Tasto Solo DONDERDAG 30/03/ Concertinleiding door Frederic Delmotte. Concert. Guillermo Pérez, artistieke leiding

Transcriptie

1 DONDERDAG 30/03/ Concertinleiding door Frederic Delmotte Concert Tasto Solo Guillermo Pérez, artistieke leiding Barbara Zanichelli, zang Albert Riera, zang David Catalunya, orgel & clavisimbalum Guillermo Pérez, organetto Pau Marcos, vedel Reinhild Waldek, harp Marc Lewon, luit & guiterne

2 Gregoriaans Rorate caeli Kyrie de sancta Maria Gloria de sancta Maria Modocomo Bartolomeo Bruolo (fl. ca ), uit: Buxheimer Orgelbuch Entrepris suis Anoniem, uit: Winsum manuscript Sanctus Gregoriaans Beata viscera Walter Frye ( voor juni 1475), uit: Buxheimer Orgelbuch Ave regina caelorum Benedicite Gregoriaans Salve regina Kyrie angelicum John Dunstaple, uit: Buxheimer Orgelbuch Puisque m amour Johannes Pullois (?-1478), uit: Schedel manuscript Beata Maria Praeambulum super D Benedicamus (Mit ganczem) & Kras manuscript Virginem mire pulchritudinis John Dunstaple (ca ) Beata Dei genitrix Redeuntes in F John Dunstaple, uit: Buxheimer Orgelbuch Sub tuam protectionem Gregoriaans Ave Maria Dit concert wordt opgenomen en uitgezonden in KlaraLive op 25/04/2017.

3 De Marialiturgie in het Buxheimer Orgelbuch In september 1883 organiseerde de Münchense antiquair Carl F. Mayer een opmerkelijke inboedelveiling van het klooster van Buxheim, een kartuizerklooster in Zuid-Duitsland. Na de ontbinding van het klooster in 1812 werd het domein eigendom van de adellijke familie Waldbott von Bassenheim, die zich door haar slechte economische toestand echter genoodzaakt zag om de kunstschatten te verkopen. Naast een spectaculair barok koorgestoelte met prachtig houtsnijwerk van Ignaz Waibl, kwam ook de bibliotheek met meer dan boeken onder de hamer. De veilingcatalogus vermeldde terecht Eine überaus reiche Sammlung en het zou meerdere dagen duren voor alle documenten een gelukkige nieuwe eigenaar vonden. De collectie bevatte handschriften, incunabelen en kostbare drukken en werken over theologie, filosofie, geschiedenis, natuurkunde en literatuur. Hoofdstuk negen in de catalogus, met als titel Varia (Musik). Curiosa. Nachträge was een allegaartje met einige Leckerbissen voor de muziekliefhebber. Een van die lekkere brokken werd door de Bayerische Staatsbibliothek in München aangekocht: een verzameling van meer dan 250 hoofdzakelijk anonieme en instrumentale composities, meer specifiek tabulaturen voor orgel. Het indrukwekkende handschrift, nu beter bekend als de Buxheim codex of het Buxheimer Orgelbuch, is inderdaad een getuigenis van de rijke instrumentale traditie die zich in de jaren ontwikkelde in Zuid-Duitsland. Ook al is het grootste deel van de verzameling profane muziek, toch vertegenwoordigt een vijfde van het manuscript een religieus repertoire dat nauw verbonden is met de Mariacultus. In de loop van de 15de eeuw verspreidde zich in gans Europa een Mariaverering die zich niet enkel uitte in meesterwerken van bv. Vlaamse of Italiaanse schilders, maar ook in de muziekproductie. Marialiederen werden uitgevoerd tijdens de vespers, gericht naar het Mariabeeld. Deze dienst, die in Duitsland Das Salve (Het Marialof) werd genoemd, bevatte steeds een Salve regina en een Benedicte. In de Buxheim codex vinden we meerdere voorbeelden van dergelijke composities die voor instrumenten werden gearrangeerd, vaak in afwisseling met vocale passages (een principe dat bekendstond als alternatim ). Daarnaast bevat het manuscript transcripties van andere devotiemotetten, waaronder het beroemde Sub tuam protectionem van de Engelse John Dunstaple, antifonen als het Ave regina caelorum en, opmerkelijk, zelfs religieuze liederen en dansen. Dankzij dit uitgebreide en bijzonder coherente corpus van composities kunnen we ons inbeelden hoe zo n Marialof verliep en welke muziek er werd gezongen en gespeeld. Werken als het Kyrie de sancta Maria en Gloria de sancta Maria konden ook worden uitgevoerd tijdens een misviering ter ere van Maria. Tasto Solo presenteert tijdens dit concert meerdere secties van een ordinarium missae aan de hand van versies die in het Buxheimer-boek zijn opgenomen, zoals het beroemde Kyrie angelicum (ook bekend als Kyrie cunctipotens genitor deus) en het bovenvermelde paar Kyrie & Gloria. De stijl van de instrumentale arrangementen en hun hoogstaande compositorische kwaliteit leggen een verband met de muziek van de 15de-eeuwse blinde orgelvirtuoos Conrad Paumann, van wie een aantal composities trouwens in het orgelboek zijn opgenomen. In de tabulatuur (type muzieknotatie, aangepast voor specifiek instrument) wordt de virtuoze partij voor de rechterhand volledig uitgeschreven, terwijl de linkerhand beknopt wordt aangeduid met enkele letters die de toonhoogte symboliseren. Daarnaast worden nog andere instrumentale fragmenten gespeeld, afkomstig uit andere bronnen die van uitzonderlijk belang zijn voor het begrip van de ontwikkeling van instrumentale muziek in Duitsland in de 15de eeuw. We kunnen bijvoorbeeld enkele composities citeren die ontstaan zijn uit de transformatie van profaan repertoire voor een paraliturgisch gebruik, zoals de devotieliederen Virginem mire pulchritudinis, geïnterpreteerd op de middeleeuwse ballade En discort, of nog Beata Maria op het oorspronkelijke rondeau De ma dame van Johannes Pullois. Ten slotte stelt Tasto Solo ook nog een reconstructie voor van een deel van het Marialof, door de eloquente organisatie van de in de Buxheim codex opgenomen werken te volgen. Virtuoze diminuties en flamboyante preludes voor orgel, clavisimbalum en gotische harp (waarvan sommige modellen speciaal voor dit concert werden gereconstrueerd), worden afgewisseld met hun respectieve gregoriaanse melodieën en vocale composities, waarop ze zijn geïnspireerd en die ze begeleiden en completeren. Guillermo Pérez & Frederic Delmotte

