Beknopte geschiedenis van de domeincollectie

Transcriptie

1 Chinees Beknopte geschiedenis van de domeincollectie Al sinds 1846 bestaat aan de Universiteit Leiden een opleiding in de Chinese schrijftaal, eerst als onderdeel van een leerstoel Japans en Chinees, en sinds 1874 met een eigen leerstoel Chinees. In 1930 werd door J.J.L. Duyvendak ( ) het Sinologisch Instituut opgericht, bestaande uit de studie Talen en Culturen van China en de Sinologische Bibliotheek. Hierdoor kon de sinologische collectie aan de Universiteit Leiden door een eigen bibliothecaris worden opgebouwd, wat voor haar huidige kwaliteit en betekenis van groot belang is geweest. In 1961 werd de oude leerstoel koloniale geschiedenis omgezet in een tweede leerstoel 'Geschiedenis van China' voor het Sinologisch Instituut. In 1969 volgde de oprichting van het Documentatiecentrum voor het Moderne China, met een eigen budget voor de ontwikkeling van een collectie over het moderne China, als deel van de Sinologische Bibliotheek. Met de benoeming van een vaste hoogleraar voor het moderne China werd in 2000 een derde vaste leerstoel aan het Sinologisch Instituut ingesteld. De collectie van Chinese boeken aan de Universiteit Leiden is echter veel ouder. Al aan het begin van de 17e eeuw was de Universiteit in het bezit van enkele Chinese titels, o.a. uit de collecties van J.J. Scaliger ( ), B. Vulcanius ( ) en G.J. Vossius ( ). Tot in de 19e eeuw groeide de collectie tot meerdere honderden titels, en bij de oprichting van het Sinologisch Instituut (1930) omvatte de verzameling ruim boeken. Na de stichting van het Documentatiecentrum in 1969 begon de collectie zich razendsnel te ontwikkelen, tot het huidige bestand van ruim banden en een verwerving van ca banden per jaar. Deze toename kan slechts ten dele uit het reguliere budget van ca (incl. het budget van het Documentatiecentrum) worden gefinancierd, en komt verder tot stand door speciale projecten en schenkingen. Belangrijke deelcollecties binnen de Sinologische Bibliotheek zijn: 1. Van Gulik collectie en collectie oude en zeldzame boeken: zie apart collectieprofiel Bijzondere collectie Sinologie. 2. Pre-1949 tijdschriften: De bibliotheek is in het bezit van een respectabele collectie tijdschriften uit de keizertijd en de Republikeinse tijd, dus van vóór Een groot gedeelte daarvan is als microfilm of -fiche beschikbaar. 3. Onofficiële poëzietijdschriften: Begin 2007 heeft de bibliotheek van Maghiel van Crevel een in haar omvang wereldwijd unieke collectie van onofficiële poëzietijdschriften uit de Volksrepubliek China uit de jaren 1978 t/m 2004 ontvangen. 4. Local Gazetteers 地方志 : De Chinese bibliotheek heeft ook een groeiende collectie van local gazetteers (lokale geschiedenissen) van de 10e tot en met de 20e eeuw. Voor local gazetteers van het hedendaagse China is een apart budget beschikbaar, waarmee deze deelcollectie in de komende jaren nog verder zal worden uitgebreid, vooral door de aanschaf van digitale versies hiervan. 5. Kong Koan Archief: Het archief van de Chinese Raad in Batavia, met documenten uit de 18e tot en met de 20e eeuw. Dit is het enige overgebleven Chineestalige archief van een overzeese Chinese gemeenschap uit de premoderne periode. 