P4 Reflectie. Lotte Janssen

Transcriptie

1 P4 Reflectie Lotte Janssen Interiors, Buildings, Cities Afstudeerstudio 'Rethinking Roosenberg' Docenten: Mechthild Stuhlmacher, Jelke Fokkinga, An Fonteyne & Floris Cornelisse Examinator: Jan Jacob Trip

2 Aspect 1 'De relatie tussen onderzoek en ontwerp' In de eerste fase van de ontwerpopgave is onderzoek gedaan onder leiding van een antropoloog. Het thema voor de gehele afstudeergroep was 'At Home'. Hierbij lag de focus op ouderen en ook op hoe thuis eventueel verandert voor een oudere met dementie. Vanuit eigen fascinatie ben ik voor veldwerk op bezoek gegaan bij ouderen die nog in hun eigen huis wonen, zonder zorg. Deze mensen hebben dus zelfstandig hun woonkamer gecreëerd en ingericht en hebben vaak een hechte band met de ruimte of met de meubels en decoraties die erin staan. In het antropologische onderzoek heb ik bestudeerd hoe ouderen hun woonkamer hebben ingericht, hoe zij het gebruiken, welke herinneringen zij hebben over hun woning, en wat de woonkamer uiteindelijk tot thuis maakt. Het was een onderzoek naar het huiselijke landschap van de woonkamer. De hoofdvraag die tijdens het hele onderzoek leidend was, luidt: Wat maakt dat de woonkamer voelt als thuis? Om antwoorden op deze hoofdvraag te vinden zijn verschillende subvragen gebruikt tijdens het veldwerk, zoals: Wat doet u waar? Wat in de kamer heeft een speciale waarde of herinnering? Wat is uw favoriete plek in de woonkamer? Er werden verschillende thema s behandeld, zoals de gebruiken, activiteiten, routines en rituele die mensen in hun woonkamer ontwikkelen, maar ook op de rol van herinneringen, de veranderingen en modificaties die het interieur in de loop der jaren onderging, de relaties tussen interieur en de buitenruimte van de straat en de wijk, en de rol van materiële objecten. De relatie die het onderzoek heeft met de ontwerpopgave, het ontwerpen van een woonzorgcentrum voor ouderen en jong dementerenden bij de Roosenberg abdij in Waasmunster, is dat dit woonzorgcentrum een nieuw thuis moet worden voor de bewoners. Vaak is het verhuizen naar een instelling niet vrijwillig. Het liefst blijft men in eigen huis zolang het kan. Het is van belang om te doorgronden welke aspecten aan het thuisgevoel bijdragen, zodat in het ontwerp kan worden getracht ouderen een nieuw thuis te geven. De bewoners van het woonzorgcentrum zullen in woongroepen van 8 personen leven. In de gemeenschappelijke woonkamers zullen zij zich allemaal tot op zekere hoogte thuis moeten voelen. Een belangrijk thema in mijn ontwerp is dus een thuis bieden voor verschillende soorten mensen, zonder dat men zelf ingrepen kan doen bijvoorbeeld de inrichting van de woonkamer. Hiernaast heb ik de thematiek 'het definiëren van ruimte' onderzocht door middel van het schrijven van een position paper voor het vak Research Methods. Hierin beschreef ik de visie van verschillende personen, o.a. Van der Laan, op het begrenzen van ruimte, de relatie tussen oneindig en omsloten, en het begrijpbaar maken van de natuur. Aan de hand hiervan heb ik mijn eigen positie bepaald. Met de opgedane kennis heb ik mijn ontwerp herzien en heel bewust deze thema's terug laten komen.

