Garanties politie-inzet Kunduz

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Garanties politie-inzet Kunduz"

Transcriptie

1 defensiekrantnummer maart Embargomissie Libië veroorzaakt turbulentie op Leeuwarden 3 Nederlands kustwachtvliegtuig bewijst nut in Italië 5 Grenadiers testen concept Zware Wapencompagnie 6 De Ruytermedaille voor marineman Missie op Decimomannu groeit DECIMOMANNU Alle radertjes werken; de stukken van de legpuzzel passen in elkaar. Het is goed om te laten zien dat we snel inzetbaar en slagvaardig zijn. Luitenant-kolonel Johan van Deventer, commandant van het Nederlandse F-16 detachement op de vliegbasis Decimomannu op Sardinië, blikt met een mengeling van enthousiasme en tevredenheid terug op de eerste missie van (vier) Nederlandse F-16 s bij Libië. Die duurde afgelopen maandag welgeteld vijf uur en drie kwartier en diende om het wapenembargo tegen het Noord Afrikaanse land te controleren. Ook de Nederlandse KDC-10 die aan de operatie meedoet, ging maandag voor het eerst aan de slag. Het tankvliegtuig voorzag de F-16 s boven het patrouillegebied van brandstof. Dinsdag kwamen Nederlandse gevechtstoestellen en de KDC-10 voor de tweede keer in actie boven de Middellandse Zee. We zijn helemaal in ons element, meldt Van Deventer. Hoewel de basis Decimomannu nog niet is ingericht zoals we willen, groeit de missie verder en verder. foto anp»» Lees meer op pagina 2. Garanties politie-inzet Kunduz DEN HAAG De Afghaanse minister van Binnenlandse Zaken heeft verzekerd dat door Nederland opgeleide politieagenten van de Afghan Uniformed Police worden ingezet voor civiele en niet voor offensieve taken. Dat schrijven de ministers Hillen (Defensie) en Rosenthal (Buitenlandse Zaken) aan de Tweede Kamer. Beleidsbrief niet op 1 april DEN HAAG In tegenstelling tot eerdere berichtgeving wordt de beleidsbrief met daarin de bezuinigingsmaatregelen niet op 1 april aanstaande bekend gesteld. De materie is weerbarstig, tienduizend arbeidsplaatsen vragen om uiterste zorgvuldigheid en één miljard is een enorm bedrag. Om tot een verantwoord besluit te komen, is meer tijd nodig. De maatregelen hebben verstrekkende consequenties, die op meerdere gebieden doorwerken. In de brief geven de bewindslieden de stand van zaken bij de voorbereiding van de politiemissie naar Kunduz in Noord-Afghanistan. Ze geven ook aan dat ISAF-commandant generaal Petraeus begrip heeft voor de door ons land gewenste verlenging van de basisopleiding van agenten van zes naar acht weken om de kwaliteit een impuls te geven. Naar verwachting zal de training worden verzorgd op het Duitse German Police Training Center in Kunduz. Dit centrum wordt de komende tijd uitgebreid tot een capaciteit van 530 agenten per lichting. De oplevering van deze infrastructuur is echter vertraagd tot januari 2012, waardoor de start van de opleiding ook later plaatsvindt. Wel zullen vanaf de zomer van dit jaar enkele marechaussees meelopen met de Duitse collega s om kennis en ervaring op te doen. Nederland blijft de komende tijd inzetten op versnelde invoering van de acht weken durende basistraining in Kunduz. POMLT s De Afghaanse regering en ISAF staan positief tegenover het Nederlandse concept voor de training en begeleiding van politieagenten door Nederlandse Police Operational Mentoring and Liaison Teams (POMLT s). Deze duurt minstens vijf maanden waarvan in totaal tien weken op een beveiligde locatie. Deze zomer al gaat deze praktijkbegeleiding van start. Het betreft dan de begeleiding van agenten die eerder zijn opgeleid. De voorbereidingen voor de verplaatsing van de F-16 s van Kandahar naar Mazar-e-Sharif verlopen voorspoedig, net als de voorbereiding voor de uitvoering van de Nederlandse plannen voor het EUPOL-gedeelte van de geïntegreerde politiemissie. Er is de departementsleiding alles aan gelegen snel duidelijkheid te geven. Maar zorgvuldigheid gaat voor. Er is dan ook gekozen om de Beleidsvisie later te presenteren. Hoeveel later is op dit moment nog niet bekend. Zo snel mogelijk krijgen de Defensiemedewerkers op hoofdlijnen duidelijkheid. Er wordt momenteel alles aan gedaan om binnen afzienbare tijd de maatregelen te kunnen presenteren. Zodra de plannen zijn uitgewerkt, wordt het personeel direct geïnformeerd.

2 binnenland 2 defensiekrant nr maart 2011 Voorzitter Vaste Kamercommissie Defensie Troepencommandant Van Beek is op z n plaats DEN HAAG Het oude gebouw van de Tweede Kamer ademt grandeur uit. Op weg naar de werkkamer van Willibrord van Beek wijst de voorzitter van de Vaste Commissie voor Defensie (VCD) op foto s met tal van invloedrijke liberalen uit vervlogen tijden. Minister Koos Rietkerk, kabinet Lubbers-1, Edzo Toxopeus, Frits Bolkestein. Van Beek zit al zo lang in de politiek dat hij ze allemaal heeft gekend. Het Kamerlid voor de VVD heeft er echter nog geen genoeg van en vindt altijd weer nieuwe invalshoeken. Toen ik gevraagd werd als voorzitter van de Vaste Commissie voor Defensie hoefde ik niet lang na te denken. Het zou te gemakkelijk zijn om te zeggen dat W.I.I. (Willibrord) van Beek, van het bouwjaar 1949, zomaar iets met Defensie heeft. Het is veel meer; hij spreekt vaak over we en ons als hij het over de krijgsmacht heeft en dat is op zich niet zo vreemd. In 1974 diende Van Beek als dienstplichtig marechaussee bij de toenmalige 4e Divisie en zwaaide uiteindelijk af als reserve-majoor bij het Wapen. Het aardige is dat je als reserve-officier bij zo n klein onderdeel er echt bij hoort. Ik heb altijd zeer veel plezier gehad van mijn officiersopleiding en diensttijd. Nu ook weer: ik ben snel bijgelezen waar het om Defensie gaat. Die belangstelling voor de krijgsmacht heb ik altijd gehouden. Nu ik er een rol in mag spelen via de politiek is dat mooi meegenomen. De organisatie is mij bekend en ik hoefde bijvoorbeeld de rangen niet uit mijn hoofd te leren. Dat maakt het contact met de organisatie ook gemakkelijker: men weet dat ik heel veel met Defensie heb. Decoraties De betrokkenheid is dus weer op niveau nu hij de voorzittershamer van de Vaste Commissie voor Defensie in handen heeft. De woordvoerderschappen lopen synchroon met de departementen. Je hebt ook niet altijd de keuze. Ik heb het geluk gehad dat ik de afgelopen dertien jaar steeds een nieuwe invulling aan het Kamerlidmaatschap heb kunnen geven. De belangstelling bestaat voor de VVD er niet alleen uit het leiden van vergaderingen. De commissie brengt regelmatig werkbezoeken en als er decoraties worden uitgereikt, geef ik zo vaak mogelijk acte de présence. Discussie Van Beek was tijdens het staatssecretariaat van Cees van der Knaap overigens woordvoerder materieel voor de VVD, met het belangrijke JSF-dossier in de portefeuille. Het heeft me getroffen hoe groot de waardering bij het Pentagon is voor de Nederlandse luchtmacht. Bovendien ben ik trots op de Nederlanders die hun bijdrage hebben geleverd aan de ontwikkeling van dit gemeenschappelijke toestel. Dat wil echter niet zeggen dat de keuze is gemaakt en bovendien bepaal ik dat Overleggen bij uitzending niet. Ik geef leiding aan de discussie die de opvolger van de F-16 gaat bepalen. De Vaste Commissie is de groep politici die alle formele en informele stukken krijgt. Als er met de minister moet worden gesproken, begint dat bij de commissie. Ik accommodeer de leden en moet onafhankelijk boven de partijen staan. Inzetbaarheid Dat kost Van Beek geen moeite. Ik ben me heel goed bewust van wat ik wel en niet kan. Ik ben een echte troepencommandant. Daarom voelde ik me (in 2006) prima op mijn plek als fractievoorzitter van de VVD, maar het lijsttrekkerschap is niets voor mij. Van Beek zal al die ervaring moeten gebruiken bij de behandeling van de komende bezuinigingen op Defensie. Ik ben echt geschrokken van het totale bedrag dat we moeten bezuinigen, zegt hij, met de nadruk op we. In het regeerakkoord heeft de VVD met pijn ingestemd met een korting van zo n vijfhonderd miljoen euro. We zullen allemaal goed moeten nadenken hoe we met het beschikbare budget een zo goed mogelijke krijgsmacht in stand houden. Er ligt een uitdaging om de kwaliteit en inzetbaarheid te kunnen garanderen. Ook moeten we, als er ontslagen vallen, zorgen dat de uitstroom fatsoenlijk gebeurt. tekst Evert Brouwer De Vaste Commissie voor Defensie behandelt onderwerpen die gaan over het Defensiepersoneel en materieel, waaronder de deelname van Nederland aan vredesoperaties. De commissie voert over deze onderwerpen regelmatig overleg met de minister van Defensie. Als er andere commissies bij betrokken zijn, overlegt de commissie soms ook met andere bewindspersonen zoals de minister van Buitenlandse Zaken. Dit is bijvoorbeeld het geval bij overleggen over uitzendingen van militairen en over het Europees Veiligheids- en Defensiebeleid. Inmiddels hebben de F-16's voor het wapenembargo tegen Libie al enkele missies gevlogen. Embargomissie Libië veroorzaakt turbulentie op Leeuwarden Gewend aan uitzendingen LEEUWARDEN Het waren hectische, maar interessante dagen. De uitzending naar Libië laat zien dat het personeel van Leeuwarden meer taken tegelijk aankan, al moet daarvoor met mensen en middelen worden geschoven. De dagen voor vertrek van de zes Nederlandse F-16 gevechtsvliegtuigen voor de wapenembargomissie tegen Libië, waren voor kapitein Ruud Bergsma turbulent. De personeelsadviseur van 322 en 323 Squadron moest snel een personeelsplan uitdokteren, wat met medewerking van iedereen goed lukte. De wil en het enthousiasme voor deze operatie is groot. Volgens Bergsma stond het personeel van 322 en 323 Squadron bij wijze van spreken in de rij om te helpen bij de voorbereidingen voor de missie Unified Protector in het gebied van de Middellandse Zee. Natuurlijk spelen de komende bezuinigingen bij velen in het achterhoofd mee, maar daarover heb ik verder niets gehoord. Deze missie en de overige oefeningen en uitzendingen van de luchtmacht, die tellen. Ook de commandant van vliegbasis Leeuwarden, kolonel Dennis Luyt, maakte in de dagen voor het vertrek naar Italië overuren. Maar door onze goede training en voorbereiding wisten we dat we snel aan de missie konden beginnen. Personeelsadviseur Bergsma. Hectische, maar interessante tijd. Hetzelfde gold voor het logistieke personeel van de noordelijke basis, dat pauzeloos in de weer was met het inpakken en gereed zetten van het benodigde materieel. Commandant majoor Eric Poiesz: Deze uitzending is een goede kans om de logistiek op de kaart te zetten, omdat die altijd met een soort bottleneck zit. Wij moeten onze transportcapaciteit via de Defensie Vervoers- en Verkeersorganisatie (DVVO) regelen en soms op de civiele markt inhuren. Zoals in het geval van Sardinië transportvliegtuigen van het type Antonov. Daarnaast ging veel vracht met diepladers van burgerbedrijven, en van de DVVO, over de weg naar Rome en vervolgens met de veerboot naar Sardinië. Alles bij elkaar een uitdaging én een haastklus. Maar de vliegbasis Leeuwarden is gewend aan uitzendingen. Samenspraak Voor het wapenembargo tegen Libië zijn de F-16 s en het bijbehorende personeel neergestreken op de slapende Sardijnse basis Decimomannu. Ongeveer 150 man (brandweer, ondersteuning, catering, etc.) en een mix van tien ervaren en minder bedreven vliegers. De Nederlandse inzet is onder NAVO-vlag, buiten de Libische territoriale wateren. Op basis van de Rules of Engagement (ROE) zijn de vliegers gerechtigd tot het identificeren en controleren van verdachte vliegtuigen. Zo nodig mogen ze die in samenspraak met de NAVO tot landen dwingen. De Rules of Engagement zijn adequaat en robuust, meer kan ik er niet over zeggen, aldus Luyt. Of het een gevaarlijke missie betreft? Dat weten we pas als we een mogelijke tegenstander tegenkomen, bijvoorbeeld vliegtuigen van de Libische luchtmacht. Evenmin kan ik inschatten of schepen en vliegtuigen gedurende het wapenembargo naar Libië durven. In elk geval onderschatten we niemand en Commandant vliegbasis Leeuwarden Luyt. Decimomannu De luchtmachtbasis Decimomannu ligt bij het gelijknamige dorp in het zuiden van het eiland Sardinië. Vanaf die locatie bedraagt de afstand tot Libië circa achthonderd kilometer. De toenmalige (fascistische) Italiaanse regering nam de basis in 1940 in gebruik. In 1943 veroverden de geallieerden het veld en kwam het in handen van de Amerikaanse luchtmacht. Behalve Nederlandse F-16 s opereren vanaf Decimomannu gedurende het wapenembargo gevechtsvliegtuigen, een patrouillevliegtuig en een tanktoestel uit Spanje, en een soortgelijke machine uit Canada. De basis is vernoemd naar de Italiaanse vlieger Giovanni Farina Decimomannu die vanwege heldendaden de Gouden Medaille voor Militaire Moed kreeg. Hij sneuvelde in de Tweede Wereldoorlog boven Sardinië. houden we overal rekening mee. Zo zal de bemanning van Hr.Ms. Haarlem er ook over denken. Samen met een KDC-10 tankvliegtuig maakt het schip de Nederlandse bijdrage aan Unified Protector compleet. In tegenstelling tot het F-16 detachement was de mijnenjager snel in het operatiegebied. Simpelweg omdat het schip, behorend tot de Standing NATO Mine Counter Measures Group 1, daar al sinds januari verbleef. De taak van de Haarlem bij het handhaven van het wapenembargo bestaat uit het identificeren, ondervragen en controleren van verdachte schepen. Opnieuw buiten de Libische territoriale wateren benadrukt kapitein-ter-zee Ric Karis van de Mijnendienst. Is er een boarding team nodig, dan komt dat van andere NAVOschepen in het gebied, omdat de Haarlem een dergelijke eenheid niet aan boord heeft. De Haarlem (38 bemanningsleden) kan, vult Karis aan, ook worden ingezet voor mijnenbestrijdingsoperaties. Zoals het er nu uitziet, duurt de Nederlandse bijdrage aan Unified Protector drie maanden. Dat geldt niet voor het KDC-10 tankvliegtuig dat vanaf 4 april in Afghanistan andere operationele verplichtingen heeft. tekst Jack Oosthoek foto s René Ketting (AVDD)

