Winkelruimten. Vormgeving Lichttechniek Planningspraktijk

Transcriptie

1 E Winkelruimten Vormgeving Lichttechniek Planningspraktijk

2 Inhoud De lichtfabriek De lichtfabriek World Wide Shopping Licht maakt retail-architectuur tot een belevenis Lichtkwaliteiten De grammatica van het licht Verticale verlichting Efficiënt kijkcomfort tune the light Scenografie in het lichtnetwerk Werkmethodes en planningstechnieken Werkmethodes Lichtwerktuigen Soorten verlichting en lichttechniek Corporate Lighting Situaties Aankoopbelevenis Attentie waarde Enscenering en decoratie Productpresentatie Circulatie en bewegwijzering Service Winkelcentra Deze formule is een samenvatting van een nieuwe denkaanzet: innovatieve lichtwerktuigen bieden de lichtplanner en lichtgebrui - ker nieuwe, fantastische mogelijkheden om invloed uit te oefenen, meer speelruimte en een grotere creatieve Om scenografisch licht en efficiënt kijkcomfort binnen de retailconcepten te realiseren, komen enkele beproefde methoden en werktuigen in aanmerking. Het systeemdesign van het ERCO programma ondersteunt de praktijkuitvoering van dergelijke concepten in alle fasen. tune the light" dat betekent ook dat door intelligente, creatieve planning de verlichting optimaal aan ruimtelijke situaties en gebruik kan worden aangepast. Voorbeelden uit verschillende sectoren, planningsaanwijzingen en technische Het denken in lichtkwaliteiten is een voorwaarde om succesvolle lichtconcepten voor detailhandel te ontwikkelen en te communiceren. Basis van een kwalitatieve lichtplanning is het structureren van licht om te zien, licht om naar iets te kijken en licht om te bekijken. Verticale verlichting is bijzonder belangrijk voor de waarneming van architectonische ruimten en vormt een centraal element in het ERCO concept van het efficiënt kijkcomfort. controle. Licht wordt nog eenvoudiger, individueler en flexibeler hanteerbaar ideaal voor de eisen in de retail-sector. uiteenzettingen tonen een breed spectrum aan mogelijkheden. Bij ERCO vinden regelmatig plannerseminars voor groepen architecten, lichtplanners, ingenieurs en studenten plaats. Nieuwe technologieën zoals digitale regelelektronica of LED-techniek worden in de ERCO laboratoria tot marktrijpe en direct toepasbare producten ontwikkeld. ERCO is specialist in lichttechnische soften hardware voor de architectuurverlichting. Wij verkopen in eerste aanleg licht en geen armaturen. Dit uitgangspunt dat de immateriële software het licht dus boven de armaturenhardware plaatst, kenmerkt ons werk al vele jaren. Daarom noemen wij ons: ERCO, de lichtfabriek. Licht interpreteert ruimten, maakt deze beter waarneembaar en beleefbaar. In dit opzicht zien wij licht als de vierde dimensie van de architectuur. Goede architectuur door het juiste licht nog beter te maken is onze culturele bijdrage en het doel van ons werk. ERCO verlicht musea, universiteiten, etalages, kerken, luchthavens, hotels, winkelketens, beursstands, directiekantoren, privé-huizen en vele andere objecten. Onafhankelijk van het feit of functionaliteit of representatie in het architectonische concept centraal staat: ons doel is altijd een oplossing te vinden dat gericht is op het specifieke gebruik en de architectonische bijzonderheden van ieder afzonderlijk project. De binnen- en buitenverlichtingsarmaturen alsmede lichtregelsystemen van ERCO vormen een uitgebreid programma lichtwerktuigen voor algemene en complete lichtoplossingen in de architectuur. De armatuur is een lichtinstrument, een lichtwerktuig voor een speciale toepassing. In een tijd waarin licht en architectuur in toenemende mate met het aspect van een milieuvriendelijk gebruik van hulpbronnen en energiebesparing in verband worden gebracht, ontwikkelt ERCO met de aanzet tune the light" innovatieve lichtwerktuigen die efficiënt kijk - comfort en scenografische vormgevingsmogelijkheden perfect met elkaar verbinden. Sinds er kunstzinnige verlichting is speelt licht in de retail-architectuur een belangrijke rol in het spanningsveld tussen attractieve vormge ving en commerciële overwegingen. Voor de omgang met licht in het bedrijfsleven en in winkels wil deze brochure achtergrondinformatie overdragen, voorbeelden aanbieden en uw fantasie stimuleren ERCO Service Showrooms Informatielogistiek Adressen Het technische centrum van ERCO in Lüdenscheid biedt functionele ruimte voor de nauwe samenwer - king van ontwikkeling, marketing en verkoopafdelingen. ERCO 1

3 World Wide Shopping Licht maakt retail-architectuur tot een belevenis Onze wereld wordt steeds kleiner want door de mondiale verkeers- en medianetwerken zijn mensen, producten, ideeën en foto s nog nooit zo mobiel. Net als voorheen kopen we in om in onze basisbehoeften op het gebied van kleding en voeding te voorzien. Maar in toenemende mate wordt shopping een vrijetijdsbesteding, een genoegen, een belevenis. Metropolen en vakantiedoeleinden over de hele wereld positioneren zich door middel van hun aantrekkelijkheid om er te kunnen winkelen. Steeds meer merken en winkelketens proberen internationaal uit te breiden. Tegelijkertijd houden de lokale zelfstandige winkelvestigingen zich in de concurrentiestrijd staande door originele concepten, exquise kwaliteit, deskundig advies en individuele service. Tegen deze achtergrond nemen de verwachtingen van de klanten over de ambiance van hun inkoopmogelijkheden voortdurend toe. De vormgeving van winkelruimtes heeft zich tot een van de meest dynamische en interessante sectoren van de architectuur ontwikkeld. Licht speelt daarbij een zeer belangrijke rol: het trekt de aandacht, maakt de artikelen optimaal waarneembaar, dient ter oriëntatie en om zich plezierig te voelen. Op de juiste manier gebruikt, kan licht een winkel onmiskenbaar eigen en het winkelen tot een belevenis maken. Zara, Lexington Ave., New York. Architect: José Froján & Inditex architectural team. D&G Shop, Londen. Architect: Rodolfo Dordoni, Milaan Bailly Diehl Shop Boutique, Darmstadt. Architect: Kandora + Meyer Architekten, Frankfurt. ZARA Salamanca, Salamanca. Architect: Sonia Vázquez, José Froján & Inditex architectural team. Galeria Kaufhof Alexanderplatz, Berlijn. Architect: prof. Josef P. Kleihues, Berlijn. Lichtplanning: Licht Kunst Licht, Bonn/Berlijn. Automobielbedrijf BMW Mini dinamica, Brescia. Architect: Scaramuzza/ Rubelli. Lichtplanning: Piero Comparotto Arkilux, Verona. Virgin Megastore, Mall of the Emirates, Dubai. Architect: Collet & Burger, Parijs. Lichtplanning: Collet & Burger, Parijs. Diesel Boutique Spring Street (Soho), New York. Architect: Diesel interior Design Department, Molvena. 2 ERCO ERCO 3

4 Lichtkwaliteiten De grammatica van het licht Licht om te zien, licht om naar iets kijken, licht om te bekijken: dat zijn de principes van de kwalitatieve lichtplanning. De lichtplanner Richard Kelly heeft daarvoor in de jaren `50 van de vorige eeuw ideeën uit de waarnemingspsychologie en podiumverlichting tot een algemeen geldend concept samengebracht en de kwaliteiten van het licht in drie basisfuncties onderscheiden: ambient luminescence (licht om te zien), focal glow (licht om naar iets te kijken) en play of brilliants (licht om te bekijken). Licht om te zien zorgt voor de algemene verlichting van de omge - ving. In de kwalitatieve lichtplanning dient licht om te zien niet als doel, maar slechts als basis voor een verdergaande lichtplanning. Licht om te zien voldoet aan de elementaire behoefte naar oriëntatie in een ruimte. Licht om naar iets te kijken gaat verder dan de basisverlichting: gericht licht accentueert de gezichtsvelden en creëert waarnemingshiërarchiën. Veel betekende gebieden worden benadrukt terwijl het minder belangrijke terugtreedt. Accentverlichting geeft daarmee een fundamentele aanpak bij het presenteren van artikelen en esthetische objecten. Licht om te bekijken: decoratieve lichteffecten met kleuren, patronen en dynamische veranderingen zorgen voor sfeer en magie. Mogelijkheden hiervoor zijn lichtwerktuigen voor lichteffecten (bijv. projector), decoratieve armaturen (kroonluchters) en lichtobjecten, maar ook lichtreclames of verlichte displays. Pas de combinatie van licht om te zien, licht om naar iets te kijken en licht om te bekijken maakt een lichtconcept compleet. Voor de verlichting van winkels zijn er minder richtlijnen dan voor werkplekken in kantoren of fabrieken. Aan de andere kant bieden merken, shopconcepten en collectiewisselingen steeds mogelijkheden en onderwerpen die door middel van ruimte- of lichtvormgeving aan de klant overgedragen kunnen worden. Het denken over lichtgrammatica is de grondslag van een succesvolle lichtplanning van winkelruimtes. Licht om te zien betekent een gelijkmatige basisverlichting. In een winkel produceren downlights voldoende lichtsterkte zodat men zich kan oriënteren, veilig kan bewegen en producten kan onderscheiden. Winkels met een gedifferentieerde verlichting hebben in het gebruik dikwijls maar een gering aandeel licht om te zien, maar voor schoonmaaken onderhoudswerk is voldoende algemene verlichting toch noodzakelijk. Licht om naar iets te kijken belichaamt het accentlicht dat objecten, oppervlakken en ruimtelijke zones beter doet uitkomen en waarnemingshiërachieën creëert. Bij de presentatie van producten en objecten is het een centraal middel om de aandacht van de toeschouwer te trekken. Licht om te bekijken is het decoratieve licht, het licht om mensen te verbazen, het licht als esthetisch doel op zichzelf. Lichteffecten, zoals dynamische kleursequenties of lichtpatronen uit Gobo-projecties bieden een hoge kwaliteit aan beleveniswaarde. Maar ook decoratieve armaturen, lichtobjecten of lichtreclames kunnen in het lichtconcept een rol spelen als licht om te bekijken. 4 ERCO ERCO 5

