Helder over Water en Klimaat

Transcriptie

1 Helder over Water en Klimaat Waterklimaatplan Pijnacker-Nootdorp en het Hoogheemraadschap van Delfland

2 Samenvatting De gemeente Pijnacker-Nootdorp en het Hoogheemraadschap van Delfland zien de impact van klimaatveranderingen op hun beheergebied en erkennen dat er nu gehandeld moet worden! Dit is geheel in de lijn van de Regionale Adaptatie Strategie Haaglanden (RAS), het Manifest Klimaatbestendige Stad en de Deltabeslissing Ruimtelijke Adaptatie. Overheden hebben hier afgesproken om in 2050 zoveel mogelijk klimaatadaptief te zijn met als tussendoel dat klimaatadaptatie in 2020 onderdeel is van beleid en handelen. Daarom heeft de gemeente samen met Delfland dit Waterklimaatplan opgesteld waarin naast de maatregelen voor de komende vier jaar ook toekomstige kansen worden benoemd. Om nu al zoveel mogelijk klimaatadaptief te zijn, realiseren we, als de mogelijkheid zich daartoe aandient, deze kansen al eerder. Gevolgen van het veranderend klimaat zijn meer hitte, extreme buien en grotere kans op langdurige perioden van droogte. Die klimaatveranderingen hebben in Pijnacker-Nootdorp gevolgen voor het functioneren van het stelsel van sloten en gemalen (watersysteem) zoals wateroverlast (droge voeten), droogtestress (voldoende water), waterkwaliteitsverslechtering (gezond water), versnelde (bodem)daling en hittestress. Hierdoor moeten de inwoners en de bedrijven zich steeds meer aanpassen aan het veranderende klimaat, door bijvoorbeeld meer water(overlast) te accepteren en vasthoud- en bergingsmaatregelen te nemen (klimaatadaptatie). De komende jaren zetten we in op het vasthouden van neerslag waar het valt. En de neerslag valt niet alleen op de grond van de gemeente of Delfland, maar juist op de grond van inwoners en bedrijven. Daar gaat de focus op liggen. Want klimaatadaptief zijn kan niet zonder klimaatadaptieve inwoners en bedrijven! Om klimaatadaptief te gaan denken, handelen en zijn, moeten we accepteren dat het sleutelen aan het watersysteem zijn grenzen kent. Daarom is het noodzakelijk dat niet alleen de overheden, maar ook de inwoners en bedrijven de komende jaren maatregelen nemen. Communicatie over en bewustwording van de klimaatveranderingen en de gevolgen ervan op ons watersysteem zijn daarom belangrijk. Als overheid zijn we mét inwoners én mét bedrijven de belangrijkste actoren om de gevolgen van klimaatveranderingen te beperken. 2

3 Inhoud Inleiding 4 1 Evaluatie Waterplan Helder over Water Werken aan water in ? 7 Droge voeten 7 Gezond watersysteem 7 Optimale beleving 7 2 Helder over Water en Klimaat Heeft Pijnacker-Nootdorp een klimaatprobleem? 8 Droge voeten 8 Voldoende water 8 Gezond watersysteem 9 Bodemdaling 9 Hittestress Hoe wordt Pijnacker-Nootdorp klimaatadaptief? 10 Droge voeten 10 Voldoende water 11 Gezond watersysteem 11 Bodemdaling 11 Hittestress 12 3 Communicatie Klimaatadaptief sámen met inwoners en bedrijven 13 Droge voeten 13 Voldoende water 13 Gezond watersysteem 13 Bodemdaling 14 Hittestress 14 Bijlagen 15 Digitale kaart Waterklimaatplan 15 Maatregelentabel Waterklimaatplan 16, 17, 18 3

