Een onderzoek naar de aanpassingen die gedaan moeten worden aan de Wet EPD om tegemoet te kunnen komen aan de bezwaren die zorgaanbieders en

Transcriptie

1 Een onderzoek naar de aanpassingen die gedaan moeten worden aan de Wet EPD om tegemoet te kunnen komen aan de bezwaren die zorgaanbieders en belangengroepen hebben Masterscriptie van: I.W.A. van den Broek ANR: Begeleider: Mevr. C. Zegveld Datum: 1 oktober 2010

2 Voorwoord Voor u ligt mijn master scriptie ter afronding van de studie Recht en Management aan de Universiteit van Tilburg. Dit is het resultaat van mijn onderzoek naar de aanpassingen die gedaan moeten worden aan de Wet EPD, om tegemoet te komen aan de bezwaren die de zorgaanbieders en andere belanghebbenden hebben. Aan het schrijven van een scriptie gaat een heel proces vooraf. Van het zoeken van een onderwerp en het vinden van een scriptiebegeleider tot het opstellen van de hoofden deelvragen. Niet alles verliep even soepel. Het schrijven was een moeilijk proces met de nodige ups en downs, waarin ik mezelf meerdere malen op verschillende manieren ben tegengekomen. Alleen daarom al is het schrijven van een scriptie een leerzaam proces. Het afgelopen half jaar ben ik intensief bezig geweest aan dit onderzoek. Het onderwerp dat hier centraal staat is gericht op de gezondheidszorg. Na te zijn uitgeloot voor de studie geneeskunde is deze sector mij altijd blijven trekken. Met veel plezier heb ik dan ook stage gelopen in het Franciscus Ziekenhuis in Roosendaal. Ton Kuijten heeft mij tijdens mijn stage goed begeleid en een goede sturing gegeven. Hij was ook degene die mij gestimuleerd heeft om voor dit afstudeeronderwerp te gaan. Hij zei: Ga schrijven over een onderwerp wat je echt interesseert en wat je leuk vindt om te onderzoeken. Zo n scriptie schrijf je maar één keer, dus ga ervoor! Deze wijze raad heb ik opgevolgd en voor u ligt het resultaat. Na mijn studietijd zie ik er naar uit om een nieuwe weg in te slaan. Ik ben trots op de scriptie die voor u ligt. Hoewel ik deze zelf geschreven heb, ben ik mij bewust van de bijdrage van de mensen om mij heen. Deze mensen wil ik hier voor hun steun en vertrouwen bedanken. Allereerst mijn scriptiebegeleider mevr. Zegveld, die mij gedurende mijn gehele scriptie vol enthousiasme heeft begeleid. Haar tips, adviezen en commentaar hebben mij geholpen een goed onderzoek te doen. Daarnaast natuurlijk mijn ouders en mijn zus Annika die thuis mijn scriptieperikelen meerdere malen hebben moeten aanhoren. Hun voortdurende steun en geduldige belangstelling waren onmisbaar! Mijn moeder daarnaast voor het doorlezen van mijn scriptie op taal en grammaticafouten en mijn vader voor de realistische en zakelijke blik op het geheel. Hun niet aflatende belangstelling en altijd opbouwende kritische commentaar op de teksten zijn, vele malen meer dan zij waarschijnlijk beseffen, van onschatbare waarde geweest bij de totstandkoming van deze scriptie. Ook mijn beste vriendin Yvonne wil ik hier niet vergeten. Bedankt voor je nooit aflatende steun. Het gaat te ver om iedereen die mij verder nog heeft gesteund hier te noemen, maar die mensen weten, als ze dit lezen, dat ik ook hen bedoel. Oktober 2010, Ilse van den Broek 2

3 Inhoudsopgave Voorwoord.2 Inhoudsopgave... 3 Lijst van gebruikte afkortingen Inleiding Inleiding Probleemstelling en opzet Het Elektronisch Patiënten Dossier Inleiding De Wet EPD Doel van het EPD Het systeem van het EPD Informatiebeveiliging Soorten te raadplegen gegevens De hoofdstukken van het EPD Patiëntenrechten Hoe gegevens inzien? Verplichtingen van de zorgaanbieder met betrekking tot het EPD Verplichtingen van de zorgaanbieder jegens de patiënt Conclusie De bezwaren in de literatuur Inleiding Privacy Aansprakelijkheid Financiën Het proces om te komen tot het landelijk EPD Bottom-up vs. Top-downmodel De complexe techniek Het EPD heeft geen toegevoegde waarde Schematische weergave van bezwaren Indicaties voor beoordeling van bezwaren Beoordeling van bezwaren Conclusie Op welke manier kan aan bezwaren worden tegemoetgekomen Inleiding Privacy Aansprakelijkheid Financiën Het proces om te komen tot het landelijk EPD Bottom-up vs Top-downmodel De complexe techniek Het EPD heeft geen toegevoegde waarde Conclusie Conclusie en aanbevelingen Literatuurlijst Bijlage.. 52 Bijlage 1 Belangengroepen

4 Lijst van gebruikte afkortingen BSN BW CBP CIBG EMD EPD GBZ GGZ HIS HDS ICA IGZ KNMG KNMP LHV LSP NEN NHG Nictiz NIP NPCF NVZ SBV-z UZI VP Huisartsen VvAA VWS Wbp WDH Wgbn-z WGBO ZSP Burger Service Nummer Burgerlijk Wetboek College Bescherming Persoonsgegevens Centraal Informatiepunt Beroepen Gezondheidszorg Elektronisch Medicatiedossier Elektronisch Patiëntendossier Goed Beheerd Zorgsysteem Geestelijke gezondheids- en verslavingszorg Nederland Huisartsinformatiesysteem Huisartsendienstenstructuren Intolerantie, Comorbiditeit en Allergieën Inspectie voor de Gezondheidszorg Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Pharmacie Landelijke Huisartsen Vereniging Landelijk Schakelpunt Het Nederlands Normalisatie Instituut Nederlands Huisartsen Genootschap Nationaal ICT Instituut in de Zorg Nederlands Instituut van Psychologen Nederlandse Patiënten en Consumentenfederatie Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen Sectorale berichtenvoorziening in de zorg Unieke Zorgverlener Identificatie Vereniging Praktijkhoudende Huisartsen Vereniging van Artsen Automobilisten (Ministerie van) Volksgezondheid, Welzijn en Sport Wet bescherming persoonsgegevens Waarneemdossier Huisartsen Wet gebruik burgerservicenummer in de zorg Wet inzake de geneeskundige behandelingsovereenkomst Zorgserviceprovider 4

