INLEIDING. Veel lees- en nostalgieplezier, David Steenhuyse medewerker De Stripspeciaal-Zaak

Transcriptie

1

2 INLEIDING Naar aanleiding van 175 jaar België in 2005 koppelden we aan onze jaarlijkse top 10-wedstrijd van 2004 een extra oproep: Geef ons jouw top 10 van de beste Belgische strips aller tijden! We beseffen uiteraard dat dit een momentopname is, dan nog samengesteld dankzij een deelnemend percentage van de lezers van De Stripspeciaal-Zaak. Om het hele opzet eerlijkheidshalve te relativeren, dienen we aller tijden bijgevolg tussen aanhalingstekens te plaatsen. In deze speciale online-uitgave draait het allemaal om albums. Om je een idee te geven over het succes van bepaalde reeksen, geven we hieronder een REEKS-TOP 20. We hebben daarvoor per reeks alle punten van alle genomineerde albums samengeteld. Tussen haakjes staat het aantal genomineerde albums. Een aantal one-shots scoort in dit klassement nog steeds hoger dan bepaalde reeksen. 1 KUIFJE (19) 2 BLAKE EN MORTIMER (12) 3 DE CHNINKEL (1) 4 SUSKE EN WISKE (32) 5 THORGAL (13) 6 XIII (9) 7 DE DUISTERE STEDEN (6) 8 LARGO WINCH (5) 9 MURENA (4) 10 ZWARTKIJKEN (1) 11 DE KLAAGZANG VAN DE VERLOREN GEWESTEN (5) 12 ROBBEDOES EN KWABBERNOOT (11) 13 DE DORPSGEK VAN SCHOONVERGETEN (1) 14 GUUST FLATER (7) 15 NERO (12) 16 COMA (2) 17 SAMBER (2) 18 JEREMIAH (9) 19 DE TORENS VAN SCHEMERWOUDE (5) 20 DE EEUWIGE OORLOG (3) Vele deelnemers hebben niettemin gewikt, gewogen en gevloekt. Dat leerden we uit de vele reacties. Want het is inderdaad geen sinecure om alle verschenen Belgische strips in jouw collectie met elkaar te vergelijken... en ze bovendien te herkennen als Belgisch! Of, zoals een deelneemster het treffend verwoordde, als zo n top 10 al moeilijk is wegens appels met peren vergelijken, dan is zo n BelgenTop als appels met Porsches vergelijken. De totaallijst telt daarom maar liefst 404 genomineerde albums. De vijftig eerste, de vijftig beste, stellen we in deze speciale uitgave uitgebreid aan je voor in detail. In maart 2005 stelden we deze BelgenTop 50 al voor op Nog steeds wordt deze subrubriek van de rubriek Toppers regelmatig geraadpleegd. Speciaal voor deze uitgave vulden we de verstrekte gegevens aan waar nodig, corrigeerden schoonheidsfoutjes en herschreven we verschillende passages. Als toemaatje vind je op de pagina hierna de nummers 51 tot en met 100. Elk van deze albums werd minstens een paar keer genoemd door verschillende deelnemers. Voor de archiefwaarde van deze BelgenTop 50 hebben we in de meeste gevallen enkel de covers getoond van de versie in eerste druk. De datasheet bij elk album somt de info op over deze eerste druk. Veel lees- en nostalgieplezier, David Steenhuyse medewerker De Stripspeciaal-Zaak 2 De Stripspeciaal-Zaak BelgenTop 50

3 BELGENTOP VAN 100 NAAR 51 Jaartalvermelding = jaar van verschijnen eerste druk. Het volgnummer tussen haakjes bij een titel is het uiteindelijke nummer in de latere reguliere reeks DE DUISTERE STEDEN: BRÜSEL François Schuiten + Benoît Peeters (1992 Casterman) DE AVONTUREN VAN KUIFJE: DE SCEPTER VAN OTTOKAR Hergé (1947 Casterman) DE EEKHOORNPRINS René Hausman + Yann (1998 Dupuis, Vrije Vlucht) DRIE GRIJZE HAREN René Hausman + Yann (1993 Dupuis, Vrije Vlucht) SODA 8: DOOD IN VREDE Bruno Gazzotti + Tome (1997 Dupuis, Spotlight) RAGEBOL 2: DE BEELDHOUWERS VAN HET LICHT Frank Pé (1987 Dupuis, Spotlight) MURENA 3: EEN VOLMAAKTE MOEDER Philippe Delaby + Jean Dufaux (2001 Dargaud) DE AVONTUREN VAN SUSKE EN WISKE 13 (137): DE RINGELINGSCHAT Willy Vandersteen (1951 Uitgeversmij N.V. Standaard-Boekhandel) MEESTERS VAN DE GERST 2: NOËL, 1932 Francis Vallès + Jean Van Hamme (1995 Glénat, Grafica) THORGAL 7: HET STERRENKIND Grzegorz Rosinski + Jean Van Hamme (1984 Lombard) HET GEHEIM VAN DE ZWAARDVIS (BLAKE EN MORTIMER) Edgar-Pierre Jacobs +/ Jacques Van Melckebeke (1950 Lombard, Lombard Collectie) WOLF 1: HET ROZE KRISTAL Steven Dupré + Anch (1990 Oranje, Farao) STER VAN DE WOESTIJN 1 Enrico Marini + Stephen Desberg (1996 Dargaud) DE SCHORPIOEN 3: HET KRUIS VAN PETRUS Enrico Marini + Stephen Desberg (2002 Dargaud) JEREMIAH 8: HET WOEDENDE WATER Hermann (1983 Novedi) S.O.S. GELUK 2 Griffo + Jean Van Hamme (1988 Dupuis, Vrije Vlucht) LARGO WINCH 9: VENETIË ZIEN... Philippe Francq + Jean Van Hamme (1998 Dupuis, Spotlight) XIII 2: WAAR DE INDIAAN GAAT William Vance + Jean Van Hamme (1985 Dargaud) DJINN 4: DE SCHAT Ana Miralles + Jean Dufaux (2004 Dargaud) ROBBEDOES EN KWABBERNOOT 41: DE VALLEI DER BANNELINGEN Janry + Tome (1989 Dupuis) SUSKE EN WISKE 37 (125): DE TEXAS-RAKKERS Willy Vandersteen (1959 Uitgeversmij N.V. Standaard-Boekhandel) DE DUISTERE STEDEN: DE MUREN VAN SAMARIS François Schuiten + Benoît Peeters (1983 Casterman) JOHAN EN PIRREWIET 9: DE FLUIT MET ZES SMURFEN Peyo (1960 Dupuis) HET GEHEIM VAN DE GROTE PYRAMIDE I (BLAKE EN MORTIMER) Edgar-Pierre Jacobs (1954 Lombard, Lombard Collectie) DE AVONTUREN VAN KUIFJE: COKES IN VOORRAAD Hergé (1958 Casterman) GUUST FLATER 9: HET GEVAL FLATER André Franquin (1971 Dupuis) TOM CARBON 2: KOUDE KUNSTJES Luc Cromheecke + Laurent Letzer (1992 Dupuis) LUCKY LUKE 20: DE EÉNARMIGE BANDIET Morris + Bob de Groot (1981 Dargaud/Oberon) DE AVONTUREN VAN KUIFJE: IN CONGO (IN AFRIKA) Hergé (1947 Casterman) DE WRAAK VAN GRAAF SKARBEK 1: TWEE GOUDEN HANDEN Grzegorz Rosinski + Yves Sente (2004 Dargaud) DE KLAAGZANG VAN DE VERLOREN GEWESTEN 3: VROUWE GERFAUT Grzegorz Rosinski + Jean Dufaux (1996 Dargaud) DE KRONIEKEN VAN PANCHRYSIA 1: DE VLUCHT Ferry (1995 Lombard) VOORBIJDE STEEN 1: HET SPOOR VAN DEMER Ken Broeders (2001 Arboris) AVONTUUR ZONDER HELDEN Dany + Jean Van Hamme (1977 Lombard) SODA 2: BRIEVEN VOOR SATAN Luc Warnant + Tome (1988 Dupuis, Spotlight) DE AVONTUREN VAN KUIFJE: DE SIGAREN VAN DE FARAO Hergé (1955 Casterman) LEGENDE 1: WOLVENKIND Yves Swolfs (2003 Talent, Blitz - Millennium) DE AVONTUREN VAN BLAKE EN MORTIMER (9): DE VALSTRIK Edgar-Pierre Jacobs + Jacobs/Fred & Liliane Funcken (1962 Lombard, Lombard Collectie) MURENA 2: ZAND EN BLOED Philippe Delaby + Jean Dufaux (1999 Dargaud) DE AVONTUREN VAN KUIFJE: DE JUWELEN VAN BIANCA CASTAFIORE Hergé (1963 Casterman) THORGAL 4: DE ZWARTE GALEI Grzegorz Rosinski + Jean Van Hamme (1982 Lombard/Albracht) DE AASGIEREN 1 Enrico Marini + Stephen Desberg (1998 Dargaud) COMA 2: DANA Steven Dupré (2003 Glénat, Grafica) DE DUISTERE STEDEN: DE KOORTS VAN URBICANDE François Schuiten + Benoît Peeters (1985 Casterman, Wordt Vervolgd Roman) THORGAL 12: DE STAD VAN DE VERLOREN GOD Grzegorz Rosinski + Jean Van Hamme (1987 Lombard) JEREMIAH 9: DE WINTER VAN EEN CLOWN Hermann (1983 Novedi) DE AVONTUREN VAN SUSKE EN WISKE (114): DE TARTAARSE HELM Willy Vandersteen (1953 Uitgeversmij N.V. Standaard-Boekhandel, Blauwe Reeks) WESTERN Grzegorz Rosinski + Jean Van Hamme (2001 Dargaud) DE AVONTUREN VAN KUIFJE: HET GEBROKEN OOR Hergé (1946 Casterman) DE AVONTUREN VAN KUIFJE: HET GEHEIM VAN DE EENHOORN Hergé (1946 Casterman) De Stripspeciaal-Zaak BelgenTop 50 3

4 50 DURANGO 1: STERVEN ALS EEN HOND IN DE SNEEUW Yves Swolfs Yves Swolfs Uitgeverij Archers Collectie: Wild West Story Eerste druk: 1981 DURANGO 1: LES CHIENS MEURENT EN HIVER SC, kleur Een wanhoopsbrief van zijn broer Harry overhaalt Durango naar White Valley af te zakken. Daar zwaait de oppermachtige senator Howlette de plak. Zijn terreurbewind heeft al een groot aantal onschuldige slachtoffers geëist en de burgers beginnen te beseffen dat dit geweld alleen met nog meer geweld kan bestreden worden. Durango is de geknipte man. Een plot dat is te herleiden naar het oeroude wraakthema, de strijd tussen goed en kwaad, zonder al te veel nuances en met een bloederige scheut geweld erbovenop. Critici zijn niet mals: dit is bullshit met steeds eenzelfde wederkerend thema. Maar geef nu toe: luister jij naar wat de critici zeggen? Strips lezen is fun! Geniet nou maar van de strips die jij goed vindt en laat de rest maar zagen. Swolfs: 5 Sinds zijn dertiende is Swolfs verslingerd aan de spaghettiwestern, trouwens een term die soundtrackhofleverancier Ennio Morricone haat als de pest Als eerste studierichting kiest Swolfs voor journalistiek aan de Vrije Universiteit van Brussel. Later opteert hij voor een tekenaarsopleiding (daarover meer bij DE PRINS VAN DE NACHT) In het blad LE 9E RÊVE van Sint-Lucas publiceert Swolfs in zijn schoolperiode al een westernkortverhaal Hij krijgt er les van oude vos Claude Renard. Zijn verstandhouding met de man is niet opperbest. Renard is een modernist en Swolfs heeft het eerder begrepen op stripauteurs als Jijé, Greg, Hermann en Giraud. Toch haalt Swolfs er zijn diploma en waagt zich in 1979 aan zijn eerste volwaardig album: DURANGO. Een geijkte omweg via kortverhalen in KUIFJE of ROBBEDOES slaat hij glansrijk over De gewelddadige reeks wordt een instant succes bij Archers. Het eerste deel raakt in één week volledig uitverkocht Na deel 7: LONEVILLE (1987) wordt Archers verkocht aan Dargaud die op zijn beurt de serie doorverkoopt aan Les Humanoïdes Associés. Swolfs heeft genoeg van dit gemarchandeer en zoekt zijn heil bij Glénat waar hij voor hun historische stripblad VÉCU de reeks DAMPIERREcreëert. Na twee albums is hij het al wat beu en draagt het penseel over aan Eric (= Frédéric Delzant) en vanaf deel 4 aan Pierre Legein. Swolfs blijft wel scenarist van de reeks Het verschijnen van DURANGO 1 zaait twijfel in de vakpers. Is Yves Swolfs geen pseudoniem van Jean Giraud, de meesterlijke tekenaar van BLUEBERRY? Een misverstand én een compliment dat kan tellen Hoewel Swolfs zijn liefde voor de films van Sergio Leone en Solima niet verstopt en enige inspiratie zelfs toegeeft, beschuldigt de Nederlandse filmcriticus Pieter van Lierop na het verschijnen van deel 1 Swolfs ervan een andere spaghettiwestern te hebben geplagieerd, eentje van Sergio Corbucci, toevallig wel Swolfs favoriete regisseur. Corbucci s film IL GRANDE SILENZIO (THE GREAT SILENCE) uit 1968 heeft inderdaad een meer dan gelijkaardige sfeer. Bovendien staat in het album op een kruis op een kerkhof de verwijzing Silence. Het filmaffiche van Corbucci s DJANGO uit 1968 is dan weer bijna een foto van een gemiddeld DURANgo-album. Kleur, sfeer, houding, kortom: nagetekend Maar zelf houdt Swolfs het liever op inspiratie door de Australische film MAD MAX, THE ROAD WARRIOR uit 1983 van regisseur Georges Miller en met een jonge Mel Gibson in de hoofdrol voor latere delen van DURANGO. 4 De Stripspeciaal-Zaak BelgenTop 50

