Tips voor ouders en baby met borstvoeding

Transcriptie

1 Tips voor ouders en baby met borstvoeding

2 Inhoudstafel Beste toekomstige ouders, 2 Opvolgblad borstvoeding 4 BFHI: Baby Friendly Hospital Initiative 7 De 10 vuistregels 8 Gedragscode 9 Borstvoeding 10 Waarom borstvoeding? 10 Verzorging van de borsten 11 Huid-huid contact 11 Eerste aanleggen 12 Frequentie van het aanleggen 13 Voeden op vraag 14 Rooming in 15 Houding bij borstvoeding 16 Hoe zie je dat de baby goed aanligt 19 Inhoud van de maag 21 Gewicht 22 Wat als de baby niet wil drinken? 23 Wat als de baby in slaap valt aan de borst? 24 Ontlasting en urine 25 Afkolven 26 Bewaren van moedermelk 28 Tepelkloven 30 Stuwing 31 Fopspeen 32 Clustervoedingen 32 Regeldagen 33 Tips 33 Weetjes 34 De PKU-test 36 Fototherapie 37 Veilig slapen 38 Naar huis 39 Taak van de kinderarts 41 Zelfstandige vroedvrouw aan huis 43 Nuttige lectuur 45 Van harte proficiat met de geboorte van jullie baby! Met deze brochure willen wij je graag op weg helpen in de eerste dagen van je ouderschap. Je vindt er praktische informatie, Je leest wat de PKU-test inhoudt en wat fototherapie precies is. Bovendien geven we je ook enkele tips voor thuis. Aarzel daarentegen niet om beroep te doen op het team van de materniteit. Met al je vragen kan je bij ons terecht. Wij wensen jullie alvast een aangenaam verblijf op onze kraamafdeling en een welgeslaagde start van een fantastisch, nieuw deel in jullie leven. Een baby wordt geboren met behoefte aan liefde en groeit daar nooit overheen. (Maxim Deabon) 3

3 Opvolgblad borstvoeding dag DATUM GEWICHT 3 BORSTVOEDING OP VRAAG MINSTENS 8 x 24u Via dit blad kunnen we het aantal voedingen en aantal natte- en stoelgangluiers opvolgen om te zien hoe de voeding verloopt. Omcirkel het uur dichtst bij de start van iedere voeding Zet een kruisje bij een natte luier Zet een kruisje bij stoelgang Omcirkel de kleur van de stoelgang dag DATUM GEWICHT 4 dag DATUM GEWICHT 0 dag 1 DATUM GEWICHT dag DATUM GEWICHT 2 dag 5 DATUM GEWICHT dag DATUM GEWICHT 6 dag DATUM GEWICHT 7 4 5

4 dag DATUM GEWICHT 8 dag DATUM GEWICHT 9 dag 10 DATUM GEWICHT BFHI: Baby Friendly Hospital Initiative 1. Het doel van dit initiatief is om een ideale start te geven aan alle baby s van onze afdeling. 2. De basis van het BFHI zijn de tien vuistregels ontworpen door de WHO en UNICEF. 3. Het doel van de WHO is om borstvoeding terug als norm te beschouwen en zowel qua start, exclusiviteit en duur te verbeteren. dag DATUM GEWICHT 11 dag DATUM GEWICHT

5 De tien vuistregels 1. Alle teamleden die met onze moeders in contact komen, zowel pre-, per- en postnataal, zijn op de hoogte van onze werkwijze in verband met borstvoeding. 2. Iedereen kreeg dezelfde opleiding en kreeg de technieken op dezelfde wijze aangeleerd. 3. We doen ons uiterste best om onze zwangere moeders optimaal te informeren en hen te begeleiden in de door hen gemaakte keuze. 4. We promoten huid-op-huid contact gedurende 1u na de geboorte zodat iedere baby de meest gunstige start kan maken. Onze mama s worden aangemoedigd om vroege hongersignalen te leren herkennen en hulp te vragen waar nodig. 5. Iedere vrouw wordt begeleid bij het op gang brengen van de borstvoeding. De nodige tips zullen worden gegeven om deze dan ook in stand te houden. Technieken worden toegelicht daar waar nodig blijkt. Indien de baby wordt gescheiden van de mama is dit enkel omwille van medische redenen. 6. Om een optimale melkproductie te verkrijgen, zullen onze baby s geen andere voeding krijgen tenzij er een medische indicatie bestaat. 7. Rooming-in is bij ons echt in. Mama s en baby s blijven 24 u per dag samen en leren elkaar zo écht goed kennen. 8. Voeden op vraag hebben de baby s heel graag. We staan onze moeders bij met raad en daad. 9. We vermijden alle vormen van speentjes of fopspenen. 10. Bij ontslag wordt de nodige informatie gegeven voor verdere begeleiding en informatie na thuiskomst. Zelfstandige vroedvrouwen, borstvoedingsorganisaties en borstvoedingsbegeleidingsgroepen (moedergroepen) worden vernoemd. Gedragscode Het doel van de opstelling van de gedragscode, door de WHO en UNICEF, is een bijdrage te leveren aan een veilige en geschikte voeding voor zuigelingen. Dit gebeurt enerzijds door bescherming en bevordering van borstvoeding. Anderzijds zorgt het ervoor dat er correct gebruik wordt gemaakt van vervangingsmiddelen voor moedermelk wanneer deze nodig zijn. Eveneens door voldoende voorlichting te geven en het op gepaste wijze op de markt brengen en verspreiden van de voeding wordt duidelijk weergegeven in deze gedragscode. Binnen onze instelling, AZ MONICA, wordt de International Code of Marketing of Breast-milk Substitutes en de daaropvolgende WHOresoluties gerespecteerd door het verbieden van volgende punten: 1. Het uitstallen van posters of ander materiaal aangeboden door producenten of verdelers van vervangingsmiddelen voor moedermelk, flessen, spenen en fopspenen of om het even welk ander materiaal dat het gebruik van die producten promoot. 2. Ieder rechtstreeks of onrechtstreeks contact, binnen de ziekenhuisinstelling, tussen werknemers of distributeurs van deze producenten en zwangere vrouwen of moeders. 3. Het verdelen van stalen of geschenkpakketten die verwijzen naar vervangingsmiddelen voor moedermelk, flessen, spenen en fopspenen en iedere andere vorm van promotiemateriaal van deze producten aan zwangere vrouwen, moeders of hun gezinsleden. 4. Het aanvaarden door de ziekenhuisinstelling van gratis geschenken (voeding inbegrepen), niet wetenschappelijke literatuur, materiaal of uitrustingen, geld, of financiële ondersteuning voor opleidingen of bij het organiseren van evenementen dit door deze producenten of verdelers. 5. Demonstraties voor het bereiden van flesvoeding aan moeders die dat niet nodig hebben. 6. Aanvaarden van gratis of goedkope vervangingsmiddelen voor moedermelk of benodigdheden, flessen,spenen en fopspenen, voor gebruik binnen de ziekenhuisinstelling of voor gebruik elders. 7. De internationale gedragscode wordt gerespecteerd voor alle baby s, ook zij die niet met moedermelk gevoed worden. 8 9

