CO 2 -Prestatieladder

Transcriptie

1 CO 2 -Prestatieladder Rapport Niveau 4 en 5 4.A.1 Scope 3 CO 2 -Emissie-Inventaris, Ketenanalyse papier en CO 2- reductie in adviezen 4.A.3 Becommentariëring door een kennisinstituut 4.B.1 Reductiedoelstellingen en -maatregelen

2 4.A.1 Scope 3 CO 2 -Emissie-Inventaris, Ketenanalyse papier en CO 2- reductie in adviezen 4.A.3 Becommentariëring door een kennisinstituut 4.B.1 Reductiedoelstellingen en maatregelen Infram INFRAM B.V. Postbus 150 Amersfoortseweg AD Maarn T: +31 (0) i

3 Titel: CO 2 -Prestatieladder, rapport niveau 4 en 5 4.A.1 Scope 3 CO 2 -Emissie-Inventaris, Ketenanalyse papier en CO 2- reductie in adviezen 4.A.3 Becommentariëring door een kennisinstituut 4.B.1 Reductiedoelstellingen en -maatregelen Versie: 1.0 Status: Definitief Datum: Getoetst door: Royal Haskoning DHV ii

4 Inhoudsopgave 1 Inleiding Inleiding Leeswijzer 3 2 Organisatie en methode Bedrijfsprofiel Organisatorische grenzen Uitgangspunten Operationele grenzen 7 3 Inzicht in scope 3-emissiebronnen Categorieën scope 3-emissies Toelichting en activiteiten scope 3-emissies Totale CO 2 -emissie Rangordening Keuze voor emissie ten behoeve van ketenanalyse 14 4 CO 2 -reductie in dienstverlening Duurzaamheid in dienstverlening Infram zet zich nu al in voor duurzaamheid Bewustwording en kennisopbouw Starten met lopende opdrachten Vervolg 17 5 Ketenanalyse papier Scope Keten 18 6 Reductiedoelstelling en maatregelen Doelstelling Maatregelen 26 BIJLAGEN 27 A. Analyse Infram dienstverlening B. Berekening emissies C. Becommentariëring door kennisinstituut D. Berekening toename CO 2 -emissie door overstap op 90 grams papier iii

5 Eis 4.A.1 Scope 3 CO 2 -Emissie-Inventaris, Ketenanalyse papier en CO 2- reductie in adviezen Uitwerking Hoofdstuk 3, 4, 5. 4.A.3 Becommentariëring door een kennisinstituut Bijlage C 4.B.1 Reductiedoelstellingen en - maatregelen Hoofdstuk 6 1

6 1 Inleiding 1.1 Inleiding Adviesbureau Infram wil een toonaangevende partner zijn op het gebied van ontwikkelen en toepassen van duurzame en integrale toepassingen in onze leefomgeving. Onderdeel hiervan is het nemen van eigen verantwoordelijkheid, Infram zet zich dan ook in voor het reduceren van broeikasemissies, zowel in de eigen bedrijfsvoering als in de sector waar Infram in actief is. Door deelname aan de CO 2 -Prestatieladder certificering van Stichting Klimaatvriendelijk en Aanbesteden en Ondernemen (SKAO), onderdeel van de norm wordt dit in kaart gebracht en vastgelegd. Dit rapport bevat een inventarisatie van Scope 3 CO 2 -emissies door Infram volgens de WBCSD/WRI Coporate Value Chain (Scope 3) Accounting and Reporting Standard en ISO Deze inventarisatie richt zich op CO 2 -emissies waar Infram indirect voor verantwoordelijk is, activiteiten van Infram met gevolgen voor haar omgeving en CO 2 - emissies die hierbij ontstaan (zie Figuur 1). Figuur 1: Scopediagram SKAO CO 2-Prestatieladder 2

7 Leidend bij het behalen van niveau 4 van de ladder is het CO 2 -Prestatieladder Handboek. 1 Met dit rapport wil Infram voldoen aan eis 4.A.1 uit het Handboek: Het bedrijf heeft aantoonbaar inzicht in de meest materiële emissies uit scope 3, en kan uit deze scope 3 emissies tenminste 2 analyses van GHG - genererende (ketens van) activiteiten voorleggen. Infram is vanuit het CO 2 -Prestatieladder Handboek aangemerkt als klein bedrijf. 2 Voor kleine bedrijven dient, anders dan in bovenstaande eis is beschreven, een ketenanalyse te worden gemaakt voor één van de twee meest materiële emissies uit de rangorde. Deze ketenanalyse wordt ook in dit rapport beschreven. Naast de reguliere gekwantificeerde ketenanalyse, wil Infram ook verantwoordelijkheid nemen in haar advisering. Daarvoor is een intern traject opgestart om inzichtelijk te maken hoe Infram in haar adviezen bijdraagt aan CO 2 -reductie en waar mogelijke kansen liggen. De voorlopige resultaten van dit traject zijn in dit rapport opgenomen. Op basis van de ketenanalyse reductiedoelstellingen en maatregelen beschreven. Daarmee voldoet Infram aan eis 4.B.1 uit het CO 2 -Prestatieladder handboek. Dit rapport is tot stand gekomen in overleg met en beoordeeld door kennisinstituut Royal Haskoning DHV. Dit kennisinstituut heeft commentaar gegeven op een conceptversie, waarna door Infram een volgende versie is opgesteld. Aan de hand van definitief commentaar is een definitieve versie opgesteld. In bijlage C is het eindoordeel van Royal Haskoning DHV weergegeven. 1.2 Leeswijzer Dit rapport is opgebouwd in overeenstemming met de eisen uit ISO , paragraaf 7. Onderstaande tabel geeft aan hoe deze eisen terugkomen in de hoofdstukopbouw van dit inventarisatierapport. ISO , GHG protocol (7.3) Hoofdstuk / paragraaf in dit rapport a) description of the reporting organization 2.1 b) person responsible Michel Hoppenbrouwers / Martijn de Gans / Anja van der Kruijs / Teun 1 Versie 2.2. d.d. 4 april Er is gekozen het reguliere CO 2-Prestatieladder Handboek te hanteren en niet te Branchegerichte toelichting voor ingenieursbureaus. Infram is aangemerkt als ingenieursbureau maar geeft in de praktijk veelal advies over en ondersteuning aan processen om tot keuzes te komen op het gebied van water, ruimte en mobiliteit. Het maken van ontwerpen gebeurt sporadisch en is geen kern van de dagelijkse werkzaamheden. Zie bijlage A voor een verdere motivering. 2 De totale CO2 uitstoot van kantoren en bedrijfsruimten bedraagt minder dan 500 ton per jaar (zie bijlage B). Infram bezit geen bouwplaatsen en productielocaties. 3