4 Inleiding Wij zijn de eerste generatie die iets merkt van klimaatverandering en we zijn de laatste generatie die er nog iets aan kan doen. Jay Inslee, gouverneur van de Amerikaanse staat Washington. Huidige Waterplan Het huidige waterplan is opgesteld in 2009 en heeft een looptijd van 2010 tot Uiteindelijk is het Uitvoeringsprogramma geactualiseerd voor de jaren 2014 en Met het gereedkomen van de onderzoeken naar het functioneren van het stelsel van sloten en gemalen (watersysteem) binnen de gemeente Pijnacker-Nootdorp, is het tijd voor een nieuwe actualisatie van het uitvoeringsplan. Waterklimaatplan De gemeente Pijnacker-Nootdorp en het Hoogheemraadschap van Delfland zien de impact van klimaatverandering op hun beheergebied en erkennen dat er nu gehandeld moet worden! Geheel in de lijn van de Regionaal Adaptatie Strategie Haaglanden (RAS), het Manifest Klimaatbestendige Stad en de Deltabeslissing Ruimtelijke Adaptatie (2014) heeft de gemeente samen met Delfland de kwetsbaarheid van Pijnacker-Nootdorp onderzocht ten aanzien van de klimaatveranderingen. Dit onderzoek is gebaseerd op de Watersysteemanalyse (WSA) van Delfland, op de beheerdersoordelen van zowel de gemeente als het hoogheemraadschap en de Klimaat Effect Atlas van het Kennisportaal Ruimtelijke Adaptatie. Aan de hand van deze uitkomsten is dit Waterklimaatplan opgesteld. Trendbreuk: samen met inwoners en bedrijven Het Waterklimaatplan laat een trendbreuk zien; gemeente en Delfland treffen niet alleen maatregelen in het watersysteem, maar nemen vooral sámen met inwoners en bedrijven maatregelen om de gevolgen van de klimaatveranderingen zoveel mogelijk te beperken. Voorbeelden hiervan zijn stimuleringsmaatregelen voor groene daken en regentonnen, aanleg van groenblauwe schoolpleinen, instellen van het Waterlabel, klimaatbestendig 4

5 reconstrueren van de wijk Klapwijk en klimaatbestendig ontwikkelen van een deel van de wijk Keyzershof, onderzoek naar en pilots met waterbuffers. Al deze maatregelen worden intensief ondersteund door communicatie en voorlichting aan inwoners en bedrijven. Hierbij ligt de nadruk op hun rol en verantwoordelijkheid als het gaat om het helpen beperken van de gevolgen voor de klimaatveranderingen. En nu verder? Gevolgen van het veranderend klimaat zijn meer hitte, extreme buien, zeespiegelstijging en grotere kans op langdurige perioden van droogte. Denk aan het extreem droge voorjaar van 2011 en de wateroverlast in 1998, 2000 en Vergelijkbare gebeurtenissen komen vaker en in hevigere mate voor. Dit is dus hét moment om ons te oriënteren op de toekomst van het klimaat in combinatie met het water in de gemeente. Dit is hét moment voor een Waterklimaatplan. De onderwerpen en bijbehorende thema s binnen ons gebied, en dus in ons Waterklimaatplan, zijn: droge voeten, voldoende water, gezond watersysteem, bodemdaling en hittestress. Klimaatadaptief De opdracht voor komende periode is verder kijken dan de komende vier planjaren. Onze leidraad bij het concretiseren van de maatregelen is: klimaatadaptatie. We volgen hiermee de lijn die is uitgezet door de Deltabeslissing Ruimtelijke Adaptatie die tot 2020 beleid uitzet om in 2050 klimaatbestendig te zijn. De voorgestelde maatregelen en bijbehorende kosten van het Uitvoeringsprogramma richten zich vooral op het klimaatadaptief denken in Uiteraard laten we kansen om zoveel mogelijk klimaatadaptief te zijn niet liggen. Het Uitvoeringsprogramma bestaat uit maatregelen die we de komende jaren gaan uitvoeren én uit een lijst van kansen die we, als deze zich voordoen, ook uitvoeren (zie digitale kaart en maatregeltabel).

