rijkelijk sporenkapsels in de zachte, regenrijke winter
|
|
- Christina van Veen
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 36 BUXBAUMIELLA " Smaragdmos, Homalothecium lutescens, vormde rijkelijk sporenkapsels in de zachte, regenrijke winter 1994/95 M.J.H. Kortselius During the last decades capsules of Homalothecium lutescens have not been recorded from The Netherlands. Recently a number of capsule bearing pulations have been met with in different parts of the coastal districts (sand dunes). Several possible causal factors for this remarkable are phenomenon taken into consideration. Of these, the substantial change in the weather conditions since 1988, seems the most exceptable explanation. In the last 7 years the winter have been 1 average temperatures C higher than in the 60 years before. The average yearly rain fall in this period increased with more than 10 percent. Moreover the water temperature of the North Sea increased considerably, a condition which has a positive influence on the formation of early morning dew in the coastal sand dunes. The microhabitats in which the capsules have been found, were extraordinary sheltered against drying out by their position on fairly steep north sles or by their situation on the verge of a forest. Inleiding In de zachte, regenrijke winter 1994/95 werden verscheidene rijk kapselende pulaties Smaragdmos, Homalothecium lutescens, aangetroffen. Smaragdmos is lokaal algemeen, vooral in de kalkrijke duinen, maar wordt toch slechts zelden met sporenkapsels gevonden (Touw & Rubers 1989). Ook in het buitenland zijn sporenkapsels (Smith 1978). Tijdens de revisie de herbariumcollecties voor de Nederlandse bladmosflora werden meer dan 800 collecties deze soort maar bestudeerd, slechts in 49 hier werden sporenkapsels aangetroffen. voor in de meeste oude herbaria, maar na 1949 zijn ze slechts éénmaal gevonden (Schiermonnikoog, 1962). Ze verschijnen in de winter en gaan en in het vroege voorjaar. Tweehuizigheid Smaragdmos is een tweehuizig slaapmos. mannelijke voortplantingsorganen (antheridiën) ontstaan aan andere individuen dan de vrouwelijke voortplantingsorganen (archegoniën), de planten zijn dus dioecisch. In de literatuur bestond enige onzekerheid over de geslachtsverdeling. In de overigens meeste deze fertiele collecties werden uitstekende afbeelding Smaragdmos in verzameld in de vorige eeuw (39 collecties de 'Nieuwe Atlas Nederlandse Bladmossen' afkomstig uit 18 atlasblokken), enkele in (Landwehr 1984) zijn (ten onrechte) peri- deze eeuw (9 collecties uit 6 atlasblokken) chaetiën met zowel archegoniën als antheri- en één collectie werd reeds in de achttiende diën (dus een synoecische plant) getekend. eeuw verzameld. Op basis deze gegevens constateert Touw 0-c. over p.438) de fertiliteit Homalothecium lutescens "kapsels werden vroeger regelmatig verzameld en komen In de Bryologia Euraea (Bruch et al ) is een eenhuizige plant afgebeeld met archegoniën en antheridiën in gescheiden perichaetiën (dus een autoecische plant). Modernere werken vermelden 38 (1995)
2 37 zonder enige twijfel dat H.lutescens Ameland droegen sporenkapsels in tweehuizig (dioecisch) is (Touw & Rubers 1989; Smith 1978). Het zeldzame voorkomen verschillende stadia ontwikkeling (juveniel en volgroeid, met en zonder huikje, sporenkapsels bij sommige tweehuizige met en zonder erculum); bij de overige bladmossen wordt wel toegeschreven aan het niet dicht bij elkaar voorkomen recente collecties was de kapsels synchroon. de ontwikkeling mannelijke en vrouwelijke planten (Grebe 1917, During 1978), de ongelijktijdige rijpheid archegoniën en antheridiën Bij beschouwing alle gedateerde Nederlandse collecties Smaragdmos met (Persson 1940) of aan het vroegtijdig afbreken de ontwikkeling de jonge sporofyten door ongunstige weersomstandigheden, meestal door sterke uitdroging kapsels blijkt duidelijk dat er geen continué verdeling in de tijd is. Rond 1840 zijn vallend veel vondsten met kapsels gedaan. afgelen winter was duidelijk een een ongunstig moment in (Grebe 1917, During 1978). de ontwikkeling hoogtepunt. Figuur 1 geeft de vondsten met kapsels per atlasblok weer. oudere gege- vorming geslachtsorganen is sterk vens zijn afkomstig de fiches het afhankelijk het microklimaat de project ' Nederlandse Bladmossen' die in standplaats, met name het verlo het Rijksherbarium te Leiden worden be- de luchtvochtigheid ter plaatse (During 1978). waard. Hoe is het grote aantal vondsten Homalothecium lutescens met sporenkapsels in de Recente vondsten met winter 1994/95 te verklaren? Gedacht sporenkapsels In het winterhalfjaar 1994/95 werd maar liefst 5 plaatsen Homalothecium lutescens met sporenkapsels gevonden, t.w. 2 plaatsen in de zeereep bij de Langevelderslag (km-blok ); Wassenaar, Ganzenhoek (km-blok ); Ameland, kan worden aan (1) toename de zoekactiviteit, (2) afname de luchtverontreiniging, (3) stijging de grondwaterspiegel, (4) verstuivingsprojecten, (5) klimaatsverandering. Toename zoekactiviteit Nesserduinen eerste periode met grotebryologische (km-blok ); Amsterdamse Waterleidingduinen (Eddy Weeda, km-blok ). Een collectie die in activiteit vele vondsten omstreeks 1840 vallen 1990 in de Amsterdamse Waterleidingduinen (km-blok ) werd verzameld, samen met een periode grote bryologische activiteit door grootheden als Dozy, Molkenboer, Van der Sande Lacoste en Van den Bosch. Elk deze negentiende-eeuwse verzamelde in die bryologen periode meerdere keren Smaragdmos met sporenkapsels. Op het eerste gezicht lijkt er een verband te bestaan met de intensiteit het onderzoek. Maar Van der Sande Lacoste was daarna nog vele jaren lang zeer actief bevatte slechts 1 sporenkapsel, alle overige recente collecties waren rijkelijk kapsels voorzien. In de AWD waren eerder kapsels gevonden door Meijer (Barkman et al p.37), maar dit materiaal kon later niet worden teruggevonden. In de collectie droegen sommige planten, de Ganzenhoek behalve enkele goed uitgegroeide sporenkapsels, talrijke sporofyten die niet meer en toch duurde het tot 1872 alvorens hij waren dan uitgegroeide vaginula's; blijkbaar was de ontwikkeling de jonge kapsels weer eens H.lutescens met kapsels verzamelde. vroegtijdig afgebroken, mogelijk door ongunstige weersomstandigheden. planten BUXBAUMIELLA 38 (1995)
3 Figuur 1. Vondