Roemenië. Who's afraid of red, yellow and blue? Inhoud. 4. Sibiu, Culturele Hoofdstad 2007

Transcriptie

1 3 Who's afraid of red, yellow and blue? Bij velen zal deze aanhef de associatie oproepen met het bekende schilderij van B. Newman, maar slechts sommigen zullen daar bij denken aan de kleuren van de Roemeense vlag. Onbekend maakt onbemind, dus is er reden om daarin verandering te brengen. "Who's afraid" heeft ook een betekenis, als je de Nederlandse media volgt, want de summiere en eenzijdige berichtgeving over Roemenië heeft geen uitnodigende uitstraling; een reden temeer om kennis te maken met het land, met haar ongekende mogelijkheden in de ruimste zin van het woord. Insiders zullen al snel denken aan het vermaarde Roemenië Bulletin - uitgegeven door de Stichting Roemenië Comité - en dat is terecht. Maar helaas zal het Roemenië Bulletin niet meer verschijnen. Nu Roemenië is toegetreden tot de Europese Unie, is de verwachting dat de behoefte aan informatie over dit land zal stijgen en het vormde voor onze stichting Opération Villages Roumains dan ook aanleiding om eens na te denken over hoe in deze leemte te voorzien, want het blad Curier is gericht op de eigen doelgroep en kan, door zijn karakter, niet in deze te verwachten ontwikkeling voorzien. Mede door de steun van de Stichting Roemenië Comité en de expertise van Jan Willem Bos - de redacteur van het Roemenië Bulletin - is het ons gelukt om het thans voorliggende Roemenië aan u te presenteren. Wat mag u van ons verwachten? In het algemeen gesteld achtergrondinformatie over het land, zijn cultuur, geschiedenis en beschouwingen over relevante politieke en maatschappelijke ontwikkelingen. Hoewel het Roemenië onder verantwoording en auspiciën van Opération Villages Roumains Nederland zal worden uitgegeven, is er ook sprake van een relatie met het recent opgerichte ondernemersplatform Dutch Romanian Network, waardoor ook financieel-economisch nieuws de aandacht zal krijgen. Eigenlijk logisch, gelet op het feit dat Nederland de grootste investeerder in Roemenië is. Waarom een nieuw blad, zult u als lezer denken, want u heeft toch immers de zoekmogelijkheden van internet, waarop vrijwel alles te vinden is. Klinkt wel aardig, maar het staat op gespannen voet met de werkelijkheid, want er zijn weinig mensen die een encyclopedie lezen. Nog afgezien van het feit dat internet zeer fragmentarisch is en nauwelijks uitnodigt tot lezen en de zoekfunctie nutteloos is als de feiten u onbekend zijn. Last but not least, het gaat om u als lezer. Uw belangstelling bepaalt uiteindelijk of wij in onze opzet geslaagd zijn en ik nodig u dan ook graag uit om te reageren. Ik wens u allen veel leesplezier toe! Ben Jager Voorzitter Opération Villages Roumains President Dutch Romanian Network Inhoud 4. Sibiu, Culturele Hoofdstad Met Kentauro naar Transsylvanië 6. Hoe ik het einde van de wereld heb doorgebracht 8. Radu Lupu in het Concertgebouw 10. Tips voor overnachtingen in Roemenië 12. Briefjesschandaal leidt tot politieke crisis 15. NL-RO Partnerschap zorgt voor fraai cultureel programma 17. Stoere Logan MCV niet voor de P.C. Hooftstraat 18. Goederentransporten: hulp van de wal in de sloot? 21. Schilders traditionele paaseieren thuis in de Karpaten 23. Ondernemersplantform Dutch Romanian Network opgericht 24. Europese Structuurfondsen 25. Het is fun om hier te pionieren 27. Jaarvergadering OVR-NL 29. Kerstpakketten Made in Romania 32. Strategische partnerschappen 33. Weer werk voor weerkerken en vele korte berichten.