6 Evaluatie Waterplan Helder over Water We erven de aarde niet van onze voorouders, maar hebben haar in bruikleen van onze achterkleinkinderen. Daarom moeten we de feiten onder ogen zien, verantwoordelijk handelen, én samenwerken. 1 Prins Willem-Alexander Het Waterplan Helder over Water (2010 tot 2013) en het daaruit voortvloeiende geactualiseerde Uitvoeringsprogramma ( ) is (vrijwel volledig) uitgevoerd. Beide hadden tot doel het watersysteem robuuster te maken. Integraal waterbeheer in Pijnacker-Nootdorp moet zorgen voor droge voeten, een gezond watersysteem en een optimale beleving van het water. Droge voeten is water afvoeren en/of bergen in natte perioden en aanvoeren in droge perioden. Daarnaast verwijzen droge voeten ook op de veiligheid van dijken en kaden; Een gezond watersysteem heeft te maken met de biologische en chemische waterkwaliteit: Bij optimale beleving wordt gedacht aan verschillende vormen van recreatie, maar ook dat het water en zijn omgeving er aantrekkelijk uitzien. Tijdens de looptijd van het Waterplan en het Uitvoeringsprogramma zijn 32 maatregelen, pilots en studies uitgevoerd of nog in uitvoering. Dit is ruim 75% van alle locatiespecifieke maatregelen. Hiernaast zijn er nog eens 32 algemene maatregelen uitgevoerd om het watersysteem te verbeteren. Een aantal maatregelen nemen we mee in het nieuwe Waterklimaatplan en/of in andere programma s, zoals het Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP). Verder is van enkele maatregelen tijdens de uitwerking gebleken dat deze niet meer actueel zijn. 6

7 1.1 Werken aan water in ? Onderstaande omvangrijke en vele kleinere maatregelen hebben bijgedragen aan de verbetering van het watersysteem in de gemeente Pijnacker-Nootdorp. Droge voeten De afvoercapaciteit van de Polder van Nootdorp is sterk verbeterd door het verbreden van watergangen en vergroten van duikers. Daarnaast is in deze polder meer oppervlaktewater gegraven, waarvoor de berging van water flink vergroot is. In de Oude Polder van Pijnacker is gestart met de realisatie van m 3 waterberging. In het FES-project zijn de werkzaamheden begonnen voor waterberging van m 3. Door de sterk toenemende woningbouw binnen de Oude Polder van Pijnacker is een alternatief afvoertracé gegraven (door de Zuidpolder van Delfgauw) voor de Pijnackerse Vaart. Hiervoor is tevens een nieuw oppervlaktewatergemaal gebouwd bij Keijzershof. Ook is in de Zuidpolder van Delfgauw gestart met de werkzaamheden voor het creëren van m 3 waterberging. Bovenstaande heeft ertoe geleid dat de waterafvoer- en waterbergingscapaciteit binnen de gemeente sterk is verbeterd. Gezond watersysteem Er zijn Kaderrichtlijn Water-maatregelen (hierna KRW) gerealiseerd voor de waterlichamen Karitaat Molensloot (Zuidpolder van Delfgauw), de Oostboezem (waaronder de Pijnackerse vaart) en de binnenboezem (van de Polder Berkel). Ook is de Ackerdijkse polder van een tweezijdige vislift voorzien vanuit de Berkelsche Zweth en wordt het nieuwe gemaal van de Ackerdijkse polder voorzien van visvriendelijke pompen. Daarnaast is er gebaggerd en zijn waar mogelijk natuurvriendelijke oevers aangelegd. Bovenstaande heeft ertoe geleid dat de ecologische waterkwaliteit binnen de gemeente is verbeterd. Optimale beleving Bij het graven van water is rekening gehouden met de belevingswaarde van de oevers. De gemeente heeft in haar beleid opgenomen om bij herstelwerkzaamheden aan harde beschoeiing natuurvriendelijke oevers (nvo s) aan te leggen wanneer dit civieltechnisch mogelijk is. Tussen is meter natuurlijke oever gerealiseerd. Bovenstaande heeft ertoe geleid dat de beleving binnen de gemeente van water is verbeterd. 7