5 1. Inleiding 1.1 Inleiding Mevrouw Brink is vanuit het Brabantse land naar Friesland vertrokken voor een weekje zeilen op de Friese meren. Helaas eindigt de eerste dag zeilen al op de Spoedeisende Hulp van MC Leeuwarden. Mevrouw Brink werd gestoken door een wesp bij het eten van een broodje en wordt bewusteloos binnengebracht. Door middel van haar rijbewijs wordt op de spoedeisende hulp haar BSN achterhaald. De arts logt door middel van zijn UZI-pas (identificatiemiddel) in bij het Landelijk Schakelpunt. Met het BSN van mevrouw Brink kan de arts nu het landelijk elektronisch patiëntendossier (EPD) raadplegen met de medische gegevens van deze patiënt. De arts vraagt de beschikbare gegevens bij de verschillende zorgaanbieders op via het EPD. Uit deze informatie blijkt dat mevrouw allergisch is voor wespengif en een aangeboren hartafwijking heeft. Voor de noodbehandeling van een wespensteek heeft zij een Epinefrine auto-injector (noodpen). Helaas had zij deze niet bij zich op het moment van de steek. Gelukkig werden de symptomen van de anafylactische shock meteen herkend door het ambulancepersoneel. Bij binnenkomst op de Spoedeisende Hulp is zij meteen snel en adequaat behandeld. Na raadpleging van het EPD wordt besloten om mevrouw op te nemen op de medium care van de hartafdeling, zodat haar hart goed in de gaten gehouden kan worden. Gelukkig mocht mevrouw Brink na een paar dagen weer naar huis. Er hebben zich verder geen complicaties voorgedaan. Deze casus illustreert een van de doelen van het (landelijk) EPD. Door raadpleging van het EPD worden extra maatregelen genomen om gezondheidsschade bij mevrouw Brink te voorkomen. Doelen van het EPD zijn de kwaliteit en veiligheid van de zorg in Nederland te verbeteren. De invoering van het EPD levert een bijdrage aan een betere informatievoorziening. Met het elektronisch patiëntendossier kunnen zorgverleners in de toekomst onderling elektronisch patiëntengegevens uitwisselen. Gegevens mogen alleen uitgewisseld worden als dit in het belang is van de behandeling van de patiënt. 1 Om deze gegevensuitwisseling via het EPD mogelijk te maken is allereerst begonnen met de invoering van het Burger Service Nummer (BSN) in de zorg. De Wet gebruik Burger Service Nummer in de Zorg (Wbsn-z) is per 1 juni 2008 in werking getreden en vanaf 1 juni 2009 is het gebruik van het BSN verplicht. Deze wet regelt dat zorgaanbieders, zorgverzekeraars en indicatieorganen het BSN moeten opnemen in hun administratie én gebruiken bij het uitwisselen van gegevens over hun patiënten. Het BSN moet gebruikt worden bij het uitwisselen van persoonsgegevens, medischinhoudelijke gegevens en (financieel-)administratieve gegevens. Het BSN moet gebruikt worden bij zowel de papieren als de elektronische uitwisseling van gegevens. Aan de Wbsn-z wordt in de toekomst een hoofdstuk toegevoegd. Dit is de Wet EPD. Met toevoeging van deze wijzigingswet wordt ook de naam van de Wbsn-z gewijzigd in Kaderwet elektronische 1 S. Nouwt, Nog steeds onduidelijkheden rond de Wet EPD, Medisch Contact 2009, p. 3, (< EPD.htm>). 5

6 zorginformatieuitwisseling. In deze scriptie zal het voornamelijk gaan over de Wet EPD zoals die nu bij de Eerste Kamer ligt. In de aanloop naar de invoering van het EPD zijn er in de literatuur verschillende bezwaren naar voren gekomen. Zorgaanbieders zien problemen wat betreft privacy, aansprakelijkheid, financiën, het proces tot het komen tot het landelijk EPD, de manier van invoeren, de techniek en de toegevoegde waarde van het EPD. In deze scriptie wil ik gaan bekijken hoe deze problemen opgelost kunnen worden. 1.2 Probleemstelling en opzet De voor het onderzoek te beantwoorden probleemstelling luidt: Welke aanpassingen moeten gedaan worden aan de Wet EPD, zoals die nu bij de Eerste Kamer ligt, om tegemoet te komen aan de bezwaren die zorgaanbieders en andere belangengroepen hebben? Door middel van een literatuuronderzoek en gesprekken met verschillende zorgverleners heb ik een antwoord gezocht op bovenstaande probleemstelling. Doelstelling is de bezwaren die leven onder zorgaanbieders en andere belanghebbenden inzichtelijk te maken en aan te geven hoe aan deze bezwaren tegemoetgekomen kan worden. Gebruikte bronnen zijn de vakbladen Medisch Contact en Arts en Auto, de websites van de verschillende belangenorganisaties, de voorlichtingswebsites over het EPD van het Ministerie van VWS en de kamerstukken van de Eerste en Tweede Kamer. Het afstudeeronderzoek heeft plaatsgevonden binnen het departement Privaatrecht van de Universiteit van Tilburg. In het eerste hoofdstuk zal worden ingegaan op de exacte inhoud van het elektronisch patiëntendossier. Een goede beschrijving van het EPD is noodzakelijk, omdat er veel onduidelijkheden over bestaan. Daarna volgen in hoofdstuk 2 de bezwaren die zorgaanbieders en andere belangengroepen aandragen in de literatuur, ingedeeld naar type. In dit hoofdstuk wordt vervolgens de bezwaren beoordeeld op gegrondheid aan de hand van de daar beschreven criteria. In het laatste hoofdstuk worden aanpassingen aan de Wet EPD voorgesteld, die gedaan kunnen worden om tegemoet te komen aan de bezwaren die zorgaanbieders en andere belangengroepen hebben. Van ieder centraal onderwerp (type bezwaar) zal één bezwaar met oplossing worden besproken. Er zal afgesloten worden met een conclusie. 6

