VERSLAG. Het optimaliseren van assimilatiebelichting bij Ficus. Uitgevoerd door: DLV Facet. Wageningen, sept Erik de Rooij Helma Verberkt

Transcriptie

1 VERSLAG Facet Het optimaliseren van assimilatiebelichting bij Ficus Uitgevoerd door: DLV Facet Wageningen, sept 2006 Erik de Rooij Helma Verberkt In samenwerking met de Landelijke Ficus commissie van LTO Groeiservice Gefinancierd door: Productschap Tuinbouw Postbus AG Zoetermeer

2 Het optimaliseren van assimilatiebelichting bij Ficus DLV Facet Postbus CA Wageningen Tel Fax In samenwerking met de landelijke Ficus commissie van LTO Groeiservice. Proef plaats: Esprit Plant Dit onderzoek is gefinancierd door: Productschap Tuinbouw Postbus AG Zoetermeer De lampen zijn beschikbaar gesteld door: De armaturen zijn deels beschikbaar gesteld door: DLV Facet Dit document is auteursrechtelijk beschermd. Niets uit deze uitgave mag derhalve worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch door fotokopieën, opnamen of op enige andere wijze, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van DLV Facet. De merkrechten op de benaming DLV komen toe aan DLV Plant B.V. Alle rechten dienaangaande worden voorbehouden. DLV Plant B.V. is niet aansprakelijk voor schade bij toepassing of gebruik van gegevens uit deze uitgave. DLV Facet: september

3 Inhoudsopgave 1 Inleiding en doel Materiaal en Methode Proefopzet Teeltgegevens en accommodatie Waarnemingen Verwerking Lichtmeting Resultaten Klimaat Lengtemeting Plantgewicht Kwaliteit Chlorose Beoordeling Vochtgehalte en EC Teeltduurgegevens Economische evaluatie Inleiding Onbelichte teelt Danielle bij 15 planten/m² eindstand in de winter Danielle 8000 lux bij 15 plant/m² eindstand in de winter Danielle 8000 lux bij 18 plant/m² eindstand in de winter Tot einde teelt belicht Danielle 8000 lux bij 18 plant/m² eindstand in de winter Gedeeltelijk belicht Samenvatting economische evaluatie Conclusies en aanbevelingen Bijlage 1: Gerealiseerd lichtniveau Bijlage 2: Gerealiseerde temperatuur Bijlage 3: Gerealiseerde RV Bijlage 4: Gerealiseerde CO² DLV Facet: september

4 Bijlage 5: Vers-/drooggewicht Bijlage 6: Samenvatting DLV Facet: september

5 1 Inleiding en doel In 2005 heeft DLV Facet in samenwerking met de landelijke Ficus commissie van LTO Groeiservice een onderzoek uitgevoerd naar de effecten van (intensieve) belichting op het gewas Ficus. Hieruit blijkt dat de teeltversnelling bij belichte Ficussen groot is t.o.v. het niet belichten. Ondanks deze teeltversnelling is belichten met 8000 lux (106 µmol PAR/m 2.s) bij Ficus niet rendabel onder de huidige omstandigheden. Belichten met 4000 lux (53 µmol PAR/m 2.s) geeft bij eigen stroomproductie met de huidige hoge gasprijs een nagenoeg gelijke kosten/opbrengsten verhouding als bij onbelicht telen. Door extra voordelen in arbeidsspreiding en planning kan de voorkeur uitgaan naar de 4000 lux belichte teelt. Een nadeel van het toepassen van assimilatiebelichting bleek in het onderzoek het optreden van chlorose in het blad van de groene typen. Met name midden in de winter bij weinig natuurlijk licht treedt dit sterk op, waardoor de uitwendige kwaliteit sterk negatief beïnvloed wordt. De houdbaarheid van Ficussen wordt niet in negatieve zin beïnvloed door belichting. Echter geel blad wordt niet gewaardeerd. Incidenteel zijn een aantal planten in de laatste weken van de teelt onder de belichting vandaan gehaald. Na circa 14 dagen trok de chlorose deels weg. Echter midden in de winter was sprake van onherstelbare chlorose. Mogelijk kan de chlorose verder teruggebracht worden door het aantal belichtingsuren per dag te verlagen, maar dat betekent dat ook het rendement van de belichting verlaagd wordt. Indien chlorose kan worden voorkomen bij het toepassen van assimilatiebelichting zal het economisch eerder rendabel worden om Ficus te gaan belichten. Belichten van Ficus heeft naast een sterke teeltduurverkorting als grote voordeel, dat een veel gelijkmatigere arbeid- en ruimteplanning kan worden gerealiseerd op de bedrijven. Dit leidt tot een betere arbeidsfilm en gelijkmatigere afzet. Daarnaast is bij het klaar maken van de handelspartijen minder handling nodig om planten met chlorose uit te zoeken dan wel om geel blad te verwijderen. Uit een Pools In Vitro onderzoek (1997) blijken verschillende lichtspectra een grote invloed te hebben op de groei van de plant. Voor een groeioptimum lijken de verschillende kleuren licht interessant te zijn. De praktische vraag rijst of er assimilatielampen beschikbaar zijn met een aangepaste lichtkwaliteit en toch nog een goed lichtrendement, waarbij de chlorose bij Ficus afneemt. Doelstellingen project: Na gaan in hoeverre, binnen een rendabele toepassing van assimilatiebelichting, het optreden van chlorose kan worden voorkomen middels het toepassen van verschillende lamptypen, belichtingsduur en teeltperiode (gehele of gedeeltelijke teelt). DLV Facet: september

6 2 Materiaal en Methode 2.1 Proefopzet Er zijn drie belichtingsbehandelingen aangehouden. Dit zijn: Onbelicht (controle) HPS lampen en Combinatie van HPS en HPI lampen (circa 1:1). Bij de belichtingsbehandelingen is eenzelfde hoeveelheid groeilicht (PAR) aangehouden, zodat hier geen verschil in is en er een zuiver vergelijk van de lichtkleur plaats vindt. In de belichte proefvakken is een PAR-lichtniveau van 92 µmol/m 2.s = circa 7200 lux aangehouden. De belichtingsbehandelingen verschillen duidelijk in lichtkleur. De verschillen in lichtkleur zijn gecreëerd door verschil aan te brengen in lamptype met een verschil in lichtspectrum: HPS = Hoge druk natrium lamp spectrum GreenPower 400W lamp 2,0E+01 1,5E+01 quanta 1,0E+01 5,0E+00 0,0E wavelengt (nm) Figuur 1: Spectrum Greenpower lamp (bron Philps) DLV Facet: september