8 2 Laten Helder over Water en Klimaat we helder zijn: het klimaat is veranderd. Hier kunnen we niets meer aan doen. Wel kunnen we maatregelen nemen die de gevolgen van het veranderende klimaat beperken. Welkom in het nieuwe klimaat! NOS-weerman Gerrit Hiemstra Gevolgen van het veranderende klimaat zijn meer hitte, extreme buien en grotere kans op langdurige perioden van droogte. Die klimaatveranderingen hebben gevolgen voor het watersysteem in de gemeente Pijnacker-Nootdorp zoals wateroverlast (droge voeten), droogtestress (voldoende water), waterkwaliteitsverslechtering (gezond water), versnelde (bodem)daling en hittestress. Hierdoor moeten de inwoners en bedrijven zich steeds meer aanpassen aan het veranderende klimaat, door bijvoorbeeld meer water(overlast) te accepteren en vasthoud- en bergingsmaatregelen te nemen (klimaatadaptatie). Het doel van dit Waterklimaatplan is dat de gemeente Pijnacker-Nootdorp in 2050 volledig klimaatadaptief is. De inwoners en bedrijven hebben zich aangepast aan het nieuwe klimaat en de gevolgen zijn beperkt. 2.1 Heeft Pijnacker-Nootdorp een klimaatprobleem? Droge voeten Bij normale weersomstandigheden functioneert het huidige water- en afvoersysteem goed. Maar bij hevige regenbuien staan straten onder water en staat het peil van de sloten zo hoog dat de oever niet zichtbaar is. Pijnacker- Nootdorp kent gevoelige plekken waar wateroverlast kán ontstaan bij buien van 60 mm (60 liter per m 2 ). Voldoende water De verandering van het klimaat uit zich niet alleen in hevigere regenbuien. Ook ervaren we nu al dat er langere perioden zijn waarin helemaal geen neerslag valt. Op dit moment zijn er binnen de gemeente nog geen noemenswaardige problemen ondervonden. Echter, dit betekent niet dat er in de toekomst geen problemen kunnen ontstaan. 8

9 Door droogte in combinatie met wisselende grondwaterstand kan de natuur ernstig verdrogen. En in bebouwd gebied kan schade ontstaan aan boven- en ondergrondse bebouwing. Tot 2100 is er voldoende zoet water beschikbaar in onze regio (RAS). Het is onduidelijk of het water ook op elke benodigde plek kan komen. Gezond watersysteem Zoals in hoofdstuk 1 al is aangeven is de ecologische waterkwaliteit de afgelopen jaren verbeterd, maar we voldoen nog niet aan de doelstelling van de Kaderrichtlijn Water (KRW). De klimaatverandering heeft mogelijk een negatief effect op het behalen van deze doelstellingen. Gezond water inlaten wordt bij langere periodes van droogte belangrijker. Bodemdaling Binnen de gemeente zijn veel gebieden met veen in de ondergrond. Bij een lage grondwaterstand kan zuurstof diep in bodem doordringen, waardoor het veen wordt afgebroken (veenoxidatie) en de bodem daalt. Dit is in Pijnacker-Nootdorp het geval, bijvoorbeeld in de wijk Klapwijk waar de fundering van huizen zichtbaar is geworden en het buitengebied kwetsbaarder wordt voor inundaties vanuit het watersysteem. De klimaatverandering versnelt deze bodemdaling waardoor de gevolgen voor de (inwoners en bedrijven van de) gemeente groter worden. Hittestress Hittestress komt nauwelijks voor in de gemeente; Pijnacker-Nootdorp is geen grootstedelijk gebied, heeft geen grote bebouwingsdichtheid, heeft niet veel verhard oppervlak en is van zichzelf al groen. Met de toename van warmere periodes is dit wel een aandachtspunt naar de toekomst toe, zoals bij de inrichting van nieuwe woonwijken. 9

