Uitgesproken op de zitting van de meervoudige strafkamer van de rechtbank Den Haag, zitting houdende te Badhoevedorp

Transcriptie

1 Uitgesproken op de zitting van de meervoudige strafkamer van de rechtbank Den Haag, zitting houdende te Badhoevedorp Datum : 23 september 2016 Zaak : Heremietuil Parketnummer : 09/ Verdachte : G. Wilders

2 Geachte voorzitter, leden van de rechtbank, raadslieden, meneer Wilders, overige aanwezigen, We danken de verdediging voor de interessante rechtsfilosofische en rechtsvergelijkende beschouwingen en het college over de political question doctrine, van toepassing in andere rechtssystemen dan de Nederlandse. Toetsingskader Deze zaak is nog niet inhoudelijk van start gegaan. Het onderzoek van uw rechtbank moet nog plaatsvinden. De verdediging vraagt uw rechtbank vandaag om de zaak nu al voortijdig te beëindigen, omdat het OM geen vervolgingsrecht toekomt. Volgens de verdediging is kort gezegd sprake van een apert onjuiste vervolgingsbeslissing. De lat voor nietontvankelijkheid op die grond ligt hoog. Zoals de Hoge Raad het zegt: De beslissing van het Openbaar Ministerie om tot vervolging over te gaan leent zich slechts in zeer beperkte mate voor een inhoudelijke rechterlijke toetsing in die zin dat slechts in uitzonderlijke gevallen plaats is voor een niet-ontvankelijkverklaring van het Openbaar Ministerie in de vervolging op de grond dat het instellen of voortzetten van die vervolging onverenigbaar is met beginselen van een goede procesorde 1. De Hoge Raad noemt twee van zulke uitzonderlijke gevallen. Een uitzonderlijk geval doet zich voor a. Wanneer de vervolging wordt ingesteld of voortgezet terwijl geen redelijk handelend lid van het Openbaar Ministerie heeft kunnen oordelen dat met de vervolging enig door strafrechtelijke handhaving beschermd belang gediend kan zijn. In het geval van een zodanige, aperte onevenredigheid van de vervolgingsbeslissing is de (verdere) vervolging onverenigbaar met het verbod van willekeur (dat in de strafrechtspraak in dit verband ook wel wordt omschreven als het beginsel van een redelijke en billijke belangenafweging). Aan het oordeel dat het Openbaar Ministerie om deze reden in de vervolging van een verdachte niet-ontvankelijk moet worden verklaard dienen zware motiveringseisen te worden gesteld. 2 1 HR 6 november 2012, ECLI:NL:HR:2012:BX4280, NJ 2013/109 2 HR 2 juli 2013, ECLI:NL:HR:2013:7, NJ 2013/563 2

3 b. Zo'n uitzonderlijk geval doet zich ook voor wanneer de vervolging wordt ingesteld of voortgezet nadat door het Openbaar Ministerie gedane, of aan het Openbaar Ministerie toe te rekenen, uitlatingen bij de verdachte het gerechtvaardigde vertrouwen hebben gewekt dat hij niet (verder) zal worden vervolgd. 3 De drempel voor niet ontvankelijkheid van het OM ligt dus hoog. Daar zal de verdediging zich dus eerst overheen moeten werken. Als haar dit ongeschonden lukt, volgt de vraag of de gestelde niet-ontvankelijkheid wel zonder onderzoek van de zaak zelf kan blijken. Anders is het verzoek ontijdig en zal de zaak eerst inhoudelijk behandeld moeten worden, voordat uw rechtbank zich over de ontvankelijkheid van het OM kan uitlaten (art. 283 leden 1 en 5 Sv). Oneigenlijke beperking van artikel 10 EVRM Begrijpen wij het goed, dan bedoelt de verdediging te stellen dat vervolging van Wilders strijdig is met art. 10 EVRM. Zoals wij in ons openingswoord al hebben gezegd, draait deze zaak inderdaad om de vraag naar de verhouding tussen het strafrechtelijk discriminatieverbod en de vrijheid van meningsuiting, beschermd door (onder meer) art. 10 EVRM. Die open vraag heeft het OM aan uw rechtbank voorgelegd op basis van een zorgvuldige beoordeling van de ten laste gelegde uitlatingen. Waarom die beslissing in strijd zou zijn met de goede procesorde, wordt ons niet duidelijk. Het voorstel van de verdediging om het oordeel over de ten laste gelegde uitlatingen aan de kiezer te laten, kunnen wij niet volgen. Politici staan niet boven de wet. Er is maar één instantie die uitsluitsel kan geven over de vraag of in deze zaak strafrechtelijke grenzen zijn overschreden en dat is uw rechtbank. Daarom moet het OM in zijn vervolging worden ontvangen. De verdediging nodigt verder uit tot diepgravend onderzoek naar het bereik van de bescherming van art. 10 EVRM. Dat lijkt ons nu bij uitstek een kwestie die tijdens de inhoudelijke behandeling zal moeten worden uitgediept. Dan zijn de hoofdvragen van art. 350 Sv aan de orde. Dan komt 10 EVRM in beeld bij de beoordeling van het bewijs, de strafbaarheid en de straftoemeting. Dáár draait deze zaak om. Dáár wil het OM het graag met de verdediging en uw rechtbank over hebben tijdens het onderzoek ter zitting. De verdediging wil die discussie nu uit de weg gaan, door daarvóór nog om onze niet-ontvankelijkheid te 3 HR 8 mei 2012, ECLI:NL:HR:2012:BW5002 3