7 HPI = Hoge druk kwiklamp spectrum HPI-T Plus lamp 2,5E+01 2,0E+01 quanta 1,5E+01 1,0E+01 5,0E+00 0,0E wavelengt (nm) Figuur 2: Spectrum HPI-T Plus lamp (bron Philips) Het onderzoek is uitgevoerd met twee groene rassen, omdat chlorose voornamelijk in de groene type voorkomt. De gebruikte rassen zijn: Daniëlle (donker groen) Exotica (groen) De groeiwaarnemingen zijn aan Daniëlle verricht. Exotica is extra in het onderzoek betrokken, voor de optische effecten op de mate van chlorose. De proef is uitgevoerd met 2 plantdichtheden. Er is bij alle behandelingen gestart met 30 planten per m². Na uitzetten zijn de behandelingen opgesplitst in een plantdichtheid van 15 en 18 planten per m². Het onderzoek heeft plaatsgevonden onder 2 teeltperiode waarbij de planten onder het licht hebben gestaan. De helft van de planten is tot het einde van de teelt onder assimilatie licht geteeld. De andere helft is 3,5 week voor het verwachte einde van de teelt onder de belichting vandaan gehaald. In tabel 1 is een overzicht van de proeffactoren met de niveaus weergegeven. DLV Facet: september

8 Tabel 1: Overzicht proeffactoren en niveaus Proeffactor Aantal niveaus beschrijving Ras 2 Daniëlle (donker groen) Exotica Belichting: lamptype / lichtkleur 3 onbelicht HPS Combinatie HPS / HPI Standdichtheid (eindafstand) 2 Belichtingsperiode 2 15 stuks / m 2 18 stuks / m 2 Oppotten afleveren (geheel belicht) Oppotten tot circa 4 weken voor afleveren (deels belicht) Herhaling 3 H 1 t/m H 3 Foto 1: Uitgangsmateriaal Danielle na oppotten. 2.2 Teeltgegevens en accommodatie De planten zijn in week 45 opgepot waarna de proef van start is gegaan. De accommodatie bestaat uit een Venlo warenhuis met een 6,40 meter tralie. De teeltvloer bestaat uit een betonvloer met een eb en vloed systeem. Er is een scherminstallatie met een LS 14 doek. Er is op instraling geschermd boven de 450 W/m² buitenniveau. Het energie doek is ingesteld op < 15ºC en een stralingsniveau lager dan 120 W/m². Wanneer aan beide voorwaarde voldaan is wordt het schermdoek gesloten. Er is centraal CO 2 gedoseerd waarbij gestreefd is naar een waarde tussen 600 (donkere dag) en 800 ppm (lichte dag). De DLV Facet: september

9 ingestelde temperatuur is dag 19,5ºC en nacht 21,5ºC. De ventilatietemperatuur is ingesteld op 28 ºC. Er is gestuurd op relatieve luchtvochtigheid. Boven de 88% wordt een vochtkier in het scherm getrokken. Er is week 45 gestart met een belichtingsduur van 20 uur. In week 49 is de belichtingsduur teruggebracht naar 18 uur. De belichting is in beide gevallen om uur afgeschakeld. Bij de belichtingsduur van 20 uur is gestart om uur en nadat de belichtingsduur is teruggebracht naar 18 uur, is gestart om 2.00 uur. Overdag is de belichting afgeschakeld boven de 175 W/m² Er is uitgegaan van 3 stekken per 14 Es pot met een stok van 60 cm. Er is gebruik gemaakt van een potgrond met een basisbemesting met een EC van 1 ms/cm. De EC gift is circa 2,2 ms/cm en de ph is ingesteld op 5,5. Bij elke watergift is er gemiddeld 4 cm water opgezet gedurende 1 minuut. Bij elke gietbeurt wordt mest gedoseerd. Onderstaand is het gehanteerde meststoffen schema weergegeven. NH4: 2,75 mmol/l K: 5,25 mmol/l Ca: 5,8 mmol/l Mg: 2 mmol/l NO3: 18,1 mmol/l SO4: 2 mmol/l H2PO4: 1,5 mmol/l Fe: 140 µmol/l Mn: 18 µmol/l Zn: 0 µmol/l B: 26 µmol/l Cu: 2 µmol/l Mo: 2 µmol/l Tijdens het onderzoek hebben diverse teelthandelingen plaatsgevonden. In paragraaf 4.6 in tabel 5 is een overzicht hiervan weergegeven. Alle behandelingen zijn gestart met een plantdichtheid van 30 planten per m 2. Bij het uitzetten zijn 2 plantdichtheden aangehouden namelijk 15 en 18 planten per m 2. Het opbinden is in alle gevallen met de hand gebeurd d.m.v. een ringetje. De criteria waarop het tijdstip van uitzetten en ringen is bepaald zijn: lengte, dichtheid van het gewas en internodiënlengte. Het aflevermoment is optisch bepaald wanneer het grootste deel van de planten aan de stok (= 60 cm) waren met de bovenkant blad. Op dat moment zijn ze afgeleverd. 2.3 Waarnemingen Bij aanvang van de teelt Planten zijn geselecteerd op lengte (marge maximaal 10%) en op aantal scheuten (minimaal 3 blaadjes) Vooraf is van 3 x 10 planten (10 planten per herhaling) het vers en drooggewicht bepaald van Danielle. Vooraf is van 10 planten per proefvak de lengte bepaald van Danielle. Vooraf zijn foto s gemaakt van het uitgangsmateriaal van beide rassen. Vooraf is de lichtdoorlatend van de proefkas gemeten. Tevens is het belichtingsniveau en lichtverdeling op planthoogte in de belichte proefvakken doorgemeten. DLV Facet: september

10 Tijdens de teelt Wekelijks zijn de planten van beide rassen nagekeken op chlorose verschijnselen. Om de mate van chlorose vast te leggen zijn foto s gemaakt van 5 verschillende gradaties van chlorose. Vier wekelijks is bij Danielle van 10 planten per proefveld de lengte gemeten (week ). Elke acht weken is er versgewicht en drooggewicht metingen gedaan aan 10 planten per proefveld (week ) bij Danielle. Vier wekelijks is per proefveld bij Danielle de EC gemeten middels een WET-meter. M.b.v. dataloggers is het gerealiseerde klimaat (temperatuur, P.A.R.-licht, RV en CO 2 ) per belichtingsbehandeling geregistreerd. De gegevens zijn per minuut gemeten, het gemiddelde daarvan wordt per 5 minuten vastgelegd. M.b.v. dataloggers is in week 4 de planttemperatuur in de verschillende belichtingbehandelingsvakken geregistreerd. De gegevens zijn per minuut gemeten en met een gemiddelde per 5 minuten vastgelegd. Aan het einde van de teelt Aan het einde van de teelt heeft er een kwaliteitsbeoordeling plaatsgevonden door de intensieve begeleiding en door medewerkers van DLV Facet. Er is beoordeeld op bladkleur (chlorose), mate van vertakking, plantopbouw en totaal indruk. Van het ras Exotica is alleen de mate van chlorose bepaald. Gedurende het onderzoek zijn regelmatig foto s gemaakt. 2.4 Verwerking De behandelingseffecten zijn met behulp van variantie-analyse getoetst. Hierbij is gebruik gemaakt van het statistische programma GENSTAT. Er is getoetst met een onbetrouwbaarheid van 5% (P< 0,05). DLV Facet: september