6 Borstvoeding Borstvoeding geven is een natuurlijke zaak. Toch heb je waarschijnlijk heel wat vragen, stel ze gerust aan iemand van ons team. Wij nemen met veel plezier de tijd om je zo goed mogelijk te informeren en om de borstvoeding optimaal te laten verlopen. ELK KIND IS UNIEK, ELKE SITUATIE IS ANDERS, ELKE BORSTVOEDING IS ANDERS. Waarom borstvoeding? Verzorging van de borsten Gewone dagelijkse hygiëne Zonder zeep, zodat uw baby uw lichaamsgeur herkent Eventueel borstcompressen bij overvloedig melkverlies Huid-huid contact VOOR DE BABY STEEDS DE JUISTE SAMENSTELLING OM TE VOLDOEN AAN DE BEHOEFTEN VAN JE BABY BEVAT ANTILICHAMEN VAN DE MAMA DIE OOK DE BABY BESCHERMEN SNELLERE AFVOER VAN MECONIUM (EERSTE STOELGANG), KOLONISATIE VAN DE DARM, MINDER INFECTIES EN LICHT VERTEERBAAR VERMINDERT DE KANS OP ALLERGIEËN VOOR DE MAMA BEVORDERT HET HERSTEL, MINDER BLOEDVERLIES VAN DE MAMA SNELLER GEWICHTSVERLIES VAN DE MAMA DOOR HORMONALE INVLOED IS MAMA MEER ONTSPANNEN, SLAAPKWALITEIT IS BETER VERSTERKT DE EMOTIONELE BAND TUSSEN MAMA EN BABY GOEDKOOP, STEEDS DE JUISTE TEMPERATUUR EN ALTIJD SNEL KLAAR Onmiddellijk na de geboorte wordt de gezonde baby op de buik van de moeder gelegd. Tijdens dit huid-huid contact wordt de baby afgedroogd, bedekt onder een warme handdoek en er wordt eveneens over gewaakt dat er een integraal huidcontact bestaat en dat er zeker geen doeken tussen moeder en kind liggen. De duurtijd van dit eerste huidcontact wordt minstens één uur toegepast. Pas nadien worden de verdere zorgen toegediend: wegen, meten, enz 10 11

7 Eerste aanleggen ZO SNEL MOGELIJK NA DE BEVALLING, HET LIEFST BINNEN HET UUR DE ZUIGREFLEX IS DAN HET STERKST HUID-OP-HUIDCONTACT STIMULEERT DE BORSTVOEDING Ook de papa s krijgen de kans voor dit unieke huid-op-huid contact met hun baby, terwijl de mama gewassen wordt. Indien het huidcontact niet mogelijk is, kan je dit best op een later tijdstip inhalen. OOK NADIEN IS HUIDCONTACT VAN GROOT BELANG: (zo veel mogelijk herhalen) Baby zal minder huilen. (minder stress) Temperatuur, hartslag, ademhaling is normaal en stabiel. Voorkomt daling van de bloedsuikerspiegel. Bevordert hechting. Kolonisatie van bacteriën. (preventie allergieën) Baby geeft zelf aan wanneer hij de borst wil. Frequentie van het aanleggen OP VRAAG EN AANBOD 8 À 12 KEER PER 24 UUR WANNEER DE BABY NA 3 À 4 UUR ZELF NIET WAKKER WORDT, WEKKEN EN AANLEGGEN WISSEL BIJ ELKE VOEDING VAN BORST WAARMEE JE BEGINT TE VOEDEN, ZODAT BEIDE BORSTEN GELIJKMATIG GESTIMULEERD WORDEN STEEDS BEIDE BORSTEN AANBIEDEN, MEER BORSTEN PER VOEDING IS MOGELIJK PROBEER TIJDIG DE HONGERSIGNALEN VAN JE BABY TE HERKENNEN, OM DE VOEDING OPTIMAAL TE LATEN VERLOPEN. ALS JE WACHT TOT DE BABY HUILT, IS HIJ OVERSTUUR. DIT KAN HET AANLEGGEN BEMOEILIJKEN. HONGERSIGNALEN VROEG MIDDEN TE LAAT wiebelen, bewegen met armen en benen handjes naar de mond brengen tong uitsteken, zoekreflex hoofd geluidjes maken, zeuren onrustig, zachtjes huilen HOE LANG DRINKT DE BABY? BABY LAAT DE BORST SPONTAAN LOS BABY VALT IN SLAAP BABY SLIKT NIET MEER AAN DE BORST = Vaak gepaard gaand met onnodig energieverbruik bij de baby volop wenen, vuurrode kleur in slaap vallen, uitgeput zijn OF de voeding is klaar OF tijd om van borst te wisselen 12 13