2 4 SIBIU EUROPESE CULTURELE HOOFDSTAD 2007 Toen Sibiu aan de Europese Commissie werd voorgedragen waren de voorwaarden dat het een Europees cultureel project moest omvatten. Een thema met een Europese dimensie dat vooral berust op culturele samenwerking. De Saksische burgemeester Klaus Johannis zag het wel zitten. De stad Sibiu is al vanaf de Middeleeuwen een plaats waar meerdere bevolkingsgroepen samenwonen: Roemenen, Duitsers, Hongaren en Roma, en dus al eeuwenlang multicultureel. De stad heeft ook een Duitse naam: Hermannstad. Omdat Sibiu goede banden heeft met Luxemburg werd contact gezocht met de hoofdstad van dit hertogdom. De beide steden zijn nu elk Culturele hoofdstad van Europa De redactie van Paspoort Roemenië zocht begin september 2006 contact met de voorbereidingscommissie. Wij delen het verslag van onze ontmoetingen graag met u. Onder het genot van een heerlijk kopje cappuccino zitten we met de dames Lavinia Alexe en Audrey Papuchon in de ontvangstruimte van het Luxemburg Huis op het Grote Plein in Sibiu. De kamer geeft uitzicht op de Leugenaarsbrug. Volgens Audrey is dit een signaal dat het Comité Sibiu 2007 geen leugens mag vertellen. Toen we in mei dit jaar op dit zelfde Grote Plein - het Piața Mare - stonden, vroegen wij ons af of alles wel zou lukken. De bestrating van het hele plein lag open, in de zijstraten waren stratenmakers druk doende een nieuwe sierbestrating neer te leggen, er kwamen andere lantaarnpalen, overal werd geverfd. Kortom, de hele stad lag open! Nu we in september weer op hetzelfde plein komen, is de bestrating op het Grote Plein af. Nog maar een enkele gevel staat in de steigers om gestuukt en geverfd te worden. Wie zich Sibiu herinnert als een onverzorgde grijze en grauwe stad vindt de stad nu herboren en zal genieten van de vele kleuren. Tijdens ons gesprek wordt er op de deur geklopt en een bode komt binnen met een pakket papierwerk. Lavina maakt het glimlachend open en vertelt dat we geluk hebben. In haar handen heeft ze de eerste brochures met het officiële programma voor het hele jaar. Bescheiden staat er op de omslag gedrukt dat het een voorlopig programma is, want er zal Restauratiewerk achter de grote kerk, augustus 2006 zeker in de loop van het jaar het nodige aangepast worden. Het programma staat sinds enige tijd op de site U wordt echter gewaarschuwd: het is een groot document en het downloaden in pdf-formaat kost flink wat tijd. De plannen zijn ambitieus. Sibiu wil in dit jaar tonen dat Roemenië, nu het bij de Europese Unie hoort, een nieuwe weg is ingeslagen. Het programma brengt cultuur in het hart van de samenleving van de stad. Het zal bijdragen aan sociale samenhang, de economie en het in stand houden van het Culturele Erfgoed. Op Oudejaarsavond is de show begonnen. Rond een vuurwerk met veel licht en lawaai heeft de wereldberoemde Groep F voor de officiële opening gezorgd. In de hele stad waren er optredens van allerlei gezelschappen uit Roemenië en uit het buitenland, die een voorproefje gaven van wat er de komende maanden te wachten staat. In de Duitse kerk van Sibiu staat het grootste kerkorgel van Transsylva - nië. Het werd bespeeld door de vier grootste organisten van het land: Erich Türk uit Cluj-Napoca, Eckart Schlandt en Steffen Schlandt uit Braşov en Ursula Philippi uit Sibiu. Er waren optredens van het "Radu Stanca" theater met ballet. Er waren Filharmonische concerten. In het Bruckental Museum was een tentoonstelling van hedendaagse kunst. Kortom, er was voor ieder wat! In februari waren er optredens van het Hyperion Ensemble. Deze groep probeert een link te leggen tussen de hedendaagse muziek en de Byzantijnse muziek van eeuwen geleden. Het Bruckental Museum leverde een digitale presentatie. Er was een tentoonstelling van schilderijen uit de 19e eeuw, een heel boeiende periode van de Roemeense