3 Aspect 2 'De relatie tussen het thema van de afstudeerstudio en het onderwerp gekozen door de student binnen dit framework' Het thema van de afstudeerstudio is tweeledig; de architectuur van de Roosenberg abdij en de hierbij horende Bossche School stijl, het plastische getal en de theorie van Dom Hans van der Laan enerzijds; Architectuur voor zorg en dementie anderzijds. Ten opzichte van het eerste deel heb ik mij neutraal opgesteld. Mijn ontwerp refereert niet direct naar de architectuur van de abdij, maar verhoudt zich met respect tot het bestaande en vormt er een ensemble mee. Het gaat bijvoorbeeld mee in de massieve en geaarde indruk die de abdij maakt, maar toont daarbinnen verfijning. Tijdens mijn ontwerp is het tweede thema de leidraad geweest. Ik heb mij gefocust op de behoeften van personen met dementie en voornamelijk op hoe zij zich thuis zullen voelen in het woonzorgcentrum. Daarnaast lag een specifieke focus op het wonen in de natuur en de relatie van de bewoners met de buitenruimte. Dit werd benaderd vanuit de ervaring van een persoon met dementie, maar ook vanuit de praktische kant, de zorgverlener die controle moet kunnen houden. Ook hierin is de theorie van Dom Hans van der Laan verwerkt, die onderzocht is tijdens het schrijven van het position paper voor het vak Research Methods.

4 Aspect 3 'De relatie tussen de methodische invalshoek van de afstudeerstudio en de methode gekozen door de student in dit kader' De methode die binnen de afstudeerstudio Interiors, Buildings, Cities veelgebruikt is, is het werken met grootschalige maquettes waarin de interieurs van ontwerpen bestudeerd worden. Hier is ook de eerste fase van het ontwerpproject mee ingeluid. Architect Jan de Jong, leerling van Dom Hans van der Laan, heeft in de stijl van de Bossche school en gebruik makend van het plastische getal dat hiermee verbonden is, zijn eigen woning en bijgebouwen ontworpen. Om op verfijndere schaal de materie in de vingers te krijgen, werd een gelijkvloerse ouderenwoning ontworpen van 65 m2. Het eindresultaat hiervan werd gepresenteerd bij P1 met een gedetailleerde 1:20 maquette. Na deze fase zijn we aan de slag gegaan met massastudies voor de nieuwe bouwvolumes op de locatie, een bosrijke en grote natuurlijke omgeving, met de abdij Roosenberg in de nabijheid. In mijn eigen proces ben ik (te) lang bij deze fase blijven steken. In een te late fase ben ik weer geschakeld naar het meer ingezoomde en verfijnde ontwerpen van het interieur. Het werken op verschillende schalen tegelijkertijd zorgt voor het volledig doorgronden en in alle lagen ontwerpen. Op enkele momenten in het proces heb ik een stap terug gedaan naar literatuur en onderzoek, om zo meer richting te krijgen en gefundeerde beslissingen te nemen voor mijn ontwerp. Deze theorie ging voornamelijk over het beleven van de bebouwde omgeving en het interieur. Om begrip en kennis te verkrijgen over dementie en de huidige huisvesting, heb ik hierover gelezen, gesproken en hebben we documentaires gekeken. Ook heb ik referentieprojecten bestudeerd en zijn verschillende typologieën bekeken als optie voor configuratie van de nieuwe zorginstelling, zoals het hofje.

5 Aspect 4 'De relatie tussen het project en de bredere sociale context.' De relatie tussen de ontwerpopgave en de bredere sociale context ligt in dit geval op meerdere vlakken. Enerzijds gaat het om het op waarde schatten van en met respect ontwerpen en omgaan met de architectuur van de Roosenberg abdij en deze behoeden van verval en sloop en anderzijds in het tonen van de mogelijkheden en kansen die het klooster heeft, zodat het een tweede leven ingeblazen kan worden met een vernieuwde functie. Na gesprekken met onder andere Caroline Voet, blijkt deze relatie onder spanning te staan. Deze thematiek is door te trekken naar vele monumenten en oude gebouwen in Nederland en België. Daarnaast wordt de zorg en huisvesting voor ouderen met dementie een steeds groter vraagstuk, nu de bevolking met een leeftijd boven de 65 sterk groeit. Dementie is een ziekte waarbij het in een latere fase vaak niet meer mogelijk is om onbegeleid thuis te blijven wonen. Verwacht wordt dat dementie de komende jaren meer en meer mensen zal treffen, doordat de mens steeds ouder wordt en de ziekte voornamelijk mensen ouder dan 65 jaar treft. Voor deze doelgroep is het dus van belang om een woonvorm te creëren die hen zo lang mogelijk een waardevol en actief leven kan bieden.