5 Lichtkwaliteiten Verticale verlichting Verticale verlichting is een component van de lichtplanning die sterk betrokken is op de architectuur: ze dient er primair toe ruimtelijke proporties en begrenzingen zichtbaar te maken. Daar tegenover staat de conventionele horizontale verlichting, die dikwijls het resultaat is van een puur functionele en kwantitatieve planning. De ruimtelijke beleving raakt daarbij ten faveure van de directe kijktaak vaak op de achtergrond. Verticale verlichting kan niet alleen een bijdrage vormen als aanvulling op de functionele lichtplanning, maar kan ook een uitgangspunt zijn voor op de architectuur georiënteerde lichtconcepten. Voor de waarnemer geven verlichte wanden een lichte en open ruimtelijke indruk. De fascinatie van de wallwashing ontstaat behalve door de lichtsterkte ook door de duidelijke ruimtelijke weergave die de omgeving daardoor beter leesbaar maakt. Onder de waarnemingspsychologische en decoratieve gezichtspunten is de wallwasherverlichting een belangrijke bouwsteen om stel lingen te verlichten en ruimten met licht op te bouwen. In combinatie met de horizontale verlichting voor artikelendisplays wordt het een vast repertoire bij de lichtplanning in verkoopruimtes. Wallwashing en lichtsterktebeleving De waarnemingsgeoriënteerde lichtplanning levert niet alleen een belangrijke bijdrage om optimaal te kunnen voldoen aan de behoeften van klanten bij het shoppen, maar men kan met het geschikte lichtconcept ook ener - gie besparen. Zo kan bijvoorbeeld een lichte ruimtelijke indruk efficiënter door middel van wallwashing gerealiseerd worden dan via een uniform verlichtingsniveau met een directe algemene verlichting. Omdat een ruimtelijke indruk in aanzienlijke mate door de verlichtingssterkte van verticale vlakken bepaald wordt, is wallwashing een efficiënte methode om een heldere, lichte atmosfeer te laten ontstaan. Tegelijkertijd worden de uitgestalde artikelen in de stellingen aan de wand optimaal verlicht. Om in het midden van een ruimte objecten beter te laten uitkomen is ook een gedoseerde accentverlichting zeer effectvol. De vergelijking van directe algemene verlichting en verticale verlichting toont aan dat bij gelijk stroomverbruik de daaruit resulterende lichtsterktes van een ruimte volledig verschillend van elkaar zijn. Varianten van verticale verlichting Verschillende varianten van de lichtverdeling bij verticale verlichting geven de lichtplanner speelruimte om wanden gedifferentieerd te verlichten. Vanuit architectonisch standpunt is uniforme wallwashing daarbij van bijzondere betekenis. Door de gelijkmatige lichtverdeling van vloer tot plafond komt het wandoppervlak als eenheid beter tot uitdrukking. Met deze opzet wordt een heldere, ruimtelijke indruk gewekt en wordt de functie van de wand als begrenzend vlak benadrukt. Vooral voor de retail-architectuur is de speciale manier van wallwashing van belang die gericht een focaal lichtzwaartepunt in het bovenste derde gedeelte van de wand tot stand brengt. Een tweede variant is lineair strijklicht direct op de wand waarvan de lichtsterkte-intensiteit sterk met de afstand afneemt. Deze wijze van verlichting accentueert vooral het materiaal en de oppervlaktekwaliteit van wanden. Puntlichtbronnen zorgen daarbij voor briljante licht - effecten. Het verlichten van wanden met lineaire lichtbronnen zorgt daarentegen voor een zachter effect. De derde manier om wanden te verlichten is met puntvormig strijklicht. De regelmatige opeenvolging van lichtbundelaansneden (Engels scallops ) ontwikkelt hier een patroon en door contrasten ontstaat op het wandoppervlak een zeker ritme. Voor de verschillende technieken om wanden te verlichten zijn telkens speciale werktuigen beschikbaar. Aan een uniforme wallwashing worden zeer strenge lichttechnische eisen ge - steld. Zowel hiervoor als ook voor wall washing met focaal zwaartepunt staan er verschillende modellen wallwashers ter beschikking. Aan de eis ten aanzien van dynamische verlichting met kleurig wisselend licht voldoen de wallwashers varychrome hetzij op basis van fluorescentielampen of LED in de RGB- kleurmengingstechniek. De wallwashers produceren door de gelijkmatige verticale verlichting een brede en lichte ruimtelijke indruk. De spots concentreren zich op de accentuering van de tentoongestelde meubelen. Lens-wallwashers met halogeen-metaaldamplampen zorgen voor het gelijkmatig verlichten van twee stellingen boven elkaar. Door de goede kleurweergave van de hogedruk-gasontladingslampen komt het brede kleurenspectrum van het textiel optimaal tot zijn recht. 6 ERCO ERCO 7

6 Lichtkwaliteiten Efficiënt kijkcomfort Verlichting heeft energie nodig. Iedereen die zich met verlichting bezighoudt producent, planner of gebruiker moet op een verantwoordelijke manier met natuurlijke hulpbronnen omgaan. De architectuurverlichting heeft in de afgelopen jaren enorme vooruitgang geboekt en al een hoog efficiëntieniveau behaald waarbij onder andere de stijgende energieprijzen een rol hebben gespeeld. De inspanningen op dit gebied mogen niet afnemen maar toch mag energiezuinigheid niet tegen iedere prijs en ten koste van de lichtkwaliteit nagestreefd worden. Minder kan meer zijn In de retail-architectuur wordt licht intensief, professioneel en met durf om te experimenteren toegepast, terwijl vaak al scenografische ideeën worden nagestreefd. Aan de andere kant moet en wordt natuurlijk wel overal commercieel gedacht. De investering in lichtkwaliteit is zowel economisch als ecologisch zinvol: Enerzijds heeft een zorgvuldig geplande en met hoogwaardige producten uitgevoerde verlichting door zijn hogere attractiviteit en klanttevredenheid een directe uitwerking op de omzet. Anderzijds wordt er op de lange termijn bespaard op de uitvoerings- en onderhoudskosten. De grotere 6 Stappen op weg naar efficiënt kijkcomfort 1. Effectieve lichttechniek Krachtige, nauwkeurige optische systemen verminderen de energiebehoefte voor verlichting. Innovaties zoals de ERCO Spherolitreflectoren combineren effectiviteit met kijkcomfort. Alleen de werktuigen die de gebruiker een volledige controle over het licht verlenen maken een duurzame planning mogelijk. 2. Efficiënte lampen ERCO heeft een buitengewoon breed samengesteld productprogramma voor het gebruik van zuinige en duurzame halogeen-metaaldamplampen en compacte fluorescentielampen. Bovendien is ERCO sterk betrokken bij de ontwikkeling van LED-lichtwerktuigen en maakt zo de snelle vooruitgang bij de lichtopbrengst van LED s praktisch inzetbaar. investering in professionele lichtwerktuigen is ten opzichte van goedkope producten maar relatief omdat voor een specifiek lichteffect bij een hoogwaardiger lichttechniek geringere vermogens of in totaliteit minder armaturen nodig zijn. De aansluitvermogens worden niet alleen door de moderne, efficiënte lampen verlaagd; tegelijkertijd verminderen ook de warmtelasten met een hele reeks andere positieve effecten zoals bijvoorbeeld dimensionering en bedrijfskosten van airconditioning of ventilatie. Bij lichtinstallaties met regelsystemen zoals Light System DALI vormen de aansluitvermogens meteen het theoretische maximum: het daadwerkelijke verbruik kan door geprogrammeerd scenisch dimmen heel flexibel aan de omstandigheden worden aangepast, een enorm besparingspotentieel. Een gedempte, maar contrastrijke verlichting geeft een meer stimulerend effect dan een gelijkmatig hoge lichtsterkteverdeling; verticale verlichting met speciale wallwashers is voor het subjectieve gevoel van lichtsterkte veel belangrijker dan licht op horizontale vlakken. Samenvattend: met een intelligente planning en hoogwaardige lichtwerktuigen ontstaan oplossingen die bij lage bedrijfskosten aan alle esthetische, functionele en ecologische eisen voldoen. A QT, QPAR QT-NV T TC HIT-CE HST LED 20 Lichtopbrengst De tabel laat de gemiddelde lichtopbrengst van typen lampen zien. De verschillen spreken voor zich toch mag bij een kwalitatieve lichtplanning de lichtopbrengst nooit het enige criterium van de lampkeuze zijn (lm/w) 3. Thermisch management Alle lichtbronnen geven in de praktijk warmte af. ERCO vindt milieubewust denken belangrijk: armaturen moeten deze warmte constructief en effectief afleiden zodat de lampen en de hittegevoelige componenten zoals LED s of bedrijfsapparaten hun volledige levensduur halen. 4. Moderne bedrijfsapparatuur Elektronische bedrijfsapparaten bieden niet alleen meer comfort dan conventionele typen, maar zijn ook verliesarmer, compacter, gaan zuiniger met lampen om en besparen daarmee in hun totaliteit onze natuurlijke hulpbronnen. ERCO gebruikt overigens uitsluitend loodvrij gesoldeerde elektronische componenten. 5. Kwalitatieve lichtplanning Zorgvuldige, waarnemingsgeoriënteerde lichtplanning brengt licht heel gericht daarheen waar het aan de behoeften van de gebruiker voldoet: verticale verlichting zorgt bijvoorbeeld voor een subjectief hoge lichtsterkte in een vertrek. Ook is gedoseerde accentverlichting vaak effectiever dan een gelijkmatig verlichtingsniveau. 6. Intelligente lichtregeling DALI techniek van ERCO maakt scenische verlichting ongecompliceerd en energiezuinig. Lichtscènes die op de betreffende situatie gericht zijn, die door de gebruikers geselecteerd en beïnvloed kunnen worden alsmede geautomatiseerd lichtmanagement waarin sensoren en timerprogramma s zijn opgenomen, bieden enorme energiebesparingsmogelijkheden. Verticale verlichting Wallwashing is een voorbeeld hoe waarnemingsgeoriënteerde lichtplanning bij verminderde aansluitvermogens voor een lichte indruk van een ruimte kan zorgen. Accentverlichting Kwalitatieve lichtplanning concentreert zich op het wezenlijke in de architectuur en creëert daarmee vele mogelijkheden het energieverbruik te laten dalen. De thermisch belaste componenten, zoals lampen, fitting en reflector zijn in een cilindrische houder uit metaal gemonteerd. Deze wordt gecontroleerd geventileerd en zit tussen de hoogwaardige kunststofschalen van de behuizing van de spot. Scenische verlichting Lichtscènes die al naar gelang het gebruik worden opgeroepen bieden een enorm besparingspotentieel het kan manueel, per timer of door sensoren worden geautomatiseerd. Light System DALI is het geïntegreerde lichtwerktuig bestaande uit soft- en hardware voor efficiënte verlichting bijvoorbeeld met digitale ingangen voor bewegings melders of schemeringsschakelaars. 8 ERCO ERCO 9

7 tune the light Scenografie in het lichtnetwerk De doorbraak van scenografisch licht wordt in sterke mate bepaald door nieuwe technologieën. Sceno grafische verlichtingsconcepten konden tot nu toe ook wel in de architectuur worden gerealiseerd echter met hoge installatie en materiaalkosten en met een techniek die door haar oorsprong in sterke mate het stempel droeg van het bouwmanagement of de toneeltechniek. Light System DALI Het lichtregelsysteem ERCO Light System DALI is daarentegen speciaal ontwikkeld voor scenografische architectuurverlichting. Het sluit aan op een innovatieve aanzet: intelligent toegepaste DALI (Digital Addressable Lighting Interface) technologie voor individueel adresseerbare armaturen vormt in combinatie met de soft - ware ERCO Light Studio een integraal systeem. Samen met het omvangrijke programma van de voor DALI geschikte ERCO armaturen voor de binnen- en buitenruimte en de ERCO spanningsrail DALI kunnen scenografische licht - effecten zo eenvoudig en rendabel in de architectuur worden toegepast als nooit tevoren. De consequente integratie van soft- en hardware definieert nieuwe criteria ten aanzien van gebruiksgemak, functieomvang en creatieve controle. De kleurplaats van de voor DALI geschikte varychrome armaturen kan in de ERCO Light Studio interactief en aanschouwelijk met een muisklik worden vastgelegd. Bij de ingebruikneming van een installatie worden voor DALI geschikte ERCO armaturen zogenaamde Light Clients door een fabrieksmatige codering van hun DALI bedrijfsapparatuur door Light Server en software volautomatisch herkend en overzichtelijk weergegeven. Er kunnen evenwel ook voor DALI geschikte armaturen van andere fabrikanten met Light System DALI worden geïntegreerd en deze kunnen dan net zo makkelijk als de ERCO Light Clients worden bestuurd. Meerdere Light Servers 64+ kunnen op een netwerk worden aangesloten om zo grotere installaties mogelijk te maken. Light System DALI bestaat uit de hardwarecomponenten Light Server, Light Changer en de soft ware Light Studio. De Light Server is een DALI instrument dat systeem en scènegegevens opslaat en de besturingsfunctionaliteiten beschikbaar stelt. In 120V-240V 50-60Hz ERCO spanningsrail met DALI voeding Light Studio Met een paar muisklikken kunnen aan dimbare armaturen dynamische dimsequenties, en aan varychrome armaturen dynamische kleurveranderingen worden toegekend. het alledaags gebruik vindt de bediening plaats via het compacte wandbedienings paneel ERCO Light Changer of via de gebruikelijke toetsen. Het instellen van lichtscènes en andere complexere bedieningsstappen vindt daarentegen met de software ERCO Light Studio op een PC plaats die daarvoor via een USB-aansluiting met de Light Server resp. Light Changer moet worden verbonden. De Light Server communiceert middels het DALI protocol via een twee-aderige busleiding met de Light Clients, dus de aangesloten voor DALI geschikte armaturen. Door de bustechniek en de in de gebruiksapparatuur geïntegreerde schakelen dimfuncties is de bedrading van afzonderlijke schakel- en dimgroepen en de installatie van grote dimmers in schakelkasten Cat-5 USB DALI overbodig geworden. Door het gebruik van de onderdelen bij de DALI spanningsrails is de bekende ERCO spanningsrail gereed voor het gebruik van voor DALI geschikte ERCO spots met het Light System DALI. Hub/Switch Light Server Light Server 64+ max. 12 De Software Light Studio stelt een werktuig beschikbaar om via het Light System DALI alle functies van de Goborotator te sturen. Light System DALI is het geïntegreerde lichtwerktuig van soft- en hardware voor scenografische verlichting. De Light Server slaat de scènes op en stelt de regelfunctionaliteit beschikbaar. Light Changers met een touchscreen techniek zijn beschikbaar voor de bediening van Light System DALI. Light Clients Light Master Met de module Light Master worden scènes aangemaakt, vormgegeven en bewerkt die ook kunnen bestaan uit kleureffecten en dynamisch sequenties. Vooral voor de besturing van varychrome-armaturen staan daarbij comfortabele werktuigen zoals de kleurencirkel ter beschikking. Light Book Het Light Book is bedoeld voor de configuratie van de Light System DALI installatie. De belangrijkste functies ervan zijn vooral het opzetten en samenstellen van zones en de toewijzing van Clients, resp. van Light Changers naar zones. Light Timer Met behulp van de Timermodule kunnen op vastgestelde tijdstippen scènes worden opgeroepen. Tijd- en kalenderfuncties bieden een hoge flexibiliteit bij de automatisering van de scenografische verlichting. Light Sequencer De Light Sequencer is een werktuig om sequenties van lichtscènes in hun chronologische verloop te definiëren en op te slaan. De volgorde van de scènes kan onafhankelijk van een vaste starttijd worden bepaald. 24V DC Light Changer max. 31 RS485 RS485 max. 4 schakelgroepen Ontvanger Afstandbediening Knop draadloos Bewegingsmelder/ Schemeringsschakelaar 10 ERCO ERCO 11

8 Werkmethodes en planningstechnieken Van etalage, de ingang, de artikelenpresentaties naar de kassa: al een heel eenvoudige aankoop volgt een vaste dramaturgie. Scenografisch licht en een in zones verdeeld verlichtingsconcept kunnen zulke sequenties ondersteunen, interpreteren en deze tot een geënsceneerde belevenis promoveren. Als visuele planningsmethode voor de atmosferische sequenties kan men werken met een Storyboard. In de brochure Licht en Scenografie werden de principes van deze methode al getoond. Binnen een planning voor winkels doen zich een hele reeks verschillende situaties voor met verschillende kijktaken en met verschillende atmosferen en architectuur. Deze kunnen voor wat betreft hun kenmerken separaat worden vastgelegd en in zones worden ingedeeld. Bij het ontwerpproces gaat het erom enerzijds de functionele criteria van een kijktaak te registreren zoals bijvoorbeeld het herkennen van vorm en contrast: de lichtkwaliteit bij een productpresentatie stelt weer een hogere eis aan de verlichting dan de circulatieplekken. Bovendien zijn de kleur en de structuur van het oppervlak van betekenis om de fijne nuances van textiel waar te nemen. Een ander aspect bij de projectanalyse zijn de psychologische eisen: moet de winkel als eenheid worden gezien of bestaat er de wens om individuele gebieden binnen een grotere ruimte te creëren? Decopoint Service Kassa Ingang Etalage Verlichtingsconcept dat in zones is verdeeld vormt de basis om adequate lichtoplossingen voor de verschillende belangrijke gebieden, zoals ingang, decopoints, (kleding)rekken en kassa te vinden. Voor unieke, maar ook voor zich herhalende gebeurtenissen zoals seizoensopeningen, kerstmis of thema-avonden kan de scenografie van het licht opgeslagen en weer gemakkelijk opgeroepen worden. Ruimte structureren Voor een homogeen totaalbeeld van een winkel is het van belang de verlichtingswensen van architect, decorateur en eigenaar op elkaar af te stemmen zodat een evenwichtig verlichtingsconcept voor ruimte, decoratie en artikelen gerealiseerd kan worden. Om voor de klanten verschillende producten en merken separaat te presenteren kan de lichtplanner zijn concept beter op kleine zones voor iedere productgroep realiseren in plaats van een één geheel vormende algemene verlichting toe te passen. Het idee van separate gedeelten kan bovendien het herkennen van de ruimtelijke indeling ondersteunen. Ook dragen verlichte architectuurelementen zoals pilaren of wanden ertoe bij dat men in grote winkels de weg kan vinden. Door middel van een breed stralende verlichting van downlights kunnen productsectoren samengevoegd worden. Spots accentueren daarentegen de afzonderlijke producten of architectuurdetails om een contrast ten opzichte van gelijkvormige basisverlichting aan te geven. Kleurweergave en kleurtemperatuur De kleurweergave van lampen is bepalend voor de kwaliteit waarmee de kleuren van objecten weergegeven worden. Een zo breed en gelijkmatig mogelijk spectrum brengt een optimale kleurweergave voort. De kleurtemperatuur be - paalt of voorwerpen warm of koel overkomen. Halogeen-metaaldamplampen (HIT) kunnen een zeer goede kleurweergave bereiken. Ze zijn in verschillende kleurtemperaturen verkrijgbaar: warmwit, neutraalwit en daglichtwit. Focus en context Smalle lichtbundels met een harde gradiënt aan de rand van de lichtbundel doen een intensief focuspunt ontstaan en brengt de omgeving naar de achtergrond. Een effectvol lichtconcept dat op de theaterpodia maar ook net zo goed in een etalage aangetroffen kan worden. Om langwerpige objecten volledig te verlichten is het gebruik van een sculptuurlens met een ovale lichtbundel van groot nut. De ruimtelijke context wordt met een brede lichtbundel onderstreept bijvoorbeeld door het gebruik van een floodlens. De sculptuurlens produceert een asymmetrische lichtverdeling. Ze spreidt de lichtstralen in een as uiteen en blijft voor de andere as in de lichtverdeling in hoge mate onveranderd. De parallel gestructureerde lens brengt bij het horizontaal richten van de lijnstructuur een verti - caal ovaal voort. De floodlens spreidt de lichtbundel symmetrisch uiteen. De gestructureerde lens veroorzaakt bovendien een zachtere graadverdeling van de lichtbundelrand. HIT HST Het warmgekleurde licht van de natriumdamplampen (HST) laat bepaalde productsoorten met geel-bruine kleuren zoals brood en banket en leder optimaal uitkomen. Het ongelijkmatige spectrum behaalt speciaal bij groen en blauwe objecten een slechtere kleurweergave. Voor een breed spectrum met een extra geelachtig zwaartepunt is een combinatie van HIT en HST denkbaar. 12 ERCO ERCO 13

9 Lichtwerktuigen Lichtwerktuigen De armatuur is een lichtinstrument, een lichtwerktuig voor een speciale toepassing. Deze visie en attitude wordt gereflecteerd in de wijze waarin wij onze producten vormgeven. Het ERCO productprogramma voor de architectuurverlichting beslaat de drie sectoren lichtregelsystemen, binnen- en buitenverlichtingsarmaturen. Daarmee kunnen totale lichtconcepten worden gerealiseerd. Een consequent systeemdesign is karakteristiek voor het ERCO programma. Wij ontwikkelen nooit solitaire producten maar altijd gelijk hele productfamilies die ook op hun beurt weer duidelijk in de systematiek van het totale programma gepositioneerd zijn. Deze systeemgedachte is op alle niveaus van toepassing: Van uitgebreide onderdelen, afzonderlijke armaturen, het systeem met een uniform design binnen de betreffende productfamilie tot de documentatie van alle producten om deze in het planningsproces optimaal te kunnen combineren. De DALI technologie voegt aan ons productsysteem een extra, virtueel softwareniveau toe waarop alle ERCO Light Clients comfortabel met elkaar verbonden kunnen worden. tune the light : daartoe behoort de mogelijkheid lichtwerktuigen met behulp van veelsoortige systeemonderdelen aan speciale eisen aan te passen, het koppelen van digitaal regelbare Light Clients door het lichtregelsysteem Light System DALI tot intelligente en flexibele lichtinstallaties, als ook de software Light Studio als bedieningsmenu voor innovatieve armaturenfuncties. Niet alleen lichtsterkteverschillen maar ook kleurcontrasten beïnvloeden de ruimtewaarneming. Digitaal gestuurde lichtwerktuigen maken het mogelijk de architec tuur steeds weer opnieuw te interpreteren. tune the light : de gereedschaploos verwisselbare uitvoering van de reflectoren maakt het mogelijk spots met Spherolit-techniek snel en flexibel aan gewijzigde lichtconcepten aan te passen. Cantax De spotserie Cantax combineert geavanceerde lichttechniek met een design dat in de architectuur duidelijke accenten plaatst. De Japanse designer Naoto Fukasawa schiep voor deze armaturen een elegante en precieze vormentaal uit eenvoudige geometrische vormen zoals blokken en cilinders. Door de in de praktijk wijzigende ruimtelijke configuratie van deze basisvormen wordt een interessante architectonische gevoelsindruk ontwikkeld. Technisch representeert Cantax de actuele stand van de ontwikkeling bij ERCO en vertoont daarmee een lichtkwaliteit die zowel aan de hoogste eisen van de hoogwaardige woongebouwen als aan de verlichting van shops, restaurants of galerieën voldoet. De voor DALI geschikte armaturen beschikken over digitaal adresseerbare bedrijfsapparatuur, waarmee iedere armatuur individueel aangestuurd kan worden bijvoorbeeld met de lichtregeling ERCO Light System DALI en de daarin geïntegreerde software ERCO Light Studio. De Cantax spots gebruiken doorgaans de voordelen van de nieuwe Spherolit-reflectoren: Superieure kwaliteit en flexibele toepassingsmogelijkheden dankzij de optie dat de reflectoren slechts met een paar handelingen vervangen kunnen worden. Kleurfilters en IR- en UVfilter behoren ook tot de onderdelen. Spherolit-reflectoren De Spherolit-techniek is erop gebaseerd dat de reflector bestaat uit afzonderlijke vlakken. Deze afzonderlijke vlakken we noemen ze spheroliten bezitten een driedimensionale sferische welving. Door de individuele vorming van deze spheroliten kan de reflectorkarakteristiek over een breed oppervlak worden gestuurd. Het resultaat zijn spotreflectoren die bij een gelijke basisgeometrie, zoals diameter, diepte en brandpunt verschillende stralingshoeken bezitten, van narrow spot tot wide flood. Alle karakteristieken samen vormen een lichtkwaliteit van de hoogste orde: de lichtbundels zijn bijzonder gelijkmatig, streepvrij en hebben een zuivere en enigszins zacht getekende rand en dat in combinatie met een hoog rendement. Narrow spot Rotatiesymmetrische lichtverdeling, stralingshoek < 10 Wallwasher Asymmetrische wallwasher-lichtverdeling met focaal zwaartepunt op het bovenste derde gedeelte van de wand bij een hoge efficiëntie. Spot Rotatiesymmetrische lichtverdeling, stralingshoek Flood Rotatiesymmetrische lichtverdeling, stralingshoek Lens-wallwasher Klassieke lens-reflectortechniek met wallwashervoorzetstuk voor de hoogste uniformiteit. Wide flood Rotatiesymmetrische lichtverdeling, stralingshoek > 45 Al naar gelang de welving van een deel van een vlak wordt het licht wat erop komt meer of minder ver uiteen gespreid gere flecteerd. De Spherolitreflector narrow spot heeft daarom de vlakste spheroliten, terwijl de welving bij de Spherolitreflector wide flood het meest uitgesproken is. Emanon Met name in de detailhandel wordt licht als enscenerend vormgevend middel al lang intensief gebruikt. Lichtwerktuigen, zoals de spotfamilie Emanon voegen innovatieve lichttechniek en digitale regelelektronica samen en openen zo een volledig nieuwe creatieve speelruimte voor scenografische lichtconcepten. Winkel en etalage worden een podium met tal van mogelijkheden dat tot nu toe slechts voorbehouden was aan de evenement- en showverlichting: Emanon omvat daarvoor spots met verschillende stralingshoeken, een veelzijdig assortiment onderdelen en evenzo hoogwaardige wallwashers, LED-armaturen varychrome, projectiespots en als bijzonderheid in het ERCO programma ook digitaal regelbare Goborotatoren voor dynamische projectie-effecten. Met de Emanon Goborotator kunnen ruimten op indrukwekkende wijze met dynamisch licht geënsceneerd worden. Door het gebruik van metalen gobo s, glazen gobo s of structuurlenzen kan de planner veelzijdige lichteffecten tot stand brengen. 14 ERCO ERCO 15