8 c) reporting period covered 2.3 Groenen d) documentation of organizational boundaries (4.1) e) direct GHG emissions, quantified separately for each GHG, in tonnes of CO 2 e (4.2.2) f) a description of how CO 2 emissions from the combustion of biomass are treated in the GHG inventory (4.2.2) g) if quantified, GHG removals, quantified in tonnes of CO 2 e (4.2.2) h) explanation for the exclusion of any GHG sources or sinks from the quantification (4.3.1) i) energy indirect GHG emissions associated with the generation of imported electricity, heat or steam, quantified separately in tonnes of CO 2 e (4.2.3) j) the historical base year selected and the baseyear GHG inventory (5.3.1) k) explanation of any change to the base year or other historical GHG data, and any recalculation of the base year or other historical GHG inventory (5.3.2) l) reference to, or description of, quantification methodologies including reasons for their selection (4.3.3) m) explanation of any change to quantification methodologies previously used (4.3.3) n) reference to, or documentation of, GHG emission or removal factors used (4.3.5) o) description of the impact of uncertainties on the accuracy of the GHG emissions and removals data (5.4) p) a statement that the GHG report has been prepared in accordance with this part of ISO 14064; q) a statement describing whether the GHG inventory, report or assertion has been verified, including the type of verification and level of assurance achieved. 2.1 Niet van toepassing, zie scope 1 en 2 inventarisatie Niet van toepassing Niet van toepassing Niet van toepassing Niet van toepassing 2.3 Niet van toepassing 2.3, bijlage B

9 2 Organisatie en methode 2.1 Bedrijfsprofiel Infram is een adviesbureau op het gebied van mobiliteit, ruimte en water, opgericht in Infram gaat voorop in de ontwikkeling van de leefomgeving van morgen. Infram adviseert en ondersteunt in projecten over de ontwikkeling, management en exploitatie van infrastructuur en de ruimtelijke omgeving. Vanuit verschillende disciplines draagt Infram bij aan zowel de bestuurlijke en bedrijfsmatige, als functionele en technische aspecten van beleid, uitvoering en beheer. Infram levert diensten aan op de volgende werkvelden: Bestuur, strategie en besluitvorming Ontwikkeling van infrastructuur Asset management Management en organisatie Opdrachtgever en opdrachtnemer relaties Geo-informatie Waterbeheer Waterkeringen Infram is een kennisgericht bedrijf, dat de nieuwste concepten weet om te zetten in dienstverlening op maat. Infram ontwikkelt zelf nieuwe kennis in eigen huis, maar zoekt ook geregeld de interdisciplinaire samenwerking met partners uit het netwerk. De aanpak van Infram kenmerkt zich door: Een flexibele en multidisciplinaire insteek; Een rationele, no-nonsense aanpak met open oog en oor voor omgeving; Samenwerking met opdrachtgevers aan gemeenschappelijke doelen; Het helder doorvertalen van doelstellingen van strategisch naar tactisch en operationeel niveau; Projectmatige aanpak met expliciete sturing op prestaties, risico s en kosten; Gericht op oplevering van kant en klare en volledig geïmplementeerde processen. 2.2 Organisatorische grenzen Voor het vaststellen van de organizational boundaries voor de inventarisatie is gekozen voor de GHG-methode (handboek CO 2 Prestatieladder versie 2.1, hoofdstuk bijlage B, methode 1). Het Greenhouse Gas Protocol (GHG) schrijft voor dat gekozen moet worden voor de equity share approach of control approach. Onderstaand organogram toont Infram Participatie B.V. (KvK nummer ) als moedermaatschappij met volledige financiële en operationele controle over de werkmaatschappijen Infram B.V. (KvK nummer ) en Infram International B.V. (KvK nummer ). Om deze reden worden volgens de methode van operational control alle activiteiten waarover Infram Participatie 5

10 B.V. de regie voert meegenomen in de CO 2 -inventarisatie. Er is gekozen voor deze aanpak omdat het bedrijf zelf de totale regie voert over de te nemen CO 2 -reductiemaatregelen. Figuur 2: Organisatorische grenzen emissie inventarisatie De kantoorruimtes die in 2013 in gebruik waren (in Marknesse en Nieuwegein) vallen onder Infram Participatie B.V, evenals het ondersteunende personeel (administratie en officemanagement). Het overige personeel, de adviseurs, zijn verdeeld over Infram B.V. en Infram International B.V., waarbij het grootste gedeelte is ondergebracht in Infram B.V. Deze verdeling van bezittingen en personeel zal ook gehanteerd worden in de inventarisatie van de CO 2 -emissies. In 2013, het jaar waar dit rapport zich op focust, huurde Infram twee kantoorruimtes in Marknesse en Nieuwegein. Vanwege het type werkzaamheden dat Infram verricht, waarbij veelal op locatie van opdrachtgevers wordt gewerkt, is de bezetting van de kantoorruimtes laag. Vanaf 1 oktober 2014 is de huur van beide panden opgezegd en huurt Infram een nieuw pand in Maarn. 2.3 Uitgangspunten Basisjaar en periode van deze inventarisatie Infram is in 2012 gestart met het inventariseren van CO 2 -emissies en heeft als basisjaar 2011 genomen. Vanaf dit jaar wordt jaarlijks de emissie inventaris geactualiseerd en gerapporteerd. De inventaris van scope 3 emissies is gestart in Dit emissie-inventaris rapport van Infram bestrijkt de periode tot en met Conversiefactoren In deze inventarisatie is voor het berekenen van de CO 2- emissies in 2013 gebruik gemaakt van de conversiefactoren voor CO 2 -emissies uit het CO 2 -Prestatieladder Handboek 2.2 (versie 4 april 2014) Bijlage C, opgesteld door de Stichting Klimaatvriendelijk Aanbesteden en Ondernemen en WBCSD/WRI Coporate Value Chain (Scope 3) Accounting and Reporting 6