11 3 Lichtmeting Van alle belichtingsbehandelingen is een lichtmeting uitgevoerd. Hierbij is per behandeling bepaald hoe de lichtverdeling is en hoe hoog het lichtniveau is. Het licht is gemeten met een PAR licht meter op een hoogte van 60 cm boven de grond. Hiervoor is binnen de proefvelden een raster gemaakt waarbij onder stabiele omstandigheden de hoeveelheid PAR-licht gemeten is. Dit betekent s avonds (zonder invloed van daglicht), nadat de lampen minimaal 1 uur gebrand hebben. De resultaten van de lichtmeting zijn weergeven in tabel 2 t/m 5. In de tabellen 2 t/m 5 zijn de posities van de lampen met geel weergegeven. Tabel 2: Lichtmeting HPS (eenheid: µmol/ m 2.s) 101,47 103,90 100,15 96,88 95,99 115,74 116,58 115,85 111,54 110,27 115,69 115,89 114,63 112,00 113,37 103,86 111,72 111,64 110,88 107,83 101,47 102,13 102,92 100,24 101,19 Minimum: 95,99 Maximum: 116,58 Gemiddelde: 107,95 Tabel 3: Lichtmeting HPS (eenheid: lux) Minimum: 7108 Maximum: 8705 Gemiddelde: 8038 Tabel 4: Lichtmeting HPS+HPI (eenheid: µmol/ m 2.s) 106,59 107,94 104,89 108,68 104,91 117,83 118,39 113,94 114,63 114,57 121,29 118,59 114,84 111,32 112,39 103,69 107,89 106,29 105,28 104,21 95,11 98,02 96,96 99,11 99,45 Minimum: 95,11 Maximum: 121,29 Gemiddelde: 108,27 DLV Facet: september

12 Tabel 5: Lichtmeting HPS + HPI (eenheid: lux) Minimum: 7230 Maximum: 9306 Gemiddelde: 8252 Naast de lichthoeveelheid is ook het lichtspectrum gemeten van beide behandelingen. In figuur 3 is dit van beide behandelingen weergegeven Figuur 3: Lichtspectrum bij HPS en HPS+HPI behandeling Mix veld 2 HPS veld In figuur 3 zijn de verschillen in spectrum zichtbaar tussen de beide behandelingen. Het verschil in lichtkleur tussen beide lamptypen is weergegeven op foto 2 en 3. DLV Facet: september

13 Foto 2: Links HPS lamp, rechts HPI lamp bij nacht Foto 3: Links HPS lamp, rechts HPI lamp overdag DLV Facet: september

14 Concept verslag: Het optimaliseren van assimilatiebelichting bij Ficus In tabel 6 staat de lichtdoorlatendheid van de kas weergegeven. Deze metingen zijn op een bewolkte dag zonder directe zonnestraling, (=diffuus licht) gemeten. Tabel 6: Lichtdoorlatendheid (eenheid: µmol/ m 2.s) Maart Tijdstip uur Lichtdoorlatendheid kas In de kas 332,7 328,7 333,6 335,5 328,1 325,2 325,2 324,0 324,4 322,1 324,8 328,0 325,5 322,6 327,2 327,8 323,4 321,8 322,3 321,1 320,5 318,0 316,5 316,2 315,6 312,0 309,9 310,8 306,2 305,8 305,0 306,2 Gemiddeld 320,8 Buiten 501,8 Lichtdoorlatendheid 63,9 % Van de hoeveelheid licht buiten (gemiddeld 501,8 µmol/ m 2.s) komt er gemiddeld 320,8 µmol/ m 2.s binnen op het gewas. Dit is bijna 64% van het buiten licht. Het percentage dat de planten in de kas bereikt (transmissie) is afhankelijk van bewolkingsgraad, stand van de zon, ligging van de kas, weerkaatsing en vervuiling van het kasdek en de hoeveelheid constructiedelen in en onder het kasdek. Voor een moderne kas met een schoon kasdek kan worden uitgegaan van een gemiddelde transmissie van ongeveer 80% in de zomer en 60 70% in de winter, exclusief schaduwgevende installaties. 64% is daarom een redelijke lichtdoorlatendheid in het voorjaar. In de tabel is niet veel verschil op te merken tussen de metingen binnen het meetvlak. Uitzondering hierop is de onderste rand van het meetvlak, met als begin 306,2 µmol/ m 2.s. Dit is aan de lage kant en wordt veroorzaakt door de schaduw vanuit de naastgelegen kap waar planten stonden, de kap aan de andere kant was leeg, zodat daar geen lagere waarden gemeten zijn. Deze stroken zijn echter niet gebruikt binnen het onderzoek om mogelijke randeffecten te voorkomen. DLV Facet: september

15 4 Resultaten 4.1 Klimaat Gedurende de teelt zijn de klimaatgegevens vastgelegd. In figuur 4 is het PAR-lichtniveau weergegeven per week op plantniveau. In bijlage 1 t/m 4 zijn de gegevens van het PARlichtniveau, temperatuur, RV en CO² in tabelvorm weergegeven. 180 PAR-lichtniveau onbelicht belicht PAR-licht (u mol/m 2.s) wk 45 wk 46 wk 47 wk 48 wk 49 wk 50 wk 51 wk 52 wk 1 wk 2 wk 3 wk 4 wk 5 wk 6 wk 7 wk 8 wk 9 wk 10 wk 11 wk 12 wk 13 wk 14 wk 15 wk 16 wk 17 Figuur 4: Par-lichtniveau gedurende de teelt In de periode 24 januari t/m 6 februari is gemeten wat de verschillen in planttemperatuur zijn tussen de belichtingsbehandelingen. Naast de planttemperatuur is ook de kastemperatuur, luchtvochtigheid en lichthoeveelheid vastgelegd. In figuur 5 t/m 7 worden deze weergegeven. DLV Facet: september

16 100 klimaatgegevens onbelicht kastemp 0 RV 0 planttemp 0 licht temp ( o C) en RV (%) PAR-licht (u mol/m 2.s) jan 25-jan 26-jan 27-jan 28-jan 29-jan 30-jan 31-jan 1-feb 2-feb 3-feb 4-feb 5-feb 6-feb 0 Figuur 5: Klimaatgegevens onbelichte behandeling 100 klimaatgegevens HPS kastemp R RV R planttemp R licht R temp ( o C) en RV (%) PAR-licht (u mol/m 2.s) jan 25-jan 26-jan 27-jan 28-jan 29-jan 30-jan 31-jan 1-feb 2-feb 3-feb 4-feb 5-feb 6-feb 0 Figuur 6: Klimaatgegevens HPS behandeling DLV Facet: september

17 100 klimaatgegevens HPS+HPI kastemp B RV B planttemp B licht B temp ( o C) en RV (%) PAR-licht (u mol/m 2.s) jan 25-jan 26-jan 27-jan 28-jan 29-jan 30-jan 31-jan 1-feb 2-feb 3-feb 4-feb 5-feb 6-feb 0 Figuur 7: Klimaatgegevens HPS+HPI behandeling Duidelijk waarneembaar is de hogere gewas en ruimtetemperatuur bij de belichte behandelingen. In de belichte vakken ligt de plantemperatuur tijdens het belichten iets hoger dan de ruimtetemperatuur. De luchtvochtigheid in de onbelichte behandeling ligt ook continue iets hoger dan bij de belichte behandelingen. Dit komt mede door de iets lagere temperatuur. 4.2 Lengtemeting Gedurende de teelt is de lengtegroei van de planten gemeten. In figuur 8 en 9 zijn deze weergegeven. DLV Facet: september