8 Voeden op vraag TIJDENS DE EERSTE DAGEN VERTONEN BABY S EEN ZEER WISSELEND VOEDINGSPATROON. VEEL BABY S WILLEN VAAK EN LANG AAN DE BORST DRINKEN TOT DE MELKPRODUCTIE OP GANG IS GEKOMEN, SOMMIGE BABY S DRINKEN VAAK MAAR KORT TERWIJL ANDEREN DAN WEER HEEL SLAPERIG ZIJN EN TOTAAL NIET GEÏNTERESSEERD ZIJN OM TE DRINKEN. DE MEESTE BABY S HEBBEN NOG GEEN DAG OF NACHTRITME EN DRINKEN S NACHTS VAKER DAN OVERDAG. VOORDELEN VAN VOEDEN OP VRAAG: Het zorgt voor een snellere en betere melkproductie. Het voorkomt een daling van het suikergehalte in het bloed bij de baby. Het zorgt voor een snelle verwijdering van het meconium (eerste stoelgang) omdat colostrum (eerste moedermelk) laxerend werkt, dit is gunstig ter preventie van geelzucht. Het is een goede oefening voor baby en moeder. Het voorkomt pijnlijke stuwing bij de moeder. Rooming in = DE BABY BLIJFT 24 U OP 24 U BIJ MAMA OP DE KAMER EEN BABY WORDT ENKEL VAN MAMA GESCHEIDEN INDIEN DAAR MEDISCH NOODZAKELIJKE REDENEN VOOR ZIJN. DE MOMENTEN VAN SCHEIDING VAN MOEDER EN KIND WORDEN TOT EEN STRIKT MINIMUM BEPERKT. BIJ ONDERZOEKEN DIE NIET OP DE KAMER KUNNEN PLAATSVINDEN ZOALS ECHOGRAFIE OF RADIOGRAFIE, MAG DE MOEDER EN/OF VADER HUN BABY MEE VERGEZELLEN NAAR HET ONDERZOEK. VOORDELEN VAN ROOMING IN: Mama krijgt meer kans om de baby te observeren en tekenen van honger te herkennen. Je leert de baby sneller kennen. Dit verhoogt het zelfvertrouwen. De blijvende aanwezigheid van de baby stimuleert ook het vrijkomen van het prolactinehormoon, dit werkt bevorderend voor de borstvoeding. Het voeden op vraag wordt vereenvoudigd. De moeder-kindrelatie wordt bevorderd

9 Houding bij borstvoeding Vooraleer te starten, zorg dat je zelf drinken binnen handbereik hebt. De ideale houding is zéér persoonlijk. Comfortabel en relax. Liggend, zittend, rugby, biological nurturing/ instinctief voeden ZIJLIGGING WISSEL DEZE HOUDINGEN AF OM PIJNLIJKE TEPELS TE VOORKOMEN Comfortabele houding in zijligging eventueel gesteund met een kussen in de rug en een kussen tussen de knieën. De schouder van de moeder ligt onder het kussen. Baby ligt in zijligging tegen mama s buik aan, eventueel gesteund met een rolletje in de rug. BIOLOGICAL NURTURING/ INSTINCTIEF VOEDEN MADONNAHOUDING Comfortabele houding voor moeder en baby. Baby helemaal op zijn zijde, buik tegen mama s buik (in één rechte lijn van hoofd en stuit). Onderste arm van de baby rond middel van mama, naar beneden gericht. Hoofdje steunt op onderarm

10 RUGBYHOUDING (BAKERHOUDING) Comfortabele houding voor moeder en baby (rechtop of half rechtop, groot kussen naast moeder of gedeeltelijk op schoot, baby op kussen). Ideaal bij grotere borsten, vlakke tepels, stuwing. De benen wijzen onder de arm van mama. De bovenrug rust op de onderarm van de mama terwijl ze met haar hand het hoofdje en de nek ondersteunt. DE DOORGESCHOVEN RUGBYHOUDING Idem rugbyhouding maar doorgeschoven naar de andere borst. Ideaal bij een gevoelig hoofdje na een vacuümextractie. Hoe zie je dat de baby goed aanligt? HOE CORRECT AANLEGGEN? Comfortabele en ontspannen houding. Baby buik-tegen-buik (zowel voor liggende als zittende houding). Oor- schouder- heup van de baby op één rechte lijn. Indien mogelijk manueel een druppeltje melk proberen uit te duwen om in het mondje te kunnen laten druppelen, waardoor de baby zijn mondje vaak vanzelf opent. Neem de borst vast in de C-greep = duim boven en 4 vingers onder. Bovenlip van de baby strelen met je tepel. ZOEKREFLEX aanraking van de lippen: mondje gaat open tong gaat naar beneden en naar voren SLIKREFLEX mondje loopt vol melk baby slikt ZUIGREFLEX aanraking van het gehemelte baby gaat zuigen 18 19