7 2. Het Elektronisch Patiënten Dossier 2.1 Inleiding Op 19 februari 2009 heeft de Tweede Kamer het voorstel voor de Wet Elektronisch Patiënten Dossier (EPD) aangenomen. Op 21 april 2009 is de Eerste Kamer met de schriftelijke voorbereiding van het wetsvoorstel gestart. Op dit moment ligt de wet EPD nog steeds bij de Eerste Kamer. In dit hoofdstuk zal ingegaan worden op wat het EPD precies inhoudt. Deze informatie is nodig om duidelijk te maken waar het precies over gaat. Er zijn op dit punt veel onduidelijkheden die eerst weggenomen moeten worden. 2.2 De Wet EPD De Wet EPD is geen zelfstandige wet. Het is een wijzigingswet die een hoofdstuk aan de al bestaande Wet gebruik burgerservicenummer in de zorg (Wbsn-z) toevoegt. De Wbsn-z ondergaat tegelijkertijd een naamswijziging. Dit wordt de Kaderwet elektronische zorginformatie-uitwisseling. Elektronische gegevensuitwisseling over een patiënt via het landelijk EPD gebeurt op basis van het burgerservicenummer (BSN). Per 1 juni 2009 zijn zorgaanbieders, zorgverzekeraars en indicatieorganen verplicht om het BSN op te nemen in hun administratie en te gebruiken bij het uitwisselen van gegevens over hun patiënten. Het gaat hier om persoonsgegevens, medischinhoudelijke en (financieel-) administratieve gegevens. 2 De Wet EPD regelt de beschikbaarheid van de gegevens, de infrastructuur en de randvoorwaarden voor de elektronische uitwisseling van medische persoonsgegevens tussen zorgaanbieders op landelijk niveau. Deze wet creëert daarmee de juridische kaders voor de nodige voorzieningen van het landelijke EPD, zoals de instelling van het landelijk schakelpunt, de rechten van patiënten en de verplichtingen van zorgaanbieders met betrekking tot het EPD Doel van het EPD Het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (WVS) is de laatste jaren actief aan de slag gegaan om te komen tot een landelijk elektronisch patiëntendossier met als doel de kwaliteit en veiligheid van de zorg in Nederland te verbeteren, in het bijzonder het voorkomen van gezondheidsschade door verkeerde medicatie. 4 Als zorgverleners beter kunnen samenwerken, vermindert de kans op medische fouten. Er kan voorkomen worden dat er fouten worden gemaakt door ontbreken van informatie, en helpen bij verbetering van efficiency en de bestrijding van fraude. 5 Daarnaast moet het EPD dubbel onderzoek en het telkens herhalen van de historie door de patiënt voorkómen. Het primaire doel vanuit de zorgverleners is om door middel van het actief en reactief informeren van de bij de behandeling betrokken zorgverleners, de informatievoorziening rondom de 2 Zie beschrijving van het Ministerie van VWS op het informatiepunt BSN in de zorg en landelijk EPD op < en < 3 S. Nouwt, Nog steeds onduidelijkheden rond de Wet EPD, Medisch Contact 2009, p. 2, (< EPD.htm>). 4 Rapport Aansprakelijkheden rond het EPD, Tilburg: UvT april 2008, p Kamerstukken II 2005/06, , nr. 3, p. 3. 7

8 behandeling van de patiënt te verbeteren. 6 Zorgverleners werken vaak nu al samen op lokaal en regionaal niveau. Zo zijn er huisartsen- en ziekenhuisinformatiesystemen waarin gegevens worden gedeeld. Deze EPD s worden buiten de toekomstige Wet EPD gelaten. Deze wet is alleen van toepassing op het landelijk EPD. 2.4 Het systeem van het EPD De brondossiers, zoals de patiëntendossiers bij de huisartsen, blijven in het lokale informatiesysteem van de zorgaanbieder. Zij vormen de bron waaruit een selectie van gegevens wordt gemaakt, een professionele samenvatting die vervolgens landelijk kan worden uitgewisseld. Het landelijk EPD is dus eigenlijk niets anders dat een technische voorziening om professionele samenvattingen te kunnen uitwisselen. Het bevat een landelijke verwijsindex die aangeeft welke zorgaanbieder gegevens over een bepaalde patiënt heeft. 7 Er worden geen gegevens centraal opgeslagen. Doorgaans is patiënteninformatie verspreid opgeslagen bij verschillende zorgaanbieders. Door middel van het Landelijk Schakelpunt (LSP) kan de informatie van al deze zorgaanbieder op verzoek in één keer worden opgevraagd en geraadpleegd. Het LSP is een soort centraal knooppunt voor de landelijke uitwisseling van patiëntgegevens. AORTA is de Nederlandse basisinfrastructuur waarover elektronische uitwisseling van patiëntgegevens mogelijk is. AORTA bestaat uit drie delen: het LSP, de Zorg Service Providers (ZSP) en de Goed Beheerde Zorgsystemen. 8 Volgens Minister Klink kunnen zorgaanbieders zo betrouwbaar, veilig en snel actuele informatie opvragen uit systemen van collegazorgaanbieders. 9 Vanwege de gevoeligheid en het belang van de informatie zal het systeem goed moeten worden beveiligd. Om de toegang en beveiliging te waarborgen is het EPD uitgebreid met diverse ondersteunende mechanismen. Zo moeten zorgaanbieders voldoen aan de eisen van een Goed Beheerd Zorgsysteem. Voor de toegang tot het EPD dient de zorgaanbieder zich met zijn Unieke Zorgverlener Identificatiepas (UZI-pas) en bijbehorende PIN-code te identificeren. 10 Daarnaast is nog het burgerservicenummer van de patiënt en een UZI-servercertificaat nodig om toegang te krijgen tot het LSP. 2.5 Informatiebeveiliging Het landelijke EPD moet meer waarborgen gaan bieden tegen misbruik en onrechtmatig koppelen van patiëntgegevens dan de huidige uitwisseling van patiëntgegevens via papier of soms onversleutelde onbeveiligde verbindingen. 11 Uit onderzoek van de Inspectie voor de Gezondheidszorg en het College Bescherming Persoonsgegevens bleek in 2008 dat de beveiliging 6 Zie bijlage bij Kamerstukken I, 2009/10, , D: uitgangspuntennotitie inzake invoering landelijk EPD, p S. Nouwt, Nog steeds onduidelijkheden rond de Wet EPD, Medisch Contact 2009, p. 1. (< EPD.htm>). 8 Zie beschrijving AORTA door Nictiz, het landelijke expertisecentrum voor ICT in de zorg, op < 9 Zie beschrijving van het Ministerie van VWS op het informatiepunt BSN in de zorg en landelijk EPD op < 10 Rapport Aansprakelijkheden rond het EPD, Tilburg: UvT april 2008, p. 12. < 11 EPD: misverstanden over toegang en aansprakelijkheid (4 e en laatste deel), Medisch Contact , p