3 5 schilderkunst. In maart is er het Binarium, een visuele creatie. In het ASTRA museum zal beschilderd meubilair te zien zijn. De meeste meubels zijn gemaakt door Duitse meubelmakers uit Sibiu, Braşov, Alba en Bistrita. Na een onderbreking van maart tot augustus is de expositie in september weer terug. April is de maand van de jazzconcerten, maar ook van de Mattheüs Passion van de Transsylvaanse componist Rudolf Lassel in de Duitse Kerk. In het Bruckental Museum is een expositie over de gilden van de Middeleeuwen tot de 19e eeuw. Erg interessant lijkt mij het symposium over pelgrims en kerkelijke hervormingen vanaf de tijd van de Kruis - vaarders tot de groep hedendaagse gasten uit Roemenië, Hongarije, Oostenrijk, Tsjechië en Duitsland. Sibiu beschikt over goede en voldoende hotelaccommodatie. Er zijn ook prima pensions in de omgeving. In Sălişte ( ariacazan48@hotmail.com) en Tilisca ( iuga_e@hotmail.com) zijn pensions gecontroleerd door OVR. Op de site van Paspoort Roemenië staan nog meer pensions. Hoe het met de camping gaat zullen we nog moeten afwachten. De camping Dumbrava wordt helemaal gerenoveerd. Overigens is het heel goed mogelijk op de minicamping in Sălişte te gaan staan. Met Kentauro naar Transsylvanië Stichting Kentauro organiseert ook dit jaar een 15-daagse muzikale wandel- en cultuurvakantie in Transsylvanië en dan wel van 14 tot 28 juli Het is een avontuurlijke rondreis met een zeer gevarieerd muziekaanbod, waarbij luisteren, genieten en ook meedoen bij optredens en informeel samenspel de toon bepalen. Te beluisteren zijn o.a. fluit, taragot, accordeon en viool en, niet te vergeten, de menselijke stem in de Hongaarse liederen uit Csavas. Ook de stadse gipsymusic komt aan bod. Wie wil, kan flinke dagwandelingen maken over heuvels en dalen, wie niet, kan kiezen voor eenvoudige en ontspannen wandelingen langs stille dorpjes en landwegjes. De historische steden Sibiu, Mediaş en Târgu Mureş worden bezocht. Elke dag is er keuze uit twee programma s op het gebied van muziek, cultuur of wandelen. De definitieve invulling wordt gedeeltelijk in overleg met de deelnemers bepaald. De reis van en naar Roemenië is bij voorkeur gezamenlijk. Vanwege de grote kans op treinvertragingen wordt gevlogen naar Boedapest, waarna verder gereisd wordt per trein of bus. Indien gewenst is individueel reizen ook mogelijk. Naast de muziekreis organiseert Kentauro: - 10-daagse reis cultureel erfgoed Sibiu & omgeving mei - 11-daagse culinaire reis Transsylvanië oktober - Verder enkele wandelreizen die te boeken zijn via Informatie over de reizen staat op website inclusief programma s en inschrijfformulier. Als u vragen heeft kunt u natuurlijk altijd mailen of bellen. Inlichtingen: Agnes Jansen, St. Kentauro, tel.: info@kentauro.nl Wandelen over de nieuw geplaveide straten van SIbiu

4 6 HOE IK HET EINDE VAN DE WERELD HEB DOORGEBRACHT De Roemeense filmkunst is in de afgelopen jaren een opmerkelijk cultuur succesverhaal gebleken. Roemeense speelfilms winnen aan de lopende band internationale prijzen en zijn ook regelmatig op buitenlandse televisieschermen en in buitenlandse bioscopen te zien. Zo ook in Nederland, waar zowel in het filmmuseum in Amsterdam als tijdens het filmfestival in Rotterdam speciale aandacht werd besteed aan Roemeense films. Regie: Corneliu Porumboiu Cast: Mircea Andreescu (Piscoci), Teo Corban (Virgil Jderescu), Ion Sapdaru (Manescu) e.a. Speelduur: 89 minuten Jaar: 2006 Ook ik heb in de afgelopen periode verschillende Roe - meen se films van hoge kwaliteit mogen zien. Een daarvan was A fost sau n-a fost (die internationaal is uitgebracht als 12:08. Ten oosten van Boekarest ). 