11 Baby aanmoedigen om mondje wijd te openen (zoals een geeuw ), dit door met de tepel de onderlip te plagen. Tepel richten naar het gehemelte van de baby en baby naar de borst brengen. De onderlip moet mooi naar buiten gekruld zijn. Baby neemt de tepel en een groot deel van het tepelhof in de mond. De eerste zuigbewegingen mogen pijnlijk zijn, wordt de pijn minder, dan is het goed, indien het pijnlijk blijft, vacuüm verbreken en opnieuw proberen. Ter preventie tepelkloven, druppeltje melk uitduwen en uitwrijven over tepel + laten drogen aan lucht. JE KINDJE IS GOED AANGELEGD WANNEER: EEN GROOT DEEL VAN JE TEPELHOF IN DE MOND VERDWENEN IS DE KIN VAN JE BABY TEGEN JE BORST DRUKT ZIJN LIPPEN NAAR BUITEN GEKRULD ZIJN JE GEEN PIJN HEBT HIJ MET BOLLE WANGEN DRINKT (GEEN KUILTJES) NA HET AANHAPPEN ZAL DE BABY EEN RITMISCH PATROON VAN ZUIGEN EN SLIKKEN AANHOUDEN (TOESCHIETREFLEX) MAMA BAARMOEDERCONTRACTIES GEWAAR WORDT EEN LEKKENDE ANDERE BORST TIJDENS DE VOEDING RELAXATIE OF SLAPERIGHEID VERSOEPELING VAN DE BORST TIJDENS DE VOEDING DORSTGEVOEL Inhoud van de maag Hoe weet je of je baby voldoende drinkt? Geen nood, wanneer je baby rustig is en voldoende tijd tussen de voedingen laat en zijn gewicht geleidelijk toe neemt, weet je dat je baby genoeg heeft. (gewichtsverlies gedurende de eerste dagen is zeer normaal, ongeacht het drinkpatroon van de baby). Het exacte aantal millimeter weten, is ook absoluut niet nodig. De maaginhoud van de baby is zeer klein, dus heeft geen grote hoeveelheden nodig maar wel frequent. DAG 1 DE GROOTTE VAN DE MAAG: DAG 3 WEEK 1 MAAND 1 KERS WALNOOT EI PERZIK 20 21

12 Gewicht De eerste drie dagen is er een gewichtsverlies te verwachten bij de baby. Vanaf een gewichtsverlies -7 % zal het borstvoedingsverloop zeer nauwlettend worden opgevolgd. Er wordt dan ook aangeraden om bij elke voeding een vroedvrouw te vragen. Zo kan er geobserveerd worden naar het drinkgedrag, manier van aanleggen en het eventueel helpen bij het aanleggen. Vanaf de 4 de dag verwacht men een gewichtstoename. Na 2 maximum 3 weken moet elke baby zijn geboortegewicht hebben bereikt. Indien dit niet zo is, moet men een goede begeleiding voorzien. DE EERSTE DRIE DAGEN IS ER EEN GEWICHTSVERLIES -7% Wat als de baby niet wil drinken? 30 minuten voor de voeding lakentjes achteruit halen (+27 C, vermindert de alertheid en zuigactiviteit). Luier vervangen. Voetjes en handjes prikkelen. Koud washandje. Voetjes en beentjes ontbloten. Kleertjes uit en baby ontbloot op mama s blote huid leggen. Manueel stimuleren van de borsten (borstmassage) en/of manueel kolven (deze melkdruppels kunnen met behulp van een lepeltje/bekertje/spuitje worden gegeven aan de baby om de zuigreflex op te wekken). Melkdruppeltjes in het mondje: dit geeft een energiestoot waardoor de baby meer alert zal worden en zin vertoont om te drinken. VANAF 4DE DAG VERWACHT MEN GEWICHTSTOENAME OPVOLGING BORSTVOEDING NA 2-3 WEKEN OPNIEUW GEBOORTEGEWICHT BEREIKT 22 23

13 Wat als de baby in slaap valt aan de borst? Tussen 2 borsten boertje laten of luier vervangen. Rugbyhouding is een ideale houding voor slaperige baby s. De baby stimuleren en prikkelen. Ontlasting en urine De eerste stoelgang, meconium, is zwart en kleverig Deze stoelgang verandert geleidelijk in overgangsstoelgang en is oranje goudachtig en waterig. Het aantal plas- en ontlastingsluiers is een goed hulpmiddel bij de observatie of de borstvoeding goed op gang is. NORMAAL STOELGANGPATROON BIJ BORSTVOEDING DAG UITZICHT AANTAL 1-2 meconium (donker-zwart) overgangsstoelgang (bruin tot groen) borstvoedingsstoelgang (gelig tot lichtgroen, dun en waterachtig) borstvoedingsstoelgang borstvoedingsstoelgang ook tussenpauzes van 1 week-10 dagen is normaal, mits voldoende plasluiers NORMAAL PLASPATROON BIJ BORSTVOEDING AANTAL DAG PLASLUIERS VANAF DAG 3: TOT 6 PLASLUIERS PER DAG Wegwerpluiers absorberen zeer goed, dus bij twijfel wegen of leg er een papieren zakdoekje in. Zo weet je nog sneller of er een plasje plaatsvond. De urine is helder en reukloos. Ook stoelgang telt als natte luier

14 Afkolven WANNEER? BIJ EEN SLAPERIGE BABY, MANUEEL COLOSTRUM UITDUWEN OVER DE LIPJES OF OPVANGEN OP EEN LEPELTJE/ CUPJE, INDIEN NA 24 UUR DE BABY NOG NIET EFFECTIEF AAN DE BORST ZUIGT, STARTEN MET AFKOLVEN (om de toeschietreflex en de melkproductie te bevorderen) PREMATURE BABY (minimum 6x/24 uur) BIJ STUWING OM HET TOEHAPPEN TE VERGEMAKKELIJKEN BIJ VLAKKE OF INGETROKKEN TEPELS, DOOR MIDDEL VAN TEPELMASSAGE OF AF KOLVEN DE TEPEL WAT VORMEN ZODAT DE BABY DEZE BETER KAN GRIJPEN BIJ MEDICATIE INNAME DOOR DE MAMA DIE SCHADELIJK KUNNEN ZIJN VOOR DE BABY ELEKTRISCH KOLVEN TECHNIEK? In een rustige omgeving, baby of foto in de buurt. Vochtige warmte. EERSTE DAGEN: OP GANG BRENGEN MELKPRODUCTIE Bij voorkeur: dubbelzijdig: Masseren / 10 min kolven / masseren / 5 min kolven Enkelzijdig: Masseren / 7 min kolven (zowel links als rechts) Masseren / 5 min kolven (zowel links als rechts) Masseren / 3 min kolven (zowel links als rechts) ALS DE MELKPRODUCTIE REEDS GOED OP GANG: Masseren Eerst snel kolven tot melk toeschiet Overgaan naar een trager ritme Stoppen 1 à 2 min. nadat melkstroom verminderd is MANUEEL KOLVEN TECHNIEK? In een rustige omgeving, baby of foto in de buurt. De borst met draaiende bewegingen masseren. Vochtige warmte. Duim, wijs- en middelvinger 2,5 à 4 cm achter de tepel plaatsen: duim boven, vingers onder. Vingers richting borstkas duwen. Daarna vingers naar voren rollen (zoals vingerafdrukken). Vingers verplaatsen, en deze stappen herhalen met ritmische bewegingen, net zoals de baby drinkt