10 Lichtwerktuigen Soorten verlichting en lichttechniek Compar Hoge verlichtingssterkten voor accentverlichting, sprankelend licht, helder plafondaanzicht en draai- en zwenkbare armaturen is de wens van alle winkeliers om de aandacht van de klant te krijgen en de producten in het juiste licht te zetten. De verandering van schappen en artikelpresentaties behoort bij het begin van elk seizoen. Flexibele lichtwerktuigen vereenvoudigen daarbij de instelling op nieuwe verlichtingstaken. Het Compar inbouwspotprogramma biedt, afgestemd op deze toepassing, een combinatie uit innovatieve lichttechniek, rationele detailoplossingen en flexibel systeemdesign. Compar inbouwspots met Spherolit-reflector narrow spot Compar inbouwspots met Spherolit-reflector wide flood Compar inbouwspots met Spherolit-reflector spot Compar Spherolitwallwasher met Spherolit-reflector wallwash Compar inbouwspots met Spherolit-reflector flood Algemene verlichting direct en indirect De algemene verlichting dient als basisverlichting voor ruimten. Direct licht gevend behaalt ze een goede modellering. Bij een indirecte verlichting ontstaan nauwelijks schaduwen en de vormen geven een zachte indruk. Verticale verlichting Wallwashers bereiken met de asymmetrische lichtverdeling een gelijkmatig verticale verlichting om wandvlakken te accentueren en de ruimtelijke structuur te benadrukken. De armatuursymbolen helpen om een snel overzicht over de lichtverdeling en montagesoorten te verkrijgen. Ze dienen in de ERCO Catalogus en in ERCO Light Scout ( voor het snel kunnen vinden van de juiste armatuur. Display-lens De display-lens produceert een sprankelende, precieze, horizontaal uitééngespreide lichtbundel. In het onderscheid met de sculptuurlens is ze met uitzondering van de groeven voor de uitéénspreiding van de lichtbundel niet gestructureerd en voorzien van een anti-verblindingskap voor kijkcomfort. HIT en HST lampen Als duurzame en energiezuinige lampen zijn bij Compar HIT- en HSTlampen beschikbaar cd Accentverlichting Inbouwspots of spots voor spanningsrails met smalle lichtverdeling accentueren objecten aan de wanden of in het vertrek. Hiermee kan licht om naar iets te kijken worden vormgegeven Grondslag voor iedere productpresentatie en in zones verdeelde verlichting. Projectie Licht om te bekijken kan met projectiespots worden gerealiseerd. Structuren, teksten of foto s dienen ter informatie of als decoratieve blikvanger. Op deze wijze kunnen wisselende thema s flexibel gecommuniceerd worden. Met een Goborotator kunnen ruimten indrukwekkend met dynamisch licht geënsceneerd worden. Compact HIT Met de Compact HIT wordt de Spherolit-technologie voor de eerste keer bij de plafondinbouwarmaturen geïntroduceerd. Deze reflectortechniek produceert met de bolling van de afzonderlijke spheroliten enerzijds een lichtbundel die voldoet aan de eisen op het gebied van gelijkmatigheid terwijl anderzijds de sprankelende effecten in de reflector het plafondaanzicht een aantrekkelijke gevoelsindruk en een hoog kijkcomfort verleent. Andere voordelen zijn een hoge efficiëntie en geringe inbouwdiepte Gemakkelijke montage en de compacte maten van Compact HIT zijn aspecten die in positieve zin effect hebben op het kostenplaatje van een bouwproject. De cut-off van 30 garandeert een goed kijkcomfort. 16 ERCO ERCO 17

11 Corporate Lighting Licht voor merken Studiolook voor D&G in Londen: TM-spots aan een 3-fasen-spanningsrail geven vorm aan het interieur van de modezaak. Het designconcept van D&G shops speelt met het contrast tussen een functioneel, zakelijk interieurdesign en een bonte, gevarieerde en extroverte modestijl. De stellingen en nissen vormen duidelijke lijnen. In combinatie met het briljante licht van de TM-spots ontwikkelen de glazen elementen en metalliek glanzende oppervlakken van het interieur een geraffi - neerd spel van reflectie en transparantie. ZARA, München: Wereldwijd sterk groeiende filiaalketens geven bij hun centraal ontwikkelde, uniforme lichtconcepten de voorkeur aan partners die ook op mondiaal niveau opereren, zoals ERCO. Ferrari, Manhattan: Voor merken in het bovenste segment past een overeenkomstig gedifferentieerd en representatief Corporate Light. Merken helpen als oriëntatie voor klanten in de wereld van producten en artikelen. Daarom is de consequente communicatie van merkboodschappen op alle niveaus bepalend voor een duurzaam verkoopsucces. Marketingexperts weten dat ook: vrijwel geen enkele vorm van communicatie bezit zo n directe invloed op het waarnemen van een merk als de concrete belevenis op de Point of Sale. Anders uitgedrukt, de vormgeving van winkels en daarmee de verlichting als vierde dimensie van de architectuur moet als integraal bestanddeel van de merkidentiteit beschouwd worden bij het Corporate Design komt dus nog een wellicht evenzo onmiskenbaar eigen lichtconcept, een Corporate Light. Succesvolle Corporate Light concepten berusten op twee zuilen: aan de ene kant de ontwikkeling van lichtstemmingen, lichtwerkingen en effecten die voor het merk harmonisch en kenmerkend lijken een complexe opgave waarvoor de samenwerking met ervaren professionele lichtplanners gezocht moet worden. Anderzijds de keuze van armaturen die alleen al vanwege hun design het geschikte vehikel zijn van het betreffende merkkarakter. Het omvangrijke ERCO programma biedt voor vergelijkbare verlichtingstaken meerdere alternatieve oplossingen; de verschijningsvormen kunnen echter qua karakter sterk verschillend zijn. H.Stern juwelier, Lima: Lichtkwaliteit en armaturendesign worden een integraal bestanddeel van de verschijningsvorm van een merk. Camper Shop, Berlijn: Het onconventionele interieur concept past geheel bij het imago van het cultmerk Camper. De verlichting uit Quadra wall washers en downlights reageert goed op de horizontale artikelenpresentatie en de opgestelde wanden. Iittala Flagship Store, Amsterdam: donkere wanden en plafonds zorgen ervoor dat het zicht geconcentreerd wordt op de verlichte artikelstellingen. Magisch aantrekkingspunt is de van bin - nen uit verlichte wand aan de achterzijde van de winkel. Galeria Kaufhof, Mönchengladbach: kleurrijk licht kan als element van de Corporate Lighting ook verbanden voor firmalogo s en teksten produceren. 18 ERCO ERCO 19