3 buitenland defensiekrant nr maart Hermes Het eilandje Lampedusa, half zo groot als Schiermonnikoog, wordt sinds de val van het Tunesische bewind van Ben Ali in januari overspoeld met immigranten. Aangezien het gaat om een Europese buitengrens roept Italië de hulp in van het Europese grensagentschap Frontex. Zij zien erop toe dat iedereen die de externe maritieme grenzen passeert een grenscontrole ondergaat, zoals in de Schengen-grenscode is vastgesteld. Diverse Europese lidstaten stellen op verzoek van Italië schepen, vliegtuigen en grensbewakingsexperts beschikbaar. Nederland stuurt een kustwachtvliegtuig en grenswachters. In februari vertrokken twee grensspecialisten van de marechaussee naar Bari en Caltanisetta om meer informatie te verzamelen over mogelijke migratiecriminaliteit. De internationale operatie Hermes 2011 staat voor wat betreft de Nederlandse inbreng onder leiding van de Koninklijke Marechaussee. Vanwege de situatie in Libië is de verwachting dat het aantal vluchtelingen alleen maar verder zal toenemen. Boven De voornamelijk Tunesische vluchtelingen willen maar één ding: voet aan wal zetten in Europa. De riskante oversteek van 24 uur nemen ze voor lief. Linksonder Vanwege zijn 'endurace' en sensoren is de Dornier-228 uitermate geschikt voor dit soort operaties. Rechtsonder Het succes van de missie wordt mede bepaald door het samenspel tussen vlieger (majoor Kjeld, links) en waarnemer (wachtmeester-1 Haiko). Nederlands kustwachtvliegtuig bewijst nut in Italië De overvolle scheepjes maken indruk PANTELLERIA De flightcrew van het kustwachtvliegtuig tuurt geconcentreerd over het water. Aan de horizon verschijnt een bootje. Behendig manoeuvreert majoor Kjeld de Dornier dichterbij. Op de camerabeelden van de waarnemers van de Koninklijke Marechaussee is haarscherp te zien wat zich beneden afspeelt. Een overvol vissersbootje met vluchtelingen dobbert stuurloos op de Middellandse zee. Jongens, dit wordt een SAR, klinkt het vanuit de cockpit. Over de radio geeft luchtwaarnemer, wachtmeester-1 Haiko, in rap tempo posities en bevindingen door aan het International and Coordination Centre in Rome, terwijl collega wachtmeester-1 Patrick met de Forward Looking Infrared Camera de beelden opneemt. De Nederlandse crew vraagt tijdens de Search and Rescue (SAR) operatie assistentie aan de Italiaanse autoriteiten. Zij moeten de stroom aan migranten, die sinds januari het eiland Lampedusa overspoelt, immers verder afhandelen. Maar tot die aflossing komt, is de Dornier de on-scene coordinator en blijven ze dicht bij het scheepje met motorproblemen. Haast is geboden, want de sloep begint steeds dieper te liggen en over twee uur is het donker. De waarnemer zoomt met zijn telelens verder in. Zo n dertig goed geklede, jonge mannen zitten als sardientjes in een blik. Ze wapperen met een wit T-shirt en zwaaien uitgelaten naar de militairen. Deze voornamelijk Tunesische migranten willen maar één ding, voet aan wal zetten in Europa. De riskante oversteek van 24 uur nemen ze voor lief. Opgelucht Intussen begint het aardig schemerig te worden. De vluchtelingen beginnen kledingstukken en andere zaken in brand te steken om maar gezien te worden. Terwijl mission commander Haiko het Italiaanse kustwachtvaartuig naar de plaats van het incident dirigeert, spot de overige bemanning een boot dichterbij. Vreemd, die is veel te groot voor een vissersboot. Het lijkt wel een marineschip, oppert copiloot majoor Jeroen. Terwijl Haiko koortsachtig informatie boven water probeert te krijgen over het onbekende schip, is het een kwestie van minuten welke boot eerder bij de vluchtelingen zal zijn. Uiteindelijk wint de patrol boat het. Dan klinkt over de radio This is the Tunisian navy. We took 52 people on board. De crew is even stil. Dit hebben ze nog niet eerder meegemaakt. 52 personen in zo n gammel sloepje. Meer dan aanvankelijk werd geschat. Hoewel de migranten beduidend minder blij zullen zijn dat ze Europa niet hebben gered, halen de militairen opgelucht adem. De reddingsactie zit erop. De Dornier keert terug naar thuisbasis Pantelleria. Operatie Hermes Bovenstaande inzet maakt deel uit van de operatie Hermes waar zeven Nederlandse militairen, 1 waarnemer van Rijkswaterstaat, 2 technici van JetSupport en 1 liaision-officier van 15 tot en met 31 maart aan deelnemen. Frontex, het Europese Agentschap dat zorgt voor de bewaking van de buitengrenzen van Europa, heeft specifiek om de inzet van het kustwachtvliegtuig gevraagd. Voor het kustwachtvliegtuig van de Koninklijke Luchtmacht is dit haar tweede out of area operatie. Vorig jaar stuurde Nederland voor Frontex een zelfde Dornier-228 om de wateren tussen Turkije en Griekenland te controleren op illegale activiteiten zoals mensensmokkel en vluchtelingenstromen. Door zijn endurance en sensoren is het vliegtuig uitermate geschikt voor dit soort operaties. Tientallen Het kustwachtvliegtuig richt zich primair op het in kaart brengen van de vluchtelingenstromen van Noord-Afrika naar Europa. Door deze informatie kunnen de autoriteiten aan wal anticiperen en voorbereidingen treffen voor wat betreft de opvang. De Nederlandse patrouillevluchten vertrekken dagelijks vanaf het eiland Pantelleria, vlakbij Sicilië. Naast het monitoren van de aantallen helpt de Nederlandse Dornier ook scheepjes die in nood verkeren. Daarvoor heeft ze speciale vlotten aan boord. Sinds de start heeft het kustwachtvliegtuig al tientallen bootjes met migranten waargenomen en gemeld. Gedurfd Hoewel Hermes niet veel verschilt van de kustwachttaken in Nederland, noemt de bemanning de taferelen die zich af en toe aan boord afspelen aangrijpend. Kjeld: Het gaat om jonge mannen die grof geld betalen voor de oversteek, niet wetend of ze Europa halen. In de meeste gevallen gaat het goed, maar vorige week hebben we meegemaakt dat een bootje ook niet aankomt. Misschien zijn ze overboord geslagen of opgepikt door een vissersboot. Majoor Jeroen noemt het gedurfd dat ze over zee vluchten. Er kleven veel risico s aan deze onderneming. Daarom zijn we super gedreven om elk scheepje te signaleren. Als wij met onze informatie kunnen voorkomen dat zo n bootje zinkt, dan voelt dat als redden. Samenspel Kjeld benadrukt verder dat het de crew gaat om de veiligheid van deze mensen op zee. Italië gaat over het al dan niet terugsturen. Het enige wat wij doen is de positie doorgeven en zorgen dat bootjes gereguleerd binnenkomen. Dit doen we in het belang van de vluchtelingen, maar ook voor de grensbewaking. Dit laatste is per uitstek een taak voor de Marechaussee. Dat ook een vliegtuig zich daar prima voor leent, ziet men nu aan de resultaten, zegt Haiko. Beide waarnemers hopen met operaties als Hermes het specialisme van luchtwaarnemer verder op de kaart te zetten. Volgens wachtmeester-1 Patrick gaat het juist om het samenspel met de vliegers. Een goede foto of filmbeeld is essentieel voor onze bevindingen. Een piloot moet dat begrijpen en zijn aanvliegroute hier op aanpassen. Dankzij de foto's, films en bevindingen van de Nederlanders wordt goed zichtbaar hoe omvangrijk de vluchtelingenstroom is. De Search and Rescue actie zoals beschreven toont opnieuw de waarde van de aanwezigheid van de Dornier in het luchtruim tussen Zuid-Italië en Noord-Afrika aan. We lossen het probleem niet op, maar met onze informatie kunnen we echt iets betekenen, zegt Kjeld beslist. tekst elnt Marlous de Ridder foto s sgt Henry Westendorp, AVDD