11 Standard. Bij gebrek aan geschikte conversiefactoren is gebruik gemaakt van betrouwbare openbare bronnen, zoals de Milieubarometer (zie bijlage B). Doelstellingen voor inventarisatie De doelstelling van Infram is om in deze inventarisatie de scope 3 emissies van Infram, binnen de organisatorische grenzen, zo nauwkeurig mogelijk in kaart te brengen. Bij deze inventarisatie zijn de volgende doelstellingen leidend: Van grof naar fijn: om altijd een overzicht van de emissie te kunnen geven wordt gewerkt met zo nauwkeurig mogelijke getallen en grovere getallen (kengetallen) indien absolute getallen niet beschikbaar zijn; Inbedding in de organisatie: direct bij het opstellen van de inventarisatie wordt gewerkt aan het implementeren hiervan in de bedrijfsprocessen en het kwaliteitssysteem van Infram. Hierdoor wordt de sprong gemaakt van een eenmalige inventarisatie naar een emissie overzicht dat volgens vastgestelde processen periodiek actueel gehouden wordt; Continue verbetering: Zowel in de bedrijfsprocessen als in de nauwkeurigheid van de inventarisatie wordt gestreefd naar continue verbetering. Waar in de huidige inventarisatie gebruik wordt gemaakt van (onderbouwde) aannames wanneer absolute getallen niet beschikbaar zijn, wordt gekeken naar verbeteringen waarbij in een volgende versie van de inventarisatie zo nauwkeurig mogelijke actuele getallen gebruikt kunnen worden. Verwijderingsfactoren Verbranding van biomassa vond binnen scope 1 en 2 niet plaats bij Infram in Infram heeft zelf geen groene energie opgewekt. Er wordt geen CO 2 emissie voorkomen, omdat Infram geen zelf geproduceerde duurzame energie gebruikt. Verwijderingsfactoren (removal factors) die de hoeveelheid voorkomen CO 2 emissie per energie-eenheid door eigen duurzame energieproductie weergeven zijn daarom niet van toepassing. 2.4 Operationele grenzen De CO 2 -prestatieladder maakt onderscheid in verschillende scopes op basis van de herkomst van het broeikasgas. In het geval van scope 1 en 2 emissies ging dit om de herkomst van broeikasgassen in de eigen organisatie, in scope 3 emissies wordt de herkomst van broeikasgassen in de waardeketen in kaart gebracht. Het vaststellen van scope 3 emissies gebeurt op basis van de waardeketen waar Infram onderdeel van is. Scope 3 CO 2 -emissie is gerelateerd aan het primaire proces van Infram maar de emissie komt vrij buiten de directe organisatie. Deze emissies komen voort uit activiteiten/producten vereist om een dienst te kunnen leveren (upstream) en activiteiten/producten (vereist om de dienst af te ronden) na levering van de dienst (downstream). 7

12 Figuur 3: Scopediagram CO2-prestatieladder volgens de WBCSD/WRI Coporate Value Chain (Scope 3) Accounting and Reporting Standard, inclusief aanpassing SKAO Business Travel scope 2 Om operationele grenzen af te bakenen is gebruik gemaakt van de scope-indeling volgens het WBCSD/WRI Coporate Value Chain (Scope 3) Accounting and Reporting Standard. Aanpassing van het SKAO op deze scope-indeling is het toerekenen van Business Travel (Business Travel: Business air Travel en Personal Cars for business travel ) tot scope 2- emissies. 8

13 3 Inzicht in scope 3-emissiebronnen 3.1 Categorieën scope 3-emissies Om de meest materiële scope 3-emissies te identificeren en kwantificeren dient volgens het handboek CO2-Prestatieladder versie 2.2, een rapportage conform WBCSD/WRI Coporate Value Chain (Scope 3) Accounting and Reporting Standard te worden opgesteld. In onderstaande tabel zijn de emissiebronnen in scope 3 conform de WBCSD/WRI Coporate Value Chain (Scope 3) Accounting and Reporting Standard weergeven. Upstream emissies scope 3 Downstream emissies scope 3 Aangekochte goederen en diensten Transport en distributie (downstream) Kapitaal goederen Verwerking van verkocht product Brandstof- en energie gerelateerde Gebruik van verkocht product activiteiten anders dan scope 1 en 2 Transport en distributie (upstream) Afdanking van verkocht product Afval geproduceerd tijdens bedrijvigheid Eigendommen in lease (downstream) Zakelijk verkeer Franchisenemers Woon-werk verkeer Investeringen Eigendommen in lease (upstream) Tabel 1: Emissiebronnen conform WBCSD/WRI Coporate Value Chain (Scope 3) Accounting and Reporting Standard 3.2 Toelichting en activiteiten scope 3-emissies Hieronder zijn de emissies toegelicht en gerelateerd aan de waardeketen van Infram. Upstream emissies Aangekochte goederen en diensten; De kerntaak van Infram is het leveren van kennis en adviezen aan opdrachtgevers. De belangrijkste aangekochte diensten en goederen die hiervoor benodigd zijn: - Papier. Veelal wordt papier gebruikt voor begin-, tussen- en eindproducten, zoals offertes, plannen en rapportages. Papier moet worden geproduceerd en vervoerd naar de Infram vestigingen. - Kantoorbenodigdheden. Aangezien werknemers veelal op de locatie van klanten werken, gaat het voornamelijk om de laptop en telefoon die iedere Infram medewerker tot zijn beschikking heeft. De elektriciteit die wordt gebruikt door deze laptops is reeds in scope 1 of 2 meegenomen, of wordt bij het energieverbruik van scope 3 gerekend. Hier gaat het voornamelijk om de CO 2 -uitstoot bij productie, transport, het gebruik van het internet en het mobiele netwerk. 9

14 - Daarnaast gaat het bij kantoorbenodigdheden om bureaus, stoelen, kasten en andere inventaris. Omdat deze laatste categorieën veelal eenmalig worden aangeschaft en Infram dus weinig invloed meer kan uitoefenen op de CO 2 -uitstoot, is deze categorie niet meegenomen in de inventarisatie. - Kennis. Soms maakt Infram gebruik van de diensten van collega adviesbureaus of besteed het gedeeltes van het advieswerk uit. Dit is niet in CO 2 -uitstoot te kwantificeren. Eventuele uitstoot van vervoer zijn meegenomen in de inventarisatie van scope 1 en 2 emissies. Kapitaal goederen Infram bezit in 2013 geen noemenswaardige kapitaalgoederen. Vestigingen in zowel Marknesse als Nieuwegein betreffen een gehuurd deel van een kantoorpand. De vestigingen van Infram behoren daardoor tot de Upstream categorie Eigendommen in lease. In 2014 heeft Infram de huur opgezegd bij beide kantoorpanden en is het een ander pand in Maarn gaan huren. Brandstof en energie gerelateerde activiteiten anders dan scope 1 en 2; In het kader van scope 3 kunnen twee typen energiegebruik worden onderscheiden: - Het energiegebruik (elektriciteit en gas) gedurende werkzaamheden van werknemers op de locatie van de klant; - Het energiegebruik (elektriciteit en gas) gedurende werkzaamheden van thuiswerkende medewerkers. Transport en distributie; - Kantoorartikelen. Transport is noodzakelijk voor het leveren van kantoorartikelen aan de vestigingen. Deze emissies worden afzonderlijk meegenomen bij aangekochte goederen en diensten ; - Kennis. Infram levert als adviesbureau voornamelijk kennis en ondersteuning. Het transport hiervan is niet direct in CO 2 -uitstoot uit te drukken. De uitstoot van vervoer van werknemers is reeds in de inventarisatie van scope 1 en 2 emissies meegenomen. Afval geproduceerd tijdens bedrijvigheid; - Het gaat hierbij om het ophalen en verwerken van afval dat is veroorzaakt bij bedrijvigheid op locaties van Infram, bij klanten en bij werknemers thuis. Alleen de afvalproductie en verwerking op de Infram locaties wordt opgenomen in de inventaris omdat alleen deze effectief te monitoren en bij te sturen is. Zakelijk verkeer; - Als dienstverlener zijn werknemers van Infram voornamelijk werkzaam bij opdrachtgevers of op projectlocaties. Hierbij wordt gebruik gemaakt van het leasewagenpark, OV en privéauto s. Als gevolg van bovengemiddelde afstand maken slechts enkele werknemers gebruik van de fiets. De emissies als gevolg van zakelijk verkeer en woon-werk verkeer zijn in scope 1 en 2 gekwantificeerd (zakelijk verkeer leaseauto s, zakelijk verkeer privé auto s, zakelijk verkeer trein en zakelijk verkeer vliegtuig). Woon-werk verkeer; - Zie toelichting Zakelijk verkeer. 10