12 Aankoopbelevenis Impressies van de Point of Sale De markt is het hart van onze economie en de markt is overal daar waar aanbieder en koper elkaar ontmoeten. In de concurrentiestrijd met de nieuwe aankoopmogelijkheden op internet hebben de inspanningen van de handelaars om hun klanten bij de Point of Sale een positieve en indrukwekkende belevenis te bieden een nieuwe betekenisvolle dimensie aangenomen. Om licht, ruimte en tijd tot een overtuigende scenografie te vormen, is een planningsidee voor de winkelvormgeving nodig dat voor elk soort product en overal ter wereld succesvol toegepast kan worden. 20 ERCO ERCO 21

13 Situaties Attentie waarde Sinds de zegetocht van de lichtreclame aan het begin van de vorige eeuw horen lichtsignalen en lichteffecten waarbij mensen attent gemaakt worden op winkels en allerlei commerciële aanbiedingen onafscheidelijk tot de nachtelijke verschijningsvorm van een metropool ja, ze domineren de metropool zelfs. Behalve de klassieke lichtreclameborden speelt de enscenering van façaden en buitenwanden van gebouwen een toenemende rol. Architectuur moet in de avonduren in het stedelijke gebied de aandacht van de al door een veelheid van indrukken overstelpte voorbijgangers zien te verwerven of in de anonimiteit van een bedrijventerrein van verre de bezoeker aantrekken. Daarbij dienen zich in principe twee verschillende mogelijkheden aan: enerzijds kan de architectuur door een transparant omhulsel van binnenuit licht geven een aspect zoals dat bij de lichtplanning voor etalages en op façaden gelijkende binnenruimten naar voren komt. Anderzijds kunnen ook massieve of ondoorzichtige façaden met buitenruimtearmaturen vol afwisseling in scène gezet worden van een neutrale, terughoudende weergave van de architectuur tot aan een dynamische, gevarieerde en effectvolle eventverlichting. Lichtwerktuigen zoals varychrome-armaturen en het regelsysteem Light System DALI maken een intuïtieve inrichting en bediening van installaties die gekleurd licht produceren mogelijk. Zo kan het uiterlijk van een warenhuisfaçade op elk gewenst moment veranderd worden. Schijnwerpers op een gebouw kunnen flexibel gericht en precies ingesteld worden. De beschermingsklasse IP65 garandeert voldoende bescherming tegen vuil en regen. Façadearmaturen zijn geschikt om met brede of smalle lichtbundels verticale vlakken van een gebouw te accentueren en ingangen beter te laten uitkomen. Vloerinbouwarmaturen werken uiterst discreet in het buitengebied. De compacte indeling van de façade zorgt voor een intensief strijklicht dat de structuur van het gebouw accentueert. 22 ERCO ERCO 23

14 Situaties Enscenering en decoratie Het doel van decoratie en enscenering van winkelvormgeving is het opwekken van nieuwsgierigheid en aandacht. Licht om naar iets te kijken kan producten en artikelen door gerichte verlichtingscontrasten vanuit hun omgeving naar voren laten komen. De blik wordt als het ware geleid en er ontstaan waarnemingshiërarchieën: licht scheidt het belangrijke van het minder belangrijke. Het typische lichtwerktuig voor dit doel zijn de flexibel aan spanningsrails gemonteerde spots voor gericht licht. Met deze techniek kunnen etalages vol afwisseling worden ingericht: bijvoorbeeld door etalagepoppen al naar gelang de gewenste modellering met een of meer spots te accentueren. Lichtsterktecontrasten worden pas vanaf een bepaalde verhouding waargenomen. Hoe meer de achtergrond wordt verlicht, des te meer verlichtingssterkte de pop op de voorgrond nodig heeft om voldoende contrast te krijgen. Als de figuren evenwel met licht uit een donkere achtergrond naar voren moeten worden gehaald, geeft dit niet alleen een dramatisch effect maar het heeft ook minder energie nodig dan uniform verlichte etalages. Kleurfilters geven een uitbreiding aan de speelruimte van de decorateurs voor de dimensionering van kleurcontrasten. Armaturen voor variabele lichtkleuren maken bovendien de scenografische verlichting met dynamische lichtsequenties mogelijk een uitstekend middel om aandacht te trekken en een atmosfeer te creëren. Met projectiespots en gobo s kunnen lichtpatronen in het vormgevingsconcept van het seizoen worden betrokken. De mogelijkheden om etalages met licht te ensceneren variëren van een geconcentreerde focus op de producten tot en met een sprookjesachtige en geheimzinnige glans van licht. Scenografie en goede kleurweergave: het geheim van dynamische lichtinstallaties voor gekleurd licht op de achtergrond en een optimale kleurweergave op de voorgrond handhaaft zich ook goed in de extra accentverlichting voor etalagepoppen. Etalages als toneeldecors: theatrale lichteffecten dankzij een techniek die op toneellicht gebaseerd is. Het sprankelende licht van de TM-spots ensceneert de seizoensaanbiedingen. Het overtuigende licht om naar iets te kijken wordt door de kroonluchters aangevuld als licht om te bekijken. Voor artikelpresentaties in de winkels gelden soortgelijke regels als voor etalages. Alleen moet hier een nog grotere waarde aan antiverblinding worden toegekend omdat ze meestal vanuit meerdere richtingen bekeken kunnen worden. Lichtconcept 1 Het richten op de objecten kan met spots aan spanningsrails snel en eenvoudig gebeuren. Gericht licht zorgt voor sprankelende oppervlakken. Het licht van onderen levert dramatiek. Lichtconcept 2 Meerdere parallelle spanningsrails aan de wand of plafonds verhogen de flexibiliteit bij het richten van de armaturen. Door het contrast tussen de achterwand en het lichte accent op de voorgrond wordt de blik gericht op de presentatie van de artikelen. Lichtconcept 3 Gekleurd licht en projecties door Goborotators openen een breed veld voor scenografische etalageverlichting. Het witte accent op het object garandeert ook bij kleurrijke lichtensceneringen op de achtergrond een optimale kleurweergave. 24 ERCO ERCO 25

15 Situaties Productpresentatie Vanzelfsprekend is bij een productpresentatie de afstemming van lichtkwaliteiten en producten doorslaggevend. Behalve de al genoemde sprankeling moet hier vooral gelet worden op de spectrale samenstelling van het licht. Gekleurde producten hebben licht nodig met een goede kleurweergave. Als bepaalde kleurtonen overheersen zoals bij brood, banket of bij lederwaren kunnen dienovereenkomstig geoptimaliseerde lichtbronnen, bijvoorbeeld HST-lampen gekozen worden. Dikwijls leidt ook het combineren van verschillende type lampen tot een optimaal resultaat. Voor hittegevoelige goederen moet het aandeel infrarood in de lichtbundel zo gering mogelijk zijn. Bij vitrines of glastafels moet bij de armaturenindeling rekening gehouden worden met de spiegeling van de oppervlakken om indirecte verblinding te voorkomen. Geminiaturiseerde armaturen kunnen direct in nissen, vitrines of meubelen geïntegreerd worden. Met de zegetocht van de zelfbediening is een product in de winkelruimte niet alleen exemplarisch als decoratie maar wordt nu ook gepresenteerd als keuze of om mee te nemen. Vaak ontwikkelt een hoeveelheid artikelen een eigen esthetiek die in goede shopconcepten bewust gebruikt wordt. Toch zijn de eisen die hierbij aan de verlichting worden gesteld anders dan bij decoratie. Displays, tafels of stellingen waarin of waarop producten staan vormen de plaats waar de klanten de artikelen kritisch kunnen bekijken. Door de juiste lampen- en armaturen keuze komen de artikelen optimaal tot hun recht. Voor de kleurenindruk van de producten is een uitstekende kleurweergave van de lamp het belangrijkste criterium. Sprankelend licht, dat de glanzende oppervlakken beter doet uitkomen is het resultaat van puntlichtbronnen zoals de halogeen-metaaldamplamp. Diffuse lichtbronnen creëren ook wel licht, maar dan ontbreekt daarbij de nodige sprankeling zoals bij zijden stoffen of porselein. Presentatievlakken voor gelijksoortige goederen moeten navenant ook in een gelijkvormige lichtkwaliteit verlicht worden zodat de klant een goede vergelijking tussen de artikelen kan maken. De uniforme verlichting van bijvoorbeeld een schap met wallwashers geeft een samenhangende indruk over de gehele hoogte en breedte. Spots Wanneer decoraties vaak gewisseld worden bieden spots voor spanningsrails de hoogste flexibiliteit. Onderdelen zoals kleurfilters kunnen gemakkelijk op de spot bevestigd worden. Inbouwspots Met inbouwspots krijgt men een rustig plafondaanzicht. Voor een accentverlichting kunnen ze gedraaid en gericht worden. Voor het verlichten van schappen zijn Compar inbouwspots met verschillende spotkarakteristieken of een display-lens beschikbaar. Wallwashers In vergelijking met de ronde lichtbundel van een spot geven wallwashers een asymmetrische lichtbundel om wanden of schappen over de gehele hoogte te verlichten bijvoorbeeld als plafondinbouw of als wallwasher voor spanningsrails. Verlichte vlakken en accentverlichting Zelfverlichtende, vaak gekleurde vlakken als wandelementen, displays of in meubelen geïntegreerd, zijn een gewilde blikvanger voor etaleurs. Voor het verlichten van producten zijn ze doorgaans echter niet geschikt want het product daarvoor wordt alleen als silhouet waargenomen. Een extra accentverlichting, bijvoorbeeld met spots maakt pas een goede modellering, sprankeling en een optimale kleurweergave mogelijk. Inbouwarmaturen Compacte inbouwarmaturen kunnen ook in het meubilair geïntegreerd worden om bij kleine pro - ducten elk schap apart van voldoende licht te voorzien. Plafondinbouwarmaturen met een lichtsterktezwaartepunt in het bovenste derde gedeelte bereiken speciale effectvolle verlichting voor de werking op afstand. Logo s, foto s of uitgestalde producten komen zo beter tot hun recht. 26 ERCO ERCO 27