4 buitenland 4 defensiekrant nr maart 2011 Linksboven Adjudant Bertus Blaauwbroek en reservekapitein Peter Brouwer (midden v.l.n.r.) in gesprek met jeugdwerker Andrea. Geheel links tolk Pedrag. Linksonder In het LOT-huis te Livno trakteert sergeant-majoor Roelofs de bewoners op een eigengemaakte nasimaaltijd. Rechts De Nederlandse LOT-huizen in Bosnië worden gehuurd van de eigenaar. Vergeten EUFOR-missie houdt vinger aan pols in kruitvat Bosnië Je komt er niet precies achter hoe het zit LIVNO (BOSNIE) Het contrast is macaber. In een op Westerse leest geschoeid winkelcentrum in het Bosnische Livno lachen fraaie etalages het publiek toe. Even verderop regeren werkloosheid en armoede. Een surrealistisch decor dat het leven in Bosnië goed symboliseert. Het is het werkterrein van EUFOR, de bijna vergeten vredesmissie die met Liaison Observation Teams nagaat of de ooit strijdende partijen de vredesakkoorden van Dayton (1995) naleven. Het kruitvat Balkan, de achtertuin van Europa, mag niet opnieuw ontploffen. Livno en omgeving kregen het in de Balkanoorlog van begin jaren negentig zwaar te verduren. Als je bij de plaatselijke bevolking diep graaft, valt dit nog altijd te merken, vertelt de plaatsvervangend commandant van het Nederlandse Liaison Observation Team (LOT) in Livno, eerste luitenant Erwin van den Broek. Maar niemand laat het achterste van zijn tong zien. Velen geven op onze vragen een politiek gewenst antwoord. Bovendien verschillen de verhalen. Allemaal vermoedelijk het gevolg van angst, terughoudendheid, het willen vergeten van het verleden. Maar volgens mij leeft er tussen de verschillende bevolkingsgroepen nog steeds wantrouwen. Van den Broek schrijft dit mede toe aan onvoldoende initiatief bij de autoriteiten om de toestand te verbeteren, wat weer samenhangt met een gebrek aan financiële middelen. Het onderling wantrouwen tussen bevolking en overheid is groot. Toch is de situatie in elk geval in het kanton Livno rustig en stabiel, aldus Van den Broek. Aan de LOTteams de taak dat zo te houden door gesprekken met locals en autoriteiten na te gaan of het pluis is in de door Kroaten beheerste omgeving en of de bevolking in veiligheid kan werken. Als oren en ogen van EUFOR bieden wij de mensen een luisterend oor, legt Van den Broek uit. Wij brengen de ontwikkelingen in het gebied in kaart en rapporteren aan het Regionaal Coördinatiecentrum West (RCC) in Banja Luka. Daar vandaan gaat de informatie naar de NAVO en de Europese Unie. Schrijnende situaties Tijdens patrouilles, vergaderingen en bij bezoeken aan inwoners van Livno maken de Nederlandse LOT-teams niet zelden schrijnende situaties mee. Zoals de sluiting onlangs van een voor Livno vitaal bedrijf, de kolenmijn, waardoor velen zonder werk kwamen te zitten. Plotseling was er voor niemand meer een toekomst. En dat met zoveel armoede en werkloosheid, verzucht reservekapitein Peter Brouwer. Jeugdwerker Andrea, ooit tolk voor het Nederlandse contingent van de vredesmacht Stabilization Force (SFOR) in Bosnië: Zelfs met een diploma vind je hier geen werk. Hoe het met dit land verder moet? Ik weet het niet. Goed dat EUFOR er is, dat voorkomt het oplaaien van conflicten. Een ander ellendig geval betrof het echtpaar met jonge kinderen dat bij een LOT-team klaagde over de werkgever van de man. Die bleek nooit pensioenpremie voor hem te hebben betaald. Als doekje voor het bloeden mocht hij tafels uit de kantine van het bedrijf verkopen, om zo aan geld voor zijn oude dag te komen. Een LOT-team kaartte de kwestie aan bij de ombudsman voor Bosnië-Herzegovina die de zaak momenteel onderzoekt. Brouwer: We zijn slechts een meetinstrument. Een LOT-team kwam er ook achter dat het bevolkingsregister van Livno, daterend van vóór de Balkanoorlog, aan alle Plotseling was er voor niemand meer een toekomst. En dat met zoveel armoede en werkloosheid kanten rammelt. Een vernieuwingsvoorstel leed schipbreuk bij de autoriteiten, volgens adjudant Bertus Blaauwbroek mogelijk het gevolg van etnische tegenstellingen. Je komt er niet precies achter hoe het zit. 'In het begin kent niemand elkaar' Naast Livno bestiert Nederland in Bosnië-Herzegovina LOT-huizen in Drvar, Travnik en Mrkonjic Grad. In alle gevallen huurt Defensie het pand van de eigenaar. Gedurende hun plaatsing (zes maanden) ontberen de bewoners van een LOTonderkomen de privacy van thuis en dat is wennen, vertelt sergeant-majoor Theo Roelofs (luchtmacht) van het LOT-huis in Livno. Niemand kent elkaar in het begin. Omdat hij zich goed kan aanpassen, zegt Roelofs zelf weinig problemen te hebben ondervonden. Daarnaast werkt hij voor de tweede keer in Livno en kent daardoor het klappen van de zweep. Maar ik kan me voorstellen dat anderen moeite hebben met de situatie, vooral als je gewend ben om in Nederland alleen te wonen. Hoor en wederhoor Hoewel geen redders in de nood, kan het werk van de LOT-militairen in Livno volgens Van den Broek op waardering van de bevolking rekenen. Dat maakt hij althans op uit gesprekken, vergaderingen en tijdens patrouilles. De mensen vinden dat we een gevoel van veiligheid creëren. Mogelijk speelt de Nederlandse aanpak ook een rol, denkt Blaauwbroek. Kaart iemand een probleem bij ons aan, dan gaan wij bij de juiste personen na waar de kern precies zit. Hoor en wederhoor dus en dat wordt kennelijk gewaardeerd. Overigens ontdekken we daarbij telkens opnieuw dat er in Bosnië veel waarheden bestaan. Volgens de Senior National Representative (SNR) van het Nederlandse contingent in Bosnië-Herzegovina, luitenant-kolonel John Willemse, toont onderzoek door EUFOR aan dat negentig procent van de bewoners de aanwezigheid ervan op prijs stelt. Velen vrezen dat er na ons vertrek erge dingen staan te gebeuren. Maar is het kruitvat Bosnië-Herzegovina niet het land van meer waarheden? tekst Jack Oosthoek EUFOR EUFOR telt op dit moment militairen uit 26 vooral Europese landen, onder wie 76 Nederlanders. Volgens passages uit een brief aan de Tweede Kamer wil de Nederlandse regering haar bijdrage aan EUFOR, in zijn huidige vorm, verlengen tot uiterlijk 19 november van dit jaar. Op die dag loopt het mandaat van de Verenigde Naties voor de missie af. Wel zal ons land haar bijdrage afslanken; er worden tot 19 november maximaal 75 militairen ingezet. Afhankelijk van de ontwikkelingen zou het Nederlandse aandeel de komende periode gestaag kunnen worden verkleind. Momenteel bestaat die uit maximaal 85 militairen.

5 buitenland defensiekrant nr maart Regering geeft uitleg mislukte Lynx-actie DEN HAAG In de antwoorden op de Kamervragen van de ministers Hillen en Rosenthal (Buitenlandse Zaken) op de mislukte consulaire evacuatieoperatie staat dat er sprake was van een bijzondere situatie met een zekere urgentie. Dat aan dergelijke operaties echter risico s verbonden zijn, blijkt vooral uit het ook naar de Kamer gestuurde feitenrelaas, waarin de gebeurtenissen op die 27ste februari van a tot z worden beschreven. Minister Hillen stelt dat ongeacht de opleiding en training van het personeel èn de goede uitrusting, succes van dit soort missies niet altijd is gegarandeerd. De manier waarop en onder welke omstandigheden de bemanning haar werk heeft gedaan, verdient respect, zo blijkt uit de Kamerstukken. Landingslocatie De boordheli van Hr.Ms. Tromp werd 27 februari op short notice ingezet om een Nederlander op te halen uit Sirte (Libië). De missie mislukte omdat het toestel en de te evacueren landgenoot kort na de landing op het strand van Sirte onverwacht werden overmeesterd door gewapende mannen. Op basis van de beschikbare informatie was de landingslocatie veilig bevonden. Uit het feitenrelaas dat Hillen vorige week aan de Tweede Kamer aanbood, blijkt het verloop: zondag 27 februari, rond half drie s middags, gaf Defensie Hr.Ms. Tromp opdracht met de voorbereiding van de vlucht te beginnen. De bemanning van de boordhelikopter kreeg opdracht de missie af te breken als er bepaalde situaties zouden ontstaan, bijvoorbeeld bij de aanwezigheid van meerdere of bewapende personen. Fysiek geweld De Lynx vertrok rond kwart over vier s middags van Hr.Ms. Tromp voor een vlucht van drie kwartier naar de afgesproken landingsplaats op het strand van Sirte. De op te pikken landgenoot verbleef in de omgeving van de landingsplaats. Toen de gezagvoerder deze plaats naderde, zag ze dat de evacué met een andere man stond te praten. Hierop viel het besluit de missie conform de opdracht af te breken. Toen de bemanning van de Lynx zag dat de evacué afscheid nam van de tweede man, werd alsnog besloten de landing in te zetten en de evacué op te pikken. Vrijwel direct na de landing werden de boordhelikopter en evacué omsingeld door gewapende mannen. De vier én een Zweedse vrouw die op weg naar de Lynx bleek te zijn, werden door de Libiërs meegevoerd en verhoord. Bij dit verhoor werd fysiek geweld gebruikt tegen één van de bemanningsleden. Na verloop van tijd werd de bemanning overgebracht van Sirte naar Tripoli. Bij de onderhandelingen over de vrijlating van het trio werd ook bemiddeld door Malta en Griekenland. Op 11 maart werd de bemanning van de Lynx in een Griekse Hercules naar Athene gevlogen. Zaterdag 12 maart keerde zij in eigen land terug. De aanleg van de Sarajevo City Gate kostte ruim vier maanden. Tunnel of Life in Sarajevo brengt Balkanoorlog weer dichtbij SARAJEVO Terwijl het leven in Sarajevo zestien jaar na het einde van de Balkanoorlog allang weer tot bloei is gekomen, lijkt de strijd ondergronds nog steeds dichtbij. Dat gevoel althans bekruipt de bezoeker van de Tunnel of Life die onder het maaiveld van het vliegveld van de Bosnische hoofdstad ligt. Na binnenkomst in het monument annex museum word je spijkerhard met de neus op de feiten gedrukt. Een videofilm toont huiveringwekkende beelden van het beleg van Sarajevo door Servische troepen ( ). Daarbij vielen elfduizend doden. Tijdens de omsingeling van de stad vormde de Tunnel of Life de enige toevoerweg van en naar Sarajevo. Terwijl buiten kogels van sluipschutters (snipers) en granaten neerdaalden, werd de voormalige Olympische stad (1984) via deze aorta zo goed en zo kwaad als dat ging bevoorraad met medicijnen, voedsel, humanitaire hulpgoederen, wapens, et cetera. Zonder dat de Serviërs het in de gaten hadden. In drie jaar tijd passeerden ongeveer één miljoen mensen en twintig ton voedsel de Tunnel of Life, ook Sarajevo City Gate genoemd. Donkere spelonk Het bouwwerk werd in 1993 in vier maanden en vier dagen tijd aangelegd door vrijwilligers uit Sarajevo. In L-vorm liep hij vanaf de rand van de stad, onder de startbaan van het vliegveld door, naar de buitenwijken Dobrinja en Butmir. Lengte 960 meter, hoogte anderhalve meter, breedte één meter. Alles bij elkaar een donkere spelonk met houten schotten als muren en stutten van hetzelfde materiaal. Op de bodem rails die hier en daar in het soms enkelhoge grondwater verdwijnen. Zestien jaar na dato is het grootste deel van de Tunnel of Life vanwege instortingsgevaar niet meer toegankelijk. Bovendien ondermijnt die een deel van de startbaan van de luchthaven van Sarajevo op een gevaarlijke manier. Maar het verhaal erachter maakt nog steeds diepe indruk. De Sarajevo City Gate vormt het symbool bij uitstek voor het verzet van de inwoners tegen het beleg van hun stad en de genocide die daar tussen 1992 en 1995 plaatsgreep. tekst Jack Oosthoek Het Brabantse platteland biedt veel mogelijkheden om de waarnemingsmiddelen te testen. Grenadiers testen concept Zware Wapencompagnie OIRSCHOT Vinden. Binden. Slaan. Dat moeten we in ons systeem krijgen deze oefening. Commandant majoor Nico Teerds ziet zijn eenheid groeien in haar nieuwe rol als Zware Wapencompagnie. Na een proef van een jaar bevindt dit splinternieuwe concept zich in de eindfase. Tijdens Preatorian Fight moeten de Grenadiers van 11 Infanteriebataljon Luchtmobiel bewijzen dat ze met hun grotere mobiliteit en vuurkracht offensiever kunnen optreden. De Zware Wapencompagnie, voorheen 11 Staf-Antitank compagnie, heeft daarvoor de beschikking over een indrukwekkend voertuig. Speciaal voor de pilot zijn zeventien militaire ambulances omgebouwd, die beschikken over een.50 mitrailleur op een ringaffuit en een MAG voor de bijrijder. Teerds: Voor de bestrijding van zwaar gepantserde doelen kunnen we nog steeds gebruik maken van de GILL. Gelanceerd vanaf het voertuig schakelen we hiermee doelen op ruim twee kilometer afstand uit. Met de lichte, zwaarbewapende MB 10kN kan de driekoppige bemanning minimaal 72 uur zelfstandig optreden. De uitdaging tijdens de twee weken durende Preatorian Fight ligt vooral bij de samenwerking met ondersteunende eenheden. In groepjes van enkele voertuigen stoten de infanteristen door naar bepaalde locaties om die vervolgens te ontzetten. De opdracht luidt: eerst voorzichtig verkennen, dan doorstoten en bij hoge nood de steun inroepen van de mortieren of Apaches. Om het de infanteristen wat lastiger te maken, speelt het scenario zich af in bewoond gebied. De grenadiers lijken zich prima thuis te voelen in het Brabantse land en maken dankbaar gebruik van de tactische mogelijkheden. In 2010 begon 11 Infanteriebataljon Garderegiment Grenadiers en Jagers met de pilot voor een Delta Compagnie. De ervaringen die de brigade opdeed in Bosnië, Irak en Afghanistan toonden aan dat de infanteriebataljons behoefte hadden aan een bredere vorm van ondersteuning. Tijdens Preatorian Fight heeft de compagnie tijd de nieuwe werkwijze bij te slijpen. foto kpl-1 Zadrach Salampessy