18 70 Lengtewaarnemingen Ficus onbelicht 15pl HPS deels 15pl HPS+HPI deels 15pl HPS geheel 15pl HPS+HPI geheel 15pl onbelicht 18pl HPS deels 18pl HPS+HPI deels 18pl HPS geheel 18pl HPS+HPI geheel 18pl lengte (cm) wk 45 wk 49 wk 1 wk 5 wk 7 wk 9 wk 13 wk 14 Figuur 8: Lengtewaarnemingen Danielle (deels belicht is tot eind wk3) Verloop lengtegroei in cm lengte (cm) wk 45 wk 49 wk 1 wk 5 wk onbelicht 15pl onbelicht 18pl HPS deels 15pl HPS deels 18pl HPS+HPI deels 15pl HPS+HPI deels 18pl HPS geheel 15pl HPS geheel 18pl HPS+HPI geheel 15pl HPS+HPI geheel 18pl Figuur 9: Lengteverloop per behandeling bij Danielle (deels belicht is tot eind wk3) In week 7, bij de eindmeting van de belichte partijen blijken de onbelichte planten significant het kleinst te zijn. De planten die gedurende de teelt deels belicht zijn (tot week 4) zijn significant korter dan de planten die de gehele teelt belicht zijn. Er is bij de deels belichte planten geen significant verschil geconstateerd tussen de HPS en HPS +HPI behandeling. De planten die gedurende de gehele teelt belicht zijn met HPS zijn significant het langst. De HPS + HPI belichting geeft significant iets kortere planten. Er is geen verschil geconstateerd tussen de twee standdichtheden 15 en 18 planten per m². Het verschil in lengte tussen de geheel belichte partijen en deels belichte partijen wordt gecreëerd in het laatste deel van de DLV Facet: september

19 teelt, vanaf het moment dat de deels belichte partijen niet meer belicht worden (week 4). De groeisnelheid van de belichte partijen neemt dus duidelijk af nadat de planten onder de belichting vandaan worden gehaald. 4.3 Plantgewicht Gedurende de teelt is het vers- en drooggewicht van de planten bepaald. Deze zijn weergegeven in figuur 10 t/m 13. In bijlage 5 staan de overzichten met de gewichten per behandeling per waarnemingstijdstip. Versgewicht per plant (g) onbelicht 15pl HPS deels 15pl onbelicht 18pl HPS deels 18pl HPS+HPI deels 15pl HPS geheel 15pl HPS+HPI geheel 15pl HPS+HPI deels 18pl HPS geheel 18pl HPS+HPI geheel 18pl 80 versgewicht (g) wk 45 wk 1 wk 7 wk 9 wk 14 Figuur 10: Verloop versgewicht per behandeling (deels belicht is tot eind wk3) DLV Facet: september

20 120 Versgewicht per plant (g) week versgewicht (g) onbelicht 15pl onbelicht 18pl HPS deels 15pl HPS deels 18pl HPS+HPI deels 15pl HPS+HPI deels 18pl HPS geheel 15pl HPS geheel 18pl HPS+HPI geheel 15pl HPS+HPI geheel 18pl Figuur 11: Versgewicht per behandeling in week 7 (deels belicht is tot eind wk3) Drooggewicht per plant (g) onbelicht 15pl HPS deels 15pl onbelicht 18pl HPS deels 18pl 25 HPS+HPI deels 15pl HPS geheel 15pl HPS+HPI geheel 15pl HPS+HPI deels 18pl HPS geheel 18pl HPS+HPI geheel 18pl 20 drooggewicht (g) wk 45 wk 1 wk 7 wk 9 wk 14 Figuur 12: Verloop drooggewicht per behandeling (deels belicht is tot eind wk3) DLV Facet: september

21 25 Drooggewicht per plant (g) week 7 20 drooggewicht (g) onbelicht 15pl onbelicht 18pl HPS deels 15pl HPS deels 18pl HPS+HPI deels 15pl HPS+HPI deels 18pl HPS geheel 15pl HPS geheel 18pl HPS+HPI geheel 15pl HPS+HPI geheel 18pl Figuur 13: Drooggewicht per behandeling in week 7 (deels belicht is tot eind wk3) De verschillen in vers- en drooggewicht tussen de behandelingen zijn erg groot en significant. In week 7, de week dat de eerste planten afzetklaar waren, zijn de onbelichte planten duidelijk het lichtste met het kleinste vers- en drooggewicht. De planten die de gehele teelt belicht zijn, zijn significant zwaarder t.o.v. de planten die de laatste weken niet meer belicht zijn (vanaf week 4). Daarnaast blijkt duidelijk dat de planten die dichter tegen elkaar gestaan hebben met 18 planten per m² minder zwaar zijn dan de planten met een plantafstand van 15 per m². Tevens blijkt dat de HPS belichting meer groei in de vorm van vers- en drooggewicht bewerkstelligd dat de combinatie HPS met HPI. DLV Facet: september

22 Drogestofpercentage onbelicht 15pl HPS deels 15pl onbelicht 18pl HPS deels 18pl HPS+HPI deels 15pl HPS geheel 15pl HPS+HPI geheel 15pl HPS+HPI deels 18pl HPS geheel 18pl HPS+HPI geheel 18pl drogestof (%) wk 45 wk 1 wk 7 wk 9 wk 14 Figuur 14: Verloop drogestof percentage per behandeling (deels belicht is tot eind wk3) 21 Drogestofpercentage week drogestof (%) onbelicht 15pl onbelicht 18pl HPS deels 15pl HPS deels 18pl HPS+HPI deels 15pl HPS+HPI deels 18pl HPS geheel 15pl HPS geheel 18pl HPS+HPI geheel 15pl HPS+HPI geheel 18pl Figuur 15: Drogestof percentage per behandeling in week 7(deels belicht is tot eind wk3) M.b.t. het drogestofpercentage blijkt duidelijk dat bij de onbelichte planten dit in de winter afneemt. Aan het einde van deze teelt in week 14 is dit weer toegenomen naar circa 21% DLV Facet: september

23 (zie bijlage 5). De belichte planten hebben en behouden significant een hoger drogestofpercentage. De planten die de gehele teelt belicht zijn hebben significant een hoger droge stofpercentage dan de planten die de laatste weken niet meer belicht zijn (vanaf week 4). Verder blijkt dat de HPS belichting in combinatie met de HPI gemiddeld tot een hoger drogestofpercentage leidt dan alleen met HPS belichten. 4.4 Kwaliteit Chlorose Op foto 4 is een overzicht weergegeven van de waargenomen gradaties chlorose tijdens de teelt. Foto 4:Van rechts naar links chlorose gradatie 1 t/m 5 In week 49 was de mate van chlorose onder de belichte behandelingen dusdanig dat de belichtingsduur is verkort van 20 naar 18 uur. De mate van chlorose was op dat moment in gradatie 4 tot 5. Beide lichtbehandelingen (HPS en HPS+HPI) vertoonden chlorose. Op dat moment was de chlorose onder de HPS behandeling het grootst. Het verschil in mate van chlorose was echter niet groot. Daarom is besloten beide behandelingen in belichtingsduur te verkorten. Na het verkorten van de lichtduur in week 49 liep de mate van chlorose, voor beide lichtbehandelingen, terug tot gradatie 2 tot 3. Dit is gedurende de teelt niet veel verschoven. Aan het eind van de teelt was er geen optisch verschil in chlorose te constateren. De partijen die vanaf week 4 niet meer belicht zijn, liepen terug in chlorose tot gradatie 1 tot 2. De partijen die de gehele teeltduur niet belicht zijn hadden in week 49 ook een lichte mate van chlorose (gradatie 1 tot 2). Later in de teelt is dit geheel weggetrokken Beoordeling Ten aanzien van de kwaliteit is door de intensieve begeleiding commissie, teler en DLV een beoordeling uitgevoerd. De resultaten zijn weergeven in figuur 16. DLV Facet: september

