigingen; voor aanvullende afspraken op leveranciersniveau. KING beschikt over een uitgebreid en goed netwerk Het netwerk met leveranciers op het gebied van informatiebeveiliging moet worden uitgebreid. Dit omvat het speelveld van IT auditors, pentesters en algemene beveiligingsexpertise die bij incidenten of voor preventie moet kunnen worden opgeschaald. Vanuit de huidige contacten zijn deze partijen welkom op de algemene KING leveranciersdagen. Waar nodig kunnen voor de IBD relevante leveranciers aparte bijeenkomsten worden georganiseerd. KETENPARTNERS De IBD zal nauw samenwerken met het NCSC en haar partners als de kennisinstituten, nationale en internationale CERT gemeenschap en en haar rol opeisen in het nationale netwerk van incident response teams. Zij zal dan ook regelmatig met het NCSC overleggen en deelnemen in specifieke overleggen die door het NCSC worden georganiseerd. NIEUWE OVERLEGGEN Voor zover er geen overleg is voor een (regionale) security gemeenschap voor de lokale overheden zal de IBD dit overleg op moeten gaan zetten. De DSC-ers en CISO s zullen daar aan deelnemen. Dit overleg kan vertrouwelijk van aard zijn PARTNERS EN SAMENWERKING De IBD vestigt en onderhoudt hechte relaties met haar directe partners en leveranciers. Dit zijn bijvoorbeeld het NCSC en Logius, maar kunnen worden uitgebreid naar gelang het noodzakelijk is om een werkrelatie te onderhouden. De IBD streeft ernaar om lid te worden van FIRST, het Forum van Incident Response Teams. Zij wil tevens deelnemen met een aantal landelijke overleggen die door het NCSC worden gefaciliteerd of georganiseerd. Via deze voornoemde relaties is de IBD in staat om in contact te treden met de belangrijkste Incident Response Teams die voor haar van toepassing zijn in Nederland of daarbuiten. Internationaal zal het NCSC als eerste aanspreekpunt fungeren, indien het efficiënter is om eigen relaties op te bouwen (bijvoorbeeld met een Gemeente CERT in België of Duitsland) zal het NCSC daarover worden geïnformeerd. Om kennis binnen te halen is samenwerking met kennisinstituten en universiteiten als de UvA, Universiteit Twente, of bijvoorbeeld de Radboud Universiteit onontbeerlijk. Het NCSC heeft gelukkig al samenwerking met een aantal kennisinstituten en de IBD kan via het NCSC dan ook deze kennis opdoen of vragen uitzetten. Het NCSC heeft meer samenwerkingsverbanden, bijvoorbeeld met overheid CERTs in Europa, of met politie, OPTA en OM in Nederland, of met de kennisinstituten in Nederland. De IBD kan via het NCSC in contact treden met deze organisaties indien dit van belang is en Propositie InformatieBeveiligingsDienst voor alle gemeenten in Nederland 19

131 zo onderdeel worden van een groter netwerk, waarmee gemeenten hier ook direct toegang tot verkrijgen via de IBD REALISATIE De IBD bereikt niet direct per 1 januari 2013 zijn volledige operationele kracht. Het samenspel tussen IDB en gemeente moet worden ingeregeld en zal voor beide partijen enige tijd vergen. In afbeelding 1 is grofweg geschetst hoe dit groeipad eruit kan zien. In de volgende fase zal dit groeipad in een plan van aanpak verder worden uitgewerkt. De IBD begint niet op nul. Op dit moment is er een handboek hoe te handelen in geval van een incident. Medewerkers van de VNG en KING hebben een soft-piket regeling om ook buiten kantoortijden bereikbaar te zijn voor incidentmeldingen. Ook is escalatie naar het NCSC informeel geregeld. Er worden drie fases onderscheiden. Kwartiermakers fase van t/m Opstartfase van t/m Operationele fase vanaf KWARTIERMAKERS FASE In deze fase wordt de organisatie opgezet, samenwerking met diverse partijen vorm gegeven, medewerkers geworven en de eerste dienst aan de gemeenten geleverd. Op te leveren producten