9 van informatieverwerking bij veel ziekenhuizen ondermaats is. In elk geval 20 ziekenhuizen voldeden niet aan de eisen van de NEN-norm 7510 (informatiebeveiliging in de zorg). In 2010 moeten alle ziekenhuizen in Nederland aan de inspectie aantonen dat zij voldoen aan een voldoende mate van informatiebeveiliging aan de hand van de resultaten van een externe audit. 12 Met de Wet EPD zijn zorgaanbieders straks wettelijk verplicht om hun informatiesystemen aan te sluiten op het landelijke EPD-netwerk. Zorgaanbieders moeten een veilig zorginformatiesysteem hebben om te voldoen aan de eisen van een Goed Beheerd Zorgsysteem (GBZ). 13 Informatiesystemen van zorgaanbieders moeten voldoende beveiligd zijn om onrechtmatig koppelen van bestanden en ander misbruik te voorkomen. Artikel 13 van de Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp) schrijft nu al aan zorgaanbieders voor dat een verantwoordelijke zorg moet dragen voor een passend beveiligingsniveau. Als extra waarborg heeft de wetgever daarbij voor de zorgaanbieders de eisen van een GBZ opgesteld. 14 Het GBZ stelt algemene eisen op drie niveaus: op applicatie- en gegevensniveau, serverniveau en communicatieniveau. Daarnaast wordt er uitgegaan van bestaande normen. 15 Een GBZ wordt gevormd door een zorginformatiesysteem in combinatie met de omgeving waarin het geïmplementeerd is en de organisatorische maatregelen rondom het gebruik en beheer. 16 Informatiebeveiliging moet worden gezien als een doorlopend proces, met blijvende aandacht. Daarnaast heeft de Minister eisen gesteld aan de netwerkleveranciers. Deze netwerkleveranciers worden getoetst of zij voldoen aan een aantal veiligheidsstandaarden. Zo kunnen zij zich kwalificeren als Zorg Service Provider (ZSP). De ZSP zorgt voor de vitale verbinding van een GBZ met het LSP. Daardoor kan een GBZ gebruik maken van de door het LSP aangeboden informatie- en retourneringsdiensten. Zorgaanbieders moeten met hun GBZ gebruik maken van de door het Nictiz (Nationaal ICT Instituut in de Zorg) erkende ZSP ers. Het Nictiz heeft richtlijnen opgesteld waaraan ZSP ers moeten voldoen ten behoeve van het veilig en betrouwbaar uitwisselen van informatie tussen zorgpartijen. 17 Nictiz is opgericht om het gebruik van ICT in de zorg te stimuleren. Met en voor de zorgsector voorziet Nictiz in mogelijkheden en randvoorwaarden voor elektronische informatieuitwisseling voor en rondom de patiënt. Zij doen dit ter bevordering van de kwaliteit en doelmatigheid in de gezondheidszorg Rapport Informatiebeveiliging in ziekenhuizen voldoet niet aan de norm, Den Haag: CBP en IGZ 2008, p EPD: misverstanden over toegang en aansprakelijkheid (4 e en laatste deel), Medisch Contact , p Zie Richtlijn Goed Beheerde zorgsystemen. De voorwaarden voor landelijke e-communicatie, Den Haag: NICTIZ april Rapport Beveiligingseisen ten aanzien van identificatie en authenticatie voor toegang zorgconsument tot het Elektronisch Patiëntendossier (EPD), PriceWaterhouseCoopers, UvT en RUN december 2008, p Zie Factsheet GBZ van het Ministerie van VWS op het informatiepunt BSN en de zorg en landelijk EPD op < 17 Zie beschrijving van TNO op < 18 Zie beschrijving organisatie Nictiz op < 9

10 2.6 Soorten te raadplegen gegevens Via het landelijke EPD zullen twee soorten gegevens te raadplegen zijn. De indexgegevens, die aangeven welke zorgaanbieder medische informatie over de patiënt beschikbaar heeft, en de patiëntgegevens zelf. De patiëntgegevens zijn de medische gegevens die decentraal zijn opgeslagen in het informatiesysteem van de zorgaanbieder. Niet alle informatie uit het informatiesysteem van de zorgaanbieder is op te vragen, alleen een professionele samenvatting. In het geval van het Waarneem Dossier Huisartsen (WDH, alleen voor huisartsen en waarnemers) bestaat deze professionele samenvatting uit een verslag en data van de huisartsenconsulten van de laatste vier maanden of van de laatste vijf consulten, een overzicht van de lichamelijke of psychische gezondheidsproblemen, een overzicht van de geneesmiddelen op recept die de patiënt gebruikt, een overzicht van eventuele allergieën en overgevoeligheden voor vooral geneesmiddelen en overige informatie die noodzakelijk is voor een goede behandeling of verzorging van de patiënt. 19 De vaste huisarts wordt op de hoogte gebracht van de diagnose en de verrichtingen van de waarnemer door middel van een waarneemretourbericht. 20 Er is dus zowel pull als push gegevensuitwisseling mogelijk. Pull gegevensuitwisseling is alleen voor acute situaties, spoedsituaties en andere omstandigheden met risico s voor discontinuïteit. Pull informatie is 7x 24 uur te raadplegen door geautoriseerde behandelaars. Push informatie is bijvoorbeeld het waarneemretourbericht, een labaanvraag of een verwijzing naar de specialist. Het is een actief gerichte berichtverzending naar een andere zorgverlener. 21 Pull informatie is dus informatie die opgevraagd wordt, terwijl push informatie berichten zijn die naar je toe gezonden worden. 2.7 De hoofdstukken van het EPD Het landelijk EPD bestaat eigenlijk uit een verzameling professionele samenvattingen die worden ingevuld per specifieke beroepsgroep of ziektebeeld. Deze worden binnen het EPD ook wel de hoofdstukken genoemd. Er wordt bij de invoering van het EPD met twee hoofdstukken begonnen: het Waarneem Dossier Huisartsen (WDH) en het Elektronisch Medicatiedossier (EMD). Dit EMD is bedoeld voor huisartsen, medisch-specialisten en apothekers. Door uitwisselen van medicatiegegevens kan worden voorkomen dat de patiënt medicatie krijgt voorgeschreven die niet samengaat met medicijnen die zijn voorgeschreven door een andere zorgaanbieder. 22 Huisartsen, medisch-specialisten en apothekers kunnen straks via het LSP gegevens inzien over de door de apotheker verstrekte medicatie. Later wordt dit ook nog aangevuld met gegevens over intolerantie, comorbiditeit en allergieën (ICA) 23, reden van voorschrijven en labwaarden. Daarna volgen de hoofdstukken e-spoed, e-lab, e-diabetes, e-radiologie en e-pathologie, waarbij de letter e staat voor elektronisch. Mogelijk worden er later nog meer hoofdstukken aan toegevoegd. Niet eerder dan nadat 19 S. Nouwt, Nog steeds onduidelijkheden rond de Wet EPD, Medisch Contact 2009, p.1, (< EPD.htm>). 20 Zie de beschrijving van het Ministerie van VWS op het informatiepunt BSN en de zorg en landelijk EPD op < 21 Zie bijlage bij Kamerstukken I, 2009/10, , D: uitgangspuntennotitie inzake invoering landelijk EPD, p S. Nouwt, Nog steeds onduidelijkheden rond de Wet EPD, Medisch Contact 2009, p.1, (< EPD.html>). 23 ICA: intolerantie, comorbiditeit en allergieën. Comorbiditeit is het aanwezig zijn van twee of meer aandoeningen of stoornissen tegelijkertijd bij een patiënt. 10