15 Bewaren van moedermelk: WEETJES INVRIEZEN OF LANGDURIG VERHITTEN KAN ENIGSZINS DE KWALITEIT VERMINDEREN BEST INVRIEZEN MET KLEINE HOEVEELHEDEN BIJ VOORKEUR KUNSTSTOF FLESJES OF ZAKJES GEBRUIKEN HET IS ZEER BELANGRIJK STERIEL TE WERKEN ALS HET VOOR PREMATUREN BESTEMD IS STEEDS DE DATUM EN HET UUR VAN AFKOLVEN OP DE VERPAKKING VERMELDEN HYGIËNE IS IN HET ALGEMEEN EEN BELANGRIJK PUNT ONTDOOIDE MELK WORDT NOOIT TERUG INGEVROREN! BEWAARTIJDEN MOEDERMELK OP KAMERTEMPERATUUR(VERS): 8 uur indien omgevingstemperatuur <25 en de moedermelk afgeschermd is van het licht ONTDOOIDE MOEDERMELK OP KAMERTEMPERATUUR: zo vlug mogelijk gebruiken IN KOELKAST(VERS): 3 tot 5 dagen Goed afgedekt Niet in de deur In volgorde van afkolven IN KOELKAST(ONTDOOID): 9u bewaartijd IN VRIESVAK: tot 2 weken DIEPVRIEZER: max. -18 VEEL GEOPEND: 3 tot 4 maanden NORMAAL GEBRUIK: 6 maanden ONTDOOIEN IN GESLOTEN VERPAKKING ONDER STROMENDE KOUDE KRAAN ALS DE MASSA BEGINT TE SMELTEN, ONDER WARMER WATER TRANSPORT MOEDERMELK DIENT ZO VLUG MOGELIJK INGEVROREN TE WORDEN ZOWEL VERSE ALS INGEVROREN MELK MOET OP IJS IN EEN KOELTAS GETRANSPORTEERD WORDEN OPWARMEN IN GESLOTEN VERPAKKING ONDER STROMENDE KOUDE KRAAN ALS DE MASSA BEGINT TE SMELTEN, ONDER WARMER WATER OPWARMEN VAN MOEDERMELK WARMWATERBAD FLESSENVERWARMER! VERWARMEN IN MICROGOLFOVEN MOET VERMEDEN WORDEN! SOMMIGE BESTANDDELEN WORDEN VERNIETIGD HOT SPOTS 28 29

16 Tepelkloven OORZAAK VAN PIJNLIJKE TEPELS EN TEPELKLOVEN? Verkeerd aanleggen. Enkel zuigen op het topje van de tepel. Sterke zuigreflex van de baby. Bij stuwing kunnen baby s de tepel moeilijker vastnemen en glijden eraf. Baby van de borst trekken. PIJNLIJKE KLOVEN IS EEN PROBLEEM VAN VOORBIJGAANDE AARD, MAAR KAN VERMEDEN WORDEN. Stuwing DE DERDE, VIERDE DAG NA DE BEVALLING KUNNEN JE BORSTEN ROOD, GEZWOLLEN EN WARM ZIJN. DIT IS EEN NATUURLIJK GEBEUREN EN HEET STUWING. JE PRODUCEERT TIJDELIJK TEVEEL MELK IN VERHOUDING MET DE BEHOEFTE VAN JE BABY. DIT VRAAG-AANBOD-SYSTEEM STABILISEERT VANZELF. HULPMIDDELEN BIJ PIJNLIJKE TEPELS EN TEPELKLOVEN Voor de voeding wat melk manueel afkolven om de toeschietreflex te stimuleren. Bij het wisselen van kant, goed vacuum verbreken: door je pink in het mondje te brengen. Na de voeding een druppeltje melk uitwrijven over de tepel en laten opdrogen. De tepels droog houden. Wisselen van houding. Tracht het gebruik van tepelhoedjes te vermijden. Dit verergert het probleem alleen maar want de baby gaat een verkeerde zuigtechniek aanleren en dit geeft verminderde stimulatie van melkproductie. Koude compressen kunnen verzachten bij gevoelige tepels. Tepelzalf wordt enkel gegeven bij kloven, de zalf helpt niet bij het voorkomen, dus wordt niet preventief aangeboden. Baby van de borst halen als hij niet meer slikt en sabbelt. WAT TE DOEN? Steunende bh dragen. Vochtige warmte aanbrengen. Warme douche nemen tegelijk ook je borsten met draaiende bewegingen masseren. Voor het voeden, massage tepel en tepelhof. Regelmatig aanleggen en zorgen dat de borsten goed worden leeggedronken. STUWING IS OOK EEN PROBLEEM VAN VOORBIJGAANDE AARD: UUR 30 31