4 Rorate caeli Rorate caeli desuper, et nubes pluant iustum: aperiatur terra, et germinet Salvatorem. Kyrie Kyrie eleison. Christe eleison. Kyrie eleison. Gloria Gloria in excelsis Deo, et in terra pax hominibus bonae voluntatis. Laudamus te, benedicimus te, adoramus te, glorificamus te. Gratias agimus tibi propter magnam gloriam tuam, Domine Deus, Rex caelestis, Deus, Pater omnimpotens, Domine Fili unigenite, Jesu Christe. Domine Deus, Agnus Dei, Filius Patris, qui tollis peccata mundi miserere nobis, qui tollis peccata mundi suscipe deprecationem nostram. Qui sedes ad dexteram Patris, miserere nobis, quoniam tu solus sanctus, tu solus Dominus, tu solus altissimus, Jesu Christe. Cum sancto spiritu in gloria Dei Patris. Amen. Dat de hemelen dauwen en de wolken de gerechtigde als regen laten neerkomen. Dat de aarde zich opent en de Verlosser voortbrengt. Heer, ontferm U over ons. Christus, ontferm U over ons. Heer, ontferm U over ons. Eer aan God in den hoge en vrede op aarde aan de mensen van goede wil. Wij loven U, wij prijzen en aanbidden U, wij verheerlijken U en zeggen U dank voor Uw grote heerlijkheid, Heer God, hemelse Koning, God, almachtige Vader, Heer, eniggeboren Zoon, Jezus Christus. Heer God, Lam Gods, Zoon van de Vader, Gij die wegneemt de zonden der wereld, ontferm U over ons, Gij die wegneemt de zonden der wereld, aanvaard ons gebed. Gij die zit aan de rechterhand van de Vader, ontferm U over ons, want Gij alleen zijt de Heilige, Gij alleen de Heer, Gij alleen de allerhoogste, Jezus Christus. Met de Heilige Geest in de heerlijkheid van God de Vader. Amen. Sanctus Sanctus, sanctus, sanctus Dominus Deus Sabaoth! Pleni sunt caeli et terra gloria tua. Hosanna in excelsis. Benedictus qui venit in nomine Domini. Hosanna in excelsis. Beata viscera Beata viscera Mariae Virginis, quae portaverunt aeterni Patris Filium. Alleluia. Virginem mire pulchritudinis Virginem mire pulchritudinis sole illustratam, ac matrem summi luminis, ex regali progenie natam, prophetis olim predicatam, collaudemus canticorum melodia, dulcique cum symphonia, cum cythara, prosodia. Casta Maria, cum prole pia ac preclarissima, Jesu, qui es vera via. Beata Dei genetrix Beata Dei genetrix Maria, virgo perpetua, templum Domini, sacrarium Spiritus Sancti, Heilig, heilig, heilig de Heer, de God der hemelse machten, vol zijn hemel en aarde van Uw heerlijkheid, Hosanna in den hoge. Gezegend Hij die komt in de Naam des Heren. Hosanna in den hoge. Gelukzalig de moederschoot van de maagd Maria, die heeft gedragen de Zoon van de eeuwige Vader. Halleluja. Laten wij met gezangen en een lieflijke symfonie, met citer en op rijm de wonderbaarlijk voortreffelijke maagd bezingen, zij die wordt verheerlijkt door het zonlicht, en moeder is van het allerhoogste licht, een telg uit een koninklijk geslacht, lang geleden voorspeld door de profeten. Vrome Maria, liefdevolle en alleredelste vrouw tesamen met je Zoon Jezus, die de ware weg is. Maria, gelukzalige moeder van God, eeuwige maagd, tempel van de Heer, heiligdom van de Heilige Geest,