6 buitenland 6 defensiekrant nr maart 2011 Hoogste baas Ocean Shield voorziet toename zeeroverij Commandeur Hijmans: We brengen het gevecht naar de piraten toe MOGHADISHU (SOMALIË) Nu de weersomstandigheden in het Somalisch Bassin ten gunste van de piraten veranderen, voorziet commandeur Michiel Hijmans aan boord van Hr.Ms. Tromp een drukke periode voor de NAVO-antipiraterij-operatie Ocean Shield. De moessonwinden zijn gaan liggen en het water wordt vlakker. Dit maakt het de piraten gemakkelijker om vanuit kleine bootjes te opereren vanaf de kust. Volgens de commandant van de antipiraterijmissie blijven de zeerovers ook gebruik maken van grote moederschepen, die verder op zee en langer achter elkaar kunnen opereren. Ook is het vanaf een rustige zee minder lastig om aan boord van een koopvaardijschip te klimmen. De staf van Ocean Shield is net aan boord van Hr.Ms. Tromp naar zee vertrokken. Het schip liep op de heenreis vertraging op, maar nam inmiddels het stokje als vlaggenschip van de operatie over van Hr.Ms. De Ruyter. De commandant van de NAVO-operatie geeft aan zich te wapenen tegen de verhoogde piratenactiviteit. De hele taakgroep bestaat nu uit vijf schepen. De Europese Unie is actief met zeven eenheden en de coalitie maritime forces onder leiding van de VS met vijf. Daarnaast zijn er nog de marines van landen als China, Rusland, Japan, India en Zuid-Korea. Zij verzorgen voornamelijk konvooibescherming, waardoor ze ons de kans bieden elders op te treden. Ook het aantal maritieme patrouillevliegtuigen is verhoogd. Naast de vergrote slagkracht, verandert de tactiek van het optreden tegen de piraten. We brengen het gevecht naar de piraten toe en zijn steeds dichter onder de kust actief. We proberen ze te pakken als ze net vertrokken zijn, zodat ze zich niet in het enorm uitgestrekte Somalisch Bassin kunnen verschansen. Hijmans maakt er geen geheim dat de wateren van de Golf van Aden en de Indische Oceaan (waarvan de Somalische Bassin deel uitmaakt) gevaarlijk zijn. Het is een vrije zee en iedereen mag er varen, ook zeezeilers. Vanwege hun lage snelheid en geringe zelfbescherming zijn de risico s voor hen enorm. tekst LTZ2OC Maartje van der Maas Melanie Schultz van Haegen speldt Kapitein-ter-zee Hans Lodder de Ruytermedaille. De Ruytermedaille voor marineman DEN HAAG Kapitein-ter-zee Hans Lodder heeft vorige week in Den Haag uit handen van minister van Infrastructuur en Milieu Melanie Schultz van Haegen de De Ruytermedaille ontvangen. Dit ereteken voor zeevarenden wordt volgens de bewindsvrouw uitgereikt aan hen die dapper en doortastend te werk zijn gegaan en zich bijzonder verdienstelijk hebben gemaakt voor de Nederlandse scheepvaart. Lodder kreeg de medaille voor zijn rol als commandant van Hr.Ms. Tromp tijdens de operatie Atalanta in de Golf van Aden en het Somalische bassin in Het luchtverdedigings- en commandofregat lokaliseerde en ontwapende in die periode 83 piraten. Ook was de Tromp verantwoordelijk voor de bevrijding van het Duitse koopvaardijschip Taipan in april vorig jaar. De minister roemde het optreden van Lodder tijdens deze missie: Onder moeilijke en gevaarlijke omstandigheden heeft u blijk gegeven van groot strategisch leiderschap. Uw doortastende optreden heeft een bijzondere bijdrage geleverd aan de bescherming van kwetsbare schepen in de Somalische wateren. Ook tijdens de bevrijding van de opvarenden van het Duitse motorschip Taipan heeft u blijk gegeven van groot strategisch leiderschap. Erkenning Lodder toonde zich zeer verguld met de onderscheiding. Fantastisch. Dit is een teken van erkenning voor de hele bemanning van Hr.Ms. Tromp. Ook noemde Lodder het een bevestiging van de historische link tussen de marine en de koopvaardij. Net als toen vervullen wij ook nu de rol van beschermer van de koopvaardij. Onderhoud motoren F-16 uitbesteed WOENSDRECHT F-16 motoren worden in de nabije toekomst onder verantwoording van Dutch Aero Services (DAS) onderhouden. De directeurs van de Defensie Materieel Organisatie (DMO) en DAS zetten vrijdag 25 maart hun handtekening onder een overeenkomst die 25 jaar duurt. De publiek private samenwerking van het ministerie van Defensie en de Nederlandse industrie (DAS, een dochteronderneming van het Italiaans Avio) is in beginsel bedoeld om het onderhoud van de F-100 motor van de F-16 te kunnen garanderen. De samenwerking berust op een constructie waarbij de infrastructuur, productiemiddelen, uitrusting en gereedschappen in eigendom blijven van Defensie. DAS wordt, na een transitieperiode van maximaal twee jaar, verantwoordelijk voor de uitvoering van het onderhoud, kwaliteit én oplevering van het eindproduct. Later kan de samenwerking worden uitgebreid met andere typen militaire vliegtuigmotoren die Defensie in gebruik heeft of krijgt. Kostenbesparing Door de uitfasering en verkoop van F-16 s is het aantal te onderhouden F-100 motoren de afgelopen jaren gedaald. Doordat de vaste kosten vrijwel gelijk zijn gebleven, nemen de gemiddelde onderhoudskosten per motor toe. In de nabije toekomst zullen deze kosten verder stijgen door de vervanging van de F-16. Door de samenwerking met DAS wordt tot 2020 een kostenbesparing van 3,5 procent op de exploitatiekosten voor het onderhoud haalbaar geacht. Daarnaast wordt een aanvullende besparing van 6,5 procent nagestreefd door verbetering van bedrijfs- en reparatieprocessen. De vereiste technische overeenkomst met de fabrikant van de F-100, Pratt & Whitney, is binnen, zegt commodore Peter Ort, directeur Logistiek Centrum Woensdrecht en verantwoordelijk voor het motoronderhoud. Over de toekomst drukt hij zich voorzichtig uit: We moeten eerst bewijzen dat deze samenwerking zijn vruchten afwerpt. Pas daarna kijken we vooruit en gaan we aan uitbouw denken. Majoor Nico Meinders is hoofd Productie Eenheid Componenten (werkplaats F-100 motoronderhoud) en legt uit hoe de transitie er uit ziet voor het personeel van Woensdrecht. We krijgen tijdens de overgang drie man personeel van DAS in ons bedrijfsbureau. Zo kunnen we goed aan elkaar wennen en elkaars processen bestuderen en evalueren. De tweehonderd monteurs die hier nu werken, blijven dat ook doen. Hoe de personele bezetting na de transitieperiode is, kan ik nu nog niet overzien. tekst Thijs Imandt

7 binnenland defensiekrant nr maart dekaatjes heten de gratis advertenties in de Defensiekrant. De tekst van een Dekaatje mag niet langer zijn dan veertig woorden en kan alleen schriftelijk of per worden ingediend. Plaatsing geschiedt zo spoedig mogelijk. De redactie is niet verantwoordelijk voor de inhoud, noch voor de gevolgen van de plaatsing. Op de envelop of in de graag Dekaatje vermelden. Dekaatjes kunnen worden ingestuurd naar de Defensiekrant, postbus 20701, 2500 ES Den Haag of defensiekrant@mindef.nl, onder vermelding van naam, adres, woonplaats eventuuel telefoonnummer, onderdeel en registratienummer. Let op: de Defensiekrant wordt iedere week ook op internet gepubliceerd. Uw gegevens, zoals telefoonnummer en adres, kunnen door zoekmachines worden gevonden. Woningen Te koop Den Haag, Hopmanstraat 20, ruime uitgeb. 4/5 kmr tussenwoning, ruime tuin op ZW. Nabij scholen, winkels, speelvoorz., uitvalswegen A12 / A13 en directe tramverbinding naar Den Haag en Delft. Ideaal voor gezin. Vr.pr k.k. Zie Te koop Goutum, Goutumerdijk 36, vrijstaand woonhuis. Omliggende tuin 670 m². Ind.: slpkmr vh garage, hal, woonkmr, open keuken, toilet, bijkeuken, cv-ketel. 1e verd.: 2 slpkmrs, balkon, badkmr whirlpool. Zolder. Bjr Vr.pr ,- k.k. Zie www. funda.nl k.k. Bel: , p.reinhart@ ijsselmeerzeilers.nl. Te koop Helmond, Frontonstraat, Jong en verzorgd 3-kmrappartement van 100 m². Veel lichtinval, ruime kamers en keurige afwerking. Met parkeerplaats in parkeergarage. Nabij centrum, station en uitvalswegen. Vr.pr.: ,- k.k. Zie Te koop Hoogerheide, Mgr Frenckenstraat 1, halfvrijst. woning met garage, oprit, tuin, 3 etages en 5 slpkmrs. Nabij Vlb Woensdrecht. Perceel : 203 m², woonkmr 45 m², woonopp. 160 m². HR CV 07. Vr.pr ,- k.k. Open Huis 26 maart. Info , of zie nl of Te koop Nijmegen, Lankforst 2508, eengezins tussenwoning in rustige, kindvriendelijke wijk, 4 slpkmrs, dakkapel, ligbad + douche en garage. Nabij NS-station, A73 en winkelcentrum. Bjr Woonopp: 115 m², 375 m³. Perc: 169 m². Vr.pr.: ,- k.k. Direct beschikbaar. Zie of bel Te koop Utrecht, Jan van Scorelstraat 158, appartement op 1e etage. V.v. separate keuken en moderne badkamer met ligbad, wastafels en toilet. Opp m². Balkon 4 m². Kan door twee personen apart worden bewoond. Nabij Kromhoutkaz. Vr.pr ,- k.k. Tel DIVERSEN Bloktraining Gebouwen UIM in Eindhoven Gecontroleerde chaos bij interventie Philips-hotel Te koop AT-jasje met vest, KL-algemeen. Maat 52/53. Tel.: Mail: juan_coson@ upcmail.nl Te koop Avondtenue met gele biezen. B&T, maat 58 en bijbehorende platte pet. Weinig gedragen. Prijs 125,-. Contact via: atmaat58@hotmail.com RECREATIE Te huur 2 mooie 6-pers. vakantiewoningen in St-Maartenszee (NH tussen Petten en Callantsoog). Op 500 en 2000 m van duinen en strand. Volledig ingericht en van alle gemakken voorzien. Zie php?pageid=85&type=a of mail info@bungalowsintmaartenszee.nl. Bel: Te huur prachtige chalets in Noord Italië aan het meer van Lugano. Nog enkele weken beschikbaar in juni en juli voor leuke prijzen. Zie of bel naar Te huur Curaçao, Home Sweet Home mini-resort. Penthouse & luxe appartementen. Hooggelegen op A-locatie Jan Thiel. Privé zwembad, korting voor defensie personeel. Zie EINDHOVEN Eindhoven was vorige week oefenterrein voor de Unit Interventie Mariniers (UIM). De antiterreureenheid van het Korps Mariniers trainde de hele week haar inzet in grote gebouwen, met een spectaculair slotakkoord : een Mumbai -scenario in de Brabantse lichtstad. Dit is geen ondenkbaar scenario in Nederland. Het oude, verlaten Philips-hotel, een groot kantoorgebouw op een bedrijventerrein in Eindhoven is donderdagavond de aangewezen locatie voor de climax van de trainingsweek van de UIM. Op de bovenste verdieping van het donkere pand hebben opgejaagde terroristen in het scenario zich met een grote groep gijzelaars zwaar bewapend en omringd met IED s ingegraven. Aan de unit, onderdeel van de Maritime Special Operation Forces (Marsof ), de taak om daar een succesvol einde aan te maken. Het scenario is gebaseerd op de aanslagen in Mumbai in Verspreid over de Indiase stad werden toen gelijktijdig tien terroristische aanslagen gepleegd, gevolgd door een reeks gijzelingen en bezettingen van gebouwen. Chaotisch Vanuit de commandopost op de Generaal-majoor De Ruyter van Steveninckkazerne in Oirschot krijgt de unit om uur een go. Een paar minuten later klapt de deur van het kantoorpand in Eindhoven al open en schuifelen zo n veertig man met verfwapens en kogelwerende schilden richting het trappenhuis. Langzaam en kort op elkaar tot het moment dat ze de vijand waarnemen en het verfvuur op de mariniers wordt geopend. Ruim twee uur, een boel geschreeuw en een paar korte vuurgevechten later zijn de vier verdiepingen uitgekamd. In een enorme hectiek zijn de gijzelaars intussen bevrijd, de terroristen afgevoerd en de IED s veiliggesteld. Hectisch, maar niet chaotisch, Boven Het moment voor de 'instap'. Onder Vanwege de veiligheid worden de gegijzelden In 'polonaise' het gebouw uit geleid. constateert adjudant Ton tevreden. De compagniesadjudant van de Marsof keek als observer toe. De commandanten controleerden de actie goed. We kwamen met zoveel mogelijk mensen binnen, er werd gezorgd voor verrassing en afleiding, er werd geschoten en iedere speler had zijn eigen rol. Zo moet een interventie gaan. Het lijkt chaotisch, maar er is zeker eye for detail. Er wordt gecommuniceerd en aangestuurd. Ja, dat gaat soms luidruchtig. Maar als we eenmaal binnen zijn, maakt dat niet meer zoveel uit. Noem het gecontroleerde chaos. Gewonden De bloktraining Gebouwen (de UIM oefent dergelijke interventies bijvoorbeeld ook op schepen en vliegtuigen) is een routineklus voor de eenheid, ondanks de vier gewonden die tijdens de actie aan eigen zijde vielen. Adjudant Ton: Al deze mensen zijn opgeleide en ervaren operators. In dit scenario was het nou eenmaal niet ondenkbaar dat er ook bij ons gewonden of zelfs doden vallen. Dat is juist het nuttige van zulke reële trainingen. Hoewel de verhaallijn van de trainingsweek was gebaseerd op gebeurtenissen in een Indiase stad, richt de UIM zich vooral op inzet bij complexe objecten in Nederland. Voor de climax in het Philips-hotel werd er elders in Eindhoven s middags al kleinschaliger geoefend. De hele dag werd de eenheid ondersteund door onder andere specialisten van de Explosieven Opruimingsdienst, snipers van de Brigade Speciale Beveiligingsopdrachten (KMar) en de politie. Het bevordert de realiteitswaarde van de interventie alleen maar. Adjudant Ton: Een dergelijk scenario is echt niet ondenkbaar in Nederland en dan heeft iedereen elkaar ook keihard nodig. tekst ELNT Roel van de Wiel foto s KPL-1 Joshua Laisina

