Veelkleurige zorg. Over de invloed van de herkomst van zorgverleners op hun relatie met bewoners van woonzorgcentra

Transcriptie

1 Veelkleurige zorg Over de invloed van de herkomst van zorgverleners op hun relatie met bewoners van woonzorgcentra Michael Van Buggenhout (Artesis Hogeschool Antwerpen, onderzoeksgroep DIZO / Diversiteit in Zorg) 1

2 Inhoud Inleiding Methode Resultaten Conclusies Aanbevelingen 2

3 Wat is de invloed van etniciteit op de zorgrelatie?

4 Inleiding Het gaan wonen in een woonzorgcentrum is niet vanzelfsprekend. De kwaliteit van leven van een bewoner is afhankelijk van verschillende factoren: o Menselijke waardigheid, respect voor zelfautonomie en zelfregie, integriteit, relaties met medebewoners De zorgrelatie neemt dus voor de bewoner een significante plaats in de totaliteit van zijn/haar relaties. Net zoals in de samenleving, neemt de diversiteit van de herkomst van de leden van de zorgequipe toe. 4

5 Inleiding Dit onderzoeksproject heeft twee hoofdonderzoeksvragen: o a) Heeft etniciteit invloed op de zorgrelatie? o b) Welke interculturele uitdagingen vinden we terug in een context van een multicultureel zorgteam en de vaak autochtone groep bewoners en hun omgeving? In de marge van dit onderzoek hebben de partners beslist om een vooronderzoek uit te voeren naar de belevenis van interculturaliteit tijdens de opleiding verpleegkunde en tijdens de stages door de studenten. 5

6 Methode Er werd geopteerd voor een combinatie van drie onderzoeksmethoden. Deze combinatie kon de hiaten op te vangen van iedere methode op zich Het onderzoek werd voor advies voorgelegd aan de medisch ethische commissie van ZNA Middelheim Antwerpen, waar het werd goedgekeurd. Het onderzoek ging door in 6 woonzorgcentra: WZC Bartholomeus, WZC Lozannahof, WZC Bilzenhof, WZC Sint- Gabriël, WZC Eeckhof en WZC Goudblomme. 6

7 Methode Deel Methode Aantal respondenten 1. Bevraging ouderen (fase 1) 2. Bevraging ouderen (fase 2) 3. Bevraging personeel & leidinggevenden 4. Bevraging studenten verpleegkunde (HBO-5 & bachelor) Semi-gestructureerde interviews Agogisch activerende focusgroepen Agogisch activerende focusgroepen Kwantitatief onderzoek (schriftelijke vragenlijsten) 100 bewoners 49 bewoners 55 personeelsleden waarvan 19 van andere afkomst 122 studenten 7

8 Resultaten (bewoners & personeel) Personeel o Duidelijke aanwezigheid allochtoon personeel o Profiel: vroelijk, jong (volwassen) en divers origine (20%- 46%) o 60 % wordt verzorgd door een allochtone zorgverlener Bewoners o Belg 92% (West-Europeanen) - Vro /man: 80/20 Monoculturele bewonerspopulatie & multicultureel zorgteam 8

9 Invloed etniciteit respondenten Discrepantie bewoners en zorgverleners o Zorgverleners: wel (persoonlijkheidselement) Professionaliteit Persoonlijkheid o Bewoners: niet Beheersing van het Nederlands Bekwaamheid & Beleefdheid Belangrijker voor bewoners in de zorgrelatie o Maturiteit & Ervaring Doorslaggevend in het vertellen levensverhaal 9

10 Verzorging door allochtonen Kwaliteitsvoller zorgrelatie o Positieve eigenschappen toegekend aan bepaalde cultuur: Vriendelijk, lief, beleefd, beter inlevingsvermogen, respectvol = menslievende kwaliteiten Mindere kwaliteiten o Taal, fel en brut o Expliciet voorkeur voor autochtonen Intieme verzorging (vroen ) Racistische gevoelens 10

11 Taal of communicatie Grootste bron van irritatie is de communicatie Onenigheid taalbeheersing o Associatie gebrekkig taalbeheersing met allochtonen Geldt niet voor alle allochtone zorgverleners o Hoge verwachtingen (dialect) Succesvol communiceren o Gedeelde verantwoordelijkheid Allochtoon personeel: bereidwilligheid leren Bewoners: redelijke verwachtingen Beleid & collega s: kansen bieden & stimulerende omgeving 11

12 Onbekend maakt onbemind Beperkte spanning op zorgrelatie Minderheid (1/5) weerstand allo zorgverlener o Algemene ontevredenheid Activiteiten, deelname bewonersvergadering, onbekwaamheid personeel/vrijwilligers, ( thuisgevoel) o Vooroordelen of beeldvorming Ervaring van zichzelf of anderen buiten WZC o + gedienstigheid, behulpzaam, respectvol o _ brutaliteit jongeren, diefstal Beeldvorming (Media) o Racisme o Voeding van angst & moslimvro (onderontwikkeld & onderdrukt) 12

13 Racisme Kleine minderheid <1/10 Brengt zorgrelatie onder grote spanning o Vechtrelatie of elkaar misnoegd tolereren o Uitzondering: personen met dementie Uitingen: Rechtstreeks of achter de rug naar andere medebewoners of autochtone collega s Frequentie: regelmatig (wekelijks) Uitspraken lokken reacties uit allo zorgverlener & professionele omgeving Ik kom u wassen waar de bewoner dan op antwoord: Was uzelf want je ziet zwart. 13

14 Diversiteitsbeleid? Geen weet van diversiteitsbeleid Wel diversiteitsacties o Vorming Nederlands o Workshops Geen zicht op specifieke of geformaliseerde procedures o Omgaan met interculturele spanningen o Omgaan met racisme 14

15 Een divers samengesteld team? Kansen o Verscheidenheid kennis, houding en vaardigheden o Mits ondersteuning & samenwerking team Kwaliteitsvolle zorg Uitdagingen o Tijdsinvestering introductie allochtone zorgverlener (Taal) o Tijdsinvestering spanningen Gebrek tijd gn benutting kansen kwaliteit 15

16 Aanbevelingen Heeft etniciteit invloed op de zorgrelatie? o Etniciteit als een deel van de persoonlijkheid (beperkte invloed) o Etniciteit als factor die maatschappelijke positie bepaalt Taal (grote invloed) Vooroordelen & beeldvorming Racisme (beide een grote invloed) 16

17 Uitdagingen mbt monoculturele bewoners & multiculturele zorgteams Diversiteitsbeleid/ interculturalisering = veranderingsproces in een organisatie cliënten/ klanten afstemming van Organisatie Personeel Aanbod Cliënten op multiculturele realiteit personeel/ middelen organisatiebeleid aanbod 17

18 Bedankingen Stuurgroep onderzoek: Saloua Berdaï, Jan Fockaert, Els Haüser, Leen Prims, Michael Van Buggenhout, Bernadette van den Heuvel Uitvoering onderzoek: o ontwerp vragenlijsten: Saloua Berdaï, Els Haüser, Wim Vaerewyck, Michael Van Buggenhout o uitvoering Interviews bewoners: Mark Robert, Tamara Verbeeck o uitvoering focusgroep bewoners: Sara Buelens, Nathalie Depa, Mariam El Osri, Nadifa Hammoud, Els Haüser, Maire Ni Ghabhàin o uitvoering focusgroep personeel: Saloua Berdaï, Sara Buelens, Nathalie DePa, Mariam El Osri, Els Haüser, Maire Ni Ghabhàin, Khadija Yachou Kwantitatieve analyse: Michael Van Buggenhout Kwalitatieve analyse: Saloua Berdaï, Els Haüser Rapportage: Saloua Berdaï, Els Haüser Taal en communicatie: Eva Vergaelen Feedback: David De Vaal, Inge Janssens, Wim Vaerewyck Coördinatie onderzoek: Saloua Berdaï en Michael Van Buggenhout Met bijzondere dank aan alle bewoners en personeelsleden die deelgenomen hebben aan dit onderzoek. Zonder jullie getuigenissen was dit onderzoek onmogelijk! 18