5 49 KIEKEBOE 26: ALBUM 26 Merho (Robert Merhottein) Merho (Robert Merhottein) Uitgeverij J. Hoste N.V. Eerste druk: 1984 SC, zwart-wit Geen! De totale afwezigheid van een gestructureerd verhaal of slechts een flinterdunne kronkelende storyline was voor krantenlezers moeilijk te volgen in Temeer omdat Merho alle stripconventies en stripclichés in vraag stelde of op zijn kop zette. Daar moet je als lezer een beetje je eigen kop bijhouden. Gelukkig hielden de lezers ervan. Het spervuur grappen en absurditeiten doen nog het beste denken aan de films van het trio Jim Abrahams en de Zucker-broers David en Jerry die successen oogstten met de twee FLYING HIGH-films en het drieluik THE NAKED GUN. Niemand gaf erom waar het verhaal over ging, zolang er maar gelachen kon worden. En dat is ook voor ALBUM 26 het geval, een album dat zowel lezers, critici als de auteur himself beschouwen als één van de beste uit de KIEKEBOE-reeks. Zou het kunnen omdat dit verhaal voor een keertje het oerconservatieve en doodbrave krantenstripwereldje verliet? Merho: 6 De Amerikaanse absurde comedy HELLZAPOPPIN uit 1941 biedt inspiratie voor ALBUM 26. In deze film blijven beelden hangen, duiken cowboys op onverwachte momenten op. Merho jat er geen grappen uit, maar stelt op eenzelfde manier het stripgenre in vraag en speelt 42 pagina s lang met het medium en de clichés zoals nooit iemand hem voordeed De grap met de versnipperende rijkswachter op de eerste pagina is ontleend aan een gag van Windsor McCays monumentale krantenstrip LITTLE NEMO uit 1912 Het automerk Michelotti Lazer uit het eerste prentje komt van een schaalmodel dat Merho bij de hand heeft bij het tekenen van de blitse sportwagen. Giovanni Michelotti ( ) is een autodesigner met naam en faam die onder andere voor Triumph en Ferrari modellen ontwerpt. Op eigen houtje maakt hij eigen ontwerpen. De Lazer is één van zijn broedsels, maar het prototype schopt het niet verder dan een schaalmodel In de albumversie staan een paar bijkomende grappen in vergelijking met de krantenversie: Merho die struikelt over de strooknummering 24 en de auto die uit strook 78 rijdt Op pagina 11 ijvert Fanny voor een ander type vriendje. Ze toont tekenaar Merho een tekening van Bakelandt door Hec Leemans die in dezelfde krant HET LAATSTE NIEUWS publiceert. Merho ziet op papier de stijlbreuk niet zitten. Op het oog van een potentiële verkoop in het buitenland wordt Bakelandt in de latere kleureneditie ingeruild voor de internationaal beter gekende stripfiguur Tarzan, vermoedelijk naar een tekening van wereldtalent Burne Hogarth Merho herhaalt in mindere mate dezelfde krachttoer in deel 50: AFGELAST WEGENS ZIEKTE (1991), deel 87: DE SIMSTONES (2000) en deel 100: 99 PLUS (2004) Het spelen en experimenteren met de illustratiekaders zien we eerder al in strips van bijvoorbeeld Willy Vandersteen in SUSKE EN WISKE, maar vooral ook DE VROLIJKE BENGELS, een reeks die loopt van juli 1946 tot september 1954 in ONS VOLKSKE. Vandersteen is de grote leermeester van Merho die van 1970 tot 1976 een medewerker is bij Studio Vandersteen. Hij werkt er aan de JEROMproductie voor Duitsland en aan TITS (de vroegere PATS) In een filmkijktest voor het ter ziele gegane maandblad TEEK (nummer 45, februari 1997) rangschikt Merho zijn favoriete komieken als volgt: 1. Laurel en Hardy, 2. Buster Keaton, 3. W.C. Fields en 4. Charlie Chaplin. Net van Buster Keaton herinneren wij ons een stomme film dat het nieuwerwetse film met geluid heerlijk op de korrel neemt en tegelijkertijd bespeelt door bijvoorbeeld een ellenlange, uiteraard stomme monoloog te laten ondertitelen door een acteur een bordje te laten opsteken met daarop slechts een paar woorden ondertiteling. Nu weet je ook waar onder andere Mark Uytterhoeven voor een scène met een ratelende Japanner en zijn zwijgzame tolk in MORGEN MAANDAG (1993) vandaan haalt. Kortom: het soort humor dat in ALBUM 26 niet zou misstaan In 1983 ontvangt Merho de Stripgidsprijs (= de Bronzen Adhemar), een gegeven waar hij naar verwijst op pagina 23 door het beeldje in het decor te plaatsen Het futuristische vliegtuig van de viking in het begin van het verhaal is gemodelleerd naar een speelgoedvliegtuigje Hoewel het eerste album in kleur, deel 30: HET LOT VAN CHARLOTTE (1985), een jaar na de zwart-wit publicatie van ALBUM 26 volgt, laat Merho de lezer van de oorspronkelijke zwart-wit versie interactief én creatief deelnemen. In de zwart-wit versie heeft Fanny op pagina 32 nog medelijden met de lezer die het prachtige landschap niet in kleur kan zien: Daar hebben de lezers niets aan! Deze strip is nog steeds ingekleurd. In de kleureneditie luidt het plots berispend: Zouden we die voor één keer niet door de lezer zelf laten bepalen? waarna we aan de slag mogen met kleurpotloden, wasco s of stiften De interactiviteit trekt Merho door op pagina 44 door de lezer opeenvolgende cijfers aan elkaar te laten verbinden en zo zelf het decor te tekenen want de tekenaar heeft er geen tijd voor Deze laatste scène wordt in het album AFGELAST WEGENS ZIEKTE aangevuld met een alternatieve scène van vijf pagina s lang Diverse verwijzingen naar anders stripreeksen komen aan bod. Het begint al met het zoeken naar een geschikte titel. SUSKE EN WISKEs DE VINNIGE VIKING, KUIFJEs DE SCEPTER VAN OTTOKAR en BLAKE EN MORTIMERs HET GELE TEKEN passeren de revue. Op pagina 35 bezoeken Merho en Kiekeboe het opleidingscentrum voor stripfiguren, eerbiedig het Hergé Instituut genoemd. Op pagina 38 kruisen Kiekeboe en Konstantinopel het pad van de verdwaalde cowboy Lucky Luke Op pagina 14 is er beeld zonder geluid. Blijkbaar worden in een strip tekstballonnen boven de personages gehangen aan touwen om ze te doen spreken, tenminste als ze tekst krijgen. Identiek hetzelfde idee zien we twintig jaar later terug in het extra Making Of-katern van de Franstalige editie van ROCK MASTARD 1: GESTAPO S INHETNAUW door Boucq + Belkrouf Alsof hij de toekomstige kritiek op zogezegde sponsoring via snoepreisjes (zoals Namibië in DE HIMBAGODIN) en het veelvuldig voorkomen van het automerk Ford kan voorspellen, knipoogt Merho op pagina 21 naar dit soort publiciteit. Na een reeks reclame voor het fictieve tandpastamerk Plizant weet Merho zogezegd van niets als Konstantinopel insinueert dat hij geld zou krijgen voor de reclame. In zijn badkamer staat wel een gigantische doos met tienduizend tubes tandpasta. De Stripspeciaal-Zaak BelgenTop 50 5

6 48 DE LEEUW VAN VLAANDEREN Bob De Moor (Robert De Moor) Bob De Moor (Robert De Moor) Uitgeversmij N.V. Standaard-Boekhandel Eerste druk: 1952 SC, zwart-wit Lees er de geschiedenisboeken over de Guldensporenslag op na. Of beter nog: lees het geromantiseerde, gelijknamige boek van Hendrik Conscience. Eigenlijk zouden we het liefst de fenomenale realistische tekenkunst van Bob De Moors CORI DE SCHEEPSJONGEN becommentariëren, maar in DE LEEUW VAN VLAANDEREN schuilt al de kiem voor dit grenzenloze meesterwerk. Het bijgekleurde, geïdealiseerde en geromantiseerde verhaal DE LEEUW VAN VLAANDEREN (1838) van Conscience is door zijn welhaast mythische reputatie doorheen de jaren foutief uitgegroeid tot een geschiedkundig verhaal terwijl dat helemaal niet klopt. Maar dat zoeken de lezers niet in de versie die de ook al onterecht voor flamingant beschouwde De Moor bijna onberispelijk in beeld brengt (we vergeven hem de talloze, uitpuilende tekstkaders). De middeleeuwen opnieuw, hè. Voeg daarbij het gekende verhaal dat je ooit al wel eens op tv zag of in de schoolklas onderging en je hebt een stripklassieker die toch vooral door nostalgici hoog ingeschat wordt. Of de klassieke uitwerking de tand des tijds zal doorstaan bij komende generaties is nog maar de vraag. Bob De Moor: 3 Tijdens de bevrijding in 1945 raakt Bob De Moor door een granaat gewond aan de linkerhand. Hij verliest de middel- en ringvinger De strip- en illustratieproductie in de periode is werkelijk fenomenaal. Frans- of Nederlandstalig, realistisch of humoristisch, historisch, sciencefiction of een familiestrip, lange verhalen of gags, t maakt niet uit: De Moor tekent àlles en voor een divers scala van tijdschriften en kranten. Hij is één van de meest productieve en beste Belgische tekenaars Hergé is daar ook van overtuigd en werft De Moor aan in 1950 voor de oprichting van de Studio Hergé. Hij zal vanaf het KUIFJE-verhaal RAKET NAAR DE MAAN actief deelnemen aan de KUIFJEproductie (zowel nieuwe verhalen als de hertekening van oude verhalen), voornamelijk voor het verzorgen van de decors. Maar hij verleent ook zijn medewerking aan albums van andere tekenaars, zoals LEFRANC van Studiocollega Jacques Martin waarvoor hij aanvankelijk decors tekent en het volledige verhaal HET HOL VAN DE WOLF, uitgegeven in Bovendien blijft hij werken aan eigen reeksen zoals NONKEL ZIGOMAR, SNOE EN SNOLLEKE, MEESTER MUS, BARELLI, BALTHAZAR en het fabelachtig getekende CORI DE SCHEEPSJONGEN Door zijn werkzaamheden in Brussel verdient Antwerpenaar De Moor iets meer dan voorheen. Hij kan er zich een treinabonnement eerste klas door permitteren. Op het traject Brussel-Antwerpen schetst hij elke dag zijn halve pagina NONKEL ZIGOMAR, SNOE EN SNOLLEKE voor de krant. Thuis hoeft hij enkel nog de schetsen te inkten In 1949 verschijnt DE LEEUW VAN VLAANDEREN in het weekblad KUIFJE. Het gigantische epos laat een enome indruk na op onder andere Willy Vandersteen Niet alleen De Moor verstript het gelijknamige boek van Hendrik Conscience uit In 1934 verschijnt al een versie van Hergés generatiegenoot Pink (Eugeen Hermans). Andere versies kennen we van Buth (Leo de Budt), Jef Nys in de jaren zestig, Gejo in 1984, min of meer Karel Biddeloo in DE RODE RIDDER in hetzelfde jaar en KRONIEK DER GULDENSPORENSLAG door Christian Verhaeghe en huidig Talent-uitgever Ronny Matton in 1994 Aanvankelijk kiest De Moor voor een tekenstijl zoals zijn latere BARELLI, veel eenvoudiger van lijnvoering. Na amper drie pagina s gaat hij de meer realistische toer op De Moors Vlaamse strips zoals DE LEEUW VAN VLAANDEREN, DE KERELS VAN VLAANDEREN en STERKE JAN smaakt het TINTIN-publiek minder. In 1950, net in de week van 11 juli (de herdenking van de Guldensporenslag) verschijnt een KUIFJE-cover van DE LEEUW VANVLAANDEREN (zie afbeelding cover op deze pagina) met een trots wapperende vlag met de Vlaamse leeuw op. Voor de TINTIN-versie wordt dat onheus veranderd naar een (Duitse!) adelaar. TINTINlezers krijgen ook de strip niet te lezen. In de plaats wordt hen een roman geserveerd, geïllustreerd door De Moor. Het is net door die desinteresse, de geringe kans op publicatie en het vele werk voor Studio Hergé dat De Moor zijn eigen stripproductie op een lager pitje zet zonder kans een échte, zelfstandige carrière uit te bouwen en veeleer kiest voor zekerheid Pas in de jaren tachtig herontdekken Franstalige lezers De Moors Vlaamse strips waardoor een vertaling volgt van NONKEL ZIGOMAR en zelfs DE LEEUW VAN VLAANDEREN en het sterk Vlaamsgezinde DE KERELS VAN VLAANDEREN. 6 De Stripspeciaal-Zaak BelgenTop 50