8 en verder 8 defensiekrant nr maart Afdeling Rijdende Artillerie steunt Kosovo Fotodag Nederlands-Indië t HARDE Veteranen van 11 Afdeling Rijdende Artillerie uit t Harde, die in 1999 naar Kosovo werden uitgezonden, ondersteunden er onlangs enkele goede doelen. Zo maakten ze de aanleg van een speelaccommodatie en een basketbalveld mogelijk, die horen bij een school voor kinderen van alle etnische groepen. Op woensdag 23 maart overhandigde luitenant-kolonel Paul Hoefsloot, commandant 11 Afdeling Rijdende Artillerie, een plaquette en bezegelde daarmee de officiële overdracht van de accommodatie. Dit gebeurde in het bijzijn van onder andere de Nederlandse ambassadeur Robert Bosch, militair attaché luitenant-kolonel Antonie Koedam en een delegatie van de veteranen. ARNHEM Museum Bronbeek in Arnhem houdt op zaterdag 16 april de fotodag Mijn opa was een. Iedereen kan dan aan een panel van experts vragen stellen over familiefoto s die betrekking hebben op het voormalige Nederlands-Indië en op het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger. Het komt wel vaker voor dat bij het opruimen van zolder of kast spullen aan het licht komen uit de tijd van de Oost. Wie hierover informatie wil, is van harte welkom in Bronbeek. De experts analyseren er van tot uur meegebrachte foto s aan de hand van de afgebeelde kleding, uniformen, wapens, voer- en vaartuigen en gebouwen. In veel gevallen kunnen zij ook advies geven over de gefotografeerde militairen. Documenten, onderscheidingen en (delen van) uniformen zijn eveneens welkom. De specialisten zijn werkzaam in onder meer Bronbeek, het Legermuseum en het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde. Presentaties Naast de fotobesprekingen worden er ook korte lezingen gehouden over het dateren en lezen van foto s. Verder gaan de sprekers in op de erfgoedwaarde van oude (familie-)foto s en het belang ervan voor musea. Belangstellenden kunnen zich opgeven via nb.ravensbergen@mindef.nl of telefoon Tijdens de dag gelden de normale entreeprijzen. Rectificatie Den Haag In Defensiekrant 11 staat bij het artikel over het CIMIC-bataljon op pagina 4 de verkeerde fotocredits. Niet sergeant-1 Dave de Vaal nam de gekleurde fotografieën, maar zijn collega sergeant Sjoerd Hilckmann. Eerste Legerboek voor Paul van Vliet Operationeel-juridisch Seminar CLSK GILZE-RIJEN Luchtmachtvliegers en militair juristen hebben elkaar ontmoet tijdens het Air & Missile Warfare Seminar te Gilze- Rijen. Het thema was de toepassing van militair-operationeel recht bij internationale missies tegen de achtergrond van de vorig jaar verschenen Manual for Air and Missile Warfare. Het seminar was georganiseerd door commodore Paul Mulder, directeur operaties van het Commando Luchtstrijdkrachten, brigade-generaal mr Jan Peter Spijk, hoofd Militair Juridische Dienst Krijgsmacht en de Stafgroep Juridische Zaken CLSK. Gastheer was commandant Defensie Helikopter Commando (DHC) commodore Theo ten Haaf. Airpower De circa zeventig deelnemers, onder wie vertegenwoordigers uit Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en België, luisterden s ochtends naar operationele briefings van kolonel Peter Tankink, voormalig commandant ATF en thans commandant vliegbasis Volkel, én luitenant-kolonel Giliam Bresser, commandant 301 (Apache) Squadron. Het middaggedeelte was ingericht voor academische briefings van vooraanstaande buitenlandse juristen, onder wie professor Yoram Dinstein, Founding Father van de manual. Besloten werd volgend jaar een meerdaags symposium over Airpower en Militair-Operationeel Recht. UTRECHT Sergeant-majoor Kees, het prototype van een onderofficier van de landmacht, krijgt nog altijd de lachers op zijn hand. De creatie uit de jaren zeventig van cabaretier en ouddienstplichtige Paul van Vliet is anno 2011 nog altijd even gevat en humoristisch. Dat bleek afgelopen donderdag bij de presentatie van Het Leger Boek, het nieuwste boek van het Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH). De cabaretier ontving vorige week donderdag het 380 pagina s tellende fotoboek uit handen van de Commandant Landstrijdkrachten, luitenant-generaal Rob Bertholee, op de Kromhoutkazerne in Utrecht. Het Leger Boek beschrijft in ongeveer 370 foto s de geschiedenis van de dienstplichtigen bij de Koninklijke Landmacht tussen 1898 en De honderden opnamen zijn geselecteerd aan de hand van zes thema s: infrastructuur, materieel, oefening en opleiding, inzet en bijstand, optreden overzee en ceremonieel en dagelijks leven. In het boek zijn ook bijzondere, nog nooit eerder gepubliceerde foto s opgenomen. De selectie was volgens samensteller Okke Groot een flinke klus, omdat de fotocollectie van het NIMH ongeveer twee miljoen foto s bevat. Een klein deel van de collectie van het NIMH is binnenkort via internet te raadplegen dankzij een beeldbank met ongeveer foto s. Dat aantal zal in de loop van de tijd verder toenemen. Van Vliet Cabaretier Van Vliet was midden jaren 50 van de vorige eeuw dienstplichtig welzijnsofficier in Schalkhaar en hield aan de meest zorgeloze periode in zijn leven Majoor Kees over. Een rake typering, want toen Van Vliets zoon voor de eerste keer thuis kwam na zijn opkomst, zei hij tegen zijn vader: Hij bestaat echt. Bertholee, een groot bewonderaar van Van Vliet, zei bij het lezen van het boek aangenaam verrast te zijn door herkenbaarheid van de foto s en vertelde dat ook hij destijds bij de keuring voor de KMA, zoals zoveel Nederlandse jongeren, haar tot op zijn schouders had. Het Leger Boek is samengesteld door Okke Groot en Ben Schoenmaker, telt 380 pagina s en wordt uitgegeven door uitgeverij Waanders in samenwerking met het NIMH. Het kost 14, 95 euro. ISBN tekst BERT VAN ELK COLOFON De Defensiekrant is een wekelijkse uitgave van de Directie Communicatie van het Ministerie van Defensie, bestemd voor het gehele Defensiepersoneel OPLAGE HOOFDREDACTEUR luitenant-kolonel Patrick Bolder EINDREDACTEUR André Twigt ( ) BEZOEKADRES Binckhorsthof, Binckhorstlaan 135, 2516 BA Den Haag POSTADRES Postbus 20703, 2500 ES Den Haag, MCP 58L defensiekrant@mindef.nl DEFENSIESITE REDACTIESECRETARIAAT EN ADMINISTRATIE Marianne Beck- Bergshoeff TELEFOON (070) , via het militaire net: 501, tst ABONNEMENTEN Per jaar 13,61. Voor het buitenland 15,88. Particuliere abonnees kunnen zich opgeven bij: Abonnementenland, Postbus 20, 1910 AA Uitgeest, telefoon of via In het geval van een dienstabonnement, opgave schriftelijk bij administratie Defensiekrant. ADRESWIJZIGING Het verdient aanbeveling adreswijzigingen vroegtijdig en uitsluitend schriftelijk op te geven; het duurt enkele weken voor het nieuwe adres in het verzendbestand is opgenomen. LAYOUT vijfkeerblauw.nl, Rijswijk DRUK TDS, Schiedam. De inhoud van de artikelen in de Defensiekrant hoeft niet noodzakelijkerwijs de mening van de minister van Defensie of de krijgsmachtleiding weer te geven. Ingezonden brieven dienen betrekking te hebben op eerder in de Defensiekrant geplaatste artikelen. ZIj geven uitsluitend de mening van de inzender weer en kunnen door de redactie worden bekort. Overname van artikelen of delen daarvan is alleen toegestaan met toestemming van de redactie. Aan rechtspositionele informatie kan geen recht worden ontleend. Deze informatie wordt in algemene bewoordingen en met terzijde lating van details weergegeven. Voor volledige informatie wordt verwezen naar de officiële stukken.

Opvang na uw uitzending. Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk Werk

Opvang na uw uitzending. Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk Werk Opvang na uw uitzending Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk Werk Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk werk helpt iedereen binnen of direct rondom Defensie met problemen die voortkomen uit het werk.

Nadere informatie

Vaststelling van de begrotingsstaat van het Ministerie van Defensie (X) voor het jaar 2018

Vaststelling van de begrotingsstaat van het Ministerie van Defensie (X) voor het jaar 2018 Vaststelling van de begrotingsstaat van het Ministerie van Defensie (X) voor het jaar 2018 NOTA VAN WIJZIGING Ontvangen Het voorstel van wet wordt als volgt gewijzigd: De begrotingsstaat van het Ministerie

Nadere informatie

van de TFU, Welkom thuis! Eindhoven.

van de TFU, Welkom thuis! Eindhoven. Toespraak van de minister van Defensie, E. van Middelkoop, bij de terugkeer van de laatste Task Force Uruzgan, Vliegbasis Eindhoven, 8 augustus 2010. Let op: Alleen gesproken woord geldt! Commandant van

Nadere informatie

Koninklijke Hoogheid, dames en heren,

Koninklijke Hoogheid, dames en heren, Toespraak minister Eimert van Middelkoop voor de opening van het symposium Strategische samenwerking met het bedrijfsleven Sourcing, een kwestie van keuzes maken, Koninklijke Militaire Academie, Breda,

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2017 2018 34 775 X Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Defensie (X) voor het jaar 2018 Nr. 25 NOTA VAN WIJZIGING Ontvangen 17 november

Nadere informatie

BOTSCHAFT DER BUNDESREPUBLIK DEUTSCHLAND - VERTEIDIGUNGSATTACHÉ- Oberstleutnant i.g. Joachim Schmidt

BOTSCHAFT DER BUNDESREPUBLIK DEUTSCHLAND - VERTEIDIGUNGSATTACHÉ- Oberstleutnant i.g. Joachim Schmidt BOTSCHAFT DER BUNDESREPUBLIK DEUTSCHLAND - VERTEIDIGUNGSATTACHÉ- Oberstleutnant i.g. Joachim Schmidt Den Haag, 20. März 2013 Tel.: 0031 70-342.06.18 Fax: 0031 70-365.32.48 Toespraak ter gelegenheid van

Nadere informatie

gaat hier dus hand in hand met het levendig houden van de herinnering aan delen van de geschiedenis die steeds verder van ons af liggen.

gaat hier dus hand in hand met het levendig houden van de herinnering aan delen van de geschiedenis die steeds verder van ons af liggen. Toespraak staatssecretaris van Defensie, Jack de Vries voor de reünie Djocja, 17 december 2008, Koninklijk Militair Tehuis Oud Militairen en Museum Bronbeek Allereerst mijn hartelijke dank om voor u te

Nadere informatie

rust zetten. rust gezet) Commandant der Strijdkrachten.

rust zetten. rust gezet) Commandant der Strijdkrachten. 1 Toespraak van de komend Commandant der Strijdkrachten, generaal Middendorp, bij de aanvaarding van het commando over de Nederlandse krijgsmacht op 28 juni 2012 te Den Haag. Let op: Alleen gesproken woord

Nadere informatie

Koninklijke Hoogheid,

Koninklijke Hoogheid, Toespraak van de minister van Defensie, J.S.J. Hillen, ter gelegenheid van de medailleuitreiking op Veteranendag op 30 juni 2012 te Den Haag. LET OP: gesproken woord telt! Koninklijke Hoogheid, excellenties,

Nadere informatie

ISAF III Deployment Task Force

ISAF III Deployment Task Force ISAF III Deployment Task Force C-DTF Kolonel Henk Morsink 1 Deployment Task Force Mission Statement Taken Eenheden en Middelen Planning Voorbereiding 2 Mission Statement Schep als Deployment Task Force

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2015 2016 29 521 Nederlandse deelname aan vredesmissies Nr. 324 LIJST VAN VRAGEN EN ANTWOORDEN Vastgesteld 19 september 2016 De vaste commissie voor Defensie

Nadere informatie

HDAB Aanvulling stand van zakenbrief Afghanistan: nazorg, counter insurgency opleiding en eigen vuur incident

HDAB Aanvulling stand van zakenbrief Afghanistan: nazorg, counter insurgency opleiding en eigen vuur incident Postbus 20701 2500 ES Den Haag Telefoon (070) 318 81 88 Fax (070) 318 78 88 Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag Afschrift aan de Voorzitter van de Eerste

Nadere informatie

Dames en heren, Toespraak van de Commandant der Strijdkrachten Generaal P van Uhm, ter gelegenheid van het symposium op 5 mei 2012 te Wageningen.