6. Beeldcollecties: De bibliotheek is in het bezit van ruim dia's, waarvan ca. de helft is gedigitaliseerd, voorzien van metadata en opgeslagen in Digibeeld. Daarnaast is er nog een aantal foto's en negatieven uit de eerste helft van de twintigste en late negentiende eeuw. 7. Kunstboeken: De Sinologische Bibliotheek heeft door de Hulsewé-Wazniewski Stichting, de Stichting voor de Visualisering van de Chinese Geschiedenis en NWO extra middelen ter beschikking gekregen om de collectie kunstboeken uit te breiden. Om de grote en kwetsbare boeken beter en veiliger te kunnen raadplegen is er een aparte kunstkamer met relevante randapparatuur (scanner enz.) ingericht. 8. Films en video's: Deze snel groeiende collectie op u-matic, vhs, vcd en dvd, omvat nu ongeveer 500 titels. De speelfilms en documentaires zijn voornamelijk afkomstig uit China, Hongkong en Taiwan, maar ook

2 China-gerelateerde films en documentaires uit bijv. Nederland, Duitsland en Amerika zijn in de collectie te vinden. De collectie omvat o.a. een twintigtal zeer moeilijk te verkrijgen onafhankelijk gemaakte Chinese documentaires uit de vroege jaren negentig (op vcd). 9. Digitale bronnen: Behalve het fors groeiende aantal elektronische tijdschriften en databanken is de bibliotheek ook bezig met verschillende digitale projecten zoals DACHS (Digital Archive for Chinese Studies), IGCS (Internet Guide for Chinese Studies), AHEAD (Art History of East Asia Directory) en Verretaal (Online Database of Chinese Literature in Dutch Translation). Actuele omvang Fysiek (papier e.a.) Elektronisch Tijdschriften* m. Lopende abonnementen (totaal) 430 titels titels Lopende abonnementen Chinees 370 titels titels Lopende abonnementen Westers 60 titels 6 titels Chinese tijdschriften 795 m. Chinese kranten 138 m. 1 titel Japanse tijdschriften 63 m. Westerse tijdschriften 326 m. 6 titels Westerse overdrukken 195 m. Naslagwerken 154 m. 3 titels Chinese naslagwerken 109 m. 2 Westerse naslagwerken 45 m. 1 Monografieën m Chinese en Japanse monografieën m./ banden Westerse monografieën 850 m./ banden Overige Gearchiveerde webpagina s ca Eigen databanken en digitale archieven 5 Dia s Kaartenmateriaal 30 m. Microfilms Ca eenheden Microfiches Ca eenheden Chinese films en video s 17 m. (ca. 500 titels) * Niet meegerekend zijn tijdschriften uit de universitaire package deals, die voor China relevant zijn. Afbakening gebied en raakvlakken met andere domeincollecties UL De Sinologische Bibliotheek bestrijkt alle onderwerpen binnen het gebied van de geestes- en sociale wetenschappen die betrekking hebben op China, met name Chinese filosofie, religie, geschiedenis (cultureel, intellectueel, sociaal-economisch enz.), taalwetenschap, literatuurwetenschap, kunst en materiële cultuur, sociologie, culturele antropologie, economie, recht, en politiek. De bibliotheek van het Instituut Kern heeft een belangrijke collectie op het gebied van Boeddhisme, Tibet en kunst en cultuur van deze regio, en vormt zo een belangrijke aanvulling op onze collectie. Ook de bibliotheken Japanologie en Koreanistiek hebben materiaal dat voor onderzoek over met name de Chinese geschiedenis en cultuur belangrijk is. Samen met de bibliotheken Japanologie en Koreanistiek beheert de Sinologische Bibliotheek ook de zo geheten Bibliotheek Teller, een collectie van ca 120 m boeken over economie, recht, internationale zaken en politiek in Azië, Afrika en Latijns-Amerika. 10 Betaalde toegang tot meestal Chinese dissertaties (maar ook andere e-boeken); niet opgenomen in de catalogus.

3 Een aantal titels met betrekking tot China is verder te vinden in de bibliotheken van de Faculteit Sociale Wetenschappen en de Faculteit der Rechtsgeleerdheid. Met het Van Vollenhoven Instituut bestaat een afspraak over de verwerving van Chineestalige bronnen over het Chinese recht door de Sinologische Bibliotheek. Voor bijzondere Chinese collecties zie Deel II Relaties tot externe bibliotheken/collecties Buiten het Sinologisch Instituut in Leiden zijn er in Nederland geen bibliotheken die zich serieus met een brede collectievorming over China bezighouden. Voor specifieke vakgebieden bevinden zich elders vaak wel goede aanvullende collecties. Bovendien stemmen wij onze aanschafpolitiek van boeken, tijdschriften en databanken af op die van andere bibliotheken in Leiden en Nederland. Bibliotheken in Leiden met voor ons relevant materiaal zijn te vinden in het Rijksmuseum voor Volkenkunde, het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde (KITLV), de Stichting CHIME (European Foundation for Chinese Music Research) en het Museum Boerhaave. Dankzij de expertise van onze bibliotheekmedewerkers en hun samenwerking met stafleden van de Opleiding Talen en Culturen van China (TCC) zijn wij in staat andere bibliotheken in Nederland (zoals de Koninklijke Bibliotheek of het Museum Meermanno) te adviseren over hun bijzondere Chineestalige collecties. Het Internationale Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG) te Amsterdam bezit documenten over de vroege geschiedenis van de Chinese Communistische Partij en uniek materiaal over de Protest Beweging van Het biedt tevens onderdak aan de internationaal unieke collectie Chinese propaganda posters van Stefan Landsberger, docent aan het Sinologisch Instituut. Met de Afdeling Oost-Azië van de Staatsbibliotheek te Berlijn (SBPK), die meer dan Chinees- en Japanstalige boeken bezit en de grootste Oost-Aziatische collectie in Europa is, bestaat een bijzondere IBL afspraak ("blauer Leihverkehr"): Chinees- en Japanstalige boeken mogen online besteld en via onze bibliotheek kosteloos voor een jaar geleend worden. In het geval dat de titel niet in Berlijn aanwezig is, wordt de aanvraag automatisch aan de Staatsbibliotheek München doorgegeven. Nota bene: door deze deelname aan het blauer Leihverkehr heeft de Sinologische Bibliotheek ook de status van geregistreerde gebruiker van de SBPK en kan hierdoor voor sommige commerciële databanken, die via de SBPK aangeboden worden, voordeligere licenties afspreken. Met de Nationale Bibliotheek in Taiwan bestaat een uitwisselingsprogramma waardoor wij zowel een groot aantal wetenschappelijke publicaties als de meest belangrijke Taiwanese tijdschriften ontvangen. Voor een aantal van projecten, waarvan de Sinologische Bibliotheek meestal initiatiefnemer is en/of de projectleiding heeft, bestaat nationale en internationale samenwerking met verschillende prestigieuze instituten: Koninklijke Bibliotheek, Den Haag (DACHS - in onderhandeling) CHIME European Foundation for Chinese Music Research, Leiden (tentoonstellingen, concerten) Ostasienabteilung der Staatsbibliothek zu Berlin (DACHS, IGCS) Sinologisches Seminar, Universität Heidelberg (DACHS, IGCS) Institut für Ostasiatische Kunstgeschichte, Universität Heidelberg (AHEAD) NIAS - Nordic Institute of Asian Studies, Kopenhagen (IGCS - in onderhandeling) Research Centre for Translation, Chinese University of Hong Kong (Verretaal) Oost-Aziatische Bibliotheek, Katholieke Universiteit Leuven (Leiden/Leuven SKQS Consortium Project: verwerving en digitale beschikbaarstelling van Wenyuange Siku

4 quanshu (SKQS)-collectie voor gebruikers aan de universiteiten Leiden en Leuven en nog negen andere sinologische bibliotheken in Europa). Algemene relatie met onderwijs en onderzoek De Sinologische Bibliotheek en de Opleiding Talen en Culturen van China (TCC) vormen als Sinologisch Instituut een eenheid. Dat betekent dat de Sinologische Bibliotheek niet alleen bronnen (print, multimedia, digitaal) en infrastructuur ter bestudering van een breed spectrum aan onderwerpen met betrekking tot China aan onderzoekers, docenten en studenten van de Opleiding TCC beschikbaar stelt, maar dat er een nauwe betrokkenheid en wederzijdse belangstelling bestaat met een daaruit voortvloeiende samenwerking op velerlei gebieden: Stafleden van de opleiding participeren actief aan de selectie van relevant materiaal. Stafleden helpen bij het verwerven van externe fondsen voor de bibliotheek en vice versa. De Sinologische Bibliotheek en de opleiding coöpereren bij een aantal gezamelijke projecten zoals AHEAD, Verretaal, en andere. De Sinologische Bibliotheek is ook van groot belang voor onderzoekers en studenten van de Faculteit der Rechtsgeleerdheid, de Faculteit der Sociale Wetenschappen, de Faculteit der Archeologie, en binnen de Faculteit der Letteren van de opleidingen Indologie/Tibetologie en Japanologie en Koreanistiek. Ook wordt de bibliotheek gebruikt door onderzoekers van de Research School CNWS en het Modern East Asia Research Centre (MEARC). Doelgroepen buiten UL en (inter)nationaal belang Naast ondersteuning van onderzoek en onderwijs aan de Universiteit Leiden levert de Sinologische Bibliotheek ook maatschappelijke dienstverlening aan het algemene publiek binnen Nederland en zelfs de Benelux. Tevens behoort de Sinologische Bibliotheek tot de grootste bibliotheken op haar gebied binnen Europa. Vergeleken met de grote instellingen in de VS zijn sinologische collecties in Europa gefragmenteerd en klein. De meeste bibliotheken hebben niet voldoende middelen om een omvangrijke collectie op te bouwen en de belangrijkste bronnen beschikbaar te stellen. De Sinologische Bibliotheek heeft daardoor een bijzondere verantwording, omdat zij een van de weinige instellingen in Europa is die kan bijdragen aan de verbetering van deze situatie. Zij doet dat o.m. door het initiëren van en participeren in een aantal multilaterale, internationale samenwerkingsprojecten. Ook ondernemen onderzoekers uit heel Europa en uit Azië en Noord-Amerika research trips naar Leiden, om de collectie met haar deels unieke bestanden te raadplegen, vaak met financiële hulp van hun eigen of andere subsidie gevende instellingen zoals de Chinese Academy of Social Sciences of de European Association of Chinese Studies. Zwaartepunten De collectie van de Sinologische Bibliotheek is een brede collectie die alle onderwerpen op het gebied van de geestes- en sociale wetenschappen met betrekking op China bevat. Expliciete zwaartepunten zijn Chinese filosofie, religie, geschiedenis (cultureel, intellectueel, sociaal-economisch enz.), taalwetenschap, literatuurwetenschap, kunst en materiële cultuur, sociologie, culturele antropologie, economie, recht, en politiek. Fysieke staat De boeken verkeren in het algemeen in goede staat. Delen van de microfilm collectie zijn beschadigd en moeten gerestaureerd worden. Een verbeterde opslag voor microfilms en - fiches is deels al uitgevoerd, deels in voorbereiding. Voor een aantal bijzondere films op verouderde media bestaat de wens van digitalisering. Het Kong Koan archiefmateriaal is al op microfilm gezet. In 2008 zal dit materiaal naar de nieuwe opslagruimte voor de bijzondere collectie verplaatst worden.

5 Gebruik Alleen de twee leeszalen met hun ICT voorzieningen en de daar opgestelde naslagwerken, meest recente tijdschriftennummers en boekenaanwinsten zijn voor alle gebruikers vrij toegankelijk. Voor toegang tot het magazijn is een aparte stack pass nodig, die alleen voor gastonderzoekers, stafleden, promovendi en studenten beschikbaar is die al een afstudeerscriptie schrijven. De stack pass moet via de bibliothecaris aangevraagd worden. Boeken uit het magazijn kunnen door iedereen worden aangevraagd en worden een keer per uur aangeleverd. Afgezien van de naslagwerken, tijdschriften en oude of kostbare werken mogen boeken ook geleend worden. Docenten kunnen voor colleges een aantal boeken op de collegeplank in de leeszaal ter inzage plaatsen; ook deze boeken zijn dan niet uitleenbaar. In 2006 waren er uitleningen. Ten opzichte van 2005 is dat een toename van 5%. Het