4 vragen. Zo werkt het niet. Eerst gedegen onderzoek en voldragen debat. Dan pas een rechterlijke beslissing. Onze conclusie: er is geen sprake van een apert onjuiste of onevenredige vervolgingsbeslissing wegens schending van art. 10 EVRM. Subsidiair vragen wij uw rechtbank om het verweer ontijdig te verklaren omdat de gestelde niet-ontvankelijkheid pas kan blijken na onderzoek van de zaak. Schending van het lex certa beginsel Ten tweede doet de verdediging een beroep op het lex certa-beginsel. Het begrip onverdraagzaamheid zou te vaag zijn. Het begrip ras zou het OM verkeerd uitleggen. Ook daarom zou het OM niet-ontvankelijk zijn. De verdediging legt niet uit hoe de vermeende schending van het legaliteitsbeginsel kan leiden tot niet-ontvankelijkheid van het OM. Onzekerheid bij Kamerlid Wilders over de uitleg van wettelijke bepalingen kan moeilijk aan het OM worden toegerekend. Als het legaliteitsbeginsel al is geschonden, kan uw rechtbank hier niets anders mee dan de wettelijke strafbepalingen buiten toepassing verklaren. Dat doet niets af aan de ontvankelijkheid van het OM. Dit is geen preliminair verweer, maar een beroep op ontslag van alle rechtsvervolging. Overigens zijn we het met de verdediging eens dat de begrippen onverdraagzaamheid en ras relevant zijn in deze zaak. Wij zouden dan ook graag ingaan op de creatieve draai die verdediging er vandaag aan geeft. Helaas zullen wij dit moeten uitstellen tot de inhoudelijke behandeling. Schending van verbod van willekeur en onzuiverheid oogmerk In hoofdstuk III van de aantekeningen vinden wij een allegaartje van redenen waarom wij niet ontvangen zouden mogen worden in deze vervolging. Feitelijk komen die hierop neer: - anderen worden niet vervolgd voor soortgelijke uitlatingen; - aangevers wilden geen vervolging maar een politiek statement geven; - onjuiste kwalificatie van discriminatie; - miskenning van de samenhang van de ten laste gelegde uitlatingen; - inbreuk op actief kiesrecht van één miljoen PVV-stemmers. 4