11 een substantieel deel van de huisartsen, huisartsenposten, apothekers en ziekenhuizen is aangesloten op en gebruik maakt van de eerste twee hoofdstukken, kan in overleg met de beroepsorganisaties bezien worden of nieuwe hoofdstukken gebruik gaan maken van de landelijke infrastructuur. 24 Per soort medische informatie zal worden bepaald welke categorieën van zorgverleners toegang moeten kunnen hebben tot deze essentiële gegevens Patiëntenrechten In het EPD staat de patiënt centraal. De patiënt is degene op wie de geneeskundige handelingen rechtstreeks betrekking hebben. 26 De Wet EPD kent aan patiënten een aantal rechten toe, zoals het recht om bezwaar te maken tegen deelname aan het landelijke EPD en een recht op inzage. 27 Niet alleen de Wet EPD is van toepassing op het landelijk EPD, ook de WGBO. De WGBO is een algemene wet, die geldt voor de lokale EPD s en het landelijke EPD. De Wet EPD is een aanvulling op de WGBO. Ook moeten elektronische patiëntendossiers in de toekomst aan de Wet cliëntenrechten in de zorg gaan voldoen. Deze wet ligt nu als wetsvoorstel bij de Tweede Kamer en bevat, evenals de huidige WGBO (art. 7:454 BW), de verplichting voor een zorgaanbieder om een dossier in te richten. Dit dossier mag op elektronische wijze vorm gegeven worden. Het elektronisch patiëntendossier van een cliënt is onderdeel van het dossier dat op grond van artikel 19 van dit wetsvoorstel verplicht is. 28 In de Wet EPD is aangesloten bij de civiele verjaringstermijn van art. 3:310 BW. De bewaartermijn van gegevens in het EPD is 20 jaar na datum van het opnemen van deze gegevens. In de Wet cliëntenrechten in de zorg is gekozen voor een bewaartermijn van 15 jaar na de laatste wijziging van het dossier. De bewaartermijn van het dossier is dus vijf jaar korter dan die van de gegevens in het EPD. Hiervoor is gekozen omdat in de discussie over het EPD de aansprakelijkheid voor de gegevens een grote rol speelde. 29 De patiënt heeft recht op inzage in diverse gegevens uit het EPD. Zo heeft hij recht op inzage in de eigen indexgegevens. De patiënt kan zo zelf zien welke zorgaanbieders een brondossier met zijn medische gegevens bezitten. Ook heeft de patiënt het recht om inzage te krijgen in de centrale gebruikersadministratie (loggegevens). Het landelijk schakelpunt legt in een logbestand vast welke zorgaanbieder wanneer gegevens over welke patiënt heeft geraadpleegd en verstrekt. Zo kan de patiënt zien welke zorgverleners zijn EPD hebben geraadpleegd en kan hij of zij de gerechtigheid van de raadpleging controleren. 30 Daarnaast heeft de patiënt het recht om zijn medische gegevens in te zien die door een zorgaanbieder via het EPD beschikbaar worden gesteld. Dit is niets nieuws, want 24 Zie bijlage bij Kamerstukken I 2009/10, , D: uitgangspuntennotitie inzake invoering landelijk EPD, p Zie bijlage bij Kamerstukken I 2009/10, , D: uitgangspuntennotitie inzake invoering landelijk EPD, p Rapport Aansprakelijkheden rond het EPD, Tilburg: UvT april 2008, p S. Nouwt, Nog steeds onduidelijkheden rond de Wet EPD, Medisch Contact 2009, p. 2, (< EPD.htm>). 28 Kamerstukken II 2009/10, , nr. 4, p Kamerstukken II 2009/10, , nr. 4, p S. Nouwt, Nog steeds onduidelijkheden rond de Wet EPD, Medisch Contact 2009, p. 3, (< EPD.htm>). 11

12 de patiënt had dit recht al via de WGBO. Voor alle duidelijkheid is dit inzagerecht ook in de Wet EPD opgenomen. Als laatste heeft de patiënt recht op inzage in de decentrale gebruiksregistratie van de zorgaanbieder zelf. Hierin legt de zorgaanbieder vast van wie hij welke gegevens aan welke andere zorgaanbieder heeft verstrekt of heeft opgevraagd via het landelijk EPD. 31 Als de patiënt niet wil dat zorgverleners bepaalde gegevens inzien via het EPD kan de patiënt bezwaar maken tegen uitwisseling van medische gegevens via het landelijk EPD. De patiënt kan ervoor kiezen om alle gegevens af te schermen voor alle zorgverleners. Dit kan door het invullen van het bezwaarformulier van het Ministerie van VWS. Ook kan de patiënt ervoor kiezen om bepaalde gegevens bij een bepaalde zorgverlener af te schermen. Deze gegevens kunnen dan niet opgevraagd worden via het EPD. De zorgverlener moet hieraan meewerken. De patiënt kan het bezwaar ook weer intrekken. Als de patiënt de gegevens bij een bepaalde zorgverlener heeft laten afschermen, dan kan deze zorgverlener op verzoek van de patiënt de gegevens weer beschikbaar maken via het EPD. Is er gekozen om alle gegevens af te schermen voor alle zorgverleners door het invullen van het bezwaarformulier, dan kan dit bezwaar ingetrokken worden door het formulier intrekken bezwaar EPD in te vullen. 32 Ook als de patiënt geen bezwaar heeft gemaakt tegen uitwisseling van medische gegevens moet de zorgverlener op basis van artikel 8 sub a Wet bescherming persoonsgegevens eerst (ondubbelzinnig) toestemming vragen aan de patiënt voordat hij de gegevens mag uitwisselen en beschikbaar stellen via het EPD. 2.9 Hoe gegevens inzien? Er zijn volgens de Wet EPD vier manieren waarop een patiënt gebruik kan maken van zijn inzagerechten. Via een voorziening van het LSP kan de patiënt zelf via het internet zijn indexgegevens en medische gegevens elektronisch opvragen en raadplegen. Bij de beheerder van het landelijk schakelpunt of bij zijn zorgaanbieder kan de patiënt een inzagenverzoek indienen. Een andere mogelijkheid is om zich voor inzage te wenden tot het Klantenloket van het CIBG. Het is vooralsnog niet zo dat de decentrale brondossiers voor patiënten via het LSP toegankelijk zijn. 33 Er wordt nog gezocht naar een wijze van verantwoord tonen van relevante medische gegevens aan de patiënt, zodat deze op een zinvolle en begrijpelijke wijze toegang heeft. De LHV en NHG hebben een basisset van gegevens uit het dossier beschreven waartoe een patiënt zonder meer en buiten de 31 S. Nouwt, Nog steeds onduidelijkheden rond de Wet EPD, Medisch Contact 2009, p. 3, (< EPD.htm>). 32 Zie informatie van de Rijksoverheid over bezwaar maken op < 33 Zie beschrijving van het Ministerie van VWS op het informatiepunt BSN in de zorg en landelijk EPD op < S. Nouwt, Nog steeds onduidelijkheden rond de Wet EPD, Medisch Contact 2009, p.3, (< EPD.htm>). 12