15 Eigendommen in lease; - Kantoorruimte in Marknesse en Nieuwegein. De energie die wordt gebruikt op beide locaties is reeds in de inventarisatie van scope 1 en 2 meegenomen. In de vestiging Nieuwegein was tot januari 2014 sprake van facilitair management in de vorm van schoonmaak, catering en receptie. Op 1 oktober 2014 is Infram verhuisd naar één nieuwe vestiging. - Wagenpark. Emissie als gevolg van het wagenpark is opgenomen in de categorie Zakelijk verkeer. Downstream emissies: Transport en distributie; - Infram maakt geen gebruik van grootschalig transport van geleverde diensten/producten. Realisatie van diensten en producten geschied voornamelijk op locaties van de opdrachtgever. Emissie als gevolg van vervoer van werknemers is reeds in de inventarisatie van scope 1 en 2 meegenomen. Verwerking van verkocht product; - Infram verkoopt geen halffabricaten of goederen die door een klant tot een eindproduct wordt verwerkt. Gebruik van verkocht product; - De belangrijkste tastbare producten van Infram zijn rapportages, nota s of andere documenten. Het gebruik van rapporten levert geen extra emissie, Infram wil echter, wanneer dat mogelijk is, in haar adviezen graag bijdragen aan de reductie van CO 2. Afdanking van verkocht product; Het product in de vorm van een papieren rapport of nota wordt door de opdrachtgever gebruikt en uiteindelijk na de gebruiksfase afgedankt. Via de oud-papier-stroom of archiefvernietiging wordt het product afgedankt en mogelijk gerecycled. Daarnaast worden ook kantoorartikelen als laptops of telefoons afgedankt. Afdanking van objecten waarbij Infram betrokken is geweest in de realisatiefase zijn divers en complex te kwantificeren. Door de lange gebruiksduur van de objecten is Infram niet betrokken bij de afdanking van deze objecten, specifieke kennis voor kwantificering van CO 2 -emissie ontbreekt hierdoor. Eigendommen in lease; - Infram maakt geen gebruik van kapitaalgoederen in een leaseconstructie Franchisenemers; Infram kent geen franchisenemers. 11

16 Investeringen; - Infram investeert niet in objecten en is geen financiële instelling, deze categorie is dan ook niet van toepassing op Infram. 3.3 Totale CO 2 -emissie Gezien de bovenstaande analyse gaat Infram uit van de volgende scope 3-emissies: - Upstream emissies als gevolg van het energieverbruik op locaties van klanten; - Upstream emissies als gevolg van het energieverbruik van thuiswerkende Inframmers; - Upstream en downstream emissies als gevolg van kantoorartikelen (laptops, telefoons, papier); - Downstream emissies als gevolg van uitgebrachte adviezen; Het doel van de Scope 3-inventarisatie is een grove berekening van de emissies om zo tot een rangordening te komen. Deze berekening is weergegeven in bijlage B. Een overzicht van de resultaten is hier weergegeven: Emissie CO₂ in kg Energieverbruik op de locatie van klanten Kantoorbenodigdheden (laptops en 8640 telefoons) Energieverbruik door thuiswerken 7014 Papierverbruik 688 Afvalverwerking 504 Emissie als gevolg van uitgevoerde Onbekend projecten of uitgebrachte adviezen Totaal Rangordening Om de materialiteit van de emissies te wegen geeft de Corporate Value Chain (scope 3) Accounting and Reporting Standard de volgende criteria: omvang, invloed, risico, kritisch voor stakeholders, outsourcing, overige. De omvang dient het zwaarste te wegen, vervolgens kan de rangorde op basis van de andere criteria worden bijgesteld. Op basis van de criteria, waarbij de mate waarin Infram invloed kan uitoefenen op de CO 2 uitstoot een doorslaggevende rol heeft gespeeld, is een rangorde van emissiebronnen gemaakt. De werkzaamheden van Infram kunnen indirect invloed hebben op de leefomgeving. Infram vervult als adviserend dienstverlener een begeleidende rol in de keuzes die binnen een opdracht gemaakt worden. De besluiten die worden genomen in projecten waarin Infram participeert kunnen bepalend zijn voor de CO 2 emissie bij de uitvoering van projecten. Zo spelen milieu overwegingen een rol bij de verkenning van verschillende infrastructuur 12