zijn onder andere: Plan van Aanpak Charter volgens RFC 2350 van de IETF (Organisatie beschrijving) Medewerkersprofielen, inschalingen en eisen m.b.t. screeningsniveaus Piketregeling Huisvesting, IT Architectuur en IT infrastructuur Samenwerkingsovereenkomsten met partners Dienst en productbeschrijvingen Eerste aanzet tot het FIRST lidmaatschap Opgaan voor de TI CERTification Communicatiestrategie en persbeleid DIENSTEN Voor alle gemeenten wordt de dienst preventie ingevuld met het aanleveren van advisories, adviezen over recente kwetsbaarheden. BEREIKBAARHEID De IBD zal in deze fase tijdens werktijden bereikbaar zijn. Er is een soft-piket regeling voor bereikbaarheid buiten deze werktijden. PERSONEEL Het streven is om aan het einde van het jaar de teamleider en 1 security specialist te hebben ingevuld met vaste medewerkers OPSTARTFASE In deze fase worden de eerste diensten aan de gemeenten uitgerold. DIENSTEN De diensten die gefaseerd door het jaar heen worden uitgerold zijn: Incident detectie & Analyse Incident Coördinatie Preventie Regionale sessies Kennisdeling Beleidsadvies BEREIKBAARHEID De IBD zal gedurende het jaar verder opschalen naar een 7x24 bereikbaarheid regeling. Propositie InformatieBeveiligingsDienst voor alle gemeenten in Nederland 20

132 PERSONEEL In dit jaar moeten alle beoogde Fte s zijn ingevuld door vaste medewerkers OPERATIONELE FASE Vanaf dit moment is de organisatie volledig operationeel. De basis diensten worden geleverd. Er blijft continu aandacht voor het verbeteren van de kwaliteit. De audit dienst wordt in 2014 volledig onderdeel van de staande dienstverlening van de IBD. De IBD zal kennisproducten als White papers en Factsheets distribueren en het NCSC van input voorzien indien een onderwerp hier specifiek om vraagt voor de lokale overheid sector. De dienst monitoring zal in 2015 worden uitgerold in een periode van 3 jaar. De ambitie is om in 2015 de IBD te laten CERTificeren volgende de eisen van het Security Incident Management Maturity Model, een Europese standaard voor het auditen van CERTs. Propositie InformatieBeveiligingsDienst voor alle gemeenten in Nederland 21

133 Afbeelding 1, Fasering IBD Propositie InformatieBeveiligingsDienst voor alle gemeenten in Nederland 22

134 4. KOSTEN-BATEN ANALYSE In de beperkte tijd gegeven is het niet mogelijk een volledige diepgaande kosten-baten analyse te doen, zoals geschreven in de handreiking voor kosten-baten analyse voor ICTprojecten. 3 Wereldwijd zijn er weinig betrouwbare cijfers beschikbaar die aangeven wat de kosten zijn van incidenten in de lokale overheidssectoren of wat de baten zijn van het inrichten van een IBD. De globale kosten en baten zijn niet uitputtend. De verwachte opbrengsten zijn mogelijk groter dan vermeld. Deze opbrengsten komen met name voort uit de beperking van imago en financiële schade bij dreigingen en incidenten CIJFERS M.B.T. SCHADE DOOR CYBERCRIME NCSC Het NCSC heeft het aantal incidenten in de gemeentelijke sector wat zij heeft geregistreerd in de periode van tot vrijgegeven. In deze periode hebben per jaar 15 gemeenten gemiddeld 1 incident gehad. Daarbinnen hebben grotere gemeenten meer incidenten gehad dan de kleinere gemeenten. Hoewel er meer aandacht is voor informatiebeveiliging, is er ook meer te beveiligen en is de architectuur vaak complexer, hebben ze meer medewerkers, die moelijker benaderbaar zijn, en daardoor moeilijker bewust te maken van de gevaren van hun internet gedrag LEKTOBER EN DIGINOTAR Ten tijde van de DigiNotar crisis en de Lektober incidenten zijn er een aantal zaken zichtbaar geworden. Een gemeente heeft door de afsluiting van DigiD ,- uitgegeven voor het oplossen van het incident. Een andere kleinere gemeente die nog maar