13 zorgverlener om toegang toe kan hebben. De verdere uitwerking zal plaatsvinden in samenspraak met vertegenwoordigers van patiënten, zoals de NPCF en de ouderenbonden Verplichtingen van de zorgaanbieder met betrekking tot het EPD De zorgaanbieder is degene die zorg verleent aan de patiënt. Het wetsvoorstel hanteert een brede definitie van het begrip zorg. Hieronder moet worden verstaan zowel de wettelijk verzekerde zorg als de aanvullend verzekerde zorg. 35 Onverzekerde zorg valt eronder voor zover deze zorg wordt begrepen onder de individuele gezondheidszorg. 36 Tot de categorie zorgaanbieders behoren zorginstellingen, zoals ziekenhuizen en klinieken, en individuele zorgverleners of beroepsbeoefenaren. Individuele beroepsbeoefenaren zijn bijvoorbeeld artsen en tandartsen. Individuele zorgverleners kunnen zelfstandig werkzaam zijn, in dienst van een zorginstelling of andere organisatie, maar ook kunnen zij werkzaam zijn in een samenwerkingsverband. Voorbeelden zijn de huisartsenmaatschap en de tandartsenpraktijk. Juridisch vallen zij onder de personenvennootschappen. 37 De zorgaanbieder is jegens de Wet EPD verplicht om zijn eigen lokale informatiesysteem aan te sluiten op het landelijke EPD en heeft ook de verplichting om indexgegevens en medische gegevens van patiënten vast te leggen en bij te werken. Op verzoek van een andere zorgaanbieder moet hij tevens medische gegevens via het LSP verstrekken. Ook is de zorgaanbieder verplicht om een decentrale gebruikersadministratie bij te houden van verstrekkingen via het EPD aan andere zorgaanbieders en van het gebruik van voorzieningen van het LSP in het algemeen. 38 Volgens de Wet EPD is de zorgaanbieder niet verplicht om het EPD te raadplegen. De omstandigheden van het geval zullen bepalen of raadpleging noodzakelijk is. De zorgaanbieder mag niet zomaar indexgegevens of medische gegevens opvragen uit het EPD. Het mag alleen als dat noodzakelijk is voor een goede behandeling of verzorging van zijn patiënt en als die patiënt geen bezwaar heeft gemaakt bij de zorgaanbieder of bij het Klantenloket van het CIBG. 39 Daarnaast moet de patiënt de zorgaanbieder toestemming geven om gegevens op te vragen uit het EPD. Heeft de zorgaanbieder de gegevens opgevraagd uit het EPD dan mag hij hierop niet uitsluitend afgaan, maar blijft altijd een algemene onderzoeksplicht houden. 40 Dat wil zeggen dat de zorgaanbieder de plicht heeft om zelf de patiënt nauwkeurig te bevragen en te onderzoeken. 34 Zie bijlage bij Kamerstukken I, 2009/10, , D: uitgangspuntennotitie inzake invoering landelijk EPD, p Kamerstukken II 2005/06, , nr. 3, p Kamerstukken II 2005/06, , nr. 3, p Rapport Aansprakelijkheden rond het EPD, Tilburg: UvT april 2008, p S. Nouwt, Nog steeds onduidelijkheden rond de Wet EPD, Medisch Contact 2009, p. 3, (< EPD.htm>). 39 S. Nouwt, Nog steeds onduidelijkheden rond de Wet EPD, Medisch Contact 2009, p. 3, (< EPD.htm>). 40 S. Nouwt, Nog steeds onduidelijkheden rond de Wet EPD, Medisch Contact 2009, p. 3-4, (< EPD.htm>). 13

14 De zorgaanbieder is verplicht om op juiste wijze met het EPD om te gaan. Dat wil zeggen dat hij correct het BSN moet invoeren, controleren of de juiste persoon is geïdentificeerd en toegangsbeperkingen op individuele dossiers goed invoeren en bijhouden. Tevens is het van belang dat de zorgaanbieder het eigen elektronisch dossier goed beheert en bijhoudt. Zo moet hij er op letten dat er geen tikfouten of omissies in het dossier zitten en dat hij de juiste gegevens opneemt in het deel van het dossier dat via het EPD beschikbaar wordt gesteld. Mochten er aanwijzingen of klachten zijn dat het dossier fouten bevat dan moet de zorgaanbieder hier prompt op reageren en eventueel herstellen. Als laatste heeft de zorgaanbieder de verplichting om zijn Uzi-pas, om toegang te krijgen tot het LSP, goed te bewaren. Hij moet er op toezien dat de pas niet in handen van onbevoegden komt en ook het wachtwoord moet hij op een veilige plek bewaren. Mocht de pas toch verloren raken dan dient de zorgaanbieder dit prompt te melden bij het Uzi-register Verplichtingen van de zorgaanbieder jegens de patiënt De zorgaanbieder heeft jegens de patiënt een aantal nieuwe verplichtingen. Voordat de zorgaanbieder de allereerste indexgegevens vastlegt, is deze verplicht om zijn patiënt algemene informatie te verschaffen over het EPD. 42 Hij moet de patiënt goed informeren over de voordelen en risico s van het EPD, alsmede de risico s van bezwaar tegen opname van gegeven in het EPD. 43 Ook als de patiënt al eerder naar het EPD vraagt, moet de zorgaanbieder deze algemene informatie geven. Daarnaast moet de zorgaanbieder de patiënt wijzen op de mogelijkheid van bezwaar maken tegen deelname aan het EPD. Daarbij moet hij een verzoek van de patiënt tot niet-aanmelding of verwijdering van gegevens uit het EPD bij de zorgaanbieder correct en prompt verwerken. 44 De zorgaanbieder zal dus op verzoek van de patiënt de in het EPD vastgelegde indexgegevens en/of medische gegevens geheel of gedeeltelijk moeten vernietigen. Dit hoeft echter niet te betekenen dat de medische gegevens ook uit het brondossier van de zorgaanbieder worden verwijderd. 45 De zorgaanbieder is daarnaast verplicht om de patiënt inzage te geven in de door hem in het EPD opgenomen gegevens en in de door hem bijgehouden decentrale gebruiksregistratie met betrekking tot die patiënt Rapport Aansprakelijkheden rond het EPD, Tilburg: UvT april 2008, p S. Nouwt, Nog steeds onduidelijkheden rond de Wet EPD, Medisch Contact 2009, p. 4, (< EPD.htm>). 43 Rapport Aansprakelijkheden rond het EPD, Tilburg: UvT april 2008, p Rapport Aansprakelijkheden rond het EPD, Tilburg: UvT april 2008, p S. Nouwt, Nog steeds onduidelijkheden rond de Wet EPD, Medisch Contact 2009, p. 4, (< EPD.htm>). 46 S. Nouwt, Nog steeds onduidelijkheden rond de Wet EPD, Medisch Contact 2009, p. 4, (< EPD.htm>). 14