7 47 DE AVONTUREN VAN SUSKE EN WISKE: HET GEHEIM DER GLADIATOREN Willy Vandersteen Willy Vandersteen Uitgeversmij N.V. Standaard-Boekhandel Eerste druk: 1955 SC, kleur Tijdens de onderwerping van Gallië door de Romeinen ontmoeten we Lambik als een stoer stamlid van de Belgae. Hij wordt gevangen genomen door een Romeinse patrouille en ook zijn vrienden Suske en Wiske worden aan de galeiriemen vastgeketend. In Rome aangekomen moet Lambik als gladiator de arena betreden. Tijdens een opstand redt hij keizer Nero het leven zodat hij hoofd wordt van de Pretoriaanse wacht van de keizer. Maar wanneer Lambik de keizer geen goud kan bezorgen om de soldij van de legioensoldaten te betalen, valt hij uit de gratie van Nero. Rome, Rome, Rome, altijd maar Rome. Na de middeleeuwen de populairste historische periode van de geschiedenisminnende striplezers. Toch is dit allerminst een geschiedenislesje in stripformaat. Daar is het Vandersteen niet om te doen. Een boeiend tijdperk moet voldoende zijn. En dat is het ook. Voor de invulling vertrouwen we op de afwisselend heroïsche en koldereske strapatsen van Lambik. Suske en Wiske lopen er wat kleurloos bij. Zij dienen de ware held. Ontzettend jammer dat hij tegenwoordig is gedevalueerd tot een domme, blunderende pummel. Vandersteen: 51 Zonder poespas met een of hypnose start dit verhaal meteen in het verleden Na de vis Prosper in DE BRONZEN SLEUTEL en de dromedaris met de te korte poten Jezabel in DE TARTAARSE HELM (1952) is de leeuw Titus opnieuw een zelfstandig personage van grote waarde in de BLAUWE REEKS. Het roze dinosaurusje Lollo in DE GROENE SPLINTER (1957) en Pepita, het gouden paard, worden later nog toegevoegd aan Vandersteens bestiarium De voorpublicatie in KUIFJE van 14 oktober 1953 tot 15 december 1954 loopt onder de titel GOUD VOOR ROME dat in de Franse editie vertaald wordt als LE GLADIATEUR- MYSTÈRE. Bij de albumpublicatie in 1955 verandert de titel in HET GEHEIM DER GLADIATOREN en het geüpdatete Nederlands HET GEHEIM VAN DE GLADIATOREN voor de reguliere editie in de rode reeks in Voor deze editie worden zes platen weggelaten om het album terug te brengen tot de gangbare 55 pagina s Van dit verhaal tekent Vandersteen geen covertekeningen voor het weekblad KUIFJE Tegenwoordig begin je een oude zak te worden als je je erover verbaast dat een jonge snaak zich luidop afvraagt waarom Wiske eigenlijk plots krullen heeft... De Stripspeciaal-Zaak BelgenTop 50 7

8 46 DE AVONTUREN VAN SUSKE EN WISKE: DE BRONZEN SLEUTEL Willy Vandersteen Willy Vandersteen Uitgeversmij N.V. Standaard-Boekhandel Eerste druk: 1952 SC, kleur Suske, Wiske en Lambik bevinden zich met verlof aan de kust van Zuid-Frankrijk waar ze zich voornamelijk onledig houden met onderwaterjagen. Prosper, een grote merou (da s een vissensoort), sleurt Lambik mee aan zijn harpoen naar het mondaine prinsdom Mocano. Een gemaskerde duiker redt Lambik het leven. Hij vertelt over een bronzen sleutel dat later een ontzettend gevaarlijk geheim blijkt te verbergen. De volkse Vandersteen laat zijn helden en de lezers kennismaken met het mondaine leven op een schiereiland dat ondanks de enigszins nutteloze verbastering natuurlijk doet denken aan Monaco. Maar het is niet het decor dat dit album na meer dan een halve eeuw nog steeds topwaarderingen oplevert. Mysteries met gemaskerde mannen (een klassiek gegeven bij Vandersteen), geheimzinnige en snode belagers en een verschrikkelijk geheim dat na onthulling rampspoed en terreur brengt. De spanning creëert zichzelf in deze geslaagde KING KONG-variant. Het is bijna te makkelijk om het consistente succes te verklaren. Eenvoud siert. Vandersteen: 51 DE BRONZEN SLEUTEL is Willy Vandersteens tweede SUSKE EN WISKE-verhaal voor het weekblad KUIFJEna HETSPAANSE SPOOK. De publicatie loopt van 2 maart 1950 tot 2 mei Het is ook het allereerste SUSKE EN WISKE-verhaal dat compleet in kleur verschijnt De albumpublicatie in 1952 verschijnt eerder dan HET SPAANSE SPOOK. Een ander verschil is dat HET SPAANSE SPOOK een volledig volgetekende cover heeft en niet, zoals alle andere SUSKE EN WISKE-verhalen een met wit omrande vierkante prent op een egaal blauwe of rode achtergrond De albumversie heeft voorts een andere kleurinstelling dan de weekbladpublicatie in KUIFJE want de uitgever maakt gebruik van de kleurproeven van ONS VOLKSKE dat op de persen van een andere drukkerij wordt gedrukt. De Franstalige editie in de COLLECTION DU LOMBARD gebruikt dan weer de originele kleurproeven van het weekblad KUIFJE en kent een hertekende cover. Pas vanaf het volgende album, DE TARTAARSE HELM, gebruiken de uitgevers Standaard Boekhandel en Lombard dezelfde kleurproeven Daar waar HETSPAANSE SPOOK in KUIFJE op slechts een halve pagina per week start, in twee kleuren dan nog, haalt de redactie bakzeil voor DE BRONZEN SLEUTEL dankzij de positieve respons van het publiek. Naast de vierkleurendruk siert het verhaal drie keer de cover van het stripweekblad In het jaar 1952 verschijnen maar liefst vijf SUSKE EN WISKE-titels. Daarnaast verschijnt het eerste deel van JUDI: DE ZONDVLOED, gemaakt door de tandem Vandersteen/Karel Verschuere In 1971 verschijnt het verhaal in de reguliere rode reeks onder het nummer 116, opnieuw met schrapping van een aantal pagina s, zeven in totaal De BLAUWE REEKS telt zes albums. HET SPAANSE SPOOK en HET GOUDEN PAARD (eerste albumuitgave: 1969) maken daar geen deel van uit Na HET GOUDEN PAARD, in KUIFJE verschenen van februari 1958 tot april 1959, verandert de situatie bij KUIFJE. Vandersteen raakt minder gemotiveerd en dat gaat ten koste van de kwaliteit. Hij heeft nog wel een idee voor een verhaal dat zich in Japan afspeelt met de titel DE SONOMETER, maar Vandersteen laat het hierbij en stopt definitief met zijn klasseverhalen voor KUIFJE. 8 De Stripspeciaal-Zaak BelgenTop 50

9 45 HET RAADSEL VAN ATLANTIS Edgar-Pierre Jacobs Edgar-Pierre Jacobs Lombard Collectie: Lombard-Collectie Eerste druk: 1957 L ÉNIGME DE L ATLANTIDE HC, kleur Ook op vakantie op het lieflijke eiland Sao Miguel kan professor Mortimer zijn ware aard van speurneus en avonturier niet opbergen. Volgens oude verhalen is het eiland een uit zee stekende bergtop van het mythische eiland Atlantis. In één van de kloven van de vulkanische vallei Furnas vindt Mortimer sporen en contacteert zijn vriend Blake. Samen zullen ze afdalen en het raadsel van Atlantis ophelderen. Zelfs al behandelt Jacobs een al lang uitgehold thema als het onderzeese rijk Atlantis, dan nog voegt hij er een extra dimensie aan toe met zijn niet te klonen verbeelding. Jacobs: 9 De censuurproblemen rond de cover van HET GELE TEKEN beu wil Jacobs een volledig verzonnen verhaal voor het duo uitvinden. Toch geven enkele angstaanjagende taferelen toch weer aanleiding voor ingrepen van diezelfde censuur Jacobs ziet het helemaal zitten met zijn verhaal waarin ufo s een belangrijke rol vervullen, nu eens niet van buitenaardse oorsprong, maar van ondergrondse. Maar als hij verneemt dat Willy Vandersteen het SUSKE EN WISKE-verhaal DE GEZANTEN VAN MARS in voorbereiding heeft, gooit perfectionist Jacobs prompt de koers van zijn verhaal om, hetgeen te merken is: het sfeervolle, intrigerende begin verandert spoorslags van toon Jacobs is de eerste Belgische stripauteur die aan een Kunstenacademie studeert. Dat gebeurt in 1919 aan de Academie van Brussel. De grote Belgische architect Victor Horta is er directeur. Jacobs studeert er schilderkunst, maar verveelt zich al gauw en laat zijn studies voor wat het is HET RAADSEL VAN ATLANTIS vertoont gelijkenissen met REISNAARHETMIDDELPUNT DER AARDE uit 1865 van H.G. Wells (bekend van THE TIME MACHINE en WAR OF THE WORLDS) die Jacobs enorm bewondert Grotten, ondergrondse laboratoria, geheime basissen en rioleringen... Jacobs houdt er een bijnaam als L Homme des Souterrains (De Man van de Onderwereld) aan over. In zijn autobiografie UN OPÉRA DE PAPIER staat een mogelijke verklaring voor deze fascinatie. Op twee- of driejarige leeftijd speelt hij op de binnenplaats van zijn ooms huis en valt door een vermolmd deksel in een oude put van meer dan zeven meter diep. Hij blijft er een half uur ontredderd zitten vooraleer iemand hem uit de nauwe put kan helpen De vormgeving van de architectuur baseert Jacobs op de Maya-kunst in Mexico, de Minoïsche cultuur en dat van oorlogsbunkers Jacobs en de veelzijdige pop art-kunstenaar Andy Warhol sterven in hetzelfde weekend. Jacobs op 20 februari 1987, Warhol twee dagen later. De Stripspeciaal-Zaak BelgenTop 50 9