5 Wat het eerste punt betreft, hier schurkt de verdediging aan tegen het gelijkheidsbeginsel. Dit is een herhaling van zetten. Over de uitlatingen van Spekman en Samson is uw rechtbank al heel duidelijk geweest. De rechter-commissaris, de raadkamer en voor laatst uw kamer in het tussenvonnis van 7 april 2016 hebben al geoordeeld dat geen sprake is van vergelijkbare gevallen. De verdediging gooit het nu over een andere boeg en draagt nog eens twaalf anderen zaken aan. Ook hier is geen sprake van gelijke gevallen. We volgen de overweging van het Gerechtshof Den Haag van 28 maart 1995 in een andere discriminatiezaak: Blijkens de overgelegde produkties gaat het om uitlatingen, die bij oppervlakkige beschouwing wellicht gelijken op of verwantschap vertonen met de uitlatingen uit de telastelegging, doch die uitlatingen kunnen bij gebreke van nadere gegevens omtrent de context waarin en de omstandigheid waaronder deze zijn gedaan, wat betreft het daaraan toe te schrijven (beledigende of discriminatoire) karakter, niet op één lijn met de uitlatingen van de verdachte worden gesteld. 4 Op één geval willen wij nader ingaan. Onder randnummer 177 spreekt de verdediging haar verontwaardiging uit dat het OM de Almelose voetballer Bel Hassani niet heeft vervolgd. Na het bereiken van Europees voetbal is deze Heraclied van Marokkaanse afkomst op het dak van de plaatselijke McDonalds geklommen. Daar heeft hij aan supporters gevraagd of zij meer of minder Marokkanen wilden. Waarop de supporters luidkeels meer! riepen. 5 Wij glimlachen om deze persiflage van een Marokkaanse Nederlander van de ten laste gelegde uitlatingen en nodigen de verdediging uit om zich in tweede termijn uit te laten over de strafbaarheid hiervan. Wij zien het niet. Over de stelling dat aangevers geen vervolging wensten, houden we het kort. Dat berust op een selectieve weergave van het dossier en is feitelijk onjuist. 6 De verdediging probeert, net 4 In stand gelaten door Hoge Raad: HR 16 april 1996, ECLI:NL:HR:1996:AD2525, r.o Zie bijvoorbeeld getuige Boulahoual; U vraagt of mijn doel met het doen van aangifte ook was dat Wilders verantwoording zou moeten afleggen bij de rechter. Ja. U vraagt of mijn bedoeling ook was dat hij een straf zou moeten krijgen, als de rechter zou vinden dat hij een strafbaar feit zou hebben gepleegd. Ja. Of getuige Akaouche; U vraagt of mijn doel met het doen van aangifte was dat Wilders verantwoording zou moeten afleggen bij de rechter. Mijn doel was om ervoor te zorgen dat hij zou stoppen, dat hij er niet langer mee doorging, met het zeggen van dit soort dingen. U vraagt of het ook mijn bedoeling was dat hij bij de rechter zou moeten komen en dat hij hier dan ook een straf voor zou moeten krijgen. Hij moet stoppen met die uitspraken. Dat is het. Straf of geen straf, daar heb ik niets mee te maken. Of getuige Bouzakoura; U vraagt wat ik met het doen van aangifte wilde bereiken. [ ] ik wilde wel dat er een 5