5 sola sine exemplo placuisti Domino Iesu Christo; ora pro populo, interveni pro clero, intercede pro devoto femineo sexu. Sub tuam protectionem Sub tuam protectionem confugimus, ubi infirmi acceperunt virtutem, et propter hoc tibi psallimus, Dei Genetrix Virgo. Salve regina Salve regina, mater misericordiae, vita dulcedo et spes nostra, salve. Ad te clamamus, exsules filii Hevae. Ad te suspiramus, gementes et flentes in hac lacrimarum valle. Eia ergo advocata nostra, illos tuos misericordes oculos ad nos converte. Et Jesum, benedictum fructum ventris tui, nobis post hoc exsilium ostende. O clemens, o pia, o dulcis Virgo Maria. zonder precedent heb jij heel alleen de Heer Jezus Christus behaagd; bid voor het volk, kom tussenbeide voor de clerus, bemiddel voor de vrome, vrouwelijke sekse. Wij zoeken onze toevlucht onder jouw bescherming, waaruit zwakken dapperheid hebben kunnen putten, Maagd, Moeder van God, en daarom heffen wij voor jou een psalm aan. Wees gegroet koningin, barmhartige moeder, hoop van ons leven, gegroet. Tot u roepen wij, verdreven kinderen van Eva. Vanuit dit tranendal richten wij ons gesteun en geween tot u. Gij zijt onze voorspraak, vestig dan uw barmhartige ogen op ons. En toon ons Jezus, de gezegende Vrucht van uw schoot, na ons bestaan in dit aardse verbanningsoord. O genadige, o liefdevolle, o tedere maagd Maria. Guillermo Pérez Aanvankelijk studeerde Guillermo Pérez blokfluit en piano in Spanje, maar hij raakte gefascineerd door de middeleeuwse muziek tijdens zijn studies in Milaan en Toulouse, voornamelijk onder leiding van Pedro Memelsdorff. Als autodidact bestudeerde hij eerst het portatieforgel en daarna het organetto: repertoire, speelmethodiek, bouw en expressiemogelijkheden. Momenteel neemt de carrière van Guillermo Pérez een hoge vlucht: hij is een buitengewoon begaafd organettospeler en zijn uitvoeringen en studies van het 14de- en 15deeeuwse instrumentale repertoire voor dit instrument gaan hand in hand met zijn leidende rol in het ensemble Tasto Solo. Guillermo Pérez is momenteel ook verbonden aan de oudemuziekafdeling van het conservatorium van Girona in Spanje, waar hij zich toelegt op het repertoire van de ars nova. Tasto Solo Het Spaanse Tasto Solo ontstond uit de drijfveer om de weinig bekende instrumentale cultuur van de late middeleeuwen weer tot leven te wekken: het klavierrepertoire van de 14de en 15de eeuw, dat het ensemble in kaart wil brengen, wil uitgeven, vertolken en opnemen. Daarnaast wil Tasto Solo het gotische instrumentarium onderzoeken, reconstrueren en onder de aandacht brengen. Tasto Solo was de winnaar van de International Young Artist s Presentation Early Music De uitvoerders zijn meesterlijke vertolkers op hun instrumenten: ze weten een veelheid aan muzikale kleuren uit hun klavieren te toveren, hun vertolking is uitermate muzikaal, onderbouwd en gevarieerd. Hun cd-opnamen Meyster ob allen Meystern en Le chant de leschiquier werden gelauwerd met cd-prijzen en lovende recensies. Benedicamus Benedicamus Domino Deo gratias. Laten we de Heer zegenen. Dank de Heer. vertalingen: Brigitte Hermans