Dames en heren, Toespraak van de Commandant der Strijdkrachten Generaal P van Uhm, ter gelegenheid van het symposium op 5 mei 2012 te Wageningen. Toespraak van de Commandant der Strijdkrachten Generaal P van Uhm, ter gelegenheid van het symposium op 5 mei 2012 te Wageningen. Let op: Alleen gesproken woord geldt! Dames en heren, Ik sta hier vandaag

Nadere informatie

Datum juni 2016 Betreft Antwoorden op aanvullende schriftelijke vragen inzake de inzet van de Nederlandse F-16 s boven Syrië

Datum juni 2016 Betreft Antwoorden op aanvullende schriftelijke vragen inzake de inzet van de Nederlandse F-16 s boven Syrië > Retouradres Postbus 20701 2500 ES Den Haag de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag Ministerie van Defensie Plein 4 MPC 58 B Postbus 20701 2500 ES Den Haag www.defensie.nl

Nadere informatie

HET LEGER. Waarom heeft. Nederland. Informatie voor scholieren. De Nederlandse krijgsmacht in het kort

HET LEGER. Waarom heeft. Nederland. Informatie voor scholieren. De Nederlandse krijgsmacht in het kort HET LEGER Uitgave: Ministerie van Defensie Directie Voorlichting en Communicatie April 2006 www.defensie.nl Informatie voor scholieren De Nederlandse krijgsmacht in het kort In deze folder vertel ik je

Nadere informatie

Naar de golf van Aden met Duncan Vlaar

Naar de golf van Aden met Duncan Vlaar Naar de golf van Aden met Duncan Vlaar Begin pagina English page Engelum Geschiedenis Dorpsfoto's Kerkklokken Bewoners Dorpsbelang Verenigingen Jeugdclub De oude doos Woningaanbod Sponsors K.v.Sla Raak

Nadere informatie

Toespraak Staatssecretaris de Vries t.b.v. Nationale Herdenkink bij Nationaal Indië-monument , zaterdag 6 september 2008

Toespraak Staatssecretaris de Vries t.b.v. Nationale Herdenkink bij Nationaal Indië-monument , zaterdag 6 september 2008 Toespraak Staatssecretaris de Vries t.b.v. Nationale Herdenkink bij Nationaal Indië-monument 1945 1962, zaterdag 6 september 2008 Geachte veteranen, excellenties, dames en heren, Elke dag schreef ik een

Nadere informatie

Mariëtte Middelbeek REDDERS LANGS DE KUST VERHALEN UIT DE REDDINGBOOT. Muitgeverij. marmer

Mariëtte Middelbeek REDDERS LANGS DE KUST VERHALEN UIT DE REDDINGBOOT. Muitgeverij. marmer redders langs de kust Mariëtte Middelbeek REDDERS LANGS DE KUST VERHALEN UIT DE REDDINGBOOT Muitgeverij marmer Schoolreis Ed Koopman / KNRM Enkhuizen / Donderdagmiddag 15:34 uur DE DRIEËNDERTIG KINDEREN

Nadere informatie

Toespraak van de minister van Defensie ter gelegenheid van de besloten uitreiking van de Dapperheidonderscheidingen op 7 oktober 2009 te Breda.

Toespraak van de minister van Defensie ter gelegenheid van de besloten uitreiking van de Dapperheidonderscheidingen op 7 oktober 2009 te Breda. Toespraak van de minister van Defensie ter gelegenheid van de besloten uitreiking van de Dapperheidonderscheidingen op 7 oktober 2009 te Breda. Let op: Alleen gesproken woord geldt! Ridders Militaire Willems-Orde

Nadere informatie

Nederlands uitgezonden personeel, Een bezoek aan een missiegebied is. grilliger dan pakweg een werkbezoek. aan een oefenende eenheid op de

Nederlands uitgezonden personeel, Een bezoek aan een missiegebied is. grilliger dan pakweg een werkbezoek. aan een oefenende eenheid op de Toespraak uitgesproken door de Minister van Defensie, E. van Middelkoop, bij gelegenheid van zijn Kerstbezoek aan Afghanistan, 24 december 2008 te Kaboel. Nederlands uitgezonden personeel, Een bezoek aan

Nadere informatie

Herdenking 4 mei 2015 Anouchka van Miltenburg, Voorzitter Tweede Kamer der Staten-Generaal

Herdenking 4 mei 2015 Anouchka van Miltenburg, Voorzitter Tweede Kamer der Staten-Generaal Herdenking 4 mei 2015 Anouchka van Miltenburg, Voorzitter Tweede Kamer der Staten-Generaal Vandaag is het precies 70 jaar geleden dat ons land werd bevrijd. Generaties Nederlanders zijn opgegroeid in een

Nadere informatie

werken bij DEFENSIE MARINE Denk je aan de Marine, dan denk je aan schepen. Logisch, want die hebben we bij de Marine in alle soorten en maten. Van mijnenjagers tot onderzeeboten. Toch is de Marine meer

Nadere informatie

de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein CR Den Haag

de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein CR Den Haag > Retouradres Postbus 20701 2500 ES Den Haag de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag Ministerie van Defensie Plein 4 MPC 58 B Postbus 20701 2500 ES Den Haag www.defensie.nl

Nadere informatie

Lijst van vragen en antwoorden Vastgesteld 21 juni 2016

Lijst van vragen en antwoorden Vastgesteld 21 juni 2016 27 925 Bestrijding internationaal terrorisme Nr. 593 Herdruk 1 Lijst van vragen en antwoorden Vastgesteld 21 juni 2016 De vaste commissie voor Buitenlandse Zaken heeft een aantal aanvullende vragen voorgelegd

Nadere informatie

Nederlanders aan het woord

Nederlanders aan het woord Nederlanders aan het woord Veteranen en de Nederlandse Veteranendag 2014 Trends, Onderzoek en Statistiek (TOS) Directie Communicatie Documentnummer: TOS-14-066a Belangrijkste inzichten Nederlander hecht

Nadere informatie

Er was eens een heel groot bos. Met bomen en bloemen. En heel veel verschillende dieren. Aan de rand van dat bos woonde, in een grot, een draakje. Dat draakje had de mooiste grot van iedereen. Lekker vochtig

Nadere informatie

Daags nadat Momgomery's troepen over de Rijn waren, stak Church.1i de rivier over in een Amerikaanse stormboot,

Daags nadat Momgomery's troepen over de Rijn waren, stak Church.1i de rivier over in een Amerikaanse stormboot, 23g2.. passeerden vanmiddag veel bommenwerpers en jagers in oostelijke richting. Vanavond naar Simonse geweest. Toen ik terug naar huis ging en nog maar juist de poort uit was, hoorde ik opeens iets, alsof

Nadere informatie

Een week varen met de morgenster. Suzanne van Tilborg.

Een week varen met de morgenster. Suzanne van Tilborg. Een week varen met de morgenster. Suzanne van Tilborg. Ik begon deze week met het gevoel ik heb er zin in en ik zie wel wat we allemaal gaat gebeuren, ik laat het wel op me afkomen. Na de eerste dag voor

Nadere informatie

persbericht 1 COVM Grote Defensie-oefening Falcon Autumn in midden-, oost- en noord-nederland 1 vib. L.auvardsn [Nr. LWI/c s3/ Koninklijke Luchtmacht

persbericht 1 COVM Grote Defensie-oefening Falcon Autumn in midden-, oost- en noord-nederland 1 vib. L.auvardsn [Nr. LWI/c s3/ Koninklijke Luchtmacht 4S Koninklijke Luchtmacht COVM vib. L.auvardsn [Nr. LWI/c s3/ Datum 26juli208 Ministerie van Defensie Defensie Helikopter Commando Vliegbasis Gilze-Rijen persbericht wwwiuchtmacht.ni Contactpersoon Sectie

Nadere informatie

Police Advisory Group (PAG) op pad

Police Advisory Group (PAG) op pad Maandag 07 januari 2013 Door onrust in een deel van ons werkgebied waren we het afgelopen weekend beperkt in de mogelijkheden om naar buiten te gaan (of het kamp te verlaten). Vandaag staat een bezoek

Nadere informatie

Huizen. Luxe keuken. Vrij uitzicht. Twee goede slaapkamers. Moderne bouw. Eigen parkeerplaats. Ringweg-Kruiskamp 71 H, 3814 TE Amersfoort H47 H47

Huizen. Luxe keuken. Vrij uitzicht. Twee goede slaapkamers. Moderne bouw. Eigen parkeerplaats. Ringweg-Kruiskamp 71 H, 3814 TE Amersfoort H47 H47 Huizen vanhendriks Ringweg-Kruiskamp 71 H, 3814 TE Amersfoort Vrij uitzicht Moderne bouw Twee goede slaapkamers Luxe keuken Eigen parkeerplaats H47 H47 Kenmerken Soort Kamers Woonoppervlakte Inhoud Bouwjaar

Nadere informatie

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij.

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij. Lied: Ik ben ik (bij thema 1: ik ben mezelf) (nr. 1 en 2 op de CD) : Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Ik heb een mooie naam, van achter en vooraan.

Nadere informatie

Geachte Commissaris van de Koning in Zeeland, Burgemeesters en wethouders en raadsleden van de Zeeuwse gemeenten, Vertegenwoordigers van defensie,

Geachte Commissaris van de Koning in Zeeland, Burgemeesters en wethouders en raadsleden van de Zeeuwse gemeenten, Vertegenwoordigers van defensie, 1. Geachte Commissaris van de Koning in Zeeland, Burgemeesters en wethouders en raadsleden van de Zeeuwse gemeenten, Vertegenwoordigers van defensie, Beste Veteranen, familieleden, vrienden en kennissen

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Bezuidenhoutseweg 67 2594 AC Den Haag Postbus 20061 Nederland www.minbuza.nl Contactpersoon DWH/LC T 070-3485226 F 070-3485472

Nadere informatie

Naam: EEN BRUG TE VER De Slag om Arnhem

Naam: EEN BRUG TE VER De Slag om Arnhem Naam: EEN BRUG TE VER De Slag om Arnhem A Bridge too Far is een film over de meest tragische blunder van de Tweede Wereldoorlog en vertelt heel precies over een groot plan. Dat plan kostte meer Geallieerden

Nadere informatie

Een wat strenge stem, hij wil graag officiëler klinken dan hij in wezen is.

Een wat strenge stem, hij wil graag officiëler klinken dan hij in wezen is. Een wat strenge stem, hij wil graag officiëler klinken dan hij in wezen is. Goedendag! Als ik even de aandacht mag, ja! Dank u. Dan geef ik nu het woord aan mezelf. Als ik mij eerst eens even mag introduceren.