6 zoals op eerdere zittingen, een karikatuur te maken van de aangevers en aangiften in deze zaak. Dat getuigt van weinig respect. De recent bij de RC gehoorde aangevers hebben messcherp uitgelegd waarom zij aangifte hadden gedaan. Het waren indringende en soms emotionele verhoren. Ruim twee jaar na dato klinkt in deze verklaringen nog de schok na die destijds door de samenleving ging en bij deze getuigen nog steeds niet blijkt te zijn weggeëbd. Ten aanzien van het begrip discriminatie en de samenhang van de ten laste gelegde uitlatingen geldt hetzelfde als voor de uitleg van art. 10 EVRM en de begrippen ras en onverdraagzaamheid. We stellen opnieuw vast dat wij dit anders uitleggen dan de verdediging. De vervolgingsbeslissing die hierop steunt is niet in strijd met de goede procesorde. Van niet-ontvankelijkheid is geen sprake. Ook op deze punten kijken wij weer uit naar het inhoudelijk debat. Op één punt kunnen wij de verdediging geruststellen. De heer Knoops mist bepaalde informatie over de context van de uitlatingen van Wilders. De tekst van de gehele speech en het gehele interview zijn opgenomen in het dossier. Ook de zojuist door de verdediging aangehaalde en getoonde interviews van Wilders, gedaan rondom de tenlastegelegde uitlatingen, zijn door het OM al uit eigen beweging in het dossier opgenomen. Tegen de achtergrond van die stukken kunnen alle procesdeelnemers de ten laste gelegde uitlatingen beoordelen. De vraag of die tussenliggende en latere verklaringen een rol kunnen spelen bij het geven van betekenis aan de ten laste gelegde uitlatingen, is een vraag van juridische aard. Een vraag die thuishoort bij de beoordeling van de eerste vraag van art. 350 Sv. Helaas moeten wij de verleiding weerstaan om hierop vandaag al in te gaan. Tot slot de beweerdelijke inbreuk op het kiesrecht van één miljoen PVV-stemmers. Hoezeer wij ons best ook doen, we kunnen dit niet volgen. De kiezer en het politiek bestel staan hier signaal zou worden afgegeven en vooral duidelijk maken dat dit niet zomaar kan. De wet en de grondwet is niet zomaar opgemaakt. Die gelden ook voor meneer Wilders. De vrijheid van meningsuiting is ok, maar niet zonder rekening te houden met anderen en je moet ook niet doen alsof bepaalde mensen minderwaardig zijn en niet tellen. Ik wilde met het doen van aangifte ook duidelijk maken wat ik ervan vond. U vraagt of ik daarnaast ook de bedoeling had om hem strafrechtelijk te laten vervolgen. Ik ben mij ervan bewust dat op het moment dat ik aangifte doe, er een strafrechtelijke procedure bij hoort. Ik hield er dus wel rekening mee [ ] ik wilde wel dat er duidelijkheid zou komen over wat voor effect dit soort uitlatingen hebben. Of getuige Van Dijk; U vraagt of mijn doel met het doen van aangifte ook was dat Wilders verantwoording zou moeten afleggen bij de rechter. Ja. Hij moet zich verantwoorden tegenover de burgers. Hij heeft een voorbeeldfunctie als publiek persoon en ik vind dat hij moet verantwoorden over waarom hij zich zo opstelt. [ ] U vraagt of het ook mijn bedoeling was dat hij een straf zou moeten krijgen als zou blijken dat hij een strafbaar feit heeft gepleegd. Ja. 6

7 niet terecht. We begrijpen niet hoe die getroffen zouden worden door een vervolging van Wilders. Voor uitlatingen die hij zelf op de markt en in een café heeft gedaan. En we begrijpen al helemaal niet waarom Wilders daardoor vervolgens weer geraakt zou worden in zijn vrijheid van vergadering en vereniging. Conclusie: ook uit deze potpourri van stellingen van de verdediging kunnen wij geen nietontvankelijkheid afleiden. Schending vertrouwensbeginsel In haar laatste hoofdstuk stelt de verdediging dat Wilders erop mocht vertrouwen dat hij de ten laste gelegde uitlatingen straffeloos mocht doen. Die zijn gebaseerd op partijstandpunten die hij al tien jaar uitdraagt, terwijl hij nooit een signaal heeft gekregen dat dit strafbaar zou zijn. Wij merken nog maar eens op dat meneer Wilders niet is of wordt vervolgd voor de partijstandpunten die hij de afgelopen tien jaar heeft uitgedragen. Die vindt het OM niet strafbaar. Dat ligt anders voor de uitlatingen die hem in deze zaak worden verweten. Wij zien een duidelijk verschil tussen die partijstandpunten en deze uitlatingen. Het OM heeft nooit enig gerechtvaardigd vertrouwen gewekt dat hij voor de ten laste gelegde uitlatingen niet zou worden vervolgd. Sterker nog: na zijn laatste vervolging was hij zich als geen ander bewust van de strafrechtelijke gevoeligheid van bepaalde publieke uitlatingen. In haar vrijsprekend vonnis heeft de Amsterdamse rechtbank in Wilders I overwogen dat het van wezenlijk belang is dat politici in hun openbare uitspraken vermijden woorden te gebruiken die de onverdraagzaamheid zouden kunnen aanwakkeren. Conclusie: dit preliminaire beroep op niet ontvankelijkheid van het OM moet worden verworpen. Cumulatie van schendingen van beginselen van goede procesorde Tot slot nodigt de verdediging u nog uit om schendingen van beginselen van goede procesorde die niet tot schendingen leiden cumulatief te bezien. We houden het kort: viermaal nul blijft nul. President, de verdediging vraagt u om de zaak te beëindigen. Voorzitter, wij kijken ernaar uit om nu eindelijk te beginnen. 7