Preek van zondag 4 januari 2015 door ds. K. Dijk

Transcriptie

1 Hoogst merkwaardig verhaal. Zo rond die kribbe in Bethlehem ineens die vreemde verschijning van een aantal wijzen uit Oosten. Nog vreemder is, dat ze zijn afgegaan op een ster, die ze uitleggen als een teken. En nog meer bijzonder dat ze dat teken zodanig uitleggen, dat ze de overtuiging hebben dat er een koningskind is geboren. Een wel heel heel merkwaardig verhaal. Een sprookjesachtig verhaal. Ja toch? Het eerste wat bevreemdt is dat die ster de aandacht trok, maar goed, dat kwam in het oude Oosten wel vaker voor. Dan dat er die uitleg aan gegeven wordt: de geboorte van een koningskind onder de Joden. En dán, dat het nog klopt ook. Een buitenbijbelse aanwijzing binnen de bijbel an de komst van Jezus. Wat moeten we hier nu mee? En dat allemaal direct aan begin van het Nieuwe Testament, daar zet het evangelie mee in, zeg maar. Dat zou toch de boodschap kunnen inhouden, dat ook wij de sterren moeten raadplegen, want daarin zijn bijzondere boodschappen, boodschappen van Godswege te vinden. Welnu, er zijn tijdschriften en bladen genoeg die horoscopen bieden. Wat let ons, als we zelfs in de naaste omgeving van het geboorte-verhaal van Jezus mensen tegenkomen, die dank zij een ster de weg naar Jezus vinden. Goed, ook wij staan open voor boodschappen die vanuit de atmosfeer tot ons komen, maar dan wel van mensen die wij eerst de lucht ingeschoten hebben en die vanaf alzo hoge hun zich laten horen. Maar dat is toch wat anders. Hebt u dat ook niet: dat je er wel eens behoefte aan hebt om te zoeken naar bepaalde tekenen, naar bepaalde vingerwijzingen van hogerhand, zodat je beter zicht krijgt op de weg die je hebt te gaan. Wij moesten moeten af en toe belangrijke keuzes maken, en meestal ligt het wel voor de hand welke keuze dat moet zijn, maar soms sta je op een tweesprong: moet je links, moet je rechts, en dat bedoel ik dan in overdrachtelijke zin. Het beroep dat je kiest, de levenspartner die je kiest, de gezinsvorming, af en toe moet je echt kiezen. Ik weet nog dat ik als kandidaat een hele serie beroepen kreeg en elke dag voor een beroep bedankte, maar tenslotte bleven er twee over. De ene dag koos ik voor de ene, de andere dag voor de andere en ik wist, het besluit moet wel op een bepaald moment vaststaan. Het ene beroep was qua woning en omgeving heel attractief, het andere in N.O.-Groningen. Maar het eerste was een voor mij volstrekt onbekende omgeving, het Groningse niet. En tenslotte koos ik voor het laatste. Ik moet u zeggen, dat ik niet de sterren geraadpleegd heb. Toch kunnen er zich situaties voordoen, die het ineens voor je duidelijk maken welke weg je hebt te gaan. Een toevallig gebeuren, en als het echt toevallig is, wat zeggen we dan? Dan zeggen, hoogst tegenstrijdig, dat kan geen toeval zijn. Daar moet

2 toch iets achter zitten, een hogere bedoeling of wat ook, een ster als het ware, door God zelf bestuurd, dus... Ja, wij mensen, o zo zelfstandig, o zo volwassen, o zo onafhankelijk, je leidt je leven zelf en neemt zelf je beslissingen en maakt zelf je eigen keuzen, maar op belangrijke, beslissende momenten, ja, dan wil toch even geleid worden. Het is bekend dat vooraanstaande politieke leiders nogal eens bij paragnosten te rade gaan. Ik zal nu geen namen noemen, maar je staat werkelijk verbaasd. Die ster in ons verhaal, die heeft iets sacramenteels. Die is als een sacrament aan de hemel gezet, lijkt het wel. Zoals brood en wijn. En bij brood en wijn weten we dat het niet enkel brood en zijn zijn, maar ze hebben een meerwaarde, een diepere betekenis, wat iemand eens een plotseling verschiet genoemd heeft; ze verwijzen naar het gekruisigde lichaam en vergoten bloed van Christus. Nou, die ster verwijst ook naar Christus. En gezien de afloop, de kindermoord in Bethlehem als eerste aanslag op Jezus, verwijst die ster toch ergens ook naar het kruis, maar merkwaardig genoeg doen wij in de kerk toch niet aan sterren-verering, maar vieren we wel het HA met brood en wijn als tekenen. Terwijl in het evangelie die ster toch een heel belangrijke rol speelt. Wij hebben zojuist gezongen van het woord dat u ten leven riep, is niet te hoog, is niet te diep. En zo zongen we met vers 3: Het is ook in de hemel niet / hoe vaak gij ook naar boven ziet / en droomt van bovenaardse streken. / Wat gij ook in de sterren leest, / alleen de Geest beroert de geest, / alleen het Woord kan t hart toespreken. Nou, niet dus! Die wijzen uit het Oosten zagen naar boven en of ze nu droomden van bovenaardse streken (wat daar dan ook mee bedoeld moge zijn), weet ik niet, maar zij lazen in de stérren wat hun het hart toesprak. Want ze braken op, gingen op reis om niemand minder dan Jezus hulde te bewijzen als zijnde de pasgeboren koning der Joden. Wat moeten we nu in vredesnaam met dit merkwaardige verhaal? We moeten als we het evangelie naar de beschrijving van Matteùs lezen één ding heel goed in het oog houden en dat is dat het erom te doen om te laten zien, dat de Schriften in vervulling gaan. De Schriften, dat is het OT en wat daarin beloofd is, maar ook houdt dat in, dat bepaalde belangrijke gebeurtenissen van vroeger in vervulling gaan oftewel herhaald worden. De geschiedenis herhaalt zich en dát dient als teken dat de Messias staat aan te komen. Matteüs Met name de geschiedenis van