17 Fopspeen? Door het gebruik van een fopspeen herken je de vroege hongersignalen niet. Baby s leren aan de fles/fopspeen een ander zuigpatroon dan aan de borst. Dit kan verwarring geven, met als gevolg een verkeerde zuigtechniek aan de borst. Doordat de baby anders leert zuigen kan hij pijnlijke kloven veroorzaken. Ook kan het ertoe leiden dat de baby niet meer voldoende melk uit de borst kan krijgen waardoor de productie achteruitgaat. Wanneer je toch een tutje wil geven ondanks gekende nadelen, raadt men best aan enkele weken te wachten tot de borstvoeding goed op gang is en de baby de zuigtechniek goed onder de knie heeft. Vermijd dus een fopspeen wanneer het leerproces nog gaande is. Clustervoedingen De eerste weken na de geboorte heeft de baby nog geen regelmatig drinkpatroon. Het gebeurt dat ze gedurende de 24 u voedingsmomenten hebben om de 2-4 uur en eveneens enkele voedingen zeer kort na elkaar. Deze kort op elkaar volgende voedingen noemt men clustervoedingen. Na zulke clustervoedingen zal de baby een langere pauze nemen. Meestal gebeurt dit s avonds of s nachts. Regeldagen Tijdens de groeispurten of regeldagen wil de baby vaker drinken aan de borst. Vaak gaan deze dagen samen met een motorische vooruitgang van de baby. Best is dan om regelmatiger aan te leggen. Na 1 tot 3 dagen is vraag en aanbod terug op elkaar afgestemd. Vaak zien we eveneens dat de baby na zo n dagen flink in gewicht toegenomen. Tips In het begin is de frequentie van aanleggen belangrijk, dit om de melkproductie te stimuleren. Vraag hulp aub! Elke borstvoeding is anders. Elk kind is uniek. U moet het aanleggen eigen worden en uw baby tje moet het drinken ook onder de knie krijgen. Na verloop kan het mogelijk zijn dat uw baby met één borst per voeding voldoende heeft. Omgekeerd kan een baby die een tijdlang voldoende had met één borst, toch beide borsten willen drinken. Om je tepels te beschermen, kan je na de voeding een beetje moedermelk over je tepel en tepelhof uitwrijven en laten drogen aan de lucht. VRAAG HULP AUB! 32 33

18 Weetjes Als lacterende mama mag je in principe alles eten, maar bepaalde dingen met mate. Welke voedingsmiddelen je baby minder goed verdraagt, leer je gaandeweg. Het is proberen en ervaren. Dit is ook bij elk kindje anders. Matig of stop alcoholgebruik en roken. De eerste melk heet colostrum. De hoeveelheid is beperkt en de melk ziet geel. Deze melk is licht verteerbaar, laxerend en bevat antistoffen die de weerstand tegen infecties verhogen. De krampen van de baby zijn niet altijd het gevolg van de voeding van de mama, maar zijn vaak het gevolg van een gulzige baby, verslikken of een aanpassing van darmstelsel. Baby s krijgen géén andere voeding tenzij op medische indicatie (koorts, abnormaal gewichtsverlies, hypoglycemie, ) Andere methoden zijn: via een lepeltje, cupje, spuitje, Geniet van je baby! Wanneer er toch bijvoeding dient gegeven te worden, zal een fles vermeden worden om tepelspeen verwarring te voorkomen Alle (tepel-) probleempjes kunnen verholpen worden. Blijven aanleggen op een correcte manier is de boodschap! Veel water drinken is uiteraard gezond, maar heeft geen invloed op de melkproductie. Volg je dorstgevoel. Wees matig met medicatie en enkel op voorschrift van je arts. Rust, rust, rust! 34 35

19 De PKU test Alle kinderen in Vlaanderen worden gescreend op metabole stofwisselingsziekten, de zogenaamde hielprik. Deze test kan gebeuren van de derde dag na de geboorte. Uw baby is minstens 72 uur oud. Indien je eerder het ziekenhuis verlaat, zal de zelfstandige vroedvrouw de PKU-test thuis afnemen. De laatste jaren wordt deze bloedname via een handadertje uitgevoerd, wat veel minder pijnlijk is dan de klassieke hielprik en bovendien ook betrouwbaardere resultaten geeft. Fototherapie Alle baby s worden enkele dagen na de geboorte geel, wat een normaal fysiologisch proces is. Indien uw kindje geel lijkt of niet meer goed wil drinken, zal de vroedvrouw een bloedname uitvoeren om het bilirubine-gehalte te meten (hierdoor wordt uw baby geel). Indien dit boven de grenswaarden ligt, zal je baby enkele uren onder een UV-lamp worden gelegd. Deze fototherapie zorgt ervoor dat het bilirubine sneller wordt afgebroken. Nadien wordt het bloed nogmaals gecontroleerd om na te gaan of er nog fototherapie nodig zou zijn. De bloedname zal indien mogelijk uitgevoerd worden op een babyvriendelijke manier, dit wil zeggen tijdens het drinken aan de borst, waardoor de baby minder pijn ervaart. Indien u ongeveer 2-3 weken na de bloedname geen bericht ontvangt, mag je ervan uitgaan dat er geen afwijkingen zijn vastgesteld op het moment van de screening