beperkte e-dienstverlening had was 100 uur kwijt aan het oplossen van het incident. VNG en KING zijn voor het coördineren van Lektober en Diginotar ongeveer 2000 uur bezig geweest. De 30 gemeenten die gedurende kortere of langere tijd zijn afgesloten van DigiD hebben gemiddeld 2 maal per dag gebeld met KING om te overleggen en de status door te spreken. Dat zijn 60 telefoontjes per dag voor zeker 2 weken. Een aantal gemeenten zijn langer afgesloten geweest, tot 3 maanden lang. Een aantal dossiers bij KING en VNG zijn door deze incidenten vertraagd of tijdelijk verkleind in scope TNO TNO heeft recentelijk een schatting gemaakt van de kosten van cybercrime in Nederland, onder andere op basis van een rapport uit Engeland, maar ook gebruik makend van andere rapporten zoals die van Ernst & Young. TNO stelt dat de kosten van cybercrime liggen op minimaal 10 miljard Euro. Daarvan is 1,5 miljard euro als gevolg van belasting- en uitkeringsfraude bij de overheid aangewezen. Laat daarvan 20% (Best guess op basis van kerngegevens ICT uitgaven en aantallen ambtenaren) bij gemeenten liggen, dat is 300 miljoen Euro NVB De Nederlandse Vereniging van Banken heeft aangegeven dat in 2011 er 35 Miljoen Euro schade is geleden door fraude met internet bankieren. Dit is meer dan een verdrievoudiging ten opzichte van Dit is alleen de directe schade, dus het succesvol wegsluizen van geld door criminelen. Kosten om de incidenten te detecteren, analyseren en op te lossen zijn hier niet bij meegenomen. De imagoschade van de banken is hier ook niet in meegenomen. 3 Propositie InformatieBeveiligingsDienst voor alle gemeenten in Nederland 23

135 Banken zijn natuurlijk zeer gewild als slachtoffer van georganiseerde misdaad. De banken in Nederland behoren echter wereldwijd tot de meest veilige banken HANDREIKING VOOR KOSTEN-BATEN ANALYSE VOOR ICT-PROJECTEN DEFINITIE NUL ALTERNATIEF Indien het opzetten van de IBD niet door gaat, zullen de gemeenten andere manieren moeten vinden om preventief en reactief incidenten te kunnen voorkomen, te detecteren of op te lossen. KING en VNG zullen niet meer in staat zijn om incidenten te coördineren. De impact op de huidige projecten en de mensen is te groot. 415 gemeenten zullen dit werk zelf moeten gaan oppakken. Dit gaat bij een aantal gemeenten wel gebeuren, sommigen zullen niets doen, of als de gemeenten het wel zullen oppakken, doen ze dat mogelijk in kleinere samenwerkingsverbanden, maar dan nog zal het zelfde werk meermalen worden uitgevoerd. De ketting is zo sterk als de zwakste schakel. De overheid zal, zelfs als maar een gemeente zichzelf niet adequaat beveiligd, schade oplopen. Het detecteren van incidenten gebeurt nu o.a. bij het NCSC voor de oud GOVCERT.NL deelnemers die nu ondergebracht zijn bij het NCSC. De gemeenten vallen per niet meer onder de primaire doelgroep van het NCSC; ze zijn wel een secundaire doelgroep, te bedienen via een intermediair. Gemeenten kunnen ook zelf incidenten detecteren. Bij het niet goed inrichten van de infrastructuur, of het niet meenemen in een outsourcing contract, zullen incidenten vaak niet opgemerkt worden, meldt de pers onregelmatigheden, of medewerkers van een gemeente die klagen over fouten in de infrastructuur of over verlies van informatie bij de systeembeheerder, helpdesk of de externe beheer partij. CONSEQUENTIES De imagoschade zal alleen al tijdens een initiatief als Lektober groot zijn, laat staan als er daadwerkelijk informatie wordt ontvreemd. De schade door het moeten blijven oplossen van incidenten is niet te voorspellen. De werkdruk en het aantal incidenten zal met de blijvende groei van cybercriminaliteit blijven toenemen. In onderstaande tabel is te zien wat de consequenties zijn voor een