percentage uitleningen van onze bibliotheek bedroeg in 2006 ca. 2,8% van het totale aantal uitleningen van alle bibliotheken, terwijl onze studenten slechts 1,5% van alle studenten binnen de universiteit uitmaakten. Het gebruik van de door de Sinologische Bibliotheek aangeboden digitale bronnen is afhankelijk van de doelgroep en de manier waarop deze worden aangeboden. In 2006 werd de Internet Guide for Chinese Studies (IGCS) bijvoorbeeld rond keer door gebruikers uit de hele wereld geraadpleegd. Op die alleen voor medewerkers en studenten van de Universiteit Leiden toegankelijke Chinese tijdschriftendatabank CAJ werd tussen juli 2006 tot en met juni keer ingelogd en artikelen gedownload. De door de Sinologische Bibliotheek aangeboden en door elf Europese universiteiten gebruikte digitale collectie van klassieke Chinese teksten SKQS werd in 2006 ca keer geraadpleegd. Er is een langdurig bruikleen van het Museum van Volkenkunde in Leiden van ca. 150 Yao manuscripten in het Chinees (19e en 20ste eeuw), die echter alleen te raadplegen zijn door de hoogleraar en enkelen van het bibliotheekpersoneel, niet door bezoekers. Ontsluiting De Westerstalige collectie van de Sinologische Bibliotheek is volledig ontsloten in de Catalogus en daarmee ook in de Nederlandse Centrale Catalogus (NCC). Deze titels zijn voorzien van NBC-codes en trefwoorden volgens GOO en meestal ook van LoC subject headings. Van de Chinees- en Japanstalige collectie zijn alle sinds 1985 aangeschafte titels en een groot gedeelte oudere ontsloten via een aparte OPAC (Chinabase), die via WWW geraadpleegd kan worden. Deze titels zijn voorzien van LoC subject headings. De in Chinabase opgenomen titels zullen binnen een tot twee jaar omgezet worden naar de Catalogus van de Leidse universiteit. De niet in Chinabase opgenomen titels zijn ontsloten via een kaartcatalogus. Deze titels kunnen pas in de Catalogus van de universiteit ontsloten worden na de migratie van Chinabase naar de nieuwe omgeving. Collectievormingsprofiel Actuele relatie met onderwijs en onderzoek Gewone en bijzondere hoogleraren: 3 Overige vaste staf: 19,5 fte* AIO s, promovendi etc.: 12 MA- en doctoraalstudenten: 46 BA-studenten: ca e -jaarsstudenten in 2007: ca. 140

6 * daarbij meegerekend: vijf jaarlijks wisselende teaching fellows, een extern gefinancierd hoogleraar economie, een aanstaande aanstelling in political science Affiliaties Research School CNWS Modern East Asia Research Centre (MEARC) Aankoop en -methodiek Bij de keuze van de manier van aankoop wordt gekeken naar kosten, efficiëntie, betrouwbaarheid en beschikbaarheid. Vaste abonnementen van Westers-talige series lopen vaak via een traditionele aanbieder (Harrassowitz). Losse titels worden meer en meer via Internet besteld omdat vele titels op deze manier goedkoper zijn en sneller geleverd worden, of anders niet te verkrijgen zijn. Voor Chineestalig materiaal wordt vaak direct in het Chinees met leveranciers in China en Taiwan onderhandeld. Hierdoor kunnen prijzen heel competitief gehouden worden, met als gevolg en prijsverlaging sinds 2003 voor monografieën van 80%, en voor tijdschriften van 50%. Dringend benodigde literatuur uit China en Taiwan kan binnen een tot tien dagen worden geleverd en wordt meteen beschikbaar gemaakt. Het grootste deel van in China aangeschafte titels wordt echter eerst naar een leverancier gezonden, die drie tot vier keer per jaar de verzending naar ons via container organiseert. Hierdoor kunnen verzendkosten met 50% verlaagd worden. Chinese tijdschriften die in Leiden elektronisch beschikbaar zijn, maar waar tegelijkertijd ook een papieren versie van gewenst is, worden in China gebonden. Hierdoor bedragen de bindkosten 2 in plaats van 16 per band. Ook deze tijdschriften worden per container gezonden. Er bestaan onderhandelingen over approval plans en het aanleveren van MARC records. Hiervoor is echter eerst de geplande omzetting van Chinabase naar Aleph nodig. Tijdens hun regelmatige reizen naar China en Taiwan bezoeken stafleden van TCC en de Sinologische Bibliotheek