20 Veilig slapen Wiegendood is het onverwacht overlijden van een gezonde baby van 1 maand tot 1 jaar om een onbekende reden. In 40-50% van de gevallen is wiegendood de meest voorkomende doodsoorzaak bij die leeftijdsgroep. PREVENTIEADVIEZEN 1. SLAAPHOUDING Rugligging is de veiligste houding om je baby te laten slapen ter preventie van wiegendood. Buikligging wordt dan ook sterk afgeraden. Gebruik géén donsdekentje of hoofdkussen in het bedje. Gebruik goed doorlatende lakentjes of dekentjes en eventueel een slaapzakje aangepast aan de leeftijd. Vermijd bedomranders en geen knuffels aan het hoofdeinde van je baby. 2. ROKEN Rook niet tijdens je zwangerschap, dit geeft na de geboorte een vergroot risico op wiegendood. Rook ook niet in de omgeving of in de buurt van je baby. 3. TEMPERATUUR VAN DE SLAAPOMGEVING Tussen de C is de ideale slaapomgevingstemperatuur voor je baby vanaf de geboorte tot de leeftijd van 8 weken. Vanaf de leeftijd van 8 weken 18 C. 4. REGELMATIG TOEZICHT Er wordt aanbevolen om een baby de eerste 6 maanden op de kamer te laten slapen bij de ouders zodat er rechtstreeks toezicht mogelijk is. Enkel wanneer er door middel van een slaaponderzoek een verhoogd risico op wiegendood wordt vastgesteld, is continue monitoring van je baby via een monitor noodzakelijk. Naar huis ALGEMENE TIPS NEEM REGELMATIG WAT RUST EN ONTSPANNING LEEF OP HET RITME VAN JE BABY EET GEZONDE GEVARIEERDE VOEDING ZORG VOOR EEN GOEDE PLANNING BETREK UW PARTNER BIJ DE VERZORGING VAN JE BABY PLAN NIET TEVEEL BEZOEK OP ÉÉN DAG BEZORGDHEID OM JE BABY IS HEEL NORMAAL MAAR VERMIJD OVERBEZORGDHEID WANDELEN MET DE BABY VANAF DAT JE BABY 3 KG EN WANNEER DE WEERSOMSTANDIGHEDEN HET TOELATEN INDIEN UW BABY MINDER WEEGT, KAN JE BEST MET DE KINDERARTS BESPREKEN WANNEER VOOR DE MOEDER VAGINAAL BLOEDVERLIES IS NORMAAL TOT ± 6 WEKEN NA DE BEVALLING GEDURENDE DEZE PERIODE GEEN BAD NEMEN, GEEN GEBRUIK VAN TAMPONS, NIET ZWEMMEN, GEEN BETREKKINGEN (DIT WEGENS HET RISICO VOOR OPSTIJGENDE INFECTIES) ANTICONCEPTIE BESPREEK JE MET UW ARTS OF (ZELFSTANDIGE) VROEDVROUW ± 6-8 WEKEN NA DE BEVALLING DIEN JE OP NACONTROLE TE KOMEN BIJ DE ARTS 38 39

21 BORSTVOEDING Vermijd zoveel mogelijk spanning en vermoeidheid. Voeden op vraag is de meest aangepaste voedingswijze. Meestal 8-10 x/24 u; soms zelfs tot 12x/24 u. Het is normaal dat baby s de eerste dagen en weken een zeer wisselend voedingspatroon hebben. Ook hebben de meeste baby s nog geen dag of nachtritme en drinken s nachts vaker dan overdag. De eerste weken na de geboorte heeft de baby nog geen regelmatig drinkpatroon. Het gebeurt dat ze voedingsmomenten hebben om de 2-4 uur en eveneens enkele voedingen zeer kort na elkaar. Deze kort op elkaar volgende voedingen noemt men clustervoedingen. Na deze clustervoedingen zal de baby een langere pauze nemen. Rond de leeftijd van 10 dagen krijgt uw baby hongerdagen, probeer veel te rusten en frequent aan te leggen, zo raakt uw melkproductie snel weer aangepast en zijn vraag en aanbod opnieuw geregeld. Deze hongerdagen herhalen zich vaak op de leeftijd van 5-6 weken en 3 maanden. NAVELVERZORGING GOED DROGEN MET HET PUNTJE VAN EEN TETRADOEK NA HET BADJE EN OBSERVEREN NA ± 48 UUR ZAL DE VROEDVROUW DE NAVELKLEM VERWIJDEREN INDIEN HET STOMPJE IS AFGEVALLEN, GOED BLIJVEN DROGEN/REINIGEN MET EEN OORSTOKJE TOT DE NAVEL MOOI ZUIVER IS VERDERE OPVOLGING HET IS AAN TE RADEN OM ONGEVEER NA ± 10 DAGEN TERUG OP CONSULTATIE TE GAAN BIJ DE KINDERARTS OF HUISARTS DIT IS NUTTIG VOOR DE OPVOLGING, EVALUATIE EN VRAAGSTELLING IN VERBAND MET DE ONTWIKKELING VAN DE BABY INDIEN JE DIT WENST KAN JE BIJ HET ONTSLAGGESPREK METEEN EEN AFSPRAAK VASTLEGGEN Taak van de kinderarts op de materniteit Bij bevallingen waar op voorhand risico s bekend zijn voor de baby of waar op het moment van de bevalling problemen met de baby mogelijk zijn, wordt de kinderarts opgeroepen om bij de bevalling aanwezig te zijn. Bij alle andere pasgeborenen komt de kinderarts binnen de eerste 24u de baby nakijken. De kinderarts met zaaldienst doet elke dag de zaaltoer met een vroedvrouw om tussentijds problemen op te sporen en aan te pakken. De dag van ontslag van de baby wordt de baby terug volledig door de kinderarts nagekeken. Wij raden ook aan de baby binnen de 2 weken na de geboorte door een (kinder)arts te laten nakijken. Deze controle door een (kinder)arts staat los van eventuele opvolging door Kind en Gezin en kan daar niet door vervangen worden. Een maandelijkse opvolging van de baby, evenals de vaccinaties vanaf 2 maand, kunnen zowel bij de kinderarts als bij Kind en Gezin plaatsvinden. De ouders zijn vrij in hun keuze waar ze dit laten doen. ONS TEAM KINDERARTSEN BESTAAT UIT: Dr. J. Gorissen Dr. D. Haentjens Dr. M. Lequesne Dr. M. Traen Dr. I. Vlemincx Deze telefoonnummers zijn bereikbaar vanaf 9u,tijdens kantooruren, tijdens de week 40 41