12:08 is het tijdstip waarop, op 22 december 1989, Nicolae en Elena Ceauşescu per helikopter opstegen van het dak van het gebouw van het Centraal Comité, een moment dat het einde van het communistische regime in Roe - menië betekende. In de komisch-bittere film wordt de vraag gesteld of er ten oosten van Boekarest, namelijk in de Moldavische provinciestad Vaslui, wel of niet vóór dat cruciale tijdstip is gedemonstreerd, met andere woorden: of er daar in de stad wel of niet een revolutie heeft plaatsgevonden. Dat is ook de vraag die besloten ligt in de Roemeense titel van de film: A fost sau n-a fost? Was het er wel of was het er niet? Een andere film, die ik vorig jaar in Boekarest zag, is Moartea domnului Lăzărescu (De dood van meneer Lăzărescu), die inmiddels ook in het internationale filmcircuit is opgenomen. Deze film verhaalt van de helse tocht die de hoofdpersoon onderneemt door nachtelijk Boekarest op zoek naar deugdelijke medische verzorging. Gezien de titel van de film zal het u niet verbazen dat het niet goed met meneer Lăzărescu afloopt. De meest recente Roemeense film die ik heb gezien, is Cum mi-am petrecut sfârşitul lumii, een titel die in het Nederlands ten onrechte is vertaald als Hoe ik het einde van de wereld heb gevierd want het werkwoord vieren, is niet de juiste woordkeus. Letterlijk betekent de titel van de film: Hoe ik het einde van de wereld heb doorgebracht, maar het neutrale woord doorbrengen in het Roemeens moet volgens mij eerder begrepen worden als doorstaan dan als vieren. Hoe ik het einde van de wereld heb doorgebracht is een film die zich afspeelt in grofweg het laatste jaar van de communistische dictatuur en ik heb hem gezien in een gezelschap dat grotendeels uit studenten bestond die ongeveer naar deze film keken zoals ik in mijn jongere jaren naar films over de Tweede We - reldoorlog keek. Het Roemenië dat in deze film naar voren komt, is weggezonken in de geschiedenis. Het is een wereld een even dreigende als absurde wereld waaraan ruim 17 jaar geleden een einde is gekomen. Op de website die aan de film is gewijd kun je een zogenaamde reis te midden van de herinneringen aanklikken, waarna je een diashow krijgt voorgeschoteld van voorwerpen die uit het bewustzijn van de hedendaagse Roemenen zijn verdwenen: een mandje met lege melkflessen, de rode stropdas die de pioniers (de jongens en meisjes van de communistische jeugdbeweging) droegen en de alomtegenwoordige maar kwalitatief zeer dubieuze producten uit de socialistische zusterlanden. Het deed me wederom beseffen wat een ander land Roemenië is geworden in die afgelopen jaren. De halve eeuw van het communistische regime wordt in Roemenië steeds meer gezien als een periode die de jongere generatie alleen kent van horen zeuren en die niets te maken lijkt te hebben met de hedendaagse vrije maatschappij van ongebreidelde consumptiezucht, waarin men het al heel gauw logisch is gaan vinden dat burgers van Roemenië alleen op basis van een identiteitsbewijs ongehinderd door vrijwel heel Europa kunnen reizen. Hoe ver staat dat niet af van het Roemenië uit die film, een land waarin jonge mensen in een met ijswater gevulde badkuip kruipen om zich te harden voor de levensgevaarlijke oversteek van de Donau, met het doel om via Joegoslavië naar Italië te vluchten. En toch kunnen we niet om het feit heen dat het communistische tijdperk nog altijd zijn schaduw werpt over het heden. Misschien is er wel iets voor te zeggen dat sinds de toetreding van Roemenië tot de Europese Unie per 1 januari 2007 de periode van de transitie als afgeslo-