10 2.2 Hoe wordt Pijnacker-Nootdorp klimaatadaptief? Om klimaatadaptief te zijn moeten we accepteren dat het sleutelen aan het watersysteem zijn grenzen kent. Daarom is het noodzakelijk dat niet alleen de overheden, maar ook de inwoners en bedrijven van Pijnacker-Nootdorp de komende jaren maatregelen treffen. Daarom heeft de gemeente samen met Delfland dit Waterklimaatplan opgesteld waarin naast de maatregelen voor de komende vier jaar ook toekomstige kansen worden benoemd. Om nu al zoveel mogelijk klimaatadaptief te zijn, realiseren we, als de mogelijkheid zich daartoe aandient, deze kansen al eerder. In de bijgevoegde digitale kaart en de maatregelentabel staan de maatregelen en kansen die de gemeente Pijnacker-Nootdorp samen met Delfland neemt om knelpunten op te lossen en de kansen te benutten die ervoor zorgen dat Pijnacker-Nootdorp in 2050 klimaatadaptief is. Droge voeten Voor droge voeten zijn de belangrijkste maatregelen: keringen en watergangen op orde houden; water vasthouden waar het valt; het overige water zoveel mogelijk op een plek verzamelen waar het geen overlast veroorzaakt; en als het niet meer regent het water afvoeren. Om het water vast te houden, gaan we zoveel mogelijk ontharden en groene daken en waterdoorlatende verharding aanleggen. Om het water te bergen, worden functies van percelen en bestemmingen gewijzigd, verharde oppervlakten afgekoppeld van de gemengde riolering en wordt waterafvoer door infiltratie (WADI) ingezet. Om het water af te voeren, worden grotere duikers aangelegd en watergangen verbreed. 10

11 Voor het Uitvoeringsprogramma betekent dit dat beleid wordt opgesteld om water vast te houden op daken van kassen, huizen en bedrijfsgebouwen door onder meer groene daken. Delfland stimuleert het tijdelijk bergen van regenwater op kasdaken en met het programma DIG (Dynamische Inzet Gietwaterbassins). De gemeente stimuleert de bewoners van nieuwe en bestaande wijken om hun tuinen zo groen mogelijk in te richten. Bij aankoop van een nieuwe woning ontvangen zij twee voorbeelden van tuinontwerpen. De gemeente start tevens een onderzoek met bewoners en belanghebbenden naar een klimaatbestendige reconstructie van de wijk Klapwijk en gaat over tot klimaatbestendige uitvoering van de wijk Keijzershof door onder meer de straten waterdoorlatend aan te leggen, eigenaren met platte daken te stimuleren deze te vergroenen en de regenton in te zetten. Delfland subsidieert in Pijnacker-Nootdorp de aanleg van drie groenblauwe schoolpleinen. Deze en meer maatregelen en kansen zijn opgenomen in de maatregelentabel. Voldoende water Voor voldoende water zijn de belangrijkste aandachtspunten: verdroging en het inlaten van zoet en schoon water. In het Uitvoeringsprogramma worden twee haalbaarheidsstudies uitgevoerd voor de aanleg van een ondergrondse waterbuffer die in tijden van droogte voorziet in zoet en schoon water. In deze periode wordt nader onderzocht wat de gevolgen zijn voor de gemeente en wat de kansen zijn voor de glastuinbouw. Deze en meer maatregelen en kansen zijn opgenomen in de maatregelentabel. Gezond watersysteem Voor een gezond watersysteem is de ecologische en chemische waterkwaliteit belangrijk. Delfland en de gemeente werken vanuit de bestuursovereenkomst Kaderrichtlijn Water (KRW) intensief samen om te voldoen aan de doelstelling voor de waterlichamen. Voor de overige wateren participeren beide partijen, samen met alle gemeenten binnen het beheergebied van Delfland, in het Netwerk Schoon en Gezond Water. Het doel van dit netwerk is de waterkwaliteit verbeteren door o.a. aanleg van natuurvriendelijke oevers (nvo s), het verbeteren van de inrichting en het beheer en onderhoud van watergangen en oevers. Als laatste wordt op deze plek het project de Emissieloze Kas genoemd. Dit project heeft als doel om samen met Land- en Tuinbouw Organisatie Nederland (LTO) en de tuinders, de emissies van de glastuinbouw naar het oppervlaktewater terug te brengen. In het Uitvoeringsprogramma is opgenomen dat gemeente en Delfland lozingen uit glastuinbouw intensiever gaan controleren. Deze en meer maatregelen en kansen zijn genoemd in de maatregelentabel. Bodemdaling voorkomen Een eenvoudige oplossing voor bodemdaling is er niet. Uitgangspunt is bodemdaling te vertragen en de gevolgen zoveel mogelijk te beperken. 11