incident als bijvoorbeeld Lektober als er wel of geen IBD is ingericht. Impact op Geen IBD Wel IBD Gemeente Moet zelf samenwerking gaan zoeken met andere gemeenten en leveranciers. Geen coördinatie bij incidenten. Incidenten worden mogelijk niet eens gedetecteerd. KING / VNG normaal incident KING / VNG Grootschalige incidenten KING en VNG worden niet betrokken bij de incidenten. Indien ze wel betrokken worden kunnen ze niets betekenen voor de gemeente. KING en VNG zullen toch worden ingezet bij het coördineren van het oplossen van incidenten. Dit gaat ten koste van lopende projecten en Duidelijk waar een gemeente kan aankloppen voor hulp bij het oplossen van incidenten. Gemeenten zijn bewuster bezig met informatiebeveiliging, waardoor er meer aan preventie wordt gedaan, en er dus minder snel incidenten plaatsvinden en deze incidenten minder gevolg schade hebben. Door de preventieve maatregelen en het verhoogde bewustzijnsniveau dat de IBD nastreeft bij gemeenten, zou Lektober niet hebben plaatsgevonden Geen inzet nodig buiten de capaciteit bij de IBD Flexibele schil van expertise binnen KING efficiënt en effectief ingezet, met minimale impact op lopende processen en projecten. Er kan snel Propositie InformatieBeveiligingsDienst voor alle gemeenten in Nederland 24

136 Rijk normaal incident Rijk grootschalige incidenten Maatschappelijk Leveranciers processen. Activiteiten worden ad-hoc uitgevoerd. KING en VNG hebben niet direct de juiste kennis voorhanden. Incidenten moeten door gemeenten zelf worden opgelost. Er is geen algeheel beeld over de gemeenten heen NCSC moet coördinatie doen voor alle gemeenten van dit soort incidenten. Daar is zij niet voor ingericht. NCSC heeft ook geen specifieke kennis van de gemeenten. Verschillende en ad-hoc communicatie met media, ongecoördineerd. Vertrouwen van de burger in de informatiehuishouding bij de overheid loopt schade op. Reputatie schade van de overheid Gedifferentieerd beeld bij de pers. Verantwoordelijkheden zijn niet goed belegd. Wie is voor welk deel van de incident response verantwoordelijk? Incident oplossing loopt vertraging op, waardoor er meer gevolg schade is. Tabel 1, Consequenties van het wel of niet hebben van een IBD en effectief geschakeld worden met NCSC, NCC, leveranciers, andere gemeenten, marktpartijen om snel incidenten op te lossen. Gemeenten kunnen ondersteuning en coördinatie krijgen van de IBD om het incident op te lossen. Het incident wordt daardoor effectiever met minder schade opgelost. NCSC zal op nationaal niveau coördineren en via de IBD de gemeenten maximaal efficiënt bedienen. Gecoördineerde aanpak richting media, specifiek met kennis en ervaring omtrent media communicatie over ICT incidenten. Vertrouwen van de burger loopt minimale schade op. Mogelijk positief effect door kordaat en effectief optreden. Bewuster en beter betrokken bij hun klanten. Weten waar ze verantwoordelijk voor zijn. Gemeenten gaan informatiebeveiliging meenemen als eis in contracten en gaan dat ook periodiek controleren INVESTERING In onderstaande tabel is de investering geschetst die nodig is voor de IBD. De kosten zijn niet geïndexeerd en er is geen risico opslag gehanteerd. Grofweg kost de IBD , euro per jaar inclusief BTW. Afbeelding 2, Kosten Kwartiermakers- en opstartfase 4 4 Het VNG bestuur heeft in afwachting van de besluitvorming in de BALV gekozen voor een sobere kwartiermakerfase waarin geen onomkeerbare investeringen plaatsvinden. Basisvoorzieningen, zoals bijvoorbeeld huisvesting, komen daardoor ten laste van het budget van De begroting voor 2013 benadert daarmee 2 miljoen euro en is daarmee gelijk aan de daarop volgende jaren. Propositie InformatieBeveiligingsDienst voor alle gemeenten in Nederland 25