10 44 BLUEBERRY 14: CHIHUAHUA PEARL Jean Giraud Jean-Michel Charlier Semic (SC en HC)/Lombard (HC) Eerste druk: 1975 SC en HC, kleur Aan de grens van Arizona en Nieuw-Mexico keert luitenant Blueberry terug naar Fort Navajo na een inspectietocht langs de Mexicaanse grens. Hij betrapt cavaleristen van het Mexicaanse leger die de grens overschrijden. Ze achtervolgen een vluchtende misdadiger. Blueberry mengt zich plichtsgetrouw in de affaire en onderschept ternauwernood een zeer vertrouwelijke brief bestemd voor de president van de Noord-Amerikaanse Staten. Vooraleer hij het goed en wel beseft, wordt hij met een geheime opdracht van de regering belast om in Mexico een goudschat te bemachtigen die toebehoorde aan het vroegere zuidelijke leger. Om aan die opdracht te beginnen, moet Blueberry officieel uit het leger worden geschopt met Wanted-posters op de koop toe. In deze start van een vijfdelige cyclus gooit Luikenaar Charlier alle westernclichés overboord en ruilt deze in voor rauwheid en een grotere realiteitszin. Blueberry zal niet langer een klassieke held zijn, hij zal zelfs de touwtjes niet langer in handen hebben. Ook qua fysieke uitstraling zal hij in deze cyclus evolueren van een ongeschoren Jean-Paul Belmondo naar een ruige Charles Bronson zoals hij te zien was in de Sergio Leone-prent ONCE UPON A TIME IN THE WEST uit Fransman Giraud verkent alle uithoeken van het blad en penseelt erop los. De kleinste details worden er nog morsiger door, meer doordrenkt van vuil of zweet. En dan is er nog de introductie van zangeres Chihuahua Pearl die, hoewel ze pas voor het eerst op pagina 41 te zien is, de titel van dit meesterlijke album wegkaapt. Dit album maakt deel uit van het hoogtepunt van de reeks met belangrijke omwentelingen die de toekomst van de held, die van de auteurs en volgens sommige infobronnen zelfs de uitgeefpolitiek van de grote uitgevers en dat van andere stripmakers drastisch verandert. De strip hoeft niet langer braaf te zijn. Giraud: 5 Charlier: 11 Als in 1965 Charlier de westernreeks BLUEBERRY voor het Franse striptijdschrift PILOTE schept, is tekenaar Giraud een jonge ex-leerling van Jijé (Joseph Gillain) die het vak leert door zijn medewerking aan een album van JERRY SPRING. Een gesprekje op de redactie van PILOTE, waar Giraud werk komt zoeken, laat Charlier uitweiden over zijn bezoeken aan het zuidwesten van de Verenigde Staten en zijn ontmoetingen met de Navajo s. Van stel op sprong valt de beslissing uit de lucht om samen een reeks te beginnen. Giraud komt met de naam Blueberry op de proppen CHIHUAHUA PEARL is de start van de VOGELVRIJcyclus en volgt de BLUEBERRY- én westernklassiekers DE MIJN VAN PROSIT (1974) en HET SPOOK VAN DE GOUDMIJN (1975) op die samen een (inmiddels verfilmd) tweeluik vormen In DE JONGE JAREN VAN BLUEBERRY: DE MISSIE DER VERDOEMDEN (2000) door Michel Blanc-Dumont en François Corteggiani staan de verschillende cyclussen bij elkaar opgesomd. Toch wel een complex gegeven. CHIHUAHUA PEARL vormt hierin de start van een gelijknamige cyclus van drie albums, de vijfde cyclus over de schat van de zuidelijken gevolgd door de 1e complot-cyclus over de teloorgang van Blueberry. Deze cyclus mondt uiteindelijk uit in het album ANGEL FACE (1978) waarna Giraud te kennen geeft de serie kotsbeu te zijn en er na tien jaar mee wil stoppen. Andere stripprojecten, veelal sciencefiction onder het pseudoniem Mœbius, interesseren hem meer. In het open einde zit Blueberry op een trein die ontploft Giraud bestempelt het als toeval, zij het niet geheel overtuigend, dat de blonde Chihuahua Pearl gebaseerd is op Girauds ex-vrouw Claudine In de jaren tachtig verschijnt er een artikel in MINUTE, een nogal rechtse Franse krant, waarin de reeks er van langs krijgt. Volgens de journalist mag je de strips absoluut niet kopen want ondanks de kwaliteiten van het scenario, zijn de tekeningen ontzettend verdorven en opruiend Al in zijn schooltijd komen outlaws en moordzuchtige Apaches voor in de schoolboeken van Giraud In 1956 verlaat de achttienjarige Giraud Frankrijk en trekt acht maanden in Mexico rond. Hij zou er nog eens terugkeren in 1965 met een trip naar de VS erbovenop. Na zijn terugkeer publiceert hij in diverse tijdschriften. Zijn ontmoeting in 1958 met Jijé resulteert in DE WEGNAAR CORONADO, in album uitgegeven in 1962, dat hij samen met Jijé tekent Charlier is naast stripscenarist ook dokter in de rechten, journalist, gelicentieerd criminoloog en lijnpiloot! Voor de reeks BUCK DANNY (getekend door Victor Hubinon) tekent Charlier aanvankelijk de decors, boten en vliegtuigen. Niet alleen omdat dit het enige is dat hij kan tekenen, maar veeleer om financiële redenen. In die tijd (1947) verdien je als scenarist peanuts. Maar Jijé raadt hem aan het alsnog enkel bij scenario s te houden, wat hij dan ook doet In 1950 kan Charlier effectief aan de slag als lijnpiloot bij Sabena. Al vlug gaat hij daarna aan de slag als reporter en opnieuw als scenarist. Verschillende series zien kort na elkaar het levenslicht voor grote namen als Hubinon (TIGER JOE), Albert Uderzo (BELLOY), Gerald Forton (KIM DEVIL), Michel Tacq = MiTacq (DE BEVERPATROUILLE, JORIS JASPER), Eddy Paape (FLIP FLINK),... Als artistiek directeur van World Press (dat ROBBEDOES produceert) geeft Charlier een kans aan de toenmalige debutanten René Goscinny, Sempé, Jean Graton, Eddy Paape, Gerald Forton, Michel Tacq In 1959 staat hij samen met René Goscinny aan de wieg van PILOTE dat de geboorte betekent voor ASTERIX, ROODBAARD, TANGUY EN LAVERDURE en BLUEBERRY. De laatste drie reeksen zijn allen creaties van Charlier. 10 De Stripspeciaal-Zaak BelgenTop 50

11 43 JAGUAR 1: HET VISIOEN Jan Bosschaert Jean Dufaux Casterman Eerste druk: 2001 (HC) / 2002 (SC) SC en HC, kleur Ergens ver weg op een planeet staat midden in de jungle een Maya-stad bevolkt door Amazones. In deze vrouwenwereld is er maar één groep mannen: de priesters. Zij alleen mogen voor nakomelingen zorgen. De jongens zijn voorbestemd om om in priesterschap te leven en de meisjes in afzonderlijke genootschappen. Oonah heeft een tweeling gebaard. Ze laat één van de kinderen offeren en de andere verstopt ze. Oonah vlucht samen met haar baby naar het bos waar de conquistadores onder leiding van de god Sarango haar doden. Zij nemen haar kind mee en keren terug naar hun basis, een ruimteschip midden in de jungle. Vreemd genoeg interfereert deze wereld met onze hedendaagse wereld. JAGUAR moest Bosschaerts internationale doorbraak worden. En in striptaal betekent internationaal vooral Frankrijk. Als je het daar maakt dan hoor je erbij. De Belg Dufaux is dan alweer langer een gevestigde naam in het land van de franskiljons. Casterman gaf alvast groen licht voor een tweede cyclus na het eerste contract waardoor Bosschaert en Dufaux hun gang mochten in welgeteld drie albums. In het eerste van deze drie volgt Bosschaert aanvankelijk slaafs de door Dufaux voorgestelde bladindeling. Door zowel Dufaux visuele filmachtergrond als Bosschaerts natuurtalent is het een fabuleuze beeldtaal geworden dat bij meer dan één lezer blijft hangen en waardering oogst. Onder meer de vrouwen van Bosschaert en het vragenoproepende scenario van Dufaux doen de rest. Bosschaert: 6 Dufaux: 22 Al in 1990 koestert Bosschaert plannen voor een strip zoals JAGUAR. Marc Legendre is toen nog betrokken bij het project dat SALTO MORTALE heet waarvan het eerste album de werktitel KALIMA draagt Bosschaert vergaart bij striplezers bekendheid op kleine schaal met het in HUMO voorgepubliceerde PEST IN T PALEIS (1983) en de avonturenstrip OMNI (1987) op scenario van de toenmalige SJORS EN SJIMMIE-scenaristen Jan van Die en Wilbert Plijnaar. François Schuiten zegt tegen hem: De strips die je maakt, dat is allemaal rommel. Schuiten ziet een map met schilderijen en zegt: Maak op die manier een strip, dat is nog nooit eerder gedaan en ook nog dat het geen zin heeft om schilderijen te maken. Dus beginnen Legendre en Bosschaert vol goede moed aan een anderssoortige strip: SALTO MORTALE. Maar in een map met oude schetsen valt Legendres oog op reclamevoorbereidende illustraties voor jeansoveralls. Legendre wordt op slag verliefd op één van de meisjes. SAM is geboren. Bosschaert probeert er de gezellige en plezierige sfeer van de oude ROBBEDOES- en KUIFJE-weekbladen mee terug te halen. Als grote fan van GUUST FLATER werkt hij de reeks aanvankelijk uit in een gelijkaardige tekenstijl In 1973 publiceert Bosschaert voor het eerst in ROBBEDOES (nummer 1821 van 8 maart 1973). De rubriek PLANT EEN KNOL toont amateuristisch stripwerk van ROBBEDOES-lezers. Het tekstloze halve paginagrapje is schatplichtig aan Franquin Enkel in de Fransstalige versie van het extra nummer ROBBEDOES 3000 is Bosschaert vertegenwoordigd met een kortverhaal van vijf pagina s geschreven door Zidrou. De dialogen en geluiden in de strip kan je beluisteren via de bijgeleverde cd. Het volledige extra nummer (op de vervolgverhalen na) staat trouwens te beluisteren op cd Naast Franquin bewondert Bosschaert ook Mœbius, échte tekenaars die leven scheppen Over SALTO MORTALE geven Legendre (die voor de verandering eens een realistisch scenario schrijft) en Bosschaert in 1990 in het Nederlandse striptijdschrift DE TOESTAND weinig prijs. Ten eerste omdat het moeilijk valt uit te leggen, ook op tekengebied. De bedoeling is om het op groot formaat en in hardcover bij Standaard Uitgeverij te publiceren. Het album kost veel tijd naast het stripwerk voor SAM. Legendre herschrijft het verhaal zelfs enkele keren. Het project stokt na een zevental pagina s In nummer 63 van BRABANT STRIP MAGAZINE uit 1998 zet Bosschaert grote vraagtekens bij de potentiële verkoop van SALTO MORTALE. Hij kan het zich niet permitteren twee jaar te werken en er maar tweeduizend te verkopen in Vlaanderen. Neen, een Franse uitgever heeft hij nodig en dat wordt Casterman De uitgever kent een volledig nieuw werknemersbestand door een paar overnames. Ze zijn op zoek naar nieuwe reeksen die ze willen opstarten. Bosschaert wordt gecontacteerd en hij wordt voorgesteld aan Dufaux. Bij een eerste contact toont Bosschaert de eerste platen van KALIMA. Dufaux baseert zijn scenario op de allereerste prent van dit project. De start met de scène aan de trap is identiek. Op het schutblad van de hardcovereditie prijkt de originele tekening van zovele jaren terug Ook de pre-colombiaanse setting is het idee van Bosschaert. Het verhaal van KALIMA was een dagboek, bijgehouden door een journaliste die via opgravingen in een andere, parallelle wereld terechtkomt Bosschaerts werkt eerst een paar pagina s uit van JAGUAR in een traditionele inktstijl, ingekleurd met aquarel. maar zowel Casterman als Dufaux vinden het maar niets, te veel Dupuis, te traditioneel. Drie maanden werk om zeep Bij de eerste druk van de HC-editie zit een gratis schetsboekje. Het Nederlandstalige album is in een mum van tijd uitverkocht. Enkele maanden later volgt de SC-editie De stad in de JAGUAR-reeks is natuurlijk Antwerpen waar Bosschaert geboren is. Toch is het niet Bosschaerts idee om Antwerpen te nemen. Casterman en Dufaux willen namellijk niet wéér Parijs zoals Bosschaert eerst voorstelt Op vraag van Bosschaert, maar ook omdat Dufaux het liefst in stukjes werkt, krijgt Bosschaert slechts met mondjesmaat telkens enkele pagina s per keer waarover dan gepalaverd wordt. Maar dat kan wel eens misverstanden opleveren. Het blonde meisje op pagina 19 tekent Bosschaert naar een model omdat hij denkt dat zij het hoofdpersonage wordt. Al na twee pagina s wordt haar nek gebroken. De Stripspeciaal-Zaak BelgenTop 50 11