12 In het Uitvoeringsprogramma is opgenomen dat voor de wijk Klapwijk een klimaatadaptief ontwerp wordt gemaakt. Inmiddels is begonnen met de onderzoeksfase en wordt samengewerkt met het Regionaal Platform Slappe Bodem. Delfland, Dunea, Provincie en inwoners pakken dit samen met de gemeente op. Doel is om in 2020 te starten met de werkzaamheden in de wijk. Delfland is gestart met het opstellen van een visie en strategie hoe om te gaan met bodemdaling. Deze en meer maatregelen en kansen zijn opgenomen in de maatregelentabel. Hittestress De gemeente en Delfland werken samen om de toekomstige gevolgen van hittestress zoveel mogelijk te beperken. Ondanks dat er geen aanwijsbare problemen zijn voor hittestress, dient bij de ontwikkeling van nieuwe woonwijken of bedrijventerreinen wel rekening gehouden te worden met de gevolgen van het klimaat. In het Uitvoeringsprogramma is opgenomen dat in het ontwerp voor Klapwijk rekening wordt gehouden met de mogelijke gevolgen van hittestress. 12

13 Communicatie 3 Het boeiende van ons klimaat vind ik dat het bij machte is vier seizoenen in één week te leveren. Simon Carmiggelt 3.1 Klimaatadaptief sámen met inwoners en bedrijven Communicatie over en bewustwording van de klimaatveranderingen en de gevolgen voor ons watersysteem zijn belangrijk. Als overheid zijn we mét de inwoners én de bedrijven de belangrijkste actoren om de gevolgen van klimaatverandering te beperken. In het Uitvoeringsprogramma is opgenomen dat we bij elke maatregel communicatie en bewustwording meenemen. Droge voeten Door de druppel zoveel mogelijk vast te houden op de plek waar deze valt en de rest te bergen op plekken die daarvoor worden ingericht, worden de gevolgen beperkt. Daarom wordt ingezet op het stimuleren van inwoners om de tuin groener in te richten en/of een regenton te plaatsen. Bedrijven wordt gevraagd om bijvoorbeeld een groen dak of een waterdoorlaatbare parkeerplaats in te richten. Bovenstaande moet ervoor zorgen dat de 60mm-bui niet tot overlast leidt. Echter, buien van >60mm kunnen wél voor wateroverlast zorgen. Deze boodschap moet leiden tot acceptatie van de gevolgen van klimaatverandering. Voldoende Water Hetzelfde geldt bij langdurige droogte, waarbij de inwoners en bedrijven opgeroepen worden zuinig met water om te gaan. Tegelijk wordt communicatie ingezet om inwoners en bedrijven te stimuleren om het regenwater zoveel mogelijk vast te houden voor de droge perioden door bijvoorbeeld een regenton of een grootschalige waterbuffer. Gezond watersysteem Bewustwording bij inwoners en (glastuinbouw)bedrijven als het gaat om waterkwaliteit geeft een belangrijke positieve impuls aan de kwaliteit van ons water. Het is gewenst uitleg te geven over omgang met gescheiden stelsels, 13

14 het waarom van een verbod van autowassen op straat, inleveren van oude medicijnen, bewustzijn van microplastics in consumentenproducten, de opruimplicht van hondenpoep (langs watergangen) en het ontmoedigen van het voederen van vogels langs de waterkant. Inwoners vervuilen vaak zonder dat zij zich hiervan bewust zijn. Doel van communicatie is om een gedragsverandering teweeg te brengen. De jaarlijkse Week van het Water is een goede gelegenheid hiervoor. In het Netwerk Schoon en Gezond Water wordt dit opgepakt. Bodemdaling Ingezet wordt op het beperken van bodemdaling, maar dat de bodem daalt is niet te voorkomen. Communicatie is dan ook gericht op bewustwording van bodemdaling. Hittestress Op dit moment wordt er in de gemeente Pijnacker-Nootdorp geen hittestress ervaren. Onduidelijk is hoe de temperatuurstijging de komende jaren daar een effect op heeft. In de communicatie wordt hieraan in de komende planperiode geen aandacht gegeven. 14

15 Bijlagen Digitale kaart Beweeg met uw muis over de knelpunten Legenda gemeentegrens polders water agrarisch natuur bebouwd 35 wegen N Schaal A3: 1: Knelpunten Maatregel of kans geprogrammeerd in Uitvoeringsprogramma van het Waterklimaatplan Toekomstige maatregel of kans waardoor de gemeente in 2050 klimaatadaptief is

16 Uitvoeringsprogramma Geprogrammeerde maatregel: locatie specifiek (nummers zie digitale kaart) Maatregel / Kans Gemeente Delfland Verantw. partij Polder Financiën gemeente (euro s) Financiën Delfland (euro s) 1 Rijskade/Hoefslag: Knelpunten wateroverlast aankoop grond inrichting Delfland Noordpolder van Delfgauw Glastuinbouwgebied Noukoop: gedragsverandering tuinders stimuleren Delfland Polder van Nootdorp 3 Waterkwaliteit Koningshof: onderzoek op korte termijn om doorstroming te verbeteren aanmelden als knelpunt lokaal water Delfland Oude Polder van Pijnacker 4 Goudenregen- en Wilhelminasingel (in glastuinbouwgebied): verbreden watergang thv politie en brandweer opnemen in bestemmingsplan Gemeente Oude Polder van Pijnacker 5 Glastuinbouwgebied: gedragsverandering tuinders stimuleren mbt waterberging Delfland Noordpolder van Delfgauw 6 Koningshof: inundatie park bij hevige neerslag, bestemmen, communicatie en onderzoek Gemeente Oude Polder van Pijnacker 7 Ade x Kreek: Verbreden watergang bij kruising 100% Gemeente Oude Polder van Pijnacker A Klapwijk: klimaatbestendig ontwerp opstellen met bewoners en belanghebbenden 50% 50% Gemeente Oude Polder van Pijnacker B Klapwijk: klimaatbestendig herinrichten (waterdoorlatende verharding, stimuleren groene daken) 100% subsidie Gemeente C Klapwijk: instellen Waterlabel 50% 50% Delfland Heron: Experiment met ondergrondse berging 'de waterbuffer' t.b.v. gietwater glastuinbouw (Noukoop) 50% 50% Gemeente Polder van Nootdorp Plas van Buysen: pandscheiding i.v.m. waterkwaliteit 50% 50% Gemeente Oude Polder van Pijnacker Dobbeplas: goede zwemwaterkwaliteit behouden inrichting water Delfland Polder van Nootdorp 12 A12: Afspraken maken met gemeente Zoetermeer om de duiker onder A12 te vergroten Delfland Polder van Nootdorp 13 Het Lint: Onderzoeken of het automatiseren van de stuw van Het Lint kosteneffectief is en de verschillende peilgebieden noodzakelijk zijn. Delfland Oude Polder van Pijnacker 14 Keijzershof: vergroening openbare ruimte 100% Gemeente Oude Polder van Pijnacker

17 Uitvoeringsprogramma Geprogrammeerde maatregel: niet-locatie specifiek (nummers NIET op digitale kaart) Maatregel / Kans Gemeente Delfland Verantw. partij Polder Financiën gemeente (euro s) Financiën Delfland (euro s) 15 Bevorderen van het vasthouden van water (vergroenen tuinen, groene daken, regentonnen, waterdoorlatende bestrating en afvoer hemelwater via bermen) Gemeente gehele gemeente % aanleggen van bergende natuurvriendelijke oevers, tenzij dit uit civiel technisch oogpunt niet nodig is. meegenomen in Beheerplan Oevers Gemeente gehele gemeente 17 KaderrichtlijnWater-maatregelen uitvoeren (bladvalbeheer, beleid ecologisch maaibeheer, verminderen dierlijke faeces, onderzoek naar kwalitatief baggeren, inrichting en beheer oevers, kroosbeheer en visstandbeheer). Deze maatregelen worden meegenomen in het Netwerk Schoon en Gezond Water. 100% Gemeente gehele gemeente (5.000 per jaar) 18 Communicatie over droge voeten, gezond watersysteem, voldoende water. Klimaatadaptieve burgerinitiatieven ondersteunen. 50% 50% Gemeente gehele gemeente ( per jaar) ( per jaar) 19 Terugdringen van de vervuiling uit de glastuinbouw door stimulering en handhaving (emissieloze kas) handhaven Delfland glastuinbouw 20 Beperking van bodemdaling door het toepassen van DIT-riolen (Drainage Infiltratie Transport-riool) meegenomen in GRP Gemeente 21 Deelname aan de Community of Pratice (CoP) Klimaatadaptatie en deelname aan Netwerk Schoon en Gezond Water 50% 50% Gemeente (5.000 per jaar) (5.000 per jaar) 22 Onderzoek naar welk beleid klimaatadaptief gemaakt moet worden en dat programmeren (Handboek Openbare Ruimte) Gemeente/ Delfland 23 3 Groenblauwe schoolpleinen subsidie Delfland WOK-trajecten Delfland 25 Afspraken maken beheer en onderhoud Delfland 17