16 Situaties Productpresentatie Exclusieve mode Antwerpen geldt als de Belgische modemetropool. Etalages en het interieur van Company Fashion vormen in hun subtiele grijsnuances een uiterst neutrale achtergrond voor de steeds weer wisselende designercollecties die met wallwashers en inbouwspots geënsceneerd worden. Als lampen worden halogeen-metaaldamplampen gebruikt. Het Quadra systeem biedt met de verschillende armaturentypen en karakteristieken de mogelijkheid om bij een rustig, uniform plafondaanzicht een gedifferentieerde en flexibele verlichting te realiseren. Company Fashion Shop, Antwerpen Architect: Claire Bataille & Paul Ibens, Antwerpen Autoshowroom Vorsprung durch Technik deze claim wordt in de VS allang zonder vertaling begrepen. Met het nieuwe Audi Forum in Manhattan wil het Duitse premium-automerk zijn aanwezigheid in Amerika verder versterken. De royale showroom bevindt zich op de hoek van de 47 th Street en Park Avenue. Spots van de productfamilies Stella en Optec zetten de auto s optimaal in scène. Flexibiliteit is troef: het plafond draagt een frame uit parallele spanningsrails om de verschillende configuraties van de automobielen flexibel te kunnen verlichten of om optimale voorwaarden voor evenementen te scheppen. Audi Forum Manhattan, New York Architect: Oettle Design, München; CR Studio Architects, New York Lichtplanning: Four to one Scale Design, Hürth De combinatie uit Quadra wallwashers en inbouwspots biedt verticale verlichting voor wanden en schappen, maar ook een flexibele acccentverlichtig voor tafels, staande kledingrekken en etalagepoppen. Op de achtergrond een met wallwashers verlichte ruimteperiferie zetten krachtige Stella spots met halogeenmetaaldamplampen de automobielen in scène. Levensmiddelen delicatessen Rauwe melkkaas, bio-lamsalami of Münsterländer zuurdeegbrood: ambachtelijke kwaliteit, regionale producten, duurzaamheid en respect voor het milieu staan in het middelpunt van het Brot & Butter -aanbod. Als flexibele, elegante lichtoplossing is hier een met laagspanningshalogeenspots en breedstralers uitgeruste span - ningsrail die aan het plafond hangt gekozen. Het licht is sprankelend, heeft een zachte warmtoon en vooral een uitstekende kleurweergave voor het onvervalst weergeven van waren. Een hoog kijkcomfort en decent lichtsterkteniveau wijzen op de pretentie om zich te onderscheiden van de gewone levensmiddelenmarkten. Manufactum Brot & Butter, Waltrop Gimbal spots voor laag - spannings-halogeenreflectorlampen QR-CBC 50W zijn aan een hangende structuur uit 3-fasen-spanningsrails gemonteerd. Door het sprankelende licht komen de levensmiddelen heel natuurlijk en smakelijk over, net zoals ze zijn. Sieraden en juwelen Deze winkelarchitectuur leeft van ongewone dimensies van lange en smalle ruimten en enerverende verlichting vormen, materialen en oppervlakken van de binnenafwerking zijn in kostbaar minimalisme gehouden. Voor de algemene verlichting dienen een paar Skim downlights met een inbouwdetail zonder randen en shadow-gap. Blikvanger is de presentatie van de juwelen en sieraden in een doorlopende vitrine die door ingebouwde richtbare Starpoint spots met laagspannings-halogeenlampen verlicht wordt: warm, sprankelend licht dat de sieraden optimaal tot hun recht laat komen en en hen laat glanzen en fonkelen. Juwelier Nedoluha, Wenen Architect: bpw Architektur, Wenen Lichtplanning: bpw Architektur, Wenen 28 ERCO ERCO 29

17 Situaties Circulatie en bewegwijzering Gedifferentieerde verlichting ondersteunt in een winkel de oriëntatie van de klanten en laat ook gewenste belangrijke bewegwijzering of uitgangen beter uitkomen. De hieraan ten grondslag liggende werkwijze wordt aan de verlichting van de ingang duidelijk: meer licht ten opzichte van andere zones plaatst de ingang op de voorgrond hetgeen intuïtief de oriëntatie voor de klant vergemakkelijkt. Bij dit functionele aspect komt de representatieve indruk voor het corporate design van de winkel. De welcome mat een lichttapijt voor de ingang bezorgt de klant een schitterende entree. Door lichtsterktecontrasten in de omgeving kunnen ook andere belangrijke punten van bewegwijzering zoals trappen, roltrappen of liften geaccentueerd en als architectonische elementen geënsceneerd worden. Met verlichte punten of lijnen kunnen architectuurvormen kenbaar en ingangen en paden gemarkeerd worden. Gekleurde LED-oriëntatiearmaturen wekken de aandacht en onderstrepen de verschijningsvorm van merkaanbieders. Een extra dosis licht bij de ingang van de winkel betekent voor de klant: Welkom! De betekenis van verticale verlichting mag in samenhang met oriëntatie en bewegwijzering niet onderschat worden. Door de verlichte achterwand worden de dimensies van een winkel aan de klant overgedragen. Hoofdpaden of kruispunten kunnen door het verticale licht op productdisplays of artikelpresentaties net zo duidelijk worden gemarkeerd als door de verschillende vormen van de plafonds of decoratieve armaturen. De verticale verlichting van displays en decoraties blijkt bij een groot en veelsoortig warenaanbod in het horizontale vlak een nuttige oriëntatie tussen de productgroepen te zijn. Dit planningsidee richt tegelijkertijd de aandacht op de producten en van daaruit van de ene afdeling naar de andere. Een paar accenten tussen hoofdpad en zijwanden plaatsen visuele aantrekkingspunten centraal, accentueren de belangrijke commerciële aanbiedingen en vermijden een contrastarme sfeer. Een dergelijk qua ruimtediepte gedifferentieerd lichtconcept motiveert de bezoeker om het gehele assortiment te gaan bekijken. Bij shopin-shop-concepten ondersteunen verschillen - de lichtconcepten en verschillende armaturen de afgrenzing van de afzonderlijke merken en maken het de klant gemakkelijk om zich te kunnen oriënteren. De juiste instelling van de accentverlichting draagt wezenlijk bij aan de structurering van een ruimte. Een belangrijke rol speelt ook de verticale verlichting. Uitgangspunt van het lichtconcept zijn de kijkassen van de hoofdgangen. Dit concept strekt zich uit van de productpresentatie en de verlichting van de scheidingswanden tot en met de wallwashing om ook de ruimte als geheel beter te laten uitkomen. Licht kan ook bijdragen de klanten van de ene verdieping naar de andere verdieping te leiden: Lichtaccenten, kleurrijk verlichte vlakken of een gelijkmatige verlichting van de trappenwand ondersteunen het ruimtelijke verband van meer verdiepingen tellende winkels en sturen de bezoekersstromen. Lichtaccenten aan het begin en einde van de roltrap zorgen niet alleen voor meer veiligheid: speciaal voor naar beneden gaande roltrappen creëert een zone met een hogere verlichtingssterkte aan het einde van de roltrap een aantrekke lijke entree voor de nieuwe etage. 30 ERCO ERCO 31