22 TEL. CONSULTATIE (van 08u tot 20u) DRINGENDE ZAKEN IN WEEKEND OF S NACHTS Bij de verpleging van de kinderafdeling of 03/ CONSULTATIE-UREN Dr. Gorissen Maandagnamiddag 13u30-17u Woensdagvoormiddag 08u30-13u Donderdagochtend 09u-13u Dr. Haentjens Maandagnamiddag 13u30-17u Dinsdagnamiddag 15u-18u Donderdagnamiddag 13u30-17u Vrijdagnamiddag 13u30-17u Dr. Lequesne Dinsdagnamiddag 13u30-17u Woensdagvoormiddag 09u-12u Vrijdagochtend 09u-12u Dr. Traen Maandagvoormiddag 09u-13u Dinsdagvoormiddag 09u-13u Woensdagnamiddag 13u30-18u30 Donderdagvoormiddag 09u-13u Vrijdagnamiddag 13u30 tot 17u Dr. Vlemincx Maandagvoormiddag 09u-13u Dinsdagvoormiddag 09u-13u Woensdagnamiddag 13u30-18u Donderdagnamiddag 13u30-18u Vrijdagvoormiddag 09u-13u Zelfstandige vroedvrouw aan huis Ook nadat je naar huis bent met je baby, kan het wenselijk zijn om beroep te doen op een zelfstandige vroedvrouw. Zij kan u een antwoord geven op de vele vragen die je hebt in de eerste periode thuis met je baby. Het ziekenfonds betaalt 7 raadplegingen volledig terug. Verlenging met 3 extra raadplegingen is mogelijk. Bij verwikkelingen kunnen deze raadplegingen verlengd worden, maar enkele op voorschrift van een arts. U KAN STEEDS BEROEP DOEN OP EEN ZELFSTANDIGE VROEDVROUW VOOR: PRENATALE BEGELEIDING EN OPVOLGING VAN JE ZWANGERSCHAP (naast de medische controles bij de gynaecoloog) PRENATALE INFOSESSIE TER VOORBEREIDING OP DE BORSTVOEDING, ARBEID EN BEVALLING, MOTHERFRIENDLY EN BABYFRIENDLY INITIATIEVEN BABY VERZORGING, WEGEN, METEN BEGELEIDING VAN DE BORSTVOEDING PKU-TEST HULP EN VERZORGING BIJ THUISKOMST VAN PREMATURE BABY S OPVOLGING EN VERZORGING MAMA WONDVERZORGING, INSPUITINGEN, 42 Voor hulp en ondersteuning bij de verzorging van je baby en het huishouden, kan je beroep doen op kraamhulp. Hiervoor informeer je best tijdig bij een kraamcentrum, ziekenfonds of bij familiehulp. 43

23 ONS TEAM VAN ZELFSTANDIGE VROEDVROUWEN WERKZAAM OP ONZE MATERNITEIT ANNEMIE VERBIST Valeriaan Brasschaat ANN VAN LOOVEREN Beukenlaan Kessel INTI SOORS Prosper De Witstraat Deurne KATRIEN EECKHAOUDT Jozef Balstraat Melsele katrieneeckhaoudt@skynet.be LATIFA YAKHLAF Berkenveldplein Wilrijk Latifavroedvrouw@gmail.com RACHEL MAES Elzenstraat Pulderbos info@vroedvrouwrachel.be SOPHIE D HAEMER Nieuwstraat Kalmthout sophie.dhaemer@telenet.be SEVAL DEGIRMENCI Emiel Gebruersstraat Borgerhout Seval.dgrmnc@outlook.be VEERLE JANSSENS August Van De Wielelei 368 bus Deurne veerle.janssens110@telenet.be Nuttige lectuur BROCHURES VAN KIND EN GEZIN BRIEVEN AAN JONGE OUDERS (dit is een uitgave van de Bond voor Grote en Jonge Gezinnen en is gratis voor alle ouders met een pasgeboren baby) KRAAMHULP De Kraamvogel vzw Expertisecentrum Kraamzorg Volkstraat Antwerpen info@kraamvogel.be Nonnenstraat 12 bus Herentals kraamzorgkempen@ons.be VOOR EEN VROEDVROUW DICHTER IN JE BUURT: Voor vragen, opmerkingen en suggesties kan u steeds terecht op het secretariaat van de VBOV vzw via mail op info@vroedvrouwen.be 44 45

24 VOOR VRAGEN OVER BORSTVOEDING KAN JE OOK TERECHT BIJ BORSTVOEDINGSVERENIGINGEN: VBBB :Vereniging Begeleiding en Bevordering van Borstvoeding Leemputstraat Berchem Individuele vragen : LLL : La Leche League Vlaanderen vzw Christine Van den Broecke Koningin Astridlaan Mechelen info@lalecheleague.be VZW Borstvoeding Tel: info.vzwborstvoeding@ yucom.be Inge De Ridder : Ilse Lauwers : BVLvzw:Belgische Vereniging Lactatiekundigen Maleizenstraat Herent Mammacafés : Mammacafé vzw organiseert op verschillende locaties in Vlaanderen (gratis) oudergroepen met aandacht voor borstvoeding, elke ouder met jonge kindjes. Franstalige borstvoedingsverenigingen: Allaitement-Infos La Leche League Belgique Engelstalig: Brussels Childbirth Trust (BCT) BIJ VRAGEN OF PROBLEMEN IS ONZE MATERNITEIT 24u/7 BEREIKBAAR: KIJK OOK EENS OP ONZE WEBSITE

25 Versie 0.1 In voege maart 2017 Documentnummer 1082 Afdeling materniteit NUTTIGE CONTACTEN Materniteit AZ Monica campus Deurne Route 72 Tel Verloskamer Route 72 Tel prenatale consultatie polikliniek Stevenslei Stevenslei 20 Route 1 Tel AZ Monica Antwerpen Harmoniestraat Antwerpen T F AZ Monica Deurne Fl. Pauwelslei Deurne T F info@azmonica.be