15 2.12 Conclusie Via het landelijk EPD kunnen zorgverleners zoals huisartsen, apothekers en medisch specialisten medische gegevens uitwisselen. Er wordt begonnen met het uitwisselen van medicatiegegevens en huisartswaarneemgegevens. Aansluiting op het Landelijk Schakelpunt (LSP) gebeurt nu nog op vrijwillige basis. Zodra de Wet EPD aangenomen wordt in de Eerste Kamer en in werking treedt zijn zorgverleners verplicht om zich aan te sluiten op het landelijk EPD en LSP. Het EPD slaat geen informatie op over patiënten, maar geeft aan welke patiëntgegevens beschikbaar zijn en bij welke zorgaanbieder. Het is een koppeling tussen informatiesystemen van de verschillende zorgverleners. Tevens wordt vastgelegd welke zorgaanbieders gegevens van welke patiënten hebben opgevraagd. Patiënten kunnen ook zelf nagaan welke zorgverleners hun dossier hebben bekeken. Ook geeft de Wet EPD vier manieren om de patiënt zelf het EPD te laten inzien. De Wet EPD geeft de juridische kaders aan voor de nodige voorzieningen van het EPD. Het gaat dan om de instelling van het LSP, de rechten van patiënten en de verplichtingen van zorgaanbieders met betrekking tot het EPD. 15

16 3. De bezwaren in de literatuur 3.1 Inleiding Dat persoonlijke informatie in verkeerde handen terechtkomt, is het grote gevaar van een landelijke elektronisch patiëntendossier. Jacob Kohnstamm, voorzitter van het College Bescherming Persoonsgegevens (CBP) zegt hierover: Medische gegevens die, overdrachtelijk gesproken, in schoendozen worden bewaard, zijn eenvoudiger toegankelijk dan elektronisch opgeslagen gegevens. Maar als elektronische bestanden eenmaal zijn gekraakt, dan kunnen de gevolgen ernstiger zijn, omdat de schaal zoveel groter is. 47 In dit hoofdstuk zullen de bezwaren besproken worden die in de literatuur te vinden zijn. Als bronnen kunnen hier genoemd worden de vakbladen Medisch Contact en Arts en Auto, de websites van de verschillende belangenorganisaties 48 en de kamerstukken van de Eerste en Tweede Kamer. De bezwaren zullen ingedeeld worden naar type. 3.2 Privacy Het vaktijdschrift Medisch Contact heeft een representatieve steekproef gehouden onder Nederlandse artsen. Ruim 800 artsen vulden de enquête in. Ongeveer 32 procent vulde het bezwaarformulier 49 in. Vrijwel alle artsen die het bezwaarformulier hebben ingevuld geven aan dat zij de privacy onvoldoende gewaarborgd zien en dat het te vroeg is voor de invoering van het landelijke EPD. 50 Een van de respondenten geeft een aantal argumenten. Hij ziet het EPD zoals het er nu ligt als een bedreiging van de privacy op de cruciale onderwerpen gezondheid en intimiteit. Hij denkt dat deze data met zekerheid zullen worden gehackt. Er wordt volgens hem onvoldoende geluisterd naar de bezwaren van de professionals. Patiënten die goed op de hoogte zijn van alle ontwikkelingen omtrent het EPD, meestal werkzaam in de zorg, selecteren al wat ze wel en niet vertellen aan hun arts. Dat er onzorgvuldig met de privacygevoelige patiëntinformatie wordt omgesprongen weten de artsen ook uit de praktijk. Met name op de huisartsenpost gaat alles en iedereen over de tong, of het nu gaat om patiënten of medewerkers. 51 Toezicht op privacy is onvoldoende uitgewerkt in het wetsvoorstel Volgens de KNMG krijgen zorgverleners een groot vertrouwen van de wetgever als het gaat om de veiligheid van het EPD, al is er achteraf controle op misbruik. Gedacht wordt dat door het ontbreken van (technische) barrières zorgverleners straks via het LSP in alle medische dossiers kijken. Toezicht en technische barrières moeten dit voorkomen. Voor het toezicht zijn instanties als het CBP en IGZ ingeschakeld. Zij hebben echter te weinig middelen en mankracht. Achteraf zal er gecontroleerd worden op misbruik en daar staan sancties op. In het huidige wetsvoorstel is het toezicht nog niet goed uitgewerkt en voor toezicht is te weinig geld. Hierdoor ontbreken belangrijke elementen uit het vertrouwensmodel voor het EPD. Het vertrouwensmodel bestaat uit de samenhang tussen wetten, 47 H. Croonen, Privacy EPD in handen van arts. Techniek kan patiënt niet beschermen tegen onterechte inzage, Medisch Contact , p Informatie over de verschillende belangenorganisaties is te vinden in bijlage Burgers kunnen met dit formulier aangeven dat zij hun persoonlijke patiëntgegevens niet willen laten opnemen in het landelijk EPD. 50 M. Katzenbauer, Te vroeg voor landelijk EPD. Artsen vullen het bezwaarformulier EPD massaal in, Medisch Contact , p M. Katzenbauer, Te vroeg voor landelijk EPD. Artsen vullen het bezwaarformulier EPD massaal in, Medisch Contact , p