17 oplossingen, waarbij de aanleg van een nieuwe weg bijvoorbeeld meer CO 2 - uitstoot veroorzaakt dan de verbreding van een bestaande weg. De keuze voor een bepaalde oplossing kan ook verdergaande gevolgen hebben voor de CO 2 -uitstoot bij het gebruik. Het ligt dan ook in de verwachting dat deze bron van CO 2 uitstoot relatief groot in omvang is. Het is echter gezien de grote hoeveel en diversiteit aan werkzaamhedenzeer complex om de CO 2 uitstoot van alle Infram projecten te kwantificeren. Bovendien heeft Infram slechts indirecte invloed, het is uiteindelijk aan de opdrachtgever om besluiten te nemen. Vaak is Infram bovendien niet ingehuurd als inhoudelijk adviseur, maar als procesbegeleider of facilitator, waardoor de invloed op de uiteindelijke beslissing minimaal is. Soms wordt door opdrachtgevers een neutrale rol van Infram verwacht. Toch wil Infram de mogelijkheden onderzoeken om CO 2- uitstoot expliciet mee te nemen in haar dienstverlening. Infram wil actief bezig zijn met haar leefomgeving en de adviseurs van Infram willen meedenken over manieren om CO 2- uitstoot te reduceren. Daarvoor wil Infram in beeld brengen waar in de advisering al aandacht wordt besteed aan CO 2 -reductie en waar er kansen liggen om hier verder op in te zetten. Daarvoor zijn een aantal goede voorbeelden verzameld en worden grote projecten in beeld gebracht waarin bezien vanuit de rol die Infram daarin vervult mogelijkheden liggen om CO 2 -reductie te bewerkstelligen. In hoofdstuk 4 worden de stappen beschreven die Infram in dit verband heeft genomen en nog wil gaan zetten. In de inventarisatie is het energieverbruik op de locatie van klanten de grootste gekwantificeerde emissie. Het is voor Infram echter niet mogelijk directe invloed uit te oefenen op het verbruik van elektriciteit en gas van haar klanten. Het klantenbestand is zeer divers en bovendien kan het per jaar verschillen welke klanten Infram bedient. Daarom is de omvang van de emissie niet doorslaggevend geweest bij de rangordening. De kantoorbenodigdheden staan qua omvang op de tweede plek. Voornamelijk het bellen met de mobiele telefoon heeft een grote invloed op de CO 2 -uitstoot. In de berekeningen is uitgegaan van 30 minuten bellen per adviseur per werkdag. Gezien de aard van het beroep waarin bellen met klanten en collega s essentieel is zien wij beperkte mogelijkheden deze uitstoot te reduceren. Wel zou kunnen worden onderzocht of de levensduur van laptops en mobiele telefoons kan worden verlengd en of er meer gebruik gemaakt kan worden van CO 2 zuinige apparatuur. Dit zal echter een klein effect hebben en alleen op langere termijn, als alle apparatuur wordt vervangen. Ook zou de overstap op groene stroom voor het kantoor van Infram de CO 2 -emissie van het gebruik van kantoorbenodigdheden kunnen beperken. Omdat Infram medewerkers voornamelijk werkzaam zijn op locatie van opdrachtgevers en thuis is deze reductiemaatregel echter slechts gedeeltelijk effectief als het gaat om het terugdringen van het energieverbruik van kantoorbenodigdheden als laptops en telefoons. De afweging om in het kantoor wel of niet groene stroom af te nemen wordt bovendien al gemaakt in het kader van scope 1 of 2. De uitstoot van CO 2 door het energieverbruik bij thuiswerken staat op de derde plek. Op de thuissituatie van werknemers is echter nauwelijks invloed uit te oefenen door de werkgever. Daarnaast zijn niet alle woningen geschikt om aanpassingen voor energiereductie door te voeren. Daarom is deze emissie in de rangordening lager geëindigd. 13

18 Het papierverbruik staat op een vierde plek. De omvang van de uitstoot is gebaseerd op het aantal prints dat is gemaakt op de kantoren van Marknesse en Nieuwegein. Door Infram medewerkers te informeren over zuinig papiergebruik, standaard dubbelzijdig printen in te voeren en onderzoek te doen naar de duurzaamheid van het gebruikte papier is dit te reduceren. Vanwege het feit dat papier een essentieel hulpmiddel is in de dagelijkse werkpraktijk van Infram en er actief op reductie gestuurd kan worden, heeft papier in de rangordening een groter gewicht gekregen. In vergelijking met bijvoorbeeld de kantoorbenodigdheden zijn de reductiemogelijkheden voor Infram veel groter en directer. De uitstoot bij afvalverwerking is relatief laag omdat Infram medewerkers veelal op de locatie van klanten werken, waardoor een groot deel van de indirecte afval die wordt veroorzaakt niet is meegewogen. Bovenstaande overwegingen leiden tot de volgende rangordening: Nr. Emissie CO₂ in kg 1 Emissie als gevolg van uitgevoerde projecten of uitgebrachte Onbekend adviezen 2 Kantoorbenodigdheden (laptops en telefoons) Papierverbruik Afvalverwerking Energieverbruik op de locatie van klanten Energieverbruik door thuiswerken 7014 Totaal Keuze voor emissie ten behoeve van ketenanalyse Uit de verschillende emissies moet Infram er één selecteren en daarvan de gehele keten (productie, transport, gebruik en afdanking) in beeld brengen. Het moet gaan om één emissie die in de top twee van de rangorde staat. Infram wil graag vooruitstrevend zijn en gaat daarom onderzoeken op welke manier duurzaamheid verder kan worden geïntegreerd in haar dienstverlening. Aan de hand van enkele concrete projecten wil Infram analyseren hoe CO 2 -reductie hier een rol in zou kunnen spelen en wat de adviseurs van Infram hier aan bij kunnen dragen. Infram richt zich op de lange termijn, maar wil ook graag successen boeken op de korte termijn. Dit vraagt om een brede dialoog en een verankering in de gehele organisatie. Zie hoofdstuk 4. Om ook direct kwantificeerbare resultaten te boeken in CO 2 -reductie wil Infram daarnaast focussen op één van de emissies uit de top twee gekwantificeerde scope 3 emissies: papier. Hoewel kantoorbenodigdheden meer CO 2 -emissie veroorzaken, is er gezien de aard van de werkzaamheden van Infram minieme ruimte om het aantal laptops en telefoon te beperken. Bovendien wordt een groot gedeelte van de emissie veroorzaakt door het gebruik van het netwerk, dat moeilijk is te beïnvloeden. 14

19 Papier is een wezenlijk hulpmiddel in het vakgebied van Infram. Infram gebruikt er als adviserende organisatie dagelijks grote hoeveelheden van. Bovendien ziet Infram veel mogelijkheden om meer bewustwording te creëren onder collega s en op andere manieren het papierverbruik te reduceren. Infram kiest daarmee voor een gecombineerde aanpak, waarin stappen worden gezet in het integreren van CO 2 reductie in de dienstverlening en tegelijk verantwoordelijkheid wordt genomen voor het gebruik van een essentieel hulpmiddel uit onze werkpraktijk. 15