6 Binnenkort in AMUZ ZONDAG , uur Valerij Kisseljow & Els Biesemans Valerij Kisseljow, mandoline Els Biesemans, pianoforte Pour la belle Josephine: composities voor mandoline en pianoforte van Hummel en Beethoven 20 / 16 / 14 DONDERDAG , uur graindelavoix Björn Schmelzer, artistieke leiding Orazio Vecchi s Requiem en muziek uit Antwerpse muziekdrukken van Plantin en Phalesius 28 / 24 / 20 VRIJDAG & ZATERDAG , uur Collegium Vocale Gent Solistenensemble Collegium Vocale Gent Philippe Herreweghe, artistieke leiding Volgendo il ciel: madrigalen uit Monteverdi s zesde en achtste madrigalenboek 32 / 28 / 24

7 Goed om te weten Foyer De foyer van AMUZ is open vanaf een uur voor aanvang van het concert en blijft ook na afloop van het concert nog geruime tijd open. Beeld- en geluidsopnamen Het is absoluut verboden beeld- en geluidsopnamen te maken tijdens de concerten en voorstellingen zonder expliciete toelating van de directie van AMUZ. Concertinleidingen, aanvangsuur en duur van de concerten De concerten in AMUZ vangen op zondag steeds aan om uur. Op andere dagen starten de concerten om uur. Voor de avondconcerten is er steeds een inleiding om uur. De concerten in AMUZ hebben in principe geen pauze en duren tussen de 65 en 80 minuten, tenzij anders vermeld. Programmaboekjes De programmaboekjes bij de concerten van AMUZ zijn downloadbaar van de website vanaf enkele dagen na het concert. Rondleidingen en zaalverhuur Wenst u met een groep een rondleiding in de gebouwen van AMUZ, om zo het fascinerende verhaal te horen van de gerenoveerde kerk en AMUZ als concertgebouw en -organisator, of wenst u meer informatie over de mogelijkheden om de zaal te huren voor concerten, voorstellingen en presentaties? Gelieve dan tijdens de kantooruren contact op te nemen met de administratie van AMUZ. Medewerkers AMUZ Bart Demuyt, directie & artistieke leiding Veerle Braem, zakelijke directie Robin Steins, assistentie programmering & educatie Frederic Delmotte, assistentie programmering & dramaturgie Tine Hubrechts, assistentie directie Greet Coenegrachts, communicatie Julie Hendrickx, public relations Tine Clevers, eindredactie & ticketing Mona Heyrman, productieleiding Jan Tambuyser, productie & techniek Evelyne Van Mieghem, productie & zaalhuur Bart Tambuyser, techniek & gebouwbeheer Koen Koninkx, foyer & ticketing Laatkomers De concerten in AMUZ hebben in principe geen pauze. Laatkomers kunnen dan ook niet meer worden toegelaten in de concertzaal. Op vertoon van hun concertticket kunnen zij het concert volgen op de plasmaschermen in de foyer. Binnenwerk geprint bij wettelijk depotnummer: D/2016/0306/101