3 Mozes en de uittocht. Neem maar het verhaal van de kindermoord in Bethlehem, zoiets speelde zich ook af toen Mozes geboren werd. Welnu, er zijn ook verhalen die niet in de Schriften, in het OT te vinden zijn maar toentertijd wel bekend en zo waren er ook verhalen over sterrenkundigen die na de geboorte van Abraham en Mozes verschenen en die de koning, resp. de farao komen vertellen, dat ze in de sterren gelezen hebben, dat er een kind geboren is. Maar die verhalen nemen een andere wending, want die melden dat het pasgeboren kind, volwassen een geweldige bedreiging zal zijn, want door zijn hand zal het hele land verwoest worden. En daarop afgaande besluiten zowel de koning ten tijde van Abraham als de Farao om de pasgeboren jongetjes te doden. Zo niet in Matteüs 2. Daar lezen niet dat de wijzen zeggen dat de pasgeboren koning een bedreiging vormt voor de koning, maar dat ze dat koningskind juist hulde willen gaan bewijzen en is het de koning zelf, Herodes, die het besluit neemt om de kinderen te doden. En nu is er hoogst merkwaardig nog iets, een gebeurtenis, die ook meespeelt op de achtergrond. En dat is het volgende: Matteüs schrijft zijn evangelie rond het jaar 70 na Chr. Dat is dus kort na het jaar 66, het jaar waarin iets bijzonders plaats vond. Want dan krijgt keizer Nero, degene die dan keizer is van het Romeinse Rijk, onverwachts hoog bezoek. En wel van de koning van Armenië, die met een aantal wijzen keizer Nero hulde komt betuigen. Die kwamen zomaar uit het niets opzetten. En waarom? Omdat ze zijn ster gezien hadden. In het verhaal over deze gebeurtenis wordt ook uitdrukkelijk vermeld, dat zij langs een andere weg weer terugkeerden als waarlangs ze gekomen waren, wat ook van de wijzen uit Matth. 2 verteld wordt. Die onverwachte verschijning van de Armeense koning maakte in de toenmalige wereld een diepe indruk. Wat wil dit nu zeggen? Matteüs schrijft dat de Schriften in vervulling gaan, de geschiedenis herhaalt zich, ook de eigentijdse geschiedenis. En de bedoeling van Matteüs is om de betekenis van Jezus aan te geven, een betekenis die hij in verhalen probeert uit te leggen, in verhalen, waarvan het historisch gewicht minder belangrijk is dan die betekenis. Het gaat om verkondiging. Met dit verhaal wil Matteüs dan ook zeggen: hoor eens, keizer Nero is zo belangrijk, dat op het toppunt van zijn macht ze zelfs uit het Oosten komen opzetten om hem hulde te bewijzen, welnu, het kind Jezus is nog veel belangrijker want hij is al vanaf zijn geboorte die hulde waard. Bovendien is Jezus zeker zo belangrijk als Abraham en Mozes, zo niet nog belangrijker, want in Hem komt alles tot vervulling, bereikt in hem het hoogtepunt. Want en dat