12 42 RAGEBOL 1: DE DROOM VAN DE WALVIS Frank Pé Michel de Bom Dupuis Eerste druk: 1987 BROUSSAILLE 1: LES BALEINES PUBLIQUES HC, kleur Een verbazingwekkend aantal meeuwen overspoelt de stad. Vele inwoners lijden aan slapeloosheid. Ragebol schenkt er niet al te veel aandacht aan tot hij een vreemde droom krijgt over zwemmende vissen in het straatbeeld. Heeft het één wat te maken met het ander? In een boekenwinkeltje ontdekt Ragebol een boek uit 1929 met een gravure die overeenkomt met Ragebols droom. De jongeling trekt op onderzoek. Tegelijkertijd raakt het meisje Catherine geïntrigeerd door de verwikkelingen. Een ontmoeting is in de maak. Poëzie en romantiek zonder dat het per definitie klef, sentimenteel of zwaar op de hand is. Eén man: Frank. s Mans talent om treffend zeedieren in beeld te brengen doen ons vermoeden dat Frank voor de gelegenheid een wekenlange excursie op de zeebodem maakt. Al zullen tonnen foto s en containers inlevingsvermogen wel een handje geholpen hebben. Humor, gevoel en fantasie flaneren hand in hand door de straten van Brussel, op zich een lelijke stad, maar waar Ragebol overduidelijk een gelukkige inwoner van is. Zo ook Frank en Bom die hun beider woonplaats liefdevol in beeld brengen. Het magisch realisme en ook het surrealisme, een genre waar Belgen in alle takken soms wereldwijd in uitblinken, wordt ruimschoots aangeboord maar trekt het leven van alledag niet ongeloofwaardig uit balans. Frank: 4 Bom: 3 Hoewel DE DROOM VAN DE WALVIS RAGEBOLs eerste album is, beleeft Franks rosse alter ego in het weekblad ROBBEDOES een hoop gags, kortverhalen en reportages uit de natuur die vandaag nog steeds niet in album zijn verschenen. Een dertiental van deze exploten verschijnen in de loop van 1979 tot Aanvankelijk was Ragebol ook echt bedoeld als een figuurtje dat een rubriek over de natuur moet opvrolijken In 1983 ontwerpt Frank voor het weekblad een serie melancholische gagstrookjes en een éénmalig kortverhaal van DE ELAND die commentaar geeft op de zaken des levens. Eén van de aanhoorders is Robbedoes, de held van het blad. In 1984 verschijnt er een Franstalig albumpje bij Dupuis: MÉMOIRES DE L ÉLAN gevolgd door een nieuwe bibliofiele, Franstalige uitgave in 1992: L ÉLAN PRENDS DU POIL DE LA BÊTE bij het Zwitserse Éditions BD Club Vandaag vindt Frank de tekenstijl van DE DROOM VAN DE WALVIS te geforceerd en bepaalde gelaatsuitdrukkingen zijn veel te overdreven. Maar destijds geeft hij wel het beste van zichzelf waardoor hij er niets aan wil veranderen Het huis in de Brusselse Leopoldwijk bestond echt, maar moest in 1998 plaats ruimen voor een nieuwe wijk van de Europese Gemeenschap Als Frank al goed is opgeschoten met het verhaal, met de platen van de renovatiewerken aan het Natuurhistorisch Museum in het Leopoldpark achter de rug, start de echte renovatie van het museum. De schuttingen rond de werf komen als bij toeval op exact dezelfde plaats terecht zoals Frank die tevoren tekent. Op een avond wandelt hij op de werf rond en verzeilt in de makkelijk toegankelijke kelders. Frank komt eenzelfde doormidden gebroken afvoerpijp tegen waar massaal water uitstroomt (net zoals in de strip). Het water gutst in een grote put in de grond. Frank kan niet achterhalen waar het water in verdwijnt... Een onderaardse grot misschien? Catherine is eigenlijk een idee van de uitgeverij nadat Frank en Bom de synopsis voor RAGEBOLs eerste avontuur voorleggen: Het zou misschien interessant zijn om in jullie dromen en bizarre toestanden een vrouwelijk personage te verwerken om het verhaal wat concreter te maken. Maar eigenlijk gelooft Dupuis er niet echt in en laat het auteursduo doen. Later wordt RAGEBOL alsnog een vaste en sterke waarde in de collectie SPOTLIGHT dat bij het verschijnen van dit eerste deel nog niet bestond. 12 De Stripspeciaal-Zaak BelgenTop 50

13 41 DE AVONTUREN VAN KUIFJE: MANNEN OP DE MAAN Hergé (Georges Remi) Hergé (Georges Remi) Casterman Eerste druk: 1954 LES AVENTURES DE TINTIN: ON AMARCHÉ SUR LA LUNE HC, kleur Nadat de voltallige bemanning in zwijm is gevallen op t einde van RAKET NAAR DE MAAN is Bobbie de eerste die een teken van leven geeft. Hij wekt zijn baasje en compagnie. De bemanning moet evenwel ontdekken dat de Jansens per ongeluk ook aan boord zijn van de raket. Met heel wat misverstanden en bizarre situaties achter de rug en in het verschiet, zweeft de raket naar de maan met het doel voor het eerst een man op het oppervlak rond te laten wandelen. Een man op de maan. Zelfs al is het een stripfiguurtje van een verzameling gestileerde lijnen, het blijft tot de verbeelding spreken. Stel je de verwondering voor van je ouders of grootouders of herinner jezelf aan Kuifjes/Armstrongs eerste stapjes op de maan bij je eerste lezing van het album of het bekijken van de televisiebeelden van de echte maanlanding die de wereld rondgingen. Dat weidse, kille landschap dat o zo realistisch overkomt. En natuurlijk Hergés kunde om op gelijk welke locatie een boeiend verhaal te vertellen. Geen enkele stripfiguur die vóór of na Kuifjes ruimteavontuur voet op de maan zet, kan tippen aan MANNEN OP DE MAAN. Hergé: 19 Zes maanden na de lopende voorpublicatie in het weekblad KUIFJE worden de lezers op 7 september 1950 met een kluitje in het riet gestuurd. Het eerste deel zit erop. Pas op 18 april 1951 schrijft Hergé in een brief naar de lezers dat zijn artsen de tekenaar hebben opgedragen enkele maanden volstrekte rust te nemen. Dat valt te begrijpen na twintig jaar bijna onafgebroken scheppingsdrang. In een persoonlijke brief naar een correspondent is de kwaal meer uitgesproken: een zenuwinzinking blijft verstoken van nieuwe platen van MANNEN OP DE MAAN. Op 2 april 1952 kondigt het weekblad de hervatting aan van het ruimteavontuur waarna het op 9 april opnieuw van start gaat Tijdens de achttien maanden onderbreking gaat Hergé onder andere kamperen met zijn vriend Marcel Dehaye. Hij herbeleeft er zijn padvinderstochten uit zijn jeugd. Vervolgens vertrekt hij naar Zwitserland waar hij regelmatig gaat vissen in het Meer van Genève. Koning Leopold III, die er voorlopig in ballingschap leeft, vergezelt Hergé enkele keren. Er ontstaat een warme vriendschap tussen de twee grootheden. In het weekblad worden oude, maar ingekleurde QUICK EN FLUPKE-grappen gepubliceerd om de leemte te vullen Op 25 maart 1953, ruim 16 jaar vóór de astronaut Neil Armstrong zet Kuifje voet op de maan. Kuifjes historische woorden luiden: Ik ben er!... Ik heb n paar stappen gedaan!... Ongetwijfeld voor het eerst in de geschiedenis van de mensheid LOOPT ER EEN MENS OP DE MAAN! En effectief in 1969 begroet het Belgische stripteam Neil Armstrong en de bemanning van de Apollo XI op het maanoppervlak. De illustratie is speciaal door Hergé gemaakt dat hij opdraagt aan Armstrong met de woorden: By believing in his dreams, man turns them into reality In het Franse weekblad PARIS-MATCH nummer 1073 van 29 november 1969 verschijnt een vier pagina s tellend documentair verhaal door de medewerkers van Studio Hergé (waaronder Bob De Moor) over de verschillende etappes van de missie van de Apollo XII, de volgende ruimtemissie na het eerste maanavontuur, met de Amerikaanse bemanning Conrad, Gordon en Bean Een passage van 2,5 pagina s, waarop de twee Jansens verdwalen, vervolgens moeilijkheden krijgen met hun zuurstoftoevoer en Janssen doorslaat, komt niet in de albumpublicatie voor. Een scène waarin Haddock de afgeknipte haren van de Jansens bijeenveegt zonder te zien dat Bobbie er zich in heeft genesteld en buiten de raket veegt, komt ook niet in het album voor. Om je gerust te stellen: Kuifje kan, vastgehouden door de kapitein, nog net op tijd zijn trouwe vriend redden t Kan niet allemaal correct zijn. De ontdekking van de grot vol stalactieten (die hangen) en stalagmieten (die staan) en de ijsbaan bewijzen volgens Kuifje dat er ooit water op de maan was. Een foute redenering, hem ingegeven door de schrijver Bernard Heuvelmans waarover we het hebben in RAKET NAAR DE MAAN Weer wel correct is Haddocks gevecht met het zwevende bolletje whisky dat Heuvelmans in een scenarioversie schrijft. Ontdaan van de zwaartekracht vormen de meeste vloeistoffen een zwevende bolvorm Na HET GEHEIM VAN DE EENHOORN/DE SCHAT VAN SCHARLAKEN RACKHAM en DE ZEVEN KRISTALLEN BOLLEN/DE ZONNETEMPEL is RAKET NAAR DE MAAN/MANNEN OP DE MAAN het derde en laatste KUIFJE-tweeluik. De Stripspeciaal-Zaak BelgenTop 50 13