18 Situaties Service Onder de functionele zones in een winkel neemt het servicegedeelte weliswaar in vergelijking met productpresentatie doorgaans een geringer oppervlak in, maar het is als ontmoetingsplek waar een persoonlijke interactie plaatsvindt voor de aankoopbeleving van bijzonder groot belang. Behalve de onmisbare servicegedeelten, zoals kassa s of in de textielbranche kleedkamers zijn ook in de winkel architectuur steeds vaker ontspannings- of loungegedeelten te vinden die qua lichtatmos feer van de resterende ruimten afgescheiden zijn. Goed hangende pendeldownlights zorgen voor kijkcomfort op de werkplek bij de kassabalies. De pregnante vorm van de cilinder pendeldownlights markeert de zone in deze ruimte en is bovendien goed zichtbaar. In ontspanningszones of loungegedeelten wordt het lichtsterkteniveau iets lager gekozen ten opzichte van die van de productpresentatie. Warme lichtkleuren zijn bevorderend voor de ontspanning. Bovendien is hier de juiste plek voor het decoratieve licht om te bekijken. De verlichting van de kleedcabines is een speciaal geval waarbij de architectuurverlichting vaak zinvol door in het meubilair geïntegreerde, diffuus stralende armaturen wordt aangevuld. In principe is hier een voldoende, diffuse licht sterkte nodig om harde schaduwen in de spiegel te vermijden. Goede kleurweergave en neutrale lichtkleuren zijn de andere criteria. Een goede cut-off van de armaturen vermijdt de indirecte verblinding van de spiegelende oppervlakken. Antiverblindende Quadra downlights en lichte oppervlakken zorgen voor een evenwichtige menging uit direct en indirect licht en geven een goed kijkcomfort. Moderne halogeen-metaaldamplampen hebben een zeer goede kleurweergave (afhankelijk van de versie R a >80 resp. >90) en zijn uiterst energiezuinig. Kassa s of verkoopcounters zijn niet alleen presentatiemeubels maar ook werkplekken voor het winkelpersoneel. Een voldoende verbindingsvrije verlichting creëert optimale omstandigheden voor advies en de afronding van de aankoopbeslissing. Voor de directe verlichting van de counter komen daarop gepositioneerde downlights of spots in aanmerking. Wel moet bedacht worden dat deze horizontale verlichting van de werkplekken nog geen afstandswerking tot stand brengt. Optimaal is daarom de combinatie met verticale verlichting op een wandvlak of een schappenniveau achter de verkoopbalie zodat de klant zich te allen tijde kan oriënteren. Kijkcomfort op verkoopbalies Pendelarmaturen of afgehangen lichtstructuren maken een comfortabele verlichting van een balie mogelijk en zijn tegelijkertijd ruimteordenende objecten. Een wallwasherverlichting van de achterwand laat de baliezone in een ruimte extra goed uitkomen zonder de verkoper of klant te verblinden. Wallwashers met een focaal zwaartepunt op een bovenste gedeelte van de wand versterken deze afstandswerking. Op deze hoogte kunnen ook displays of aanwijzingsborden geplaatst worden. In branches waar vaak adviserende gesprekken gevoerd moeten worden is de optimale, comfortabele verlichting van de counter van bijzonder groot belang. Ook de reflectievorming op beeldschermen wordt door de betreffende armatuurkeuze en de positionering vermeden. 32 ERCO ERCO 33

19 Situaties Winkelcentra Winkelcentra en shopping malls hebben zich wereldwijd tot een sterke concurrentie voor de klassieke winkelstraten van de binnensteden ontwikkeld. Ze bieden een weersonafhankelijke, op ontspanning gerichte en een alles omvattende inkoopbeleving. Tot de uitdagingen die aan de architectuurverlichting gesteld worden behoren de zuinige, antiverblindende algemene verlichting van de meestal zeer royaal gedimensioneerde circulatiezones als ook de accentuering van afzonderlijke gedeelten om dit soort grote ruimten te structureren. Sceno grafische verlichting biedt bovendien de mogelijkheid thema s of het concept van het winkelcentrum vorm te geven en op deze wijze de bezoeker ieder seizoen weer opnieuw te verbazen. Ook het wisselende daglicht beïnvloedt de lichtdramaturgie tot de lichtkleuren aan toe. Wanneer bijvoorbeeld het daglichtwitte licht van de middag s avonds niet past en daarom het licht gelijk met de schemering gedimd wordt ontstaat hierdoor een eigen nachtelijke stemming. Typisch voor winkelcentra-architectuur zijn de royale bovenlichten of glazen daken. Hier produceren spots met halogeen-metaaldamplampen in warmwit een stemming die zich duidelijk van de atmosfeer bij daglicht onderscheidt. De ruimtelijke dimensies van winkelcentra vereisen het gebruik van geschikte lichtwerktuigen die over een smalle lichtbundel en een hoge lichtstroom beschikken die nodig zijn om de afstanden te overbruggen. Een goede antiverblinding is bij krachtige spots en downlights bijzonder belangrijk om het kijkcomfort te kunnen garanderen. Krachtige spots aan het plafond accentueren seizoensdecoraties. Halogeen-metaaldamplampen leveren het noodzakelijke lichtvermogen en geven een sprankelend licht. Overdag valt het daglicht door de glazen atriums diep het gebouw in. Een extra accentverlichting helpt om harde lichtsterktecontrasten tussen de hoge verlichtingssterkte van het glazen dak en de plafonds van de winkels te vermijden. `s Avonds creëert de verlichting van het plafondscherm een lichte ruimtelijke indruk. Hoe groter de afstand tussen armatuur en het object, des te belangrijker wordt de juiste stralingshoek om een goed kijkcomfort in een ruimte te kunnen garanderen en de verblinding door breed stralende armaturen te vermijden. De lichttechniek van de armaturenmontage aan het atriumplafond onttrekt de blik van de toeschouwer en focusseert hem in plaats daarvan op het uitgestalde stuk. 34 ERCO ERCO 35

20 ERCO showrooms Licht ervaren, service gebruiken wereldwijd ERCO ziet zichzelf als een internationaal georiënteerde, mondiaal opererende onderneming. Op alle belangrijke markten bestaan lokale ERCO showrooms en kantoren. Daar zijn onze eersteklas, speciaal opgeleide medewerkers als lichtadviseur werkzaam. Met dit wereldwijde netwerk staan wij garant voor een betrouwbare service en vakbekwame begeleiding ter plekke. Dit geldt vooral bij internationale, grensoverschrijdende projecten: van advisering in de ontwerpfase, aanbesteding, bemonstering en projectuitvoering tot en met service en scholing. Consultant to the consultant, adviseur van de adviseurs zo omschrijven de lichtadviseurs van ERCO hun rol in het bouwtraject: ze bieden professionele ondersteuning aan planners bij elke lichttechnische vraagstelling in elke projectfase. Met op het project gerichte vakinformatie en op maat gesneden productdocumentatie helpen ze de besluitvorming voor de goede lichtwerktuigen optimaal voor te bereiden. De showrooms en kantoren bieden optimale ruimte voor werkoverleg in de projectfase. Voor het samenstellen van monsters of andere productdemonstraties staat een mock-up-ruimte ter beschikking. De ERCO service eindigt echter niet met de stipt op de dag afgesproken levering van de gewenste artikelen: ook na de ingebruikneming van de installatie bieden de lichtadviseurs met raad en daad hulp, bijvoorbeeld als het gaat om het later aanbrengen van onderdelen of met handreikingen voor de optimale focussering van armaturen. Lichtkwaliteiten Een groot aantal gemonteerde met een lichtregeling adresseerbare armaturen maakt ook in de showroom een demonstratie mogelijk van heel subtiele lichtkwaliteiten. Events en seminars Zij maken van de ERCO showrooms ontmoetingsplaatsen voor de lokale licht- en architectuurscene. Door de infrastructuur wordt de betekenis van tune the light duidelijk: vormgeving van licht in zijn kwaliteiten van ruimte en tijd. Licht in de ruimte De werking van licht in de ruimte is moeilijk in woorden te vatten ze moet worden beleefd. De ERCO showrooms scheppen hiervoor de optimale, flexibele voorwaarden. Projectmanagement De kantoren beschikken over ruimten voor projectbesprekingen. Uw ERCO contactpersoon is erop getraind de klanten tijdens alle fasen van een project te ondersteunen. Op de bouwplaats Veel vragen ontstaan pas in de loop van een bouwproces en vragen eigenlijk de inzet ter plaatse. ERCO medewerkers helpen bemonsteringen te organiseren, geven ondersteuning bij lichttechnische problemen en bieden logistieke oplossingen. Contact Waar ook ter wereld: de ERCO medewerkers willen u graag leren kennen. U vindt de adressen van onze kantoren en showrooms aan het eind van deze brochure en onder: 36 ERCO ERCO 37