5 7 ten mag worden beschouwd. Het Roemenië van vandaag is een stabiele parlementaire democratie al is het politieke leven af en toe een beetje te rommelig en eigenzinnig, een functionele markteconomie, een gewaardeerde internationale partner binnen de Raad van Europa, de OVSE, de NAVO en de EU. Roe - menië heeft het gevoel dat het is teruggekeerd op de plaats waar het thuishoort en EU-president José Manuel Barroso benadrukte dit door bij de toetreding van Roemenië te zeggen, in het Roemeens: Bine aţi venit acasă! Welkom thuis. Maar de uitdagingen waar de Roemeense maatschappij nog voor staat, zijn velerlei. Een van de belangrijkste is wel de uitdaging om de burgers het vooruitzicht te kunnen bieden op een bestaan dat op een zodanig economisch en sociaal niveau ligt dat hun behoefte om het land te verlaten minder urgent is dan nu. Niemand weet precies hoeveel Roemenen er nu in Spanje, Italië en andere landen werken, maar het zouden er wel twee miljoen kunnen zijn. Natuurlijk profiteert Roemenië van de vele tientallen miljoenen euro s die zij naar huis sturen, maar de migratie van zoveel vooral jonge mensen creëert onvermijdelijk ook de nodige problemen zowel in de gastlanden als in Roemenië zelf. Zo is er in Roemenië op veel terreinen een tekort aan arbeidskrachten ontstaan, bijvoorbeeld in de bouwsector en voor de aanleg van snelwegen. Om dit tekort op te vangen, worden er arbeiders geworven in Moldavië, maar ook in Pakistan en andere ontwikkelingslanden. Een andere grote uitdaging is de levensvatbaarheid van het Roe - meense platteland. Een groot deel van de 9 miljoen per dag die de EU beschikbaar heeft voor Roemenië, is bestemd voor plattelandsontwikkeling, maar de taak die er ligt is enorm. Er is uiteraard ook de weerstand van de kant van de plattelandsbewoners zelf, die eigenlijk helemaal geen belangstelling hebben voor een ontwikkeling zoals Brussel en Boekarest die voorstaan ze willen alleen meer geld hebben en wat hen betreft kan die 9 miljoen gewoon cash worden uitgedeeld. Ik denk, eerlijk gezegd, dat maar erg weinig Roemeense boeren in de afgelopen jaren in de gaten hadden wat de EUtoetreding voor hen persoonlijk zou betekenen en het valt de Roemeense regering te verwijten dat zij zo weinig moeite heeft gedaan om de informatiekloof tussen overheid en bevolking vooral de plattelandsbevolking te overbruggen. In de reclamecampagne die de regering voerde om de burgers warm te maken voor het EUlidmaatschap, werd altijd erg de nadruk gelegd op structuurfondsen, op corrup- Beeld uit de film tiebestrijding en op vermindering van de bureaucratie, maar er was niet overdreven veel aandacht voor de ingrijpende veranderingen in het leven van de boeren door Europese regelgeving. Het was bijvoorbeeld een grote schok voor boeren die al vele jaren hun kaas op de markten van de steden verkochten, toen ze eerder dit jaar te horen kregen dat dit op grond van EUregels met betrekking tot hygiëne en voedselveiligheid met onmiddellijke ingang niet meer mocht. Gelukkig is er alsnog respijt verleend, maar het zal niet lang meer duren voordat er een einde komt aan de particuliere verkoop van zuivel en vlees door boeren. Zo is het leven in Roemenië ook na de transitie als we mogen zeggen dat die werkelijk achter de rug is voor grote delen van de bevolking nog alles behalve eenvoudig. Is het misschien dan ook zo dat de Roemeense maatschappij in het proces van verandering, van regelgeving, van europeanisatie, van individualisering ook een hardere maatschappij is geworden? Is het daarom misschien zo dat veel Roemenen van de oudere generatie het gevoel hebben dat samen met het communisme ook iets anders, iets veel ongrijpbaarders, op de mesthoop van de geschiedenis is beland? De film waarover ik eerder sprak, Hoe ik het einde van de wereld heb gevierd en ik hoop dat u ook de kans zult krijgen hem te zien heeft mij in veel opzichten aan het denken gezet, wat goede cultuuruitingen altijd doen. En er is nog iets dat me door het hoofd spookt, namelijk de woorden van journalist Cristian Tudor Popescu, die schreef, nadat hij Het einde van de wereld had gezien: Onder het spervuur van nostalgie van deze aangrijpende film, herinnerde ik mij hoeveel we hem hebben gehaat en hoeveel we van elkaar hebben gehouden. JAN WILLEM BOS