steeds ook de lokale boekenhandels. Selectiecriteria Bij de selectie van nieuwe titels wordt de meeste aandacht besteed aan de huidige behoeften van onderzoekers, docenten en studenten aan de Universiteit Leiden. Tevens wordt rekening gehouden met de maatschappelijke rol van de collectie, en zo veel mogelijk ook met de historische relaties van Nederland met gebieden en mensen met een Chinese achtergrond (taal en/of cultuur), en uiteindelijk ook met traditionele zwaartepunten die resulteren uit de geschiedenis van de verzameling. Materiaal dat al elders in Leiden beschikbaar is wordt in de regel niet aangeschaft. Bij materiaal dat in andere bibliotheken in Nederland aanwezig is wordt eerst het belang overwogen. Zwaartepunten van de collectie zijn Chinese filosofie, religie, geschiedenis (cultureel, intellectueel, sociaal-economisch enz.), taalwetenschap, literatuurwetenschap, kunst en materiële cultuur, sociologie, culturele antropologie, economie, recht, en politiek. Binnen deze zwaartepunten is het belangrijkste selectiecriterium de wetenschappelijke of historische waarde van een publicatie, ongeacht materiaalsoort, uitgever (algemeen en specialistisch) of periode. Alleen puur technische verhandelingen op het gebied van de exacte wetenschappen of medicijnen blijven buiten beschouwing. Qua taal wordt zoveel mogelijk Chinees, Engels en Nederlands aangeschaft, maar belangrijke werken over China in andere talen zoals Duits, Frans en Japans etc. worden ook gekocht. Naslagwerken zoals jaarboeken, lokale geschiedenissen enz. zullen vanaf 2008 voornamelijk in elektronische vorm worden aangeschaft.

7 Beschikbare middelen Behalve het reguliere budget en de BGW toekenningen zijn de andere budgetten apart verworven en speciaal geoormerkte middelen, tot stand gekomen door bijzondere inspanningen van de Sinologische Bibliotheek, de Opleiding TCC en het Documentatiecentrum voor het Moderne China. Structurele jaarlijkse budgetten regulier aanschafbudget Documentatiecentrum voor het Moderne China Databanken / elektronische media totaal structureel Incidentele budgetten BGW (t/m 2007) Kunst en materiële cultuur / Zürcher (éénmalig) Kunst en materiële cultuur / HWS&Moore (éénmalig) Video en film (éénmalig) Nieuwe lokale geschiedenissen (éénmalig) Aanwas anders dan door koop: schenkingen, bruiklenen Er komen vaak schenkingen van nalatenschappen enz. die soms waardevol materiaal bevatten. Schenkingen worden meestal ontdubbeld, en titels die niet aan de selectiecriteria voldoen uitgesorteerd. De Sinologische Bibliotheek ontvangt systematische schenkingen (wel of niet in verband met uitwisselingsafspraken) van de National Central Library (Taibei), HanBan (China National Office for Teaching Chinese as a Foreign Language, Beijing), en door het Window of China program (National Library of China, Beijing). Bij deze schenkingen kunnen de titels door ons geselecteerd worden. Deselectie Behalve regelmatige ontdubbelingen (vooral bij ontvangst van schenkingen) bestaat de wens delen uit de collectie die ook elektronisch beschikbaar zijn naar een magazijn op afstand te verplaatsen. Binnen een tot twee jaar zouden al ca. 500 plankmeters hiervoor geschikt zijn. Tevens wordt voor de zo geheten Bibliotheek Teller (ca 120 m) naar een andere locatie gezocht die voldoende ruimte voor opslag en beheer heeft. Inhoudelijk zou de verzameling beter bij de bibliotheek FSW passen. Nota bene: bij de deselectie vooral van het Chineestalige materiaal dienen wij er rekening mee te houden dat deze titels elders in Nederland en vaak zelfs in Europa niet beschikbaar zijn, en dat de Sinologische Bibliotheek als de enige plek in Nederland met een diepgaande Chineestalige collectie een bewaarverantwoordelijkheid heeft. Ook dienen wij er rekening mee te houden dat voor het raadplegen van Chineestalig materiaal een bepaalde infrastructuur met naslagwerken en secondaire literatuur nodig is, evenals bibliothecaire hulp met sinologische expertise. Delen uit de collectie elders te plaatsen is daarom nadelig voor haar bruikbaarheid en waarde.