14 40 DE AVONTUREN VAN ROBBEDOES EN KWABBERNOOT 18: QRN OP BRETZELBURG André Franquin Greg (Michel Regnier) Dupuis Eerste druk: 1966 LES AVENTURES DE SPIROU ET FANTASIO 18: QRN SUR BRETZELBURG SC, kleur Kwabbernoot koopt een piepklein radiootje waar Spip horendol van wordt. Het kleinood belandt in de neus van de Marsupilami waar het onophoudelijk blijft verder spelen tot hij zichzelf knock out mept en het uitschakelt. Het zendertje stoort echter de radiosignalen van de radioamateur Switch. Hij vangt al een tijd clandestiene noodsignalen op van de kleine koning Ladislas uit Bretzelburg die onder de knoet wordt gehouden door generaal Schmetterling. De Bretzelburgse geheime politie zit dan weer Switch op de hielen. Ze zien Kwabbernoot voor Switch aan en ontvoeren hem. Robbedoes en Switch moeten nu naar Bretzelburg. Dit 64 pagina s tellende album bulkt van de goeie en grappige vondsten: de onnavolgbare manier waarop de Bretzelburgse politie tegelijk op een fluitje kunnen blazen en Alarm roepen, de hongerige herdershond, de door merg en been gaande martelpraktijken van dokter Kilikil, de krantenkostuums en de trapbus,... Hou ons tegen of we blijven doorgaan! Greg is misschien wel de meest onderschatte humoristische stripscenarist. Niettegenstaande dit ROBBEDOES-verhaal Franquin een kanjer van een inzinking bezorgde, moeten we na bijna veertig jaar concluderen dat hij er zijn werk van heeft gemaakt. De landschappen, huizen, kostumering, voertuigen, enzovoort zijn tot in het detail uitgewerkt. Franquin twijfelde steeds vaker aan zichzelf en schetste bepaalde prentjes tientallen tot zelfs een klein hondertal keer opnieuw en opnieuw. Talent heb je of heb je niet, maar voor de rest is het zwoegen, ploeteren en zweten. Chapeau. Franquin: 20 Greg: 16 In de voorpublicatie in ROBBEDOES (vanaf nummer 1205 in 1961) heet het verhaal aanvankelijk QRM OP BRETZELBURG. Q-codes zijn internationale radiocodes waarvan elk woord uit drie letters bestaat, maar altijd begint met de letter Q. De codes zijn alfabetisch gerangschikt en worden onderverdeeld in drie grote groepen: QAA tot QNZ is voorbehouden voor de luchtvaart, QOA tot QQZ beslaat de scheepvaart en vanaf QRA mag iedereen de code gebruiken. QRM betekent I am being interfered with... terwijl QRN staat voor I am troubled with static... Radioamateurs wijzen Franquin erop dat QRM enkel interferentie van een radiozender kan betekenen terwijl het in het verhaal eerder gaat over statische elektriciteit waardoor QRN meer is aangewezen In het reguliere album ontbreken vier platen, een scène waarin de Marsupilami met het ingeslikte radiozendertje de stad intrekt. Ook de liedjesteksten zijn veranderd voor de albumpublicatie om het geheel tijdlozer te maken. De toenmalige hit KILI-WATCH uit 1960 van de Brusselse The Cousins (later nog gecoverd door Bobbejaan Schoepen en Johnny Halliday) is vervangen door de eeuwige klassieker TWEE OGEN ZO BLAUW. Een strookje met een martelscène is ook geschrapt. Daarin moet Kwabbernoot rondlopen in een paar schoenen die een paar maten te klein zijn Eigenlijk wil Franquin na de Zwendel-dubbelslag Z VAN ZWENDEL (1961) en DE SCHADUW VAN Z (1962) opnieuw een verhaal met Zwendel maken, uitgaand van zijn jeugd. Hij tekent het verhaal alvast. Aan het begin zou de Marsupilami een transistorradiootje inslikken. Scenarist Greg begint dan net met zijn gagreeks OLIVIER BLUNDER en heeft met Franquin afgesproken om de succesvolle samenwerking even te onderbreken. Maar als Franquin zijn verhaal gaat voorstellen aan uitgever Charles Dupuis reageert deze afwijzend. Hij wil niet weer een verhaal met Zwendel. Franquin schrikt ervan en zoekt een hele nacht met zijn collega-tekenaars en beste vrienden Peyo (Pierre Culliford), Jean Roba en Yvan Delporte naar nieuwe ideeën. De volgende ochtend belt Franquin naar Greg om zijn hulp te vragen. De gag met het ingeslikte radiootje doet Greg denken aan een bevriend radioamateur. Hij stelt Franquin voor om er eens langs te gaan en het transistorradiootje te veranderen in een radiozendertje. Franquin brengt de kerel een bezoekje, neemt foto s van alle mogelijke zend- en ontvangsttoestellen en dat zonder scenario op zak. Pas later zou Greg het hele verhaal verzinnen. Franquins oorspronkelijke idee legt hij in de kast om het er in 1967 weer uit te halen voor het verhaal ROMMELES IN ROMMELGEM, meteen ook zijn laatste ROBBEDOES-verhaal De politieke situatie van Bretzelburg en zijn buurland wordt in de Duitse versie uit 1969 wel heel erg omgeturnd naar de West- en Oost-Duitse kwestie. Generaal Schmetterling heet er Ivan Sovniet en in een voorwoord is sprake van de Koude Oorlog met onrechtstreekse maar zeer duidelijke verwijzingen naar de onrechtvaardige opdeling van de beide Duitslanden. Verantwoordelijke voor deze farce is uitgever Rolf Kauka van het Duitse magazine FIX UND FOXY. Niet lang hiervoor maakt Kauka van het stripduo Asterix en Obelix twee Germanen. De meest gebruikte zin in het verhaal is: Die Amerikanen zijn gek! De Romeinen en Caesar moeten GI s voorstellen. De Gothen uit het verhaal verandert hij naar Oost-Duitsers. Goscinny haalt er de Franse consul in Duitsland bij die de publicatie laat stopzetten De levendige expressiviteit van de martelscènes van dokter Kilikil lokt heel wat kritiek uit. Franquin krijgt reacties in de trant van Hoe heb je zoiets kunnen tekenen?!? Mijn haar staat er nog steeds van overeind en mijn tanden doen nog steeds pijn als ik er maar aan denk! Bij de plaat voorafgaand op de marteling met het krassende krijtje op het schoolbord krijgt Franquin een depressie en moet de publicatie in ROBBEDOES vijftien maanden stilleggen. Geen zin meer, fysieke problemen en geestelijke vermoeidheid. Een periode waarin hij nochtans andere zaken tekent zoals GUUST FLATER. Diezelfde Guust mag in april 1963 in een interview met de hoofdredacteur het verhaal tot dan toe nog eens samenvatten waarna Franquin en Greg de draad weer oppikken In 1987 verschijnt een bibliofiele integrale editie van het album in hardcover met een wikkel en een hertekende cover. In het album staat het volledige verhaal (inclusief de weggelaten passages), aangevuld met covers van ROBBEDOESverzamelalbums en info over de achtergrond van het verhaal. 14 De Stripspeciaal-Zaak BelgenTop 50

15 39 THORGAL 15: DE MEESTER VAN DE BERGEN Grzegorz Rosinski Jean Van Hamme Lombard Eerste druk: 1989 THORGAL 15: LE MAÎTRE DES MONTAGNES SC en HC, kleur In een besneeuwd landschap trekt Thorgal door een bergpas. Een figuur met lange rode mantel blaast op een hoorn en veroorzaakt een lawine. Thorgal kan maar net ontsnappen en vndt onderdak in een half verbrande berghut. Daar ontmoet hij de jongen Torric. Hij vertelt Thorgal over Saxegaard, de meester van de bergen en het hoofd van een bende rovers die de hele streek plundert. Bij het haardvuur vindt Thorgal een vreemde ring. Als ze de volgende ochtend opstaan en naar buiten gaan is de sneeuw verdwenen, de locatie is hetzelfde, maar de tijd helemaal niet. En dan houdt de rosse Vlana het duo onder schot. Thorgal begint door te hebben dat hij zich in het verleden bevindt. Maar hoe passen Vlana en Torric in deze historie? Van dit album hou je of je haat het. Of stellen we dit te zwart-wit voor? Vast staat dat niet iedereen gewonnen is voor Van Hammes gepruts met de tijd. Anderen (zij die het album wisten door te laten stoten tot deze BelgenTop) vinden het maar al te prettig tegelijkertijd op het verkeerde been gezet te worden en uitgenodigd te worden om actief deel te nemen om de verschillende tijdslijnen te blijven overzien. Geniaal en zeer inventief kleeft en overkleeft Van Hamme gebeurtenissen uit het heden aan die van het verleden of de toekomst en vice versa tot in t oneindige. Je moet het lezen om het te begrijpen... en herlezen om de auteurs op fouten te betrappen. Of toch niet? Nogmaals herlezen! Rosinski: 22 Van Hamme: 40 Het thema van het tijdreizen herhaalt Van Hamme nog eens in THORGAL 21: DE KROON VAN OGOTAÏ uit De jonge Jolan ontmoet er zijn oudere versie Het tijdreisthema waarin een personage een oudere of jongere versie van zichzelf tegen het lijf loopt of kan lopen, komt voor in veel populaire films en boeken. Schrijver H.G. Wells waarschuwt in THE TIME MACHINE (1895, verfilmd in 1960, 1978 en 2002) al voor gevolgen van daden in het heden of verleden die de toekomst zullen herbepalen Het basisverhaal met verschillende sprongen in de tijd kort op elkaar is de basis voor de ongemeen succesvolle filmtrilogie BACK TO THE FUTURE (geregisseerd door Robert Zemeckis, geproduceerd door Steven Spielberg en met Michael J. Fox en Christopher Lloyd in de hoofdrollen). De films lopen in 1985, 1989 en 1990 in de zalen, in dezelfde periode als de totstandkoming van dit album Hier mogen we ook de reeks SUSKE EN WISKE niet vergeten met Barabas uitvinding de Teletijdmachine. Allemaal genoeg voorbeelden en inspiratie voor Van Hamme Tussen 1 januari 1980 en 31 december 2001 bedraagt de totale verkochte, Franstalige oplage van de reeks THORGAL albums. Dat is dus zonder de albums die in de dertien andere talen zijn verschenen in meer dan twintig landen Het jaar na de publicatie van dit album, verschijnt HANS 5: DE WET VAN ARDELIA, Rosinski s laatste bijdrage aan de sf-reeks. Liever besteedt hij zijn aandacht aan zijn belangrijkste reeks, afgewisseld met losse albums ernaast, dan zijn concentratie en energie te verdelen over twee reeksen tegelijk. Zijn landgenoot en schoonbroer Kas (= Zbigniew Kasprzak) neemt HANS over In 2005 vraagt een journalist van het stripinfotijdschrift BODOÏ welk THORGALverhaal Rosinski zijn meest favoriete is. Rosinski antwoordt: Zonder twijfel DE MEESTER VAN DE BERGEN, zelfs nadat bepaalde journalisten van de algemene pers het negatief beoordeelden omdat ze er niets van hebben begrepen. Het is nochtans het meest logische, het best geconstrueerde. De Stripspeciaal-Zaak BelgenTop 50 15

16 38 JAGUAR 3 Jan Bosschaert Jean Dufaux Casterman Eerste druk: 2003 (HC) / 2004 (SC) SC en HC, kleur Door de aders van de god Jaguar loopt het bloed van drie rassen: de Kluizenaars, de Amazones en de Sfeer. Jaguar manifesteert zich in de gedaante van Jida Lenj die de tijd van de steden en de tijd van de jungle weet te overheersen. Hij dooft ook de rivaliteit uit tussen de Kluizenaars en de Amazones. Hij is de enige die het mysterie kan achterhalen van de enorme Sfeer die onophoudelijk rond de aarde draait. De info bij de plot hierboven hebben we gepikt van de kwartaalfolders van uitgeverij Casterman want net zoals tekenaar Bosschaert begrijpen we niet al te veel van het verhaal en we gaan ons niet vermoeien om daar zelf een samenvatting voor te verzinnen. In verschillende edities van onze top 10- wedstrijden van het jaar haalden de albums van JAGUAR steeds een sterke score. Toch begeleidden verschillende deelnemers hun inzending met de mededeling dat JAGUAR hun punten enkel verdiende door de tekeningen van Bosschaert en dus niet door het verhaal van Dufaux. Niettemin betekent het voor Bosschaert een bescheiden doorbraak in het volwassenengenre in Frankrijk en dat moedigen we steeds aan want typische Belgen als we zijn moet een artiest van de eigen kluit zich eerst bewijzen in het buitenland alvorens hier met lof toegejuicht te worden. Al mogen we van Bosschaert zeggen dat het vooral extra lof is. Bosschaert: 6 Dufaux: 22 JAGUAR 1 komt ook voor in onze BelgenTop. Meer info vind je daar Als illustrator verdient Bosschaert zijn sporen in Vlaanderen en Nederland. Hij tekent covers en illustraties voor onder andere HUMO, PLAYBOY, PANORAMA, P-MAGAZINE, LIBELLE, TEVE-BLAD, DE MORGEN, CHÉ, covers voor boeken van Hugo Claus, Marc De Bel, Benno Barnard en cd-hoezen voor onder andere Pitti Polak. Om nog maar te zwijgen van zijn affiches, zeefdrukken, ex-librissen, posters, publicitair werk, schilderijen en naaktportretten Het contract voor JAGUAR staat het duo Bosschaert-Dufaux toe om drie albums te maken. Daarna wordt de reeks geëvalueerd. Ondertussen loopt er al een tweede cyclus, DOG MENGO is er het eerste deel van. In 2006 verschijnt een tweede deel. Daarna wacht Bosschaert af of hij de serie verderzet want in de strip in het algemeen is hij redelijk ontgoocheld geworden Dufaux beperkt zich in de scenario s die hij aan zijn tekenaars afgeeft tot de decoupage zijn filmachtergrond indachtig, een paar tekstballonnen en verbazend veel pagina s beschrijvende en gedetailleerde teksten voor één strippagina waarin weinig aan het toeval wordt overgelaten, maar wel aan interactie met de tekenaar De invloeden van THE MATRIX mogen duidelijk zijn, alleen al door de zwarte mantels en de zonnebrillen. Deze invloed komt ook voor in DE AASGIEREN, een andere reeks van Dufaux, getekend door de Zwitser Enrico Marini. Maar de film AGUIRRE, THEWRATH OF GOD (1973) van Werner Herzog met de Duitse acteur Klaus Kinski in de rol van Don Lope de Aguirre, is ook een niet te onderschatten inspiratiebron. Klaus Kinski is met conquistadorhelm en al te herkennen in het eerste deel van JAGUAR Volgens Bosschaert hebben ze beneden Brussel en in Frankrijk geen probleem met de vreemde verhaalstructuur en -chronologie. Dufaux beweert dat Fransen graag vragen hebben, ook al blijven ze ermee zitten na drie albums. Dan hebben ze toch het gevoel een goed boek gelezen te hebben. In Vlaanderen daarentegen moet het àf zijn en vooral kloppen. 16 De Stripspeciaal-Zaak BelgenTop 50