18 Maatregelen te realiseren na 2020, of zoveel eerder, als de mogelijkheid zich daartoe aandient Kansrijke maatregelen: locatie specifiek (nummers zie digitale kaart) Maatregel / Kans Polder 26 Vrederustlaan: onderzoek naar functioneren peilscheiding Noordpolder van Delfgauw 27 Verbreden van de toevoer naar het gemaal van de Droogmaking Zuidpolder van Delfgauw Zuidpolder van Delfgauw 28 Rijskade: watergang verbreden tussen gemaal Thorbeckelaan en Rijskade Oude Polder van Pijnacker 29 N470: vergroten duiker onder de N470 Oude Polder van Pijnacker 30 Zuidpolder van Delfgauw: onderzoek beperkte drooglegging waardoor inundatie (acceptatie) Zuidpolder van Delfgauw 31 Keulseweg: opstuwing door kleine duikers, bewoners stimuleren om duikers te vergroten Oude Polder van Pijnacker 32 Berkelseweg: opstuwing door kleine duikers, kansen benutten om een robuuster watersyteem te realiseren Oude Polder van Pijnacker 33 Katwijkerlaan: opstellen gebiedsvisie met een robuust watersysteem Nieuwe of Drooggemaakte polder 34 Het Oude Kerkpad: extra verbinding onder RandstadRail Oude Polder van Pijnacker 35 Ackerdijksepad: kansen benutten in het kader van Ruimte voor Ruimte regeling om waterberging te realiseren Polder van Oude Leede 36 Onderweg: kleine duikers, bewoners stimuleren om duikers te vergroten Polder van Berkel 37 Zuideindsweg: kleine duikers in de hoogwatervoorziening, bewoners stimuleren om duikers te vergroten Zuidpolder van Delfgauw 38 Zuidpolder van Delfgauw: vismigratie mogelijk maken Zuidpolder van Delfgauw 39 Schimmelpenninck van de Oyeweg: waterkwaliteit verbeteren door realiseren inlaat van de Pijnackerse Vaart Zuidpolder van Delfgauw 40 Nootdorpseweg: herstructurering van het watersysteem en duikers vervangen Oude Polder van Pijnacker 41 Oost- en Westlaan: herstructurering van het watersysteem Oude Polder van Pijnacker 42 Noordeindseweg: verbreden watergang Noordpolder van Delfgauw 43 RandstadRail: Aanleg nieuwe duikers/vergroten bestaande duikers bij toekomstig groot onderhoud (gehele tracé RandstadRail) Oude Polder van Pijnacker 44 Blokweg/Molenlaan: bij herstructurering glastuinbouw versnippering watersysteem opheffen, kansen benutten Oude Polder van Pijnacker 45 Noordweg/RandstadRail: duikers vergroten Polder van Nootdorp Kansrijke maatregelen: niet locatie specifiek (nummer NIET op digitale kaart) Stimuleringsmaatregelen opstellen die klimaatbestendig bouwen bevorderen gehele gemeente

19 bezoek Oranjeplein 1, 2641 EZ Pijnacker post Postbus 1, 2640 AA Pijnacker telefoon internet bezoek Phoenixstraat 32, 2611 AL Delft post Postbus 3061, 2601 DB Delft telefoon internet