Nadere informatie

Huizen. Eikenvloer Frans massief. Vrijstaande boerderij. Vrij uitzicht. 1735 m2 eigen grond. 5 slaapkamers. Wylerbaan 21, 6561 KN Groesbeek H53 H53

Huizen. Eikenvloer Frans massief. Vrijstaande boerderij. Vrij uitzicht. 1735 m2 eigen grond. 5 slaapkamers. Wylerbaan 21, 6561 KN Groesbeek H53 H53 Huizen vanhendriks Wylerbaan 21, 6561 KN Groesbeek Vrijstaande boerderij 1735 m2 eigen grond Vrij uitzicht Eikenvloer Frans massief 5 slaapkamers H53 H53 Kenmerken Soort Type Kamers Woonoppervlakte Perceeloppervlakte

Nadere informatie

de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein CR Den Haag

de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein CR Den Haag Ministerie van Defensie Plein 4 MPC 58 B Postbus 20701 2500 ES Den Haag www.defensie.nl > Retouradres Postbus 20701 2500 ES Den Haag de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR

Nadere informatie

Spreekpunten staatssecretaris ter gelegenheid van 65 jaar vrouwen in de Krijgsmacht op 2 december te Utrecht.

Spreekpunten staatssecretaris ter gelegenheid van 65 jaar vrouwen in de Krijgsmacht op 2 december te Utrecht. Spreekpunten staatssecretaris ter gelegenheid van 65 jaar vrouwen in de Krijgsmacht op 2 december te Utrecht. Let op: Alleen gesproken woord geldt! Dank mw. Coorens, Dames en heren, We vieren vanavond

Nadere informatie

2014D Lijst van vragen

2014D Lijst van vragen 2014D35849 Lijst van vragen De vaste commissie voor Defensie heeft een aantal vragen voorgelegd aan de Minister van Defensie over de brief van 1 oktober 2014, houdende een uiteenzetting van het algemene

Nadere informatie

Wat doen jongeren op internet?

Wat doen jongeren op internet? Hoofdstuk 1 - Oefening 17 - Leesdossier Opdracht 1 Lees de tekst Wat doen jongeren op internet? U gebruikt op de leeskaart Zoekend lezen. Beantwoord daarna de vragen. Leeskaart Zoekend lezen Wat doen jongeren

Nadere informatie

Toespraak van Tineke Netelenbos, voorzitter van de KVNR, bij de herdenkingsplechtigheid in Egmond aan Zee op 4 mei 2015.

Toespraak van Tineke Netelenbos, voorzitter van de KVNR, bij de herdenkingsplechtigheid in Egmond aan Zee op 4 mei 2015. Toespraak van Tineke Netelenbos, voorzitter van de KVNR, bij de herdenkingsplechtigheid in Egmond aan Zee op 4 mei 2015. Dames en heren, Wij gedenken met elkaar in ons land dat het 70 jaar geleden is dat

Nadere informatie

1. Hoeveel uur per week zaten jongeren op internet in 2009?

1. Hoeveel uur per week zaten jongeren op internet in 2009? Hoofdstuk 1 - Oefening 17 Leesdossier Opdracht 1 Lees de tekst Wat doen jongeren op internet? U gebruikt de leeskaart: zoekend lezen. Beantwoord daarna de vragen. Wat doen jongeren op internet? Onder 13-

Nadere informatie

member states member states member states member states Measure of EU member states

member states member states member states member states Measure of EU member states EU measure facts EU measure EU measure EU measure THROUGH DE BRIL VAN DE EU (LIDSTATEN EU maatregel EU maatregel EU maatregel EU maatregel EU maatregel EU maatregel EU maatregel 1. Vluchtelingen komen

Nadere informatie

Thema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine?

Thema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine? Thema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine? is op het werk. moet aan de machine werken. De chef vertelt eerst hoe de machine werkt. Dan werkt met de machine. De machine doet het niet. roept een

Nadere informatie

Toespraak van Anouchka van Miltenburg, Voorzitter van de Tweede Kamer, bij de bijeenkomst van de Stichting Herdenking 15 augustus 1945, op 14 augustus 2015 in de Tweede Kamer We dachten dat we na de capitulatie

Nadere informatie

U heeft bij de Nationale ombudsman een klacht ingediend. En dan?

U heeft bij de Nationale ombudsman een klacht ingediend. En dan? U heeft bij de Nationale ombudsman een klacht ingediend. En dan? U heeft bij de Nationale ombudsman een klacht ingediend. En dan? U heeft bij de Nationale ombudsman een klacht ingediend. Daarna hoort u

Nadere informatie

WONING BROCHURE. Van Middachtenweg 17. Doesburg

WONING BROCHURE. Van Middachtenweg 17. Doesburg WONING BROCHURE Van Middachtenweg 17 Doesburg Zeer geachte belangstellende Allereerst danken wij u, mede namens de eigenaar van de woning aan de Van Middachtenweg 17 te Doesburg, voor de door u getoonde

Nadere informatie

3 september 2014. Onderzoek: Internationale spanningen en conflicten

3 september 2014. Onderzoek: Internationale spanningen en conflicten 3 september 2014 Onderzoek: Internationale spanningen en conflicten Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 30.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Bezuidenhoutseweg 67 2594 AC Den Haag Postbus 20061 Nederland www.minbuza.nl Contactpersoon Karin Jager T +31 70 348 5514

Nadere informatie

Moeilijke besluiten voor de Europese Raad

Moeilijke besluiten voor de Europese Raad Moeilijke besluiten voor de Europese Raad Korte omschrijving: Leerlingen gaan aan de slag met actuele Europese dilemma s. Er zijn vijf dilemma s. U kunt zelf kiezen welke dilemma s u aan de orde stelt.

Nadere informatie

Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten

Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten www.edusom.nl Opstartlessen Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten Wat leert u in deze les? Een gesprek voeren over familie, vrienden en buurtgenoten. Antwoord geven op vragen. Veel succes! Deze les

Nadere informatie

SAMUEL VAN DER MEER. De Ontsnapte Joden

SAMUEL VAN DER MEER. De Ontsnapte Joden SAMUEL VAN DER MEER De Ontsnapte Joden De inval Het is een zonnige dag. Bram en Theo zijn een spelletje aan het spelen, maar ze moeten eigenlijk allang naar bed. Papa zegt tegen Bram: Bram, je moet naar

Nadere informatie

Thema In en om het huis.

Thema In en om het huis. http://www.edusom.nl Thema In en om het huis. Les 22. Een huis zoeken Wat leert u in deze les? Praten over uw huis Informatie over het vinden van een nieuwe woning Praten over wat afgelopen is Veel succes!

Nadere informatie

Aan: de Minister-President de Minister van Defensie de Minister van Buitenlandse Zaken. Van: Coördinator Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten

Aan: de Minister-President de Minister van Defensie de Minister van Buitenlandse Zaken. Van: Coördinator Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten Aan: de Minister-President de Minister van Defensie de Minister van Buitenlandse Zaken Van: Coördinator Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten Betreft: Toestand Midden-Oosten Afgesloten 17.00 uur op 15 oktober

Nadere informatie

Peppelinfo december 2014, nummer 4

Peppelinfo december 2014, nummer 4 Peppelinfo december 2014, nummer 4 Beste ouders, Inmiddels ben ik al weer drie weken op de Peppel en begin ik me al aardig thuis te voelen. Ik heb al veel ouders ontmoet en al een aantal prettige gesprekken

Nadere informatie

Medic Special Forces: de hogere kunst van het pleisterplakken

Medic Special Forces: de hogere kunst van het pleisterplakken Medic Special Forces: de hogere kunst van het pleisterplakken tekst: sgt. Derek de Vries Lees het volledige artikel in de FALCON Grizzly, this is Mike ready to copy nine-liner This is grizzly, ready to

Nadere informatie

Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp!

Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp! Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp! Haring! Verse haring! Wie maakt me los! Ik heb verse haring! Ha... ja, nou heb ik jullie aandacht, hè? Sorry, ik ben uitverkocht. Vandaag geen haring

Nadere informatie

De jongen weet dat hij niet in slaap moet vallen. Want dan zullen dieven zijn spullen stelen. Ook al is het nog zo weinig wat hij heeft.

De jongen weet dat hij niet in slaap moet vallen. Want dan zullen dieven zijn spullen stelen. Ook al is het nog zo weinig wat hij heeft. In Kanton, China Op de hoek van twee nauwe straatjes zit een jongen. Het is een scheepsjongen, dat zie je aan zijn kleren. Hij heeft een halflange broek aan, een wijde bloes en blote voeten. Hij leunt

Nadere informatie

Plan Zuid. Nieuwbouw, luxe huur

Plan Zuid. Nieuwbouw, luxe huur Nieuwbouw, luxe huur Aan de levendige Bolswardervaart bouwt De Bouwvereniging 44 schitterende woningen. Op een prachtige plek geniet u van langsvarende plezierbootjes. En wanneer Koning Winter met strenge

Nadere informatie

Het leger. Doel: Na deze opdracht weet je meer over het leger. Je kunt vertellen wat het leger doet en waarom we een leger hebben.

Het leger. Doel: Na deze opdracht weet je meer over het leger. Je kunt vertellen wat het leger doet en waarom we een leger hebben. Het leger Thema: Bestaat vrede? Samenleving Nederland De overheid Moeilijkheid; *** Tijd: *** Juf Yvonne Doel: Na deze opdracht weet je meer over het leger. Je kunt vertellen wat het leger doet en waarom

Nadere informatie

hun familie, geachte aanwezigen,

hun familie, geachte aanwezigen, Toespraak van de minister van Defensie, J.S.J. Hillen, ter gelegenheid van de uitreiking van de eerste universitair erkende diploma s van de Nederlandse Defensie Academie op 26 maart 2012 te Den Helder.

Nadere informatie

Contactpersoon Lkol AJP Hardenbol Datum 7 februari 2014 Hoofd Bureau Geluidhinder,

Contactpersoon Lkol AJP Hardenbol Datum 7 februari 2014 Hoofd Bureau Geluidhinder, > Retouradres Postbus 8762 4820 BB Breda Zie verzend lijst Luchtstrijdkrachten C4ISR Bureau Geluidhinder, Zonering en Rapportering Luchtmachtplein 1, Breda MPC 92 A Postbus 8762 4820 BB Breda Nederland

Nadere informatie

Nieuwsbrief Vliegbasis Leeuwarden juni 2018 editie

Nieuwsbrief Vliegbasis Leeuwarden juni 2018 editie Nieuwsbrief Vliegbasis Leeuwarden juni 2018 editie IN DEZE EDITIE: KLACHTENAFHANDELING HOOGVLIEGERDAG 75 JAAR 322 SQUADRON VERTREK STARFIGHTER KALENDER INTERESSANTE LINKS KLACHTENAFHANDELING We wijzen

Nadere informatie

Toespraak bij de lancering van het Defensie Cyber Commando door de Minister van Defensie, J.A. Hennis-Plasschaert op 25 september 2014 te Den Haag.

Toespraak bij de lancering van het Defensie Cyber Commando door de Minister van Defensie, J.A. Hennis-Plasschaert op 25 september 2014 te Den Haag. Toespraak bij de lancering van het Defensie Cyber Commando door de Minister van Defensie, J.A. Hennis-Plasschaert op 25 september 2014 te Den Haag. Let op: Alleen het gesproken woord geldt! De lancering

Nadere informatie

Bijlage VMBO-KB. geschiedenis en staatsinrichting CSE KB. tijdvak 1. KB-0125-a-16-1-b

Bijlage VMBO-KB. geschiedenis en staatsinrichting CSE KB. tijdvak 1. KB-0125-a-16-1-b Bijlage VMBO-KB 2016 tijdvak 1 geschiedenis en staatsinrichting CSE KB KB-0125-a-16-1-b Staatsinrichting van Nederland bron 1 Een Nederlandse munt (voor- en achterzijde): Op de munt links staat: Willem

Nadere informatie

Ontdek. ons zoute DNA. Zonder de scheepvaart geen Nederland. basisonderwijs 2015/2016

Ontdek. ons zoute DNA. Zonder de scheepvaart geen Nederland. basisonderwijs 2015/2016 Ontdek ons zoute DNA Zonder de scheepvaart geen Nederland basisonderwijs 2015/2016 Welkom in het scheepvaartmuseum amsterdam Ontdek Het leven aan boord van verschillende schepen, doe mee aan het havenspel

Nadere informatie

Spreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info

Spreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info Unicef Hoofdstuk 1: Geschiedenis van Unicef Unicef is de Kinderrechtenorganisatie van de Verenigde Naties (VN). De Verenigde Naties zijn een verbond van (bijna) alle landen van de wereld. Deze landen hebben

Nadere informatie

Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden

Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden Jaargang 2018 237 Besluit van 20 juni 2018 tot wijziging van het Besluit Herinneringsmedaille Humanitaire hulpverlening bij Rampen in verband met een veranderde

Nadere informatie

Wees duidelijk tegen je klanten

Wees duidelijk tegen je klanten Ronald Dingerdis Wees duidelijk tegen je klanten 3 In onze training Klantgerichtheid en communicatie vroeg een cursist me onlangs of je tegen je klant kan zeggen dat hij extreem vervelend is. Dat hij onredelijk

Nadere informatie

Van Staverenstraat 6, 3043 RS Rotterdam ,- k.k.