17 37 CAATINGA Hermann (Hermann Huppen) Hermann (Hermann Huppen) Lombard Collectie: Getekend Eerste druk: 1997 SC en HC, kleur De jaren dertig in het noordoosten van Brazilië in de streek Caatinga. Diamantino da Rocha, de zoon van een kleine veeboer, vindt het lijk van zijn vader. Hij is op bevel van hun rijke buurman vermoord. Met behulp van zijn broer besluit Diamantino de dood van zijn vader te wreken. Na een bloedige vergelding zijn beide jonge boeren gedwongen te vluchten. Ze worden opgenomen door één van de talloze bendes Cangaceiros, outlaws die de woestijnachtige Sertâo onveilig maken. Eigenlijk kan je dit beschouwen als een sociaal bewogen COMANCHE-album (de wreedheid blijft) of een anteapocalyptische JEREMIAH. Hoe dan ook is het westernelement aanwezig, te meer omdat het toch hoofdzakelijk om wraak gaat. En daar houden Hermanns lezers toch van? De tekenaar tegenwoordig schilder/tekenaar verliest zich ternauwernood in het schilderen van de details in dorre landschappen, knoestige bomen, doornstruiken en cactussen en zweterige personages. Druk volgetekende pagina s, dat wel, maar met een ongelooflijk, bijna vanzelfsprekend talent. Hermann: 25 De Braziliaanse film O CANGACEIRO, die in 1955 in Brussel te zien is, maakt door het gewelddadige karakter een diepe indruk op de jonge Hermann. In 1991 bezoekt hij in het gezelschap van zijn vrouw Rio de Janeiro. Zijn vrouw koopt er een reeks ansichtkaarten waaronder een portret van leden van de beroemdste en meest gevreesde bende Cangaceiros. Het doet haar aan de film denken. Op het portret prijken aanvoerder Lampião en zijn vriendin Maria Bonita die in de strip voorkomen. Hermanns interesse is gewekt en hij spreekt zijn vriend Julio Emilio Braz aan, een schrijver van jeugdboeken en stripliefhebber, die in Rio woont. Hij raadt Hermann aan om zich door de complexiteit van het onderwerp zeer goed te documenteren om historische en sociologische fouten te vermijden. Julio geeft m films, boeken en foto s uit die tijd mee. Hermann kan aan de slag en leert terloops zelfs Portugees lezen Begin jaren dertig staan de vrijbuitersbendes op hun hoogtepunt, maar kondigt de ondergang zich reeds aan In 1940 sterft de laatste Cangaceiro, Corisco, luitenant en vriend van bendeleider Lampião. Zijn afgehouwen hoofd en dat van andere bendeleden wordt in het hele land tentoongesteld. Het afhakken van hoofden is een gangbare praktijk bij zowel Cangaceiros als de politie, die in wreedheid niet moet onderdoen voor de opstandelingen Een Cangaceiro is een term uit de Sertão-streek als aanduiding van een opstandige boer die zich heeft aangesloten bij de Cangaço, een sociale beweging. Een Cangaceiro is een kruising tussen een Robin Hood en een genadeloze misdadiger De beweging onstaat aan het einde van de 19de eeuw en revolteert uit bittere armoede door onrecht tegen de rijke landeigenaars of grootgrondbezitters, kolonels genoemd CAATINGA, genoemd naar de streek waarin het verhaal zich afspeelt, is het tweede album in Hermanns rechtstreeks ingekleurde tekenstijl dat hij voor het eerst toepast in SARAJEVO-TANGO (1995) Met dit album publiceert hij nog eens een album bij Lombard waarvoor hij ooit begon met de klassieke avonturenreeks BERNARD PRINCE, de brute, indertijd te gewelddadig bevonden western COMANCHE (allebei op scenario van Greg) en de start van het min of meer historische JUGURTHA. De Stripspeciaal-Zaak BelgenTop 50 17

18 36 DE MEESTERS VAN DE GERST 1: CHARLES, 1854 Francis Vallès Jean Van Hamme Glénat Collectie: Grafica Eerste druk: 1992 LES MAÎTRES DE L ORGE: CHARLES, 1854 HC, kleur Het dorpje Dorp in de Ardennen in De jonge, zwijgzame novice Charles Steenfort neemt een verfrissende duik in een nabijgelegen rivier. Hij ontmoet er de speelvogel Adrienne die hem verleidt. Charles is de lievelingsleerling en neef van broeder Joseph die hem inwijdt in de geheimen van het bierbrouwen. Adrienne weerhoudt hem ervan monnik te worden. Hij moet de abdij verlaten. Na de dood van de vader van Franz Texel doet Charles Franz het voorstel om samen een brouwerij te beginnen. Maar daarin worden ze tegengewerkt door Jan en alleman. Bier en strips. Die twee gecombineerd zijn een Belgisch visitekaartje van formaat. Dat formaat is een familie-epos van acht albums (het achtste is een bundel losse episodes afgewisseld met tekst) dat een 140-tal jaar beslaat en verschillende generaties van de brouwersfamilies Steenfort en Texel belicht. Zoals dat gaat draait het in dit epos rond intriges, machtsspelletjes, verraad, concurrentie, zakelijke en amoureuze liaisons... en heerlijk bier! Het duo Van Hamme en Vallès nemen ons zeven jaar (van 1992 tot 1999) op sleeptouw om het ganse relaas te vertellen. Met CHARLES, 1854 begon het allemaal. Vallès: 3 Van Hamme: 40 Vallès is een Fransman, hij is op 11 december 1959 geboren in Saint-Chély d Apcher Hij loopt school op l École des Beaux Arts in Saint-Étienne waar hij zijn medestudenten Luc Cornillon, Serge Clerc en Yves Chaland ontmoet. De twee laatste tekenaars zullen het, naast hun stripwerk, nog ver schoppen in de publiciteit want hun gestileerde Klare Lijn-stijl (ook wel Atomium-stijl genoemd) is populair bij art directors, designers, grafisch vormgevers en kleinere groepen stripliefhebbers. Ook Vallès hanteert een min of meer gestileerde realistische tekenstijl In 1984 kan hij bij Magic Strip de strip HET MEER DER DWAZEN publiceren. In diezelfde periode adapteert hij verschillende literaire werken zoals DE DRIE MUSKETIERS en OLIVER TWIST voor het Franse literaire magazine JE BOUQUINE In 1989 zet hij de reeks DORIAN DOMBER op voor Glénat op scenario van José-Louis Bocquet. De eerste twee albums worden in 1990 en 1992 vertaald door Farao/Oranje. Het derde deel is niet vertaald Van Hamme heeft in zijn carrière bijna veertig prijzen gewonnen voor zijn gehele œuvre in België, Frankrijk, Nederland, Zwitserland, Canada, Spanje en Duitsland. In het seizoen wordt hem de Prijs van de Dramatische Literatuur toegekend door het Belgische SACD De stripreeks DE MEESTERS VAN DE GERST bewerkt Van Hamme tot een romanversie en een televisiereeks. De tvreeks mag een groot succes genoemd worden. Van Hammes naam wordt hierdoor bekender bij een groter publiek en met de royalties koopt hij naar eigen zeggen in DE MEESTERS VAN DE GERST 8: DE STEENFORTS (1999) een klein landgoed in Zuid-Frankrijk met bijhorend zwembad De Franstalige roman wordt gepubliceerd bij een grote Franse uitgever en staat maandenlang in de bestsellerslijsten De tv-reeks DE STEENFORTS (de originele titel is LES STEENFORTS, voorwaar) is een Frans-Belgische co-productie van Canvas, RTBF en FR2 waarvan twee maal drie afleveringen van elk anderhalf uur worden gemaakt. De Vlaamse acteurs Michaël Pas (in de rol van Franz Texel), Lucas Van den Eynde, Johan Leysen en Vic De Wachter nemen deel aan de productie. Herbert Flack doet ook mee. Hij vertolkt de Duitse generaal Von Bissfeld en houdt een litteken over aan een scène waarin hij in een waterput valt. Deze anekdote had gepubliceerd kunnen raken in het ter ziele gegane maandblad TEEK ware het niet dat de reporter yours truly zijn dictafoontje vergat aan te zetten. Wij herinneren ons nog steeds de tirade van Flack nadat we hem een uurtje later daarvan op de hoogte brachten De stripreeks kent ook al een groot succes. Nadat verschillende delen stormenderhand uitverkocht raken, worden honderden exemplaren uit Nederland teruggehaald waar de serie minder loopt Voor verschillende promotionele en commerciële doeleinden wordt een echt Steenfort-bier gebrouwen. 18 De Stripspeciaal-Zaak BelgenTop 50