20 4 CO 2 -reductie in dienstverlening 4.1 Duurzaamheid in dienstverlening Infram wil graag meedenken over CO 2 -reductie in de domeinen ruimte, water en mobiliteit. Om te onderzoeken welke mogelijkheden Infram heeft om in haar advisering bij te dragen aan CO 2 -reductie is een intern duurzaamheidstraject gestart. Daarin staat duurzaamheid (waaronder ook CO 2 -reductie) centraal. In het kwaliteitsteam van Infram zijn enkele verkennende gesprekken gevoerd. In een startbijeenkomst (d.d ) met enkele collega s zijn mogelijkheden benoemd en is besproken welke stappen Infram kan zetten om duurzaamheid een meer expliciet onderdeel te maken van haar dienstverlening. Dit hoofdstuk is een weergave van de eerste ideeën die zijn geopperd en plannen die zijn gemaakt in het duurzaamheidstraject. 4.2 Infram zet zich nu al in voor duurzaamheid Infram zet zich nu al in voor duurzaamheid in haar dienstverlening. Zo wordt duurzaamheid steeds vaker als belangrijk criterium meegenomen de verlening van bouwopdrachten. Infram is in enkele gevallen betrokken geweest bij het opstellen van de uitvraag van dergelijke opdrachten. Sommige infrastructuurprojecten waarbij Infram betrokken is hebben als hoofddoel de doorstroming van het wegverkeer te verbeteren. Indirect kunnen maatregelen die in dat kader worden genomen, zoals het stimuleren van thuiswerken, ook bijdragen aan CO 2 -reductie. Verder is Infram betrokken bij beleidstrajecten die invloed hebben op CO 2 -reductie, zoals het inrichten van het programmamanagement van de uitvoering van het SER-Energieakkoord en de Klimaatagenda. In de Delta Water Awards, een prijsvraag voor jonge adviseurs, was duurzame energie een belangrijk onderdeel van de inzending van Infram. Het intern communiceren van deze en andere voorbeeldprojecten kunnen het bewustzijn onder adviseurs vergroten van de diversiteit aan mogelijkheden die in onze bestaande opdrachten en onze bestaande werkwijze bestaan om duurzaamheid te beïnvloeden. 4.3 Bewustwording en kennisopbouw Om de mogelijkheden die er zijn ten volle te benutten moet duurzaamheid een meer expliciet onderdeel van de dienstverlening worden. Daarvoor is bewustwording en kennisopbouw bij de adviseurs een randvoorwaarde. Daarom gaat Infram in 2015 en verder intern meer aandacht besteden aan duurzaamheid in de eigen adviespraktijk. De maandelijkse Inframdagen zijn hiervoor met name geschikt, omdat daar alle adviseurs bij aanwezig zijn. Op de Inframdag van februari 2015 is reeds een externe spreker gevraagd om de rol van duurzaamheid in zijn project toe te lichten. Verder is het ook van belang dat binnen de sectorteams en in het MT de dialoog over duurzaamheid in toenemende mate gevoerd wordt. In de terugblik of tussentijdse evaluatie van een project is het bijvoorbeeld interessant de mogelijke gevolgen te onderzoeken van de fictieve keuze om duurzaamheid als hoofddoel van het project te stellen 16

21 Om de kennisontwikkeling en bewustwording binnen Infram verder te verkennen is het nuttig om expertise en de kritische blik van buiten in te schakelen. Bijvoorbeeld een student met een afstudeer- of stageopdracht op het gebied van duurzaamheid of een collegaadviseur met relevante ervaring van een bedrijf waarmee Infram in een project samenwerkt. Als de bewustwording en kennisopbouw vergroot is worden kansen gezien om de intrinsieke motivatie om duurzaamheid expliciet mee te nemen in de werkzaamheden te vergroten. Bijvoorbeeld door het thema duurzaamheid op te nemen in de offertes van Infram en mee te nemen in evaluaties van uitgevoerde opdrachten. Of door als adviseur in presentaties kennis over duurzaamheid en de kansen in een project te delen. 4.4 Starten met lopende opdrachten Alle Infram adviseurs zijn intern aangesloten bij een sector. Per sector is in bijlage A een globaal overzicht gecreëerd van de mogelijkheden die adviseurs hebben om CO 2 -reductie mee te nemen in hun adviezen. Hoewel dat richting geeft, is de diversiteit in opdrachten groot. Belangrijk is ook in welke rol de Infram adviseur aan het werk is. Is hij verantwoordelijk voor het opstellen van de projectplanning, dan is zijn invloed kleiner dan wanneer hij is aangetrokken als inhoudelijk adviseur. Door aan de hand van de sectoren, type opdrachten en rollen de dialoog aan te gaan kunnen kansen op het gebied van duurzaamheid worden blootgelegd. Om met deze dialoog te starten wordt in 2015 elk sectorteam uitgedaagd bij een lopende opdracht te onderzoeken en benoemen waar in de keten Infram zich bevindt en waar de ruimte ligt om CO 2 -reductie te stimuleren. 4.5 Vervolg Er is een duurzaamheidstraject opgestart binnen Infram waar verschillende adviseurs bij zijn aangehaakt. Voor dit verkennende traject wordt een planning gemaakt voor In het kwaliteitsteam wordt bij het bespreken van de CO 2 -Prestatieladder ook dit traject over duurzaamheid gestuurd. 17

22 5 Ketenanalyse papier 5.1 Scope Het grootste gedeelte van het papier wordt door Infram gebruikt voor het printen van rapporten en notities. Enveloppen, kladblokken en ander papieren kantoormateriaal zijn in verhouding een klein gedeelte van het totale papierverbruik, zo blijkt uit de opgevraagde facturen uit Daarom zal worden volstaan met het in kaart brengen van de keten van print- en kopieerpapier. Vrijwel 100% van het geleverde A4/A3 papier wordt op de kantoren van Infram als printpapier in printers/multifunctionals gebruikt ten behoeve van diverse werkzaamheden. De printers/multifunctionals beschikken over tellers waarmee het aantal afdrukken en kopieën opgeslagen wordt. Deze standen worden regelmatig vastgelegd en stellen Infram in staat het papierverbruik actief te monitoren. Momenteel is nog geen periodieke monitoring ingesteld, dit zal worden meegenomen in het kwaliteitsmanagementplan voor de scope 3 inventarisatie. Door uit te gaan van de tellerstanden en niet van de totale hoeveelheid aangeschafte papier wordt alleen de uitstoot van dat papier meegenomen dat ook daadwerkelijk de keten in gaat en eindigt als afval. Adviseurs van Infram zijn veelvuldig aan het werk op locatie van opdrachtgevers. Vanwege het grote aantal diverse en wisselende opdrachtgevers is het niet eenvoudig een beeld te creëren van het papierverbruik buiten het kantoor van Infram. Bovendien is de invloed op de inkoop van het papier door de opdrachtgevers minimaal. Hetzelfde geldt voor het thuiswerken van Infram adviseurs. Wel kan het papierverbruik van medewerkers worden beïnvloed. 5.2 Keten De papierketen ziet er in zeer vereenvoudigde vorm als volgt uit: 1. Grondstoffen (Delven en transport) 2. Papierproductie (Productie en transport) 3. Toeleverancier (Opslag en transport) 4. Gebruik door Infram Afdrukken en kopieën 5. Afdanking en verwerking (verbranding of recycling) 18