4 lijkt me de spits van het hele verhaal te zijn Jezus is het brandpunt van de geschiedenis, van de bijbelse, maar ook van de politieke geschiedenis. Dat wil dit verhaal zeggen! Matteüs geeft dus met dit verhaal aan wat de BETEKENIS is van Jezus. Zijn betekenis voor de wereld, wel te verstaan. Een betekenis waarvoor Jeruzalem als het erop aankomt zich afsluit maar waar de wereld zich voor open stelt. Direct al aan het begin van het eerste evangelie gaan de vensters open naar de wereld toe. En daarmee eindigt dit evangelie ook, bij de hemelvaart van Jezus, als Hij de opdracht geeft om heen te gaan en alle volken tot zijn discipelen te maken. En midden in het Matth.- evangelie lezen we, dat velen zullen komen van oost en west en zullen aanliggen met Abraham, Izak en Jakob in het Koninkrijk der hemelen. En weliswaar is het zo, dat in Mattheüs 2 de Schriftgeleerden nog de Schriften openen, om exact aan te wijzen waar het Koningkind te vinden is, omdat de ster op zich niet toereikend is, diezelfde Schriftgeleerden plaveien later de weg van Jezus naar het kruis. Je kunt het ook zo zeggen: het is of met dat die wijzen zich neerbuigen voor Jezus, ook de ster een kniebuiging maakt voor Hem en zich als het ware aan Hem onderwerpt. Het is of die ster zegt: dit Kind is het teken. Precies als bij de herders. Het teken is voor hen niet de grootse manifestatie van de engelen aan de hemel, maar het kind in de kribbe. Zo ook hier is het Kind het teken. En wat die sterren betreft, ja, het zou een aanduiding kunnen zijn, dat het Kind onder een gunstig gesternte geboren is. Het begon ermee dat de engelen de sterren van de hemel zongen en dan is het of één van die sterren zich losmaakt de wijzen er achteraan, maar die ster maakt ook een heleboel los, want op het verhaal van de wijzen volgt het verhaal over de kindermoord te Bethlehem, nietwaar. Die kindermoord, die u wel moet zien als de eerste aanslag op Jezus zelf! Eens zal de aanslag wel lukken en wel op Golgotha. En zo zit er in ons verhaal ook een verwijzing daarheen, naar het kruis, dat zich hier al aankondigt en dat kruis dat zal het eigenlijke teken zijn! Niet de ster, maar het kruis. Want per slot van rekening is Jezus zelf de ster, met het kruis als teken. Als teken hiervan dat ons lot niet in de sterren geschreven staat, maar dat de weg die Jezus ging bepalend is voor ons leven. Wat gij ook in de sterren leest, alleen de Geest beroert de geest, alleen het woord kan t hart toespreken. Wie heeft er af en toe geen behoefte aan om als er belangrijke beslissingen genomen moeten worden een teken, een vingerwijzing te krijgen, als een ster of, om een ander element uit het verhaal te nemen, als waarschuwing in de droom zoals Jozef die

5 kreeg, zoals de wijzen die kregen. Maar Jezus kwam en Hij leidt ons via zijn Woord en Geest. Nogmaals, de wijzen komen met die ster wel een heel eind, maar het is wel, dat op het belangrijkste kruispunt de Schriften geopend moeten worden om hen verder op weg te helpen. De vraag aan het nieuwe jaar is, niet door welke sterren wij ons laten leiden, en wat de horoscoop ons zal brengen, maar door welke geest wij ons zullen laten leiden. Ik denk aan een Psalm, Ps.143, waarin staat: uw goede Geest zij mijn geleide en leidt mij een in een geëffend land. Ook vandaag komen er wijzen uit het oosten, en er is niet weinig belangstelling voor. Let maar eens op de hoeveelheid wat dan heet esoterische litteratuur in de boekhandels. De hedendaagse wijzen uit het oosten leren ons dat je je heil in je eigen ziel, in je binnenste moet zoeken. Daar bewaar je een gouden, een goddelijke kern. En die moet je zien te ontwikkelen. Het woord van liefde, vrede en recht is in uw eigen hart geschreven - dat leren ook de hedendaagse wijzen uit het oosten. Je moet zoveel mogelijk jezelf zijn en jezelf in jezelf proberen te vinden. Word die je bent, roepen ze met wierook en al. Maar het geeft wel te denken, dat de wijzen toen naar Jeruzalem kwamen, vanwege die ster, maar uiteindelijk met het óóg op Jezus. Zij zochten iets wezenlijks búiten zichzelf en gingen op reis, ze wisten dat ze pas echt zichzelf konden worden als ze hun heil buiten zichzelf zochten. In ons verhaal is er ook iemand die er helemaal op uit is om zichzelf te zijn en dat is Herodes. En je ziet waar het op uit kan lopen. Jezelf zijn? Prima, maar in welke geest en onder welke invloed, dat is de vraag, onder welk teken, dat is de vraag. De vraag die ons verhaal ons stelt is deze: wat heeft temidden van alle tekenen nu echt betekenis voor ons, in hoever is Jezus in alles wat we doen en laten echt de leidster van ons leven? Jezus? Als ik het over Jezus heb, dan bedoel ik altijd met name de Geest van Jezus. Want het is vooral daarmee, met de Geest, dat wij het zullen moeten doen. 'Uw goede Geest zij ons geleide.' Amen.