19 35 DE AVONTUREN VAN ROBBEDOES EN KWABBERNOOT 12: HET NEST VAN DE MARSUPILAMI S André Franquin André Franquin Dupuis Eerste druk: 1960 LES AVENTURES DE SPIROU ET FANTASIO 12: LE NID DES MARSUPILAMIS SC, kleur Journaliste IJzerlijm nodigt Robbedoes en Kwabbernoot uit voor de lezing De Neven uit Palombië. IJzerlijm draaide namelijk een natuurdocumentaire over een koppel Marsupilami s die een ingenieus nest bouwen, een nageslacht kweken en deze behoeden voor een gevaarlijke jaguar. In de tijd van publicatie was dit een behoorlijk revolutionair verhaal. De titelpersonages Robbedoes en Kwabbernoot vertolkten immers een bijrol, dan nog als niet participerende toeschouwers. Als compensatie komt de lezer te weten hoe de Marsupilami s leven in het verre Zuid-Amerikaanse land Palombië. En zij vergasten ons op een blijde gebeurtenis: de verrassende geboorte van drie baby s. Wellicht de eerste, maar zeer zeker de beste natuurdocumentaire ooit in een stripverhaal gegoten. Hoe sterk leefde jij niet mee met de gele springbeesten en hoe zeer was jij niet bekommerd om hun lot? Voor de geslaagde komische noot zorgen de jaguar, die steeds het onderspit moet delven en er zijn complete staart bij inschiet, en de bijzonder meelevende reacties van de dame op de tweede rij naast Kwabbernoot... Om er slechts twee te noemen. HET NEST VAN DE MARSUPILAMI S is Franquins intiemste en meest poëtische album. Franquin: 20 Eerst en vooral: dit album bestaat uit twee los van elkaar staande verhalen: HET NEST VAN DE MARSUPILAMI S en BOEVEN OP DE KERMIS. Wij beperken ons hier tot het titelverhaal HET NEST VAN DE MARSUPILAMI S verschijnt in voorpublicatie in het weekblad ROBBEDOES in 1956 en 1957, in hetzelfde jaar dat Isabelle, de dochter van Franquin, wordt geboren. Het echtpaar beweert nochtans dat deze privé-gebeurtenis geen enkel verband houdt met het verhaal In 1957 start Franquin ook met de gags van GUUST FLATER terwijl hij nog gags moet leveren van TON EN TINEKE aan het concurrerende weekblad KUIFJE Eigenlijk is de aanleiding voor dit verhaal Franquins voorkeur om nog eens de journaliste IJzerlijm te gebruiken, een personage dat hem zeer bevalt na haar eerste optredens in deel 6: DE HOORN VAN DE NEUSHOREN (1954) en deel 7: DE DICTATOR EN DE PADDESTOEL (1956). Franquin vindt het vooral leuk om Robbedoes en Kwabbernoot een keer jaloers te laten worden op het ondernemende meisje dat toegegeven met engelengeduld een natuurdocumentaire van jewelste gemaakt heeft Er valt niets in te lezen, is een uitspraak van Franquin over dit album. Nochtans wordt de Marsupilami net door dit album een legende en volgens de overzichtscatalogus van de expo LE MONDE DE FRANQUIN in Parijs het beroemdste mythische dier uit de geschiedenis van het Europese beeldverhaal HET NEST VAN DE MARSUPILAMI S is het best verkochte deel van alle ROBBEDOES-albums die getekend zijn door Franquin. Ook andere verhalen waar de Marsupilami in voorkomt volgen deze topstrip op de voet In ROBBEDOES 2300 uit 1982 parodiëren Yann en Conrad plaat 35, maar tekenen een nest Flagada s, een dier (het enige dier met een vleugelschroef!) gecreëerd door Charles Degotte De romantische pagina 30, met de geboorte van de kleine Marsupilami s, wordt onder de titel HET NEST VAN DE MAYONAISAMI S in ROBBEDOES ALBUM+ 6 uit 1983 nog eens overgedaan door Frommeltje en Viola door Bernard Hislaire In de albumpublicatie ontbreekt een intermezzopagina waarin Robbedoes en Kwabbernoot naar voren geroepen worden om de lezers van het door de vrome uitgeverij Dupuis uitgegeven weekblad ROBBEDOES een prettig kerstfeest toe te wensen. Franquin maakt de plaat tussendoor en vindt m helemaal niet geslaagd. Uit plaatsgebrek voor de albumpublicatie wordt ook een scène op het einde geschrapt. Deze scène speelt zich af op de receptie na de lezing van IJzerlijm die er oververdiende complimenten in ontvangst neemt In hetzelfde jaar van albumpublicatie verschijnen ook nog het eerste album van GUUST FLATER (dat wegens een misverstand gratis wordt weggeschonken) en de ROBBEDOES-albums 13: DE BEZOEKER UIT DE OERTIJD en deel 14: DE GEVANGENE VAN BOEDDHA In 1957 wordt al reclame gemaakt voor de latexfiguurtjes van de Marsupilami, tegenwoordig een peperduur antiquarisch gadget Al even duur is een originele pagina uit dit verhaal. Op 24 maart 2001 wisselt op een veiling van het Franse Trajan een plaat uit HET NEST VAN DE MARSUPILAMI S van eigenaar voor de omgerekende som van euro, nog steeds de hoogste prijs ter wereld voor een originele stripplaat Nog vóór de zelfstandige stripreeks MARSUPILAMI een feit is, wil men bij Dupuis het succes van de tekenfilmreeks DE SMURFEN herhalen met een andere stripreeks. De keuze valt op de Marsupilami. Maar Franquin wil in de jaren tachtig de klus niet alleen klaren. Hij zoekt een team bijeen dat hem een handje helpt bij voorbereidende tekeningen om de tv-producers over de streep te trekken. Voor de jungledecors hoeft hij niet ver te zoeken, da s een specialiteit van Will (Willy Maltaite). Verschillende jungledieren laat hij uitwerken door Marc Wasterlain. Franquin geeft de toen nog jonge Didier Conrad de kans om diverse figuurstudies van de Marsupilami te tekenen, de boosaardige personages en het kleine Indianenmeisje Cuxicu te ontwerpen. Yann (Yannick Lepennetier) is dan nog maar een beginnend scenarist die de eerste drie delen van DE ONNOEMBAREN op zijn naam heeft, getekend door Conrad. Hij schrijft samen met Yvan Delporte een paar scenario s voor potentiële tv-episodes. Een eerste scenario valt in goede aarde. Het wordt in 1989 gerecycleerd voor MARSUPILAMI 3: MARS, DE ZWARTE. De Amerikaanse tv-bobo s zijn echter als de dood voor het overtreden van de strenge regels in verband met jeugdprogramma s: geen geweld, geen seks, geen drugs, geen alcohol en geen racisme. Door dat laatste ketst het tekenfilmproject af. De Indianenstam kan namelijk niet door de beugel. Om de producers te proberen overtuigen, vliegt Franquin tegen zijn zin naar Hollywood. Ondertussen is er al een pilot van vijf minuten gedraaid, gemaakt door een Japanse studio (zonder medeweten van Franquin). Het filmpje is een artistieke mislukking. Na vele pogingen en vele aanpassingen door hemzelf en derden, geeft Franquin er volkomen de brui aan en na een vooropgestelde deadline verkoopt hij de rechten aan een zakenman die daarvoor de uitgeverij Marsu-Productions opzet. Voortaan zal het weer om strips draaien... Maar Walt Disney maakt jaren later alsnog een seizoen tekenfilmepisodes waarin het dier volop tatert Regisseur Alain Chabat bereidt momenteel een filmversie voor, gebaseerd op HET NEST VAN DE MARSUPILAMI S dat 3D met echte acteurs combineert. De Stripspeciaal-Zaak BelgenTop 50 19

20 34 DE PRINS VAN DE NACHT 1: DE JAGER Yves Swolfs Yves Swolfs Glénat Collectie: Grafica Eerste druk: 1995 LE PRINCE DE LA NUIT 1: LE CHASSEUR HC, kleur Kergan biedt zich aan als zanger op het kasteel van de Rougemonts. De brute heer Jehan is gefrustreerd omdat zijn vrouw Marianne sinds de geboorte van hun zoon alle gunsten weigert. Pater Thibaut vertrouwt de donkerharige Kergan alleszins voor geen meter. De vrouwen trekken zich terug om naar Kergans liederen te luisteren, maar een wachter betrapt de vampier terwijl hij bloed uit de keel van Marianne drinkt nadat hij een jonkvrouwe de strot afbeet. Jehan organiseert een drijfjacht en wordt een vampierjager. Toch cool dat Kergan op een bepaalde manier zodanig menselijk wordt voorgesteld dat je jezelf niet tegenhoudt de gebeurtenissen te willen zien door zijn ogen. Deze identificatie met de vampier zorgt ervoor dat je m kan beschouwen als een held (meer dan de onsympathieke Jehan). Een atypische held, dat wel. Maar met typische helden ligt het kerkhof al vol. Het steeds wederkerende erotische, bijna perverse aspect van het vampiersgenre wordt uiteraard aangereikt door maagdelijke deernes met ranke halsjes. Je zou er zelf bijtgraag door worden. Seks en de dood, we moeten deze succescombinatie niet beginnen doodbekritiseren. Swolfs: 5 Swolfs studeert samen met Sokal, Goffin, Cossu, Berthet, Andreas, Foerster en Schuiten aan het Sint-Lucas in Brussel. Na het beëindigen van zijn studie heeft hij al een lang verhaal klaar dat direct als album verschijnt. Het is het eerste deel van de western DURANGO dat snel een groot succes kent DE PRINS VAN DE NACHT ligt in de lijn van Swolfs interesses: ten eerste de vampier als een geliefkoosd onderwerp en ten tweede de mix van fantasy en psychologie in de verhalen van Stephen King Bij wijze van research bekijkt Swolfs vele films (vooral van de Engelse Hammer Studio) en leest een stapel boeken. Hij spiegelt Kergan allerminst aan de nieuwe duivel zoals Bram Stoker de vampier herschiep in DRACULA, noch aan de acteur Bela Lugosi die onsterfelijk werd als veelvuldig vertolker van de graaf. De verhalen van Stephen King en Ann Rice (INTERVIEW WITH THE VAMPIRE) beïnvloeden hem meer. Kergan is een eigen variant en moet vernieuwing bieden aan het uitgemolken vampiersgenre. Om die reden merk je weinig van de conventies van het genre: look, crucifixen en het daglicht die een vampier kunnen belagen Swolfs mag pas op zijn zestiende naar Christopher Lees DRACULA kijken De rol van Kergan fungeert volgens Swolfs als een psychologische katalysator die het geslacht Rougemont van alle schone schijn ontdoet Communicatiestoornissen met zijn eerste vrouw en een nogal negatieve kijk op de wereld doen Swolfs besluiten een tijdje in psychotherapie te gaan. Hij gebruikt zijn analyses voor zijn vampiersreeks en wordt er zakelijk efficiënter door In DE PRINS VAN DE NACHT 3: VOLLE MAAN gaat een telg uit het vampierjagersgeslacht in therapie bij een psychiater. Hij verklaart de westerse fascinatie voor de vampier. Volgens Swolfs is het te herleiden naar een fasincatie voor seks en de dood waarbij de vampier twee gezichten heeft: dat van een verleider, een Don Juan en tegelijkertijd dat van een monster Dit eerste deel blijft eerst in de lade liggen omdat Swolfs problemen heeft met een uitgever. De publicatie bij Glénat is een staaltje van perfecte timing want het verschijnt in de maalstroom na de succesvolle Francis Ford Coppola-prent BRAM STOKER S DRACULA uit 1992 en INTERVIEW WITH THE VAMPIRE uit 1994 Eén van de stills (officiële foto s naar de film, bedoeld voor tijdschriften) uit INTERVIEW WITH THE VAMPIRE toont de vampier Lestat (gespeeld door Tom Cruise) die zich buigt over een meisje. De gespiegelde versie van dit beeld is identiek aan de houding op de cover van DE PRINS VAN DE NACHT 1. Swolfs zegt dat de cover al is getekend nog vóór de film hier uitkomt Swolfs beweert dat, hoewel een vampier niet bestaat, hij wel degelijk aanwezig is in de fantasie van vele culturen Alle series die Swolfs zelf tekent of tekende (DURANGO, DAMPIERRE, DE PRINS VAN DE NACHT, LEGENDE) spelen zich af in het verleden Swolfs heeft wat met sneeuw: Het is puur en een besneeuwd landschap heeft iets nostalgisch. Scènes in de sneeuw komen sterker over, vindt hij, Er is niets mooiers dan een ruiter in de sneeuw. En ja, DE JAGER speelt zich af in de winter. Hij woont al jaren in de Ardennen, in Profondeville. Op dertig à veertig kilometer ligt het perfecte bos dat veel voorkomt in de albums van de tekenaar. Hij gaat er vaak wandelen met zijn vrouw en neemt er foto s De twee gothische kastelen uit Veves, waar Swolfs vaak speelde toen hij er met zijn ouders op vakantie ging, komt zowel voor in DE PRINS VAN DE NACHT en in aangepaste vorm in LEGENDE Van de laatste delen van DE PRINS VAN DE NACHT worden er in België en Frankrijk exemplaren per titel verkocht De inkleuring wordt verzorgd door Sophie Swolfs, de echtgenote van Yves. Zij kleurt zijn albums sinds DURANGO 10: DE PROOI VAN DE JAKHALS Naast tekenen en schrijven heeft Swolfs nog een passie: muziek. Hij maakt als gitarist deel uit van de Belgische hardrockband Lazare. In 1987 schrijft Swolfs de song BOULEVARD DES RÊVES BRISÉS en herkent de melodie in de hit GIVE IN TO ME op Michael Jacksons album DANGEROUS uit Beide songs worden uitgebracht door Warner Chapell Music. In de herfst van 1998 wordt het wereldnieuws als Swolfs van Jackson 75 miljoen oude Belgische franken eist voor plagiaat en copyrightovertredingen. Het komt tot een proces. 20 De Stripspeciaal-Zaak BelgenTop 50