Van Staverenstraat 6, 3043 RS Rotterdam ,- k.k. , 3043 RS Rotterdam 330.000,- k.k. Omschrijving Een huis om verliefd op te worden! Vind jij gezellig thuiskomen belangrijk en wil je ook kunnen genieten van het comfort van nu? Deze ZEER ROYALE EENGEZINSWONING

Nadere informatie

Zaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie

Zaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie Zaken voor mannen Verhalen van mannen met epilepsie Introductie Niet alle mannen vinden het prettig om over hun gezondheid te praten. Ieder mens is anders. Elke man met epilepsie ervaart zijn epilepsie

Nadere informatie

Leerlingen hand-out stadswandeling Amsterdam

Leerlingen hand-out stadswandeling Amsterdam Leerlingen handout stadswandeling Amsterdam Groep 1: de Surp Hoki Armeens Apostolische kerk Adres: Kromboomsloot 22, Amsterdam Namen leerlingen: In deze handout staat alle informatie die je nodig hebt

Nadere informatie

DMO\DB\ Vragen VCD aangaande lucht-grondwaarnemingscapaciteit ISAF III.

DMO\DB\ Vragen VCD aangaande lucht-grondwaarnemingscapaciteit ISAF III. Postbus 20701 2500 ES Den Haag Telefoon (070) 318 81 88 Fax (070) 318 78 88 Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag Datum 20 januari 2009 Ons kenmerk Onderwerp

Nadere informatie

Allemaal in ontwikkeling. Door: Rieke Veurink / Fotografie: Kees Winkelman

Allemaal in ontwikkeling. Door: Rieke Veurink / Fotografie: Kees Winkelman Permanente educatie in Smallingerland Allemaal in ontwikkeling Door: Rieke Veurink / Fotografie: Kees Winkelman Van cursussen professioneel Engels, kennis opdoen bij een andere afdeling tot vierjarige

Nadere informatie

(Op de mouw, of op de schouderbedekking) Geen rangonderscheidingsteken. Matroos der 3e klasse. bij de vloot. kleur: rood

(Op de mouw, of op de schouderbedekking) Geen rangonderscheidingsteken. Matroos der 3e klasse. bij de vloot. kleur: rood 7. Rangonderscheidingstekens van Zee-, Land-, Luchtmacht en KMar a. Koninklijke Marine Rangonderscheidingsteken (Op de mouw, of op de schouderbedekking) Geen rangonderscheidingsteken Matroos der 3e klasse

Nadere informatie

Straaljagers en politici; geen gelukkige combinatie. Hans Heerkens Faculteit Management & Bestuur

Straaljagers en politici; geen gelukkige combinatie. Hans Heerkens Faculteit Management & Bestuur Straaljagers en politici; geen gelukkige combinatie Hans Heerkens Faculteit Management & Bestuur Wat gaan we doen? De opvolging van de F-16 De kandidaten De JSF Is de JSF de beste keuze? Conclusies Ik

Nadere informatie

Openingswoord van CdK Ank Bijleveld-Schouten bij de bijeenkomst over burgerinitiatieven in Overijssel op 2 oktober 2013.

Openingswoord van CdK Ank Bijleveld-Schouten bij de bijeenkomst over burgerinitiatieven in Overijssel op 2 oktober 2013. Openingswoord van CdK Ank Bijleveld-Schouten bij de bijeenkomst over burgerinitiatieven in Overijssel op 2 oktober 2013. Dames en heren, Wat fijn dat u vandaag bij ons bent. Ik heet u hartelijk welkom

Nadere informatie

Drie massagraven voor de Nederlandse kust

Drie massagraven voor de Nederlandse kust Nederlandse kust geschiedenis van Learning by Action en Stichting De Noordzee deze les werd mogelijk gemaakt door het Prins Bernard Cultuurfonds Doel Materialen Vak Niveau Duur Werkwijze De leerlingen

Nadere informatie

morgen. zetten. heeft.

morgen. zetten. heeft. Toespraak van de minister van Defensie, J.S.J. Hillen, ter gelegenheid van de uitreiking van de herinneringsmedaille Vredesoperaties op 1 november 2012 te Den Haag. Let op. Alleen gesproken woord geldt!

Nadere informatie

Bollemanssteeg 25 - Leeuwarden Vraagprijs 379.000,-- kosten koper

Bollemanssteeg 25 - Leeuwarden Vraagprijs 379.000,-- kosten koper Bollemanssteeg 25 - Leeuwarden Vraagprijs 379.000,-- kosten koper Omschrijving Bollemanssteeg 25 - Leeuwarden Riant wonen en werken in de binnenstad! Deze royale stadsvilla, gelegen op een rustige locatie,

Nadere informatie

gezocht: Reclasseringsvrijwilligers maken zich sterk voor Nederlanders in buitenlandse detentie vrijwilligers

gezocht: Reclasseringsvrijwilligers maken zich sterk voor Nederlanders in buitenlandse detentie vrijwilligers gezocht: vrijwilligers Reclasseringsvrijwilligers maken zich sterk voor Nederlanders in buitenlandse detentie Gezocht: vrijwilligers Bureau Buitenland is onderdeel van Reclassering Nederland. Wij begeleiden

Nadere informatie

Vervoer gevaarlijke stoffen

Vervoer gevaarlijke stoffen Vervoer gevaarlijke stoffen binnen Defensie Edwin van de Ven Inhoud Defensie Uitzonderingspositie Defensie Voorbereidingen (Gereedstelling) We vertrekken. We doen ons werk. We gaan weer naar huis.. 2 Defensie

Nadere informatie

Een goed leven voor.

Een goed leven voor. Een goed leven voor. Juultje Holla - Perspectief - maart 2013 Als onderdeel van het ZonMW project Zeggenschap en Inclusie Met dank aan Rob, die mij hierbij enorm geholpen heeft. Een goed leven voor. Een

Nadere informatie

HONDERD JAAR GELEDEN. Nieuws uit de krant van 10 tot 15 maart 1913

HONDERD JAAR GELEDEN. Nieuws uit de krant van 10 tot 15 maart 1913 HONDERD JAAR GELEDEN aflevering 12 Nieuws uit de krant van 10 tot 15 maart 1913 Een vast onderwerp waaraan in de kranten aandacht werd besteed, was de oorlog op de Balkan. Turkije was er bij betrokken

Nadere informatie

Elke middag loopt Fogg van zijn huis naar de Club. Om een spelletje kaart te spelen. Er wordt altijd om geld gespeeld. En als Fogg wint, geeft hij

Elke middag loopt Fogg van zijn huis naar de Club. Om een spelletje kaart te spelen. Er wordt altijd om geld gespeeld. En als Fogg wint, geeft hij Rijk Phileas Fogg is een vreemde man. Hij is erg rijk. Maar niemand weet hoe hij aan zijn geld komt. Een baan heeft hij namelijk niet. Toch woont hij in een groot huis, midden in Londen. In zijn eentje.

Nadere informatie

De muur. Maar nu, ik wil uitbreken. Ik kom in het nauw en wil d r uit. Het lukt echter niet. De muur is te hoog. De muur is te dik.

De muur. Maar nu, ik wil uitbreken. Ik kom in het nauw en wil d r uit. Het lukt echter niet. De muur is te hoog. De muur is te dik. De muur Ik heb een muur om me heen. Nou, een muur? Het lijken er wel tien. En niemand is in staat om Over die muur bij mij te komen. Ik laat je niet toe, Want dan zou je zien Hoe kwetsbaar ik ben. Maar

Nadere informatie

Openingsgebeden INHOUD

Openingsgebeden INHOUD Openingsgebeden De schuldbelijdenis herzien Openingsgebeden algemeen Openingsgebeden voor kinderen Openingsgebeden voor jongeren INHOUD De schuldbelijdenis herzien De schuldbelijdenis heeft in de openingsritus

Nadere informatie

Relaties. HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo.

Relaties. HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo. Relaties HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo.org Relaties kunnen een belangrijke rol spelen bij het omgaan

Nadere informatie

Koninklijke Luchtmacht

Koninklijke Luchtmacht Koninklijke Luchtmacht çrh, > Retouradres Postbus 8762 4820 BB Breda Zie verzendlijst Ministerie van Defensie Commando Luchtstrijdkrachten CLSK ~ - ~- t. ~ 12 ~ Afdeling Missie Ondersteuning Luchtmachtplein

Nadere informatie

Huizen. Extra bergzolder. Perfect afgewerkt. Dakterras op het zuiden. Drie Slaapkamers. Ligging nabij snelwegen. Leenderweg 292 A, 5644 AE Eindhoven

Huizen. Extra bergzolder. Perfect afgewerkt. Dakterras op het zuiden. Drie Slaapkamers. Ligging nabij snelwegen. Leenderweg 292 A, 5644 AE Eindhoven Huizen vanhendriks Leenderweg 292 A, 5644 AE Eindhoven Perfect afgewerkt Dakterras op het zuiden Drie Slaapkamers Extra bergzolder Ligging nabij snelwegen H51 H51 Kenmerken Soort Kamers Woonoppervlakte

Nadere informatie

Defensie en Nationale Veiligheid

Defensie en Nationale Veiligheid Defensie en Nationale Veiligheid Kolonel Piet Hagenaars Regionaal Militair Commandant Noord 20 februari 2018 HQ Royal Netherlands Army 1.PzDiv 11 Airmobile Brigade 13 Light Brigade 43 Mechanised Brigade

Nadere informatie

Thema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine?

Thema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine? Thema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine? is op het werk. moet aan de machine werken. De chef vertelt eerst hoe de machine werkt. Dan werkt met de machine. De machine doet het niet. roept een

Nadere informatie

Uitstekend onderhouden Instapklaar

Uitstekend onderhouden Instapklaar Huizen vanhendriks de Koppele 147, 5632 LH Eindhoven Uitstekend onderhouden Royaal 3-kamer appartement Royaal balkon op het westen Instapklaar Fraai uitzicht H51 H51 Kenmerken Soort Kamers Woonoppervlakte

Nadere informatie

Toespraak van de Commandant der Strijdkrachten, generaal T.A. Middendorp, ter gelegenheid van de medaille-uitreiking op 7 november 2013 te Den Haag.

Toespraak van de Commandant der Strijdkrachten, generaal T.A. Middendorp, ter gelegenheid van de medaille-uitreiking op 7 november 2013 te Den Haag. Toespraak van de Commandant der Strijdkrachten, generaal T.A. Middendorp, ter gelegenheid van de medaille-uitreiking op 7 november 2013 te Den Haag. Let op: Alleen gesproken woord geldt! Minister Opstelten,

Nadere informatie

Op de vlucht. 1) Waarom vlucht men eigenlijk? Er zijn vele redenen; politieke vervolging, marteling, oorlog of burgeroorlog zijn enkele voorbeelden!

Op de vlucht. 1) Waarom vlucht men eigenlijk? Er zijn vele redenen; politieke vervolging, marteling, oorlog of burgeroorlog zijn enkele voorbeelden! Op de vlucht 1) Waarom vlucht men eigenlijk? Er zijn vele redenen; politieke vervolging, marteling, oorlog of burgeroorlog zijn enkele voorbeelden! 2) Waar komen de vluchtelingen vandaan? Syrië Sinds in

Nadere informatie

Vereniging van Oud-Medewerkers s-hertogenbosch Aan de leden van de Vereniging van Oud-Medewerkers datum 4 juli 2016 contactpersoon Corien Blankestein onderwerp Excursie Koninklijke Marine telefoon 088-5256197

Nadere informatie

Deel het leven Johannes 4:1-30 & 39-42 7 december 2014 Thema 4: Gebroken relaties

Deel het leven Johannes 4:1-30 & 39-42 7 december 2014 Thema 4: Gebroken relaties Preek Gemeente van Christus, Het staat er een beetje verdwaald in dit hoofdstuk De opmerking dat ook Jezus doopte en leerlingen maakte. Het is een soort zwerfkei, je leest er ook snel overheen. Want daarna

Nadere informatie

Datum 14 september 2017 Onderwerp Antwoorden Kamervragen over een bericht over geluidsopnamen contact tussen reddingsschip en mensensmokkelaars

Datum 14 september 2017 Onderwerp Antwoorden Kamervragen over een bericht over geluidsopnamen contact tussen reddingsschip en mensensmokkelaars 1 > Retouradres Postbus 20301 2500 EH Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Turfmarkt 147 2511 DP Den Haag Postbus 20301 2500 EH Den Haag www.rijksoverheid.nl/venj

Nadere informatie

Hier, in de haven van Rotterdam, komt ons geld binnen.

Hier, in de haven van Rotterdam, komt ons geld binnen. ToespraakvandeCommandantderStrijdkrachten,generaalT.A.Middendorp,tijdensdeuitreiking HerinneringsmedailleVredesoperatiesopdeWereldhavendagenop7september2012teRotterdam. Letop:Alleengesprokenwoordgeldt!

Nadere informatie