23 Infram koopt in de meeste gevallen papier in van het merk Navigator, in de environment lijn. Navigator wordt geproduceerd door het Portugese bedrijf Portucel Soporcel. Binnen dit merk wordt het type hybrid (80 gram per m2) afgenomen. Daarnaast heeft Infram in 2013 in een kleiner aantal gevallen Lyreco premium papier ingekocht. Omdat dit een klein percentage is en de standaardoptie in het bestelproces altijd Navigator betreft wordt dit laatste merk in deze ketenanalyse onderzocht Grondstoffen Het hout dat Portucel Soporcel gebruikt voor de productie van al het papier en pulp komt uit bossen van 161 Portugese gemeenten, verspreid over hectare land. Het bedrijf geeft niet specifiek aan uit welk bos het hout komt dat wordt gebruikt om het papier te produceren dat door Infram wordt gebruikt. Portucel Soporcel maakt ook geen cijfers openbaar over de CO 2 die vrijkomt bij het kappen van de bossen en het vervoer naar de productielocaties. Herhaaldelijke navraag bij een product manager van Portucel Soporcel heeft geen nieuwe informatie opgeleverd. Een groot deel van de speciaal aangeplante bossen van Portucel Soporcel bestaat uit eucalyptusbomen. Deze zijn efficiënter in de verwerking tot papier dan veel andere soorten. Het bosbeheer is gecertificeerd met FSC (Forest Stewardship Council) en PEFC (Programma for the Endorsement of Forest Certification schemes) certificaten. Ook heeft Portucel Soporcel het Europese Ecolabel ontvangen. 3 Het feit dat er geen kwantitatieve gegevens beschikbaar zijn van de houtkap van Portucel Soporcel maakt de ketenanalyse niet direct onbruikbaar, omdat de invloed die Infram als kleine afnemer kan uitoefenen op dit gedeelte van de keten gering is. Wel kan Infram bekijken of Portucel Soporcel blijft voldoen aan de certificering voor het bosbeheer en de houtkap en of andere producenten nog duurzamer zijn in het productieproces Papierproductie De drie fabrieken van de Portucel Soporcel groep, waar ook het Navigator papier wordt geproduceerd, zijn gevestigd aan de westkust van Portugal (Setúbal, Figueira da Foz and Cacia). De Portucel Soporcel groep maakt gebruik van Paper Profile, een uniformele wijze voor papierfabrikanten om informatie over milieu weer te geven. Volgens gegevens gemeten over het jaar 2012 komt bij het productieproces van Navigator papier (0.24 ton) 91 kg CO 2 per ton eindproduct vrij. 4 Dat is (91/1000) 0,091 CO 2 per gram papier. In totaal is er 528,91 kg papier geprint in 2013 (zie bijlage B). In de productie gaat het dus om een uitstoot van (528,91*0,091) = 48,13 kg CO 2 in Docufacts.nl, Europees ecolabel voor papier van groep Portucel Soporcel, 12 januari Paper Profile, Grupo Portucel Soporcel - Navigator paper, maart

24 Het eindproduct van Navigator wordt getransporteerd naar Lyreco, de distributeur waar Infram papier inkoopt. Het distributiecentrum van Lyreco voor de Benelux is gevestigd in Vottem, België. Afhankelijk van de precieze productielocatie (één van de fabrieken van Portucel Soporcel), moet het papier volgens Google Maps gemiddeld over ongeveer 2116 kilometer per trekker met oplegger getransporteerd worden. Uitgaande van de conversiefactor uit het CO 2 Prestatieladder Handboek van 80 gram CO 2 per tonkilometer komt daarbij (80x2116) = gram CO 2 per ton vrij. Dat is (169280/1000) kg CO 2 per ton papier. Aangezien Infram slechts 0,52891 ton papier per jaar gebruikt gaat het om een uitstoot van ( *0,52891) =89,53 CO 2 voor het transport naar de leverancier in Toeleverancier Lyreco houdt actief haar CO 2 uitstoot bij en streeft naar een reductie van 20% in Middels verbeterprogramma s die focussen op de verschillende CO 2 uitstotende factoren wordt aan het halen van de reductiedoelstelling gewerkt. De berekening van de CO 2 uitstoot gaat uit van de door Lyreco gebruikte energiebronnen, het transport van de leveringen, de verplaatsingen van medewerkers, de verbruiksartikelen en materialen, het rechtstreekse afval en de vaste activa. Volgens de meest recente cijfer van Lyreco uit 2011 gaat het om een gemiddeld totaal van 6.32 kilogram CO2 per levering. 5 Met behulp van een online tool is te berekenen hoeveel de uitstoot door Lyreco van de leveringen van Infram hebben veroorzaakt. Daarbij moeten het aantal leveringen en de bedragen van de leveringen worden opgegeven. Daarna wordt dit doorgerekend in de verschillende scope 1, 2 en 3 emissies van Lyreco. Uit de facturen blijkt dat ongeveer 10 leveringen print papier bevatten. Dat zijn veelal leveringen van grote hoeveelheden papier, die soms gecombineerd worden met de levering van visitekaartjes of enveloppen. Bij het invullen van deze gegevens in de online tool blijkt dat de leveringen naar Infram iets onder het gemiddelde scoren, met 6.30 kg CO 2 per levering. Bij tien leveringen gaat het dan om (6.30*10) 63 kg CO 2 in het jaar Gebruik door Infram Infram gebruikt het papier om afdrukken op te maken. Door middel van het bijhouden van de printerstanden is een overzicht gemaakt van het papier dat door Infram op haar kantoren is gebruikt. 5 Lyreco, Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen, 2013, p

25 Marknesse Xerox 7530 serienr*500 Augustus 2012 November 2012 Januari Prints kilogram/2013 Zwart ,29 Kleur ,70 Marknesse Zwart ,82 Xerox 6700 Kleur ,31 serienr*240 Marknesse Zwart ,51 Xerox 6700 Kleur serienr*194 Nieuwegein Zwart ,34 Xerox 7530 Kleur ,94 serienr*373 Totaal ,91 Uit de printerstanden is niet op te maken of er A4 of A3 is geprint. Omdat uit de factuurgegevens blijkt dat er slechts twee pakken A3 papier zijn besteld in 2013 en het dus in een zeer groot percentage om A4 papier gaat is bij het omrekenen naar kilogrammen uitgegaan van het gewicht van A4 papier. Het elektriciteitsverbruik is in scope 2 meegenomen. Dit is nog wel verder te specificeren naar de betreffende printers. De Xerox 7530 heeft een TEC-waarde 7 van 3.3, dat is in een jaar (3.3*52) kwh per jaar. Aangezien het om twee XEROX 7530 printers gaat is het totaal (171.6*2) kwh per jaar. De Xerox 6700 heeft een TEC-waarde van 7.3, dus (7.3*52) 379,6 kwh per jaar en voor beide Xerox 6700 s (379,6*2) kwh per jaar. De gezamenlijke TEC-waarde kwhvoor alle printers van Infram is dus ( ) 1102,2 KWh per jaar. Uitgaande van de grijze stroom die Infram heeft afgenomen in Nieuwegein en Marknesse wordt in het CO 2 -Prestatieladder handboek een conversiefactor van 455 gram CO 2 per kwh gehanteerd. In totaal is door het energieverbruik van de printers dus (1102,2*0,455) 501,59 kg CO 2 uitgestoten Afdanking en verwerking De rapporten, notities of andere afdrukken van Infram worden gelezen en daarna als afval aangeboden. Sommige rapporten worden gelezen en afgedankt door verschillende opdrachtgevers, ander papier wordt door medewerker thuis of op andere locaties afgedankt. Het papier wordt dus verwerkt door een divers scala aan afvalbedrijven. Het 6 Nieuwegein: 14 januari 2014, Marknesse:30 januari Deze waarde is gebaseerd op het gemiddelde energieverbruik in een werkweek in Kwh. Gegevens komen uit de International Energy Start TEC Image Equipment Database 1.1,