17 beveiliging, toezicht, communicatie en de keten van identificatie, authenticiteit, autorisatie en logging. De KNMG geeft in februari 2010 aan dat het toezicht nog niet goed geregeld is en ook voor de patiënt onduidelijk is. 52 Beveiliging is onvoldoende geregeld Al in 2005 plaatste het CBP kanttekeningen bij de bescherming van patiëntgegevens in het EPD. Toen bleek dat daar in het huidige wetsvoorstel niets van terug te vinden is, kwam het CBP zelf met een oplossing. Probleem is dat het EPD zodanig goed beveiligd moet zijn dat toegang door onbevoegden voorkomen wordt, terwijl de voordelen van het EPD alleen ten volle te realiseren zijn als het systeem voor bevoegde zorgverleners vrijwel onbeperkt beschikbaar is wanneer zij de betrokken patiëntgegevens nodig hebben. Het systeem zal waarschijnlijk nooit helemaal te sluiten zijn. Het CBP geeft aan dat juist de acute gevallen een waterdichte beveiliging onmogelijk maken. Dit zijn de gevallen waarin een patiënt spoedeisende zorg nodig heeft en waarbij de zorgverlener nog geen behandelrelatie met die persoon heeft. Deze zorgverlener moet natuurlijk wel over die medische gegevens kunnen beschikken om adequate zorg te kunnen verlenen. 53 Het CBP kwam zelf met een potentiële oplossing: koppel de toegang tot het EPD aan de behandelrelatie, zodat alleen de zorgverleners die betrokken zijn bij de behandeling van de patiënt toegang hebben tot zijn dossier. Mocht de zorgverlener die nog geen behandelrelatie heeft met de patiënt in een spoedsituatie de patiëntgegevens willen opvragen uit het EPD dan krijgt hij een extra schermtekst. De zorgverleners die deze schermtekst krijgen worden apart gelogd. Zo is gemakkelijk na te gaan of er bevoegd toegang is verkregen tot het EPD. Het ministerie van VWS wil volstaan met achteraf controleren of de toegang tot het EPD bevoegd was. Dit is echter zoeken naar een speld in een hooiberg omdat de onbevoegde toegangen verstopt zitten tussen alle bevoegde. 54 Uit onderzoek van het tijdschrift ICTzorg blijkt dat een meerderheid van de respondenten het eens is met het CBP. 55,7 Procent is van mening dat de privacy van de burgers met het huidige wetsvoorstel onvoldoende gewaarborgd is. 55 Ondertussen heeft de Minister het wetsvoorstel op dit punt verbeterd. Als een arts iemands dossier wil lezen wordt er door het systeem gecontroleerd of deze patiënt bij de praktijk staat ingeschreven of dat de arts de patiënt heeft aangemeld bij het LSP. Mocht dit allebei niet het geval zijn dan krijgt de zorgverlener een pop-up met de vraag of er een behandelrelatie bestaat en of er toestemming is gegeven. Pas als de zorgverlener deze vraag met ja heeft beantwoord heeft hij toegang. Om mogelijk misbruik te kunnen opsporen worden aparte logbestanden bijgehouden. Deze zullen worden gecontroleerd door Nictiz. 56 Op deze manier is tegemoet gekomen aan het belangrijkste bezwaar van het CBP. 52 H. Croonen, Privacy EPD in handen van arts. Techniek kan patiënt niet beschermen tegen onterechte inzage, Medisch Contact , p F. van Wijck, Koppel toegang EPD aan behandelrelatie, Arts en Auto , p F. van Wijck, Koppel toegang EPD aan behandelrelatie, Arts en Auto , p F. van Wijck, Koppel toegang EPD aan behandelrelatie, Arts en Auto , p H. Croonen, KNMG: Landelijk EPD is veilig, maar het toezicht kan beter, Medisch Contact , p

18 Toegang mogelijk voor teveel personen Een van de bezwaren is dat de toegang tot het EPD mogelijk is voor teveel personen. Dit bezwaar wordt onder andere genoemd door een huisarts uit Vorden. Hij vindt dat de privacy onvoldoende gewaarborgd is. Gegevens van alle zorgverleners zullen moeten worden samengevoegd tot één overzichtelijk geheel. Hij zegt dat het dan misschien geen centraal opgeslagen dossier is, maar het is hoe dan ook een van buiten af te benaderen totaal patiëntendossier. Alle informatie zal aan te veel zorgverleners worden opengesteld. Het is toegankelijk voor te veel mensen, in tegenstelling tot van zorgverlener tot zorgverlener uitgewisselde berichten. Geen enkel computersysteem ter wereld is honderd procent af te schermen tegen onbevoegden. Hij ziet het ook als probleem dat patiënten gegevens buiten het dossier kunnen houden. Patiënten kunnen volgens hem de arts gaan verbieden privacygevoelige informatie op te schrijven, of vertellen het maar helemaal niet. 57 Als voorbeeld hierbij kan het onderzoek A security analysis of the dutch electronic patient record system door Guido van t Noordende van de Universiteit van Amsterdam genoemd worden. Hieruit blijkt dat een corrupte medewerker van een zorgverlener landelijk gedeelde medische dossiers te gemakkelijk kan inzien. Als oorzaak wordt de gebrekkige techniek genoemd, waardoor het mandaat van de zorgverlener voor zijn medewerkers niet is te controleren. Een corrupte medewerker kan toegang krijgen tot het LSP met alleen controle achteraf. Medewerkers krijgen in naam van de arts toegang en dit is niet centraal te controleren via het LSP. Mandatering van medewerkers wordt nu decentraal vastgelegd, dus bij de zorginstelling zelf. Van t Noordende adviseert meer controle op landelijk niveau. Hij beveelt het gebruik van vooraf door de zorgverlener ondertekende, beperkt geldige, mandateringscertificaten aan als bewijs van autorisatie, voordat medewerkers toegang krijgen tot het EPD. 58 Nictiz heeft tijdens de expertmeeting aangegeven dat het gemakkelijker wordt om een corrupte medewerker op te sporen. 59 Hij krijgt bijval van een aantal zorgaanbieders die dat in de praktijk hebben ondervonden. 60, 61 Het grote voordeel bij het invoeren van het EPD is dat alles transparant wordt. Het lijkt een paradox, maar het wordt veel veiliger volgens Nictiz. Alles wat gebeurd wordt bekend. Op dit moment weet je niet waar je gegevens zijn gebleven wanneer deze op papier naar een andere arts worden gezonden. Niemand heeft inzicht in de fouten die ongetwijfeld gemaakt worden. Met tracking en tracing valt dit allemaal te achterhalen en kan bij deze mensen geverifieerd worden of de gegevens deugen. Van Boven verwacht dat dit het gedrag van mensen mede zal 57 J. Dagevos, Het EPD: feiten en misverstanden, Medisch Contact , p G. van t Noordende, A security analysis of the dutch electronic patient record system, Amsterdam: UVA 2010 en zie over dit onderzoek ook H. Croonen, Nieuwsreflex: Medewerker arts risico voor landelijk EPD, Medisch Contact , p Kamerstukken I 2009/10, , E, p Het gaat hier om Mevrouw Borghuis, directeur CHN en Stichting ZEGEN, de heer Schreuder, huisarts, en de heer Leveling, huisarts en bestuurslid stichting ZEGEN. Stichting ZEGEN is een samenwerkingsverband van het Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis, regionale apothekers, de Coöperatieve Huisartsendienst Nijmegen (CHN) en omstreken en de Huisartsenkring Nijmegen en omgeving. De stichting heeft als doel de uitwisseling van patiëntgegevens sterk te verbeteren. 61 M. Borghuis, J. Schreuder en H. Leveling, EPD maakt lekken informatie onmogelijk. Autorisatie, logging en UZI-pas vormen stevige barrière, Medisch Contact , p