24 5.0 Kwaliteitsbeoordeling 1 = slecht 5 = goed bladkleur dikte internodienlengte totaal indruk kwaliteit (1-5) onbelicht HPS deels 15 pl HPS deels 18 pl HPS+HPI deels 15 pl HPS+HPI deels 18 pl HPS geheel 15 pl HPS geheel 18 pl HPS+HPI geheel 15 pl HPS+HPI geheel 18 pl Exotica HPS Exotica HPS+HPI Figuur 16 Resultaten kwaliteitsbeoordeling (deels belicht is tot eind wk3) Ten aanzien van de bladkleur zijn duidelijk significante verschillen geconstateerd. De bladkleur van de belichte planten die de gehele teelt belicht zijn werden het laagst beoordeeld ongeacht het aantal planten per m² en het type lamp. Bij Exotica werd de bladkleur van de planten belicht met de combinatie HPS en HPI significant hoger gewaardeerd dan de bladkleur van de planten onder HPS lampen. De beste kwaliteit van de bladkleur werd verkregen bij de belichte planten die aan het einde van de teelt onder de belichting vandaan zijn gehaald en onbelicht afgeteeld zijn. Er is daarbij geen significant verschil geconstateerd tussen de diverse lamptype en het aantal planten per m². De mindere bladkleur van de onbelichte teelt t.o.v. de deels belichte partijen is niet veroorzaakt door bontverkleuring, maar door de wat doffere bladkleur van de onbelichte partijen. De verschillen tussen geheel belicht en deels belicht is in zijn geheel toe te schrijven aan de ruimere mate van bontverkleuring bij de geheel belichte behandelingen. M.b.t. de plantdikte zijn er ook significante verschillen geconstateerd, hoewel de verschillen minder groot waren dan m.b.t. de bladkleur. De hoogste waardering bij Danielle kregen de planten onder de HPS belichting met 15 planten per m². Deze planten waren voller en oogden zwaarder dan de overige behandelingen. Op foto 5 t/m 8 worden de resultaten van het type belichting en het aantal planten per m² weergegeven. DLV Facet: september

25 Foto 5: Danielle 18 planten per m² vlnr. HPS, HPS+HPI, onbelicht Foto 6: Danielle 15 planten per m² vlnr. HPS, HPS+HPI, onbelicht Foto 7: Danielle HPS 18 planten per m² (links) en 15 planten per m² (rechts) DLV Facet: september

26 Foto 8: Danielle HPS+HPI 18 planten per m² (links) en 15 planten per m² (rechts) Ten aanzien van de internodiënlengte is bij de keuring geen significant verschil geconstateerd. De planten belicht met HPS 15 planten per m² en in de laatste weken voor afleveren onder de belichting vandaan gehaald hebben significant de beste kwaliteit behaald. Dit verschil wordt veroorzaakt door de betere bladkleur (minder bontheid) bij de deels belichte planten. Op foto 9 t/m 12 is duidelijk waarneembaar dat de volledig belichte planten een beter plantmodel geven. Foto 9: Danielle HPS 18 planten per m² links tot het einde belicht rechts 3 weken minder lang belicht DLV Facet: september

27 Foto 10: Danielle HPS 15 planten per m² links tot het einde belicht rechts 3 weken minder lang belicht Foto 11: Danielle HPS+HPI 18 planten per m² links tot het einde belicht rechts 3 weken minder lang belicht Foto 12: Danielle HPS+HPI 15 planten per m² links tot het einde belicht rechts 3 weken minder lang belicht DLV Facet: september

28 Bij Exotica bleken de planten onder HPS+HPI significant het beste te zijn. De van nature wild groeiende Exotica kreeg onder de HPS+HPI behandeling een compactere en vollere groeiwijze die de plant zeer ten goede kwam (zie foto 13). Foto 13: Exotica links HPS+HPI, rechts HPS. Beide 15 planten per m². 4.5 Vochtgehalte en EC Gedurende de teelt is het vochtgehalte en de EC gemeten. Deze zijn direct in het bodemvocht gemeten middels een WET-meter. De gegevens zijn weergegeven in figuur 17 en 18. 2,4 2,2 Verloop EC bodemvocht onbelicht 15pl HPS deels 15pl HPS+HPI deels 15pl HPS geheel 15pl HPS+HPI geheel 15pl onbelicht 18pl HPS deels 18pl HPS+HPI deels 18pl HPS geheel 18pl HPS+HPI geheel 18pl 2,0 1,8 EC 1,6 1,4 1,2 1,0 wk 49 wk 1 wk 5 wk 9 Figuur 17: EC verloop in het bodemvocht per behandeling (deels belicht is tot eind wk3) DLV Facet: september

29 Verloop Vochtgehalte onbelicht 15pl HPS deels 15pl HPS+HPI deels 15pl HPS geheel 15pl HPS+HPI geheel 15pl onbelicht 18pl HPS deels 18pl HPS+HPI deels 18pl HPS geheel 18pl HPS+HPI geheel 18pl 65 vochtgehalte (%) wk 49 wk 1 wk 5 wk 9 Figuur 18: Verloop vochtgehalte per behandeling (deels belicht is tot eind wk3) 4.6 Teeltduurgegevens Van alle behandelingen is de teeltduur per fase en zijn de verschillende teelthandelingen vastgelegd. Deze zijn weergegeven in tabel 7. Tabel 7: Teeltduurgegevens Volledig belicht Tot eind wk 3 belicht Handelingen Onbelicht HPS HPS + HPI HPS HPS + HPI Oppoten/stokken/eerste ringetje week 45 week 45 week 45 week 45 week 45 Uitzetten/tweede ringetje week 9 week 51 week 51 week 51 week 51 Derde ringetje week 15 week 3 week 3 week 3 week 3 Afleveren week 18 week 6 week 7 week 9 week 10 Totale teeltduur 25 weken 13 weken 14 weken 16 weken 17 weken De HPS behandeling heeft de kortste teeltduur. Om dezelfde lengte te behalen heeft de combinatie HPS+HPI één week langer nodig. De behandelingen die eerder onder het licht vandaan zijn gehaald hebben hierdoor een vertraging opgelopen van 3 weken t.o.v. de volledig belichte behandelingen. Het verschil van 1 week tussen de beide lampsoorten blijft ook hier gehandhaafd. De onbelichte behandeling heeft verreweg de langste teeltduur. DLV Facet: september

30 5 Economische evaluatie 5.1 Inleiding In deze economische evaluatie is zoveel mogelijk uitgegaan van gemiddelde cijfers. Voor elk bedrijf zullen de omstandigheden anders zijn. Voor de groei is in de wintermaanden gebruik gemaakt van de proefgegevens van 2005 en Voor de groei in de zomermaanden is gebruik gemaakt van praktijkgegevens. Voor de kosten van de duurzame productie middelen is uitgegaan van een nieuwbouw situatie. Bij de kosten van elektriciteit is uitgegaan van opwekking d.m.v. een eigen wkk. Hierbij is gerekend met de kosten van een wkk bij volledige benutting van warmte zonder rookgasreiniging. Ook is de MEP subsidie van 0,6 cent meegerekend. Wanneer een gebruik gemaakt wordt van een rookgasreiniger zullen de vaste kosten toenemen. De kosten voor investeringen in schermdoek voor het wegnemen van lichthinder is niet in de berekening meegenomen. 5.2 Onbelichte teelt Danielle bij 15 planten/m² eindstand in de winter Aantal geteelde planten: Het aantal geteelde planten is berekend over het winter halfjaar en het zomer halfjaar. Dit omdat het aantal geteelde planten in het zomer halfjaar gelijk blijft bij de verschillende belichtingsbehandelingen. Het aantal geteelde planten in het winter halfjaar verschilt per belichtingsbehandeling. Winter halfjaar: Danielle: Oppotweek 36 Eerste fase: 7 weken Tweede fase: 15 weken Totaal: 22 weken Danielle: Oppotweek 45 Eerste fase: 16 weken Tweede fase: 9 weken Totaal: 25 weken Danielle gemiddeld Eerste fase: 11,5 weken Eerste fase: 30 plant/ netto m² Tweede fase: 12 weken Tweede fase: 15 plant/ netto m² Totaal 23,5 weken. Stel 1000 planten 33,33 m2 x 11,5 weken = 383 netto week m² 66,67 m2 x 12 weken = 800 netto week m² Totaal 1183 netto week m² Uitgegaan wordt van een bedrijf van 1 ha (= m²), waarvan 93% benutting = 9300 m2 Per half jaar zijn er 9300 x 26 = netto week m² beschikbaar /1183 x 1000 = planten te produceren per winter half jaar. DLV Facet: september

31 Zomer halfjaar: Danielle: Oppotweek 10 Eerste fase: 10 weken Tweede fase: 12 weken Totaal: 22 weken Danielle: Oppotweek 18 Eerste fase: 7 weken Tweede fase: 10 weken Totaal: 17 weken Danielle: Oppotweek 26 Eerste fase: 6 weken Tweede fase: 14 weken Totaal 20 weken Danielle gemiddeld Eerste fase: 7,6 weken Eerste fase: 30 plant/ netto m² Tweede fase: 12 weken Tweede fase: 18 plant/ netto m² Totaal 19,6 weken. Stel 1000 planten 33,33 m2 x 7,5 weken = 250 netto week m² 55,55 m2 x 12 weken = 667 netto week m² Totaal 917 netto week m² Uitgegaan wordt van een bedrijf van 1 ha (= m²), waarvan 93% benutting = 9300 m2 Per half jaar zijn er 9300 x 26 = netto week m² beschikbaar /917 x 1000 = planten te produceren per zomer half jaar. Totaal aantal planten wintermaanden: Totaal aantal planten zomermaanden: Totaal per jaar planten exclusief leegloop. Kosten duurzame productiemiddelen (dpm) Investering gesteld op 200,- per m² Gespecificeerd: Kas 40,-/m² Schuur 40,-/m² Verwarming 10,-/m² Betonvloeren 40,-/m² Scherm 10,-/m² Computer & elektra 10,-/m² Grond 50,-/m² Aflossing in 15 jaar Rente 5% m² x 200,- = , ,- / 15 jaar = ,- aflossing per jaar DLV Facet: september

32 ,- x 5% = ,-/2 = ,- gemiddelde rentekosten per jaar Totaal ,- dpm kosten per jaar Algemene kosten Administratie: 9000,- Communicatie: 2000,- Voorlichting en belangenbehartiging: 5000,- Milieu & hygiëne diensten: 1000,- Water: 500,- Verzekering: 7000,- Overig: 3000,- Totaal: 27500,- Opbrengst Om later de meer productie van de belichtingsbehandelingen goed in opbrengst te kunnen uitdrukken is de opbrengst prijs per plant gesplitst in een gemiddelde opbrengst prijs voor de winter maanden en een voor de zomermaanden. Wintermaanden: 1,70 Zomermaanden: 1,44 Totaal aantal planten wintermaanden x 1,70 = ,- Totaal aantal planten zomermaanden x 1,44 = ,- Totale opbrengst / planten = 1,55 Bedrijfsgegevens: Grondoppervlakte: m2 Glasoppervlakte m2 Netto beteelbaar oppervlak m2 Heffingen 0,63 % Veilingkosten 6,37 % Onderhoudskosten: 10000,00 Algemene kosten: 27500,00 Kosten dpm ,00 ivst 200,-/m2 Rente omlopend vermogen 1 % van de omzet Uurtarief 17,5 euro DLV Facet: september

33 Saldobegroting: aantal prijs bedrag opmerking Opbrengst: , Kosten ( + 3% uitval) Stek , Grond , ml bij 41,-/m3 Pot , Bemesting, gewasbe , Transportkosten , x8 per dc a 10,- Heffingen , Veilingkosten , Rente oml. Vermogen , Diverse overige , steunmateriaal Toegerekende arbeid , Gas , m3/m2 a 0,30 cent Electriciteit ,000 0 Onderhoud , Rente en aflossing , Algemene kosten , Algemene arbeid , Totaal Teeltresultaat Kostprijs per plant 1, Danielle 8000 lux bij 15 plant/m² eindstand in de winter Aantal geteelde planten. Winter halfjaar: Danielle: Oppotweek 36 Eerste fase: 6 weken Tweede fase: 5 weken Totaal: 11 weken Danielle: Oppotweek 45 Eerste fase: 6 weken Tweede fase: 7 weken Totaal: 13 weken Danielle gemiddeld Eerste fase: 6 weken Eerste fase: 30 plant/ netto m² Tweede fase: 6 weken Tweede fase: 15 plant/ netto m² Totaal 12 weken. DLV Facet: september

34 Stel 1000 planten 33,33 m2 x 6 weken = 200 netto week m² 66,66 m2 x 6 weken = 400 netto week m² Totaal 600 netto week m² Uitgegaan wordt van een bedrijf van 1 ha (= m²), waarvan 93% benutting = 9300 m2 Per half jaar zijn er 9300 x 26 = netto week m² beschikbaar /600 x 1000 = planten te produceren per half jaar. Zomer halfjaar: Het aantal planten in het zomer halfjaar blijft gelijk aan de onbelichte behandeling. Totaal aantal planten wintermaanden: Totaal aantal planten zomermaanden: Totaal per jaar planten exclusief leegloop Opbrengst: Wintermaanden: 1,70 Zomermaanden: 1,44 Totaal aantal planten wintermaanden: Totaal aantal planten zomermaanden: Totaal aantal planten wintermaanden x 1,70 = ,- Totaal aantal planten zomermaanden x 1,44 = ,- Totale opbrengst / planten = 1,60 Kosten dpm: Lampen: 1 lamp/8,5 m² 10000/8,5 = 1176 lampen a 27,- = 31752, branduren per jaar /2683 = 3,7afschrijven Afschrijving: 31752/3,7 = 8582,- per jaar Rente: x 2,5% = 794,- per jaar Armatuur: 1176 stuks a 140,- = ,- Afschrijven in 8 jaar Afschrijving: /8 = 20580,- per jaar Rente: x 2,5% = 4116,- per jaar Kabels, kabelgoot, schakelpaneel: 1176 stuks a 110,- = ,- Afschrijven in 8 jaar Afschrijving /8 = 16170,- per jaar Rente: x 2,5% = 3234,- per jaar DLV Facet: september