26 vraagt een buitenproportionele inspanning om de precieze hoeveelheid afgedankt materiaal en de CO 2 -uitstoot van de afzonderlijke afvalverwerkers in kaart te brengen. Een mogelijkheid is de afvalverwerking op de kantoren van Infram als uitgangspunt te nemen. Infram huurde in 2013 kantoren in Nieuwegein en Marknesse. In Nieuwegein huurde Infram in 2013 een aantal kleine ruimtes van het bedrijf Syntens. Syntens verzamelde in 2013 gescheiden het papier/karton, schoon puin, rest, toners en overig chemisch afval in. Er is volgens gegevens van de beheerder in dat jaar in totaal ongeveer 2500 liter per week, dus (2500*52) liter papier opgehaald. De bezetting van de ruimtes door Infram fluctueert, uit een peiling onder de medewerkers (zie bijlage B) is gebleken dat zij gemiddeld één dag per week op een locatie van Infram werken, waaronder naast de ruimtes in Nieuwegein ook de locatie in Marknesse onder valt. Marknesse is het hoofdkantoor van Infram waar ook de administratie is gevestigd. Uit het overzicht van het aantal geprinte vellen papier blijkt dat Infram in Nieuwegein 151,81 kg papier heeft geprint. Een deel daarvan zal ook in Nieuwegein zijn afgedankt. Daarnaast zal ook een deel van het papierafval in Nieuwegein voortkomen uit papier dat niet op deze vestiging is geprint. Het percentage van het papierafval, bezien vanuit het totale papierafval van alle kantoorruimtes van de locatie, is echter miniem, zo geeft ook de beheerder van de locatie aan. Het papier wordt in Nieuwegein opgehaald door de Van Vliet Groep, onderdeel van de Shanks Group. De groep is gecertificeerd op niveau 3 van de CO 2 -Prestatieladder. De Shanks Group maakt geen cijfers openbaar van de CO 2 die vrijkomt per hoeveelheid verwerkt papier, maar verwijst naar afvalwijzer.nl. Op die site wordt echter alleen inzicht geboden in de te besparen hoeveelheid CO 2 per kg papierafval. Bij navraag wordt duidelijk dat de afvalverwerker niet over cijfers van de CO 2 -emissie per kg papierafval beschikt. In Marknesse was Infram gevestigd op het Geomatic Business Park. Er zijn door de beheerder geen specifieke gegevens bekend over de hoeveelheid papier die is opgehaald per gevestigd bedrijf. Vanwege de fluctuaties in het aantal gevestigde bedrijven is het ook lastig aan te geven voor welk percentage van het papierafval Infram ongeveer verantwoordelijk is. Het is dus niet eenvoudig te achterhalen op welke manier het papierafval van Infram is verwerkt en hoeveel CO 2 -uitstoot de afvalverwerking van papier precies heeft veroorzaakt. Daarom wordt gebruik gemaakt van algemene cijfers. Er is geen eenduidige conversiefactor voor de verwerking van afvalpapier beschikbaar. Dit heeft te maken met de grote hoeveelheid variabelen, zoals de methode van verwerking (verbranding, recycling) het transport en de voortschrijdende techniek. In een studie van Prognos AG 8 wordt gesteld dat 1 kg papier in de afvalverwerking tot ongeveer 1 kg CO 2 uitstoot leidt. Infram maakt gebruik van dit cijfer omdat het een brede studie betreft die uit gaat van gemiddelden. In het geval van Infram gaat het bij gebruik van deze conversiefactor om (528,91*1) 528,91 kg CO 2 in Prognos AG, Resource savings and CO2 reduction potentials in waste management in Europe and the possible contribution to the CO2 reduction target in 2020, summary, 2008, p

27 5.2.6 Totalen Schakel in keten Activiteit CO 2 in kg Grondstoffen Delven Onbekend Transport Onbekend Papierproductie Productie 48,13 Transport naar leverancier Toeleverancier Opslag en transport 63 Gebruik Elektriciteit printers 501,59 Afvalverwerking Verbranding, recycling 528,91 Totaal 1231,16 kg CO Discussie Bij het analyseren van de papierketen komen verschillende uitdagingen aan het licht. Het gebrek aan eenduidige emissiefactoren voor papierverbruik maakt het kwantificeren van de keten niet eenvoudig. Infram heeft zoveel mogelijk gebruik gemaakt van specifieke factoren en heeft alleen bij een gebrek aan mogelijkheden algemene factoren gehanteerd. Initiatieven als Paper Profile helpen om de emissie van specifieke merken en typen papier vast te stellen. De specifieke situatie kan een grote invloed hebben op de werkelijke emissie en het is dan ook begrijpelijk dat er discussie is over algemene emissiefactoren binnen de papierketen. Infram wil een voorbeeld geven door te streven naar het gebruik van situatiespecifieke emissiefactoren. Tegelijkertijd pleit Infram voor meer openbaarheid en vergelijkbaarheid van de emissiefactoren. Door het kennisinstituut is aangegeven dat de emissiefactor voor papier op basis van de ketenanalyse hoger ligt dan het landelijke gemiddelde. Infram gaat aan de hand van de reductiemaatregelen (zie hoofdstuk 6) onderzoeken waar dat aan ligt. Een beter inzicht ontstaat ook door de keten in detail in beeld te brengen. Pas dan komen de kenmerken aan het licht die kunnen worden beïnvloed, om de CO 2 -emissie terug te dringen. Infram heeft de verschillende schakels in de keten afzonderlijk benaderd. Dat geeft mogelijkheden om ook ketenverantwoordelijkheid te nemen. Dit uit zich in de reductiedoelstellingen die in hoofdstuk 6 zijn gesteld. Een dergelijke aanpak maakt ook inzichtelijk waar nog meer informatie benodigd is. Zo worden in veel emissiefactoren die voor papier worden gebruikt het delven van de grondstof (de houtkap) en het transport naar de fabriek niet meegerekend. Infram heeft meerdere keren contact gezocht met de producent, om zo meer transparantie hierover te stimuleren. De ketenaanpak geeft Infram inzichten die het keuzeproces voor nieuwe producten zal beïnvloeden. Zo zal bij de mogelijk toekomstige keuze voor een nieuw type papier de herkomst en de transportafstand mee worden genomen bij de afweging. Ook kan Infram 23

28 daardoor de reductiemaatregelen (zie hoofdstuk 6) motiveren naar klanten en concullega s. Hiermee geeft Infram een signaal af bij de organisaties waar zij mee in aanraking komt. 24