35 Totaal 45332,- per jaar aan afschrijvingskosten. 8144,- per jaar aan gemiddelde rentekosten 53476,- totale dpm kosten belichting De overige dpm kosten zijn gelijk aan de onbelichte behandelingen. Energiekosten: 1176 lampen x 2683 uur x 600 W = ,8 kw/uur ,8 x 0,051 = 96549,- Saldobegroting: aantal prijs bedrag opmerking Opbrengst: , Kosten ( + 3% uitval) Stek , Grond , ml bij 41,-/m3 Pot , Bemesting, gewasbe , Transportkosten , x8 per dc a 10,- Heffingen , Veilingkosten , Rente oml. Vermogen , Diverse overige , steunmateriaal Toegerekende arbeid , Gas , m3/m2 a 0,30 cent Electriciteit , Onderhoud , Rente en aflossing , Algemene kosten , Algemene arbeid , Totaal Teeltresultaat Kostprijs per plant 1, Danielle 8000 lux bij 18 plant/m² eindstand in de winter Tot einde teelt belicht Aantal geteelde planten. Winter halfjaar: Danielle: Oppotweek 36 Eerste fase: 6 weken Tweede fase: 5 weken Totaal: 11 weken DLV Facet: september

36 Danielle: Oppotweek 45 Eerste fase: 6 weken Tweede fase: 7 weken Totaal: 13 weken Danielle gemiddeld Eerste fase: 6 weken Eerste fase: 30 plant/ netto m² Tweede fase: 6 weken Tweede fase: 18 plant/ netto m² Totaal 12 weken. Stel 1000 planten 33,33 m2 x 6 weken = 200 netto week m² 55,55 m2 x 6 weken = 333 netto week m² Totaal 533 netto week m² Uitgegaan wordt van een bedrijf van 1 ha (= m²), waarvan 93% benutting = 9300 m2 Per half jaar zijn er 9300 x 26 = netto week m² beschikbaar /533 x 1000 = planten te produceren per winter half jaar. Zomer halfjaar: Het aantal planten in het zomer halfjaar blijft gelijk aan de onbelichte behandeling. Totaal aantal planten wintermaanden: Totaal aantal planten zomermaanden: Totaal per jaar planten exclusief leegloop Opbrengst: Wintermaanden: 1,70 Zomermaanden: 1,44 Totaal aantal planten wintermaanden: Totaal aantal planten zomermaanden: Totaal aantal planten wintermaanden x 1,70 = ,- Totaal aantal planten zomermaanden x 1,44 = ,- Totale opbrengst / planten = 1,60 Kosten dpm: Lampen: 1 lamp/8,5 m² 10000/8,5 = 1176 lampen a 27,- = 31752, branduren per jaar /2683 = 3,7afschrijven Afschrijving: 31752/3,7 = 8582,- per jaar Rente: x 2,5% = 794,- per jaar DLV Facet: september

37 Armatuur: 1176 stuks a 140,- = ,- Afschrijven in 8 jaar Afschrijving: /8 = 20580,- per jaar Rente: x 2,5% = 4116,- per jaar Kabels, kabelgoot, schakelpaneel: 1176 stuks a 110,- = ,- Afschrijven in 8 jaar Afschrijving /8 = 16170,- per jaar Rente: x 2,5% = 3234,- per jaar Totaal 45332,- per jaar aan afschrijvingskosten. 8144,- per jaar aan gemiddelde rentekosten 53476,- totale dpm kosten belichting De overige dpm kosten zijn gelijk aan de onbelichte behandelingen. Energiekosten: 1176 lampen x 2683 uur x 600 W = ,8 kw/uur ,8 x 0,051 = 96549,- Saldobegroting: aantal prijs bedrag opmerking Opbrengst: , Kosten ( + 3% uitval) Stek , Grond , ml bij 41,-/m3 Pot , Bemesting, gewasbe , Transportkosten , x8 per dc a 10,- Heffingen , Veilingkosten , Rente oml. Vermogen , Diverse overige , steunmateriaal Toegerekende arbeid , Gas , m3/m2 a 0,30 cent Electriciteit , Onderhoud , Rente en aflossing , Algemene kosten , Algemene arbeid , Totaal Teeltresultaat Kostprijs per plant 1,73 DLV Facet: september

38 5.5 Danielle 8000 lux bij 18 plant/m² eindstand in de winter Gedeeltelijk belicht Aantal geteelde planten. Winter halfjaar: Danielle: Oppotweek 36 Eerste fase: 6 weken Tweede fase: 8weken Totaal: 14 weken Danielle: Oppotweek 45 Eerste fase: 6 weken Tweede fase: 10 weken Totaal: 16 weken Danielle gemiddeld Eerste fase: 6 weken Eerste fase: 30 plant/ netto m² Tweede fase: 9 weken Tweede fase: 18 plant/ netto m² Totaal 15 weken. Stel 1000 planten 33,33 m² x 6 weken = 200 netto week m² 55,55 m² x 9 weken = 500 netto week m² Totaal 700 netto week m² Uitgegaan wordt van een bedrijf van 1 ha (= m²), waarvan 93% benutting = 9300 m2 Per half jaar zijn er 9300 x 26 = netto week m² beschikbaar /700 x 1000 = planten te produceren per winter half jaar. Zomer halfjaar: Het aantal planten in het zomer halfjaar blijft gelijk aan de onbelichte behandeling. Totaal aantal planten wintermaanden: Totaal aantal planten zomermaanden: Totaal per jaar planten exclusief leegloop Opbrengst: Wintermaanden: 1,70 Zomermaanden: 1,44 Totaal aantal planten wintermaanden: Totaal aantal planten zomermaanden: Totaal aantal planten wintermaanden x 1,70 = ,- Totaal aantal planten zomermaanden x 1,44 = ,- Totale opbrengst / planten = 1,59 DLV Facet: september

39 Kosten dpm: Omdat een deel van de teelt niet belicht wordt hoeft niet de gehele kas in de lampen te hangen. Stel 1000 planten 33,33 m² x 6 weken = 200 netto week m² (eerste fase belicht) 55,55 m² x 4 weken = 222 netto week m² (tweede fase belicht) 55,55 m² x 6 weken = 333 netto week m² (tweede fase onbelicht) Totaal 855 netto week m² 39% is hierbij onbelicht. Lampen: 1 lamp/8,5 m² 6100/8,5 = 718 lampen a 27,- = 19386, branduren per jaar /2683 = 3,7afschrijven Afschrijving: 19386/3,7 = 5239,- per jaar Rente: x 2,5% = 485,- per jaar Armatuur: 718 stuks a 140,- = ,- Afschrijven in 8 jaar Afschrijving: /8 = 12565,- per jaar Rente: x 2,5% = 2513,- per jaar Kabels, kabelgoot, schakelpaneel: 718 stuks a 110,- = 78980,- Afschrijven in 8 jaar Afschrijving 78980/8 = 9873,- per jaar Rente: x 2,5% = 1975,- per jaar Totaal 27677,- per jaar aan afschrijvingskosten. 4973,- per jaar aan gemiddelde rentekosten 32650,- totale dpm kosten belichting De overige dpm kosten zijn gelijk aan de onbelichte behandelingen. Energiekosten: 718 lampen x 2683 uur x 600 W = ,4 kw/uur ,4 x 0,051 = 58948,- DLV Facet: september

40 Saldobegroting: aantal prijs bedrag opmerking Opbrengst: , Kosten ( + 3% uitval) Stek , Grond , ml bij 41,-/m3 Pot , Bemesting, gewasbe , Transportkosten , x8 per dc a 10,- Heffingen , Veilingkosten , Rente oml. Vermogen , Diverse overige , steunmateriaal Toegerekende arbeid , Gas , m3/m2 a 0,30 cent Electriciteit , Onderhoud , Rente en aflossing , Algemene kosten , Algemene arbeid , Totaal Teeltresultaat Kostprijs per plant 1, Samenvatting economische evaluatie In tabel 8 is een overzicht weergegeven van het economisch resultaat per behandeling. Tabel 8: Overzicht teeltresultaat per behandeling Volledig tot einde Gedeeltelijk Onbelicht Belicht bij 15 plant/m² Belicht bij 18 plant/m² Belicht bij 18 plant/m² Teeltresultaat Het teeltresultaat van belichten bij 15 plant/m² is negatief ten opzichte van de onbelichte behandeling. Wanneer het aantal planten per m² bij belichten wordt verhoogd naar 18, neemt het teeltresultaat toe met bijna ,- ten opzichte van belicht bij 15 plant/m². Ook ten opzichte van de onbelichte behandeling boekt belichten bij 18 plant/m² een toename van het teeltresultaat en is de belichting dus rendabel. Wanneer het laatste deel van de teelt niet meer wordt belicht neemt het teeltresultaat nog eens met ruim ,- toe ten opzichte van volledig belichten tot het einde van de teelt. Hierbij moet opgemerkt worden dat, wanneer het onder de belichting vandaan halen van de planten als extra handeling beschouwd wordt, het voordeel volledig teniet gedaan wordt door de extra arbeidskosten. Dit moet dus gecombineerd worden met het ringen van de planten. DLV Facet: september

41 Ten opzichte van het onderzoek Ficus belichting uitgevoerd in 2005 is het resultaat van de belichte behandeling toegenomen. Dit is met name veroorzaakt door de stijgende gasprijs, waardoor de vaste kosten per hectare voor de productie toenemen. De productieverhoging die door belichten wordt verkregen heeft hierdoor een hoger rendement gekregen. Hierdoor is de toename in productie door de belichting rendabeler geworden. Wanneer de elektriciteit niet zelf wordt geproduceerd, zal het voordeel dalen. Bij volledige inkoop van elektriciteit zal de kostprijs per plant bij 8000 lux volledig tot het einde belicht en 18 plant/m² met bijna 12 cent toenemen. In dat geval is belichten met 8000 lux niet rendabel t.o.v. de onbelichte teelt. Ook de niet volledig tot het eind belichte behandeling is dan niet meer rendabel. DLV Facet: september

42 6 Conclusies en aanbevelingen Belichten (8000 lux) blijkt ook in dit onderzoek en grote teeltversnelling te bewerkstelligen van 12 weken op een teeltduur onbelicht van 25 weken. Door belichten neemt de groeisnelheid (lengte) toe, neem het vers- en drooggewicht toe alsmede het drogestofgehalte. T.o.v. niet belichten of deels van de teeltduur belichten. Indien de belichting afgekoppeld wordt in de laatste teeltfase is de groeisnelheid weer vergelijkbaar met onbelicht. De rentabiliteit wordt door het eerder stoppen met belichten wel duidelijk vergroot. Door de afnemende groeisnelheid van het gewas aan het eind van de teelt en de ruimere plantafstand blijkt dat dan niet belichten rendabeler is dan wel belichten. Hierbij dient het onder de lampen vandaan halen van de planten wel gecombineerd te worden met b.v. het ringen van de planten. Als het omzetten van de planten een extra handeling wordt, is het economische voordeel geheel verdwenen aan arbeidskosten. Om de chlorose bij het belichten bij Ficus tegen te gaan is, onder de toegepaste proefomstandigheden het gebruik van gecombineerde HPS+HPI belichting niet van meerwaarde ten opzichte van HPS belichting. Onder de meest extreme lichtarme omstandigheden lijkt de chlorose onder de gecombineerde HPS+HPI belichting wel iets minder, maar niet in die mate dat het een oplossing biedt. De hoeveelheid bontheid is voor een groot deel afhankelijk van de verhouding buitenlicht/lamplicht. Er zijn qua lengtegroei verschillen tussen beide lichtbehandelingen. Indien de gehele teeltduur belicht wordt, geeft HPS belichting meer lengtegroei dan de HPS+HPI belichting. HPS+HPI belichting geeft wel een hoger drogestof gehalte dan HPS belichting. De cultivar Exotica geeft onder de HPS+HPI een duidelijk beter plantmodel dan de HPS en onbelichte behandeling. Belichten met 8000 lux gedurende 18 uur geeft een aanvaardbare bontverkleuring. Vanaf 3,5 week voor het einde van de belichte teelt is een deel van de planten onbelicht afgeteeld. Dit gaf een teeltduur verlenging van 3 weken. De bontverkleuring bij deze deels onbelichte planten was nagenoeg geheel verdwenen. Uit het aantal planten per m² blijkt dat 18 planten/m² meer lengtegroei geeft dan 15 planten/m². Dit geldt voor zowel de belichte als onbelichte partijen. 18 planten/m² geeft bij belichten iets minder zware planten dan 15 planten/m². Bij de onbelichte behandeling is geen verschil in plantgewicht. Volledig tot het eind belichte planten hebben het hoogste plantgewicht ten opzichte van deels belichte planten. Het telen met 18 planten/m² onder HPS belichting geeft een rendementsverbetering omdat de kwaliteit goed blijft. De beoordeling van de dikte staat bij HPS belichting met 18 planten/m², gelijk aan onbelicht met 15 planten/m². HPS+HPI haalt met 18 planten/m² niet de dikte kwaliteit van onbelicht met 15 planten/m². Bij de bedrijfssituatie waarmee de financiële haalbaarheid is doorgerekend, is belichten met 8000 lux is bij 15 plant/m² niet rendabel t.o.v. onbelicht telen bij 15 plant/m². Bij 18 plant/m² is een economisch voordeel te behalen bij 8000 lux t.o.v. onbelicht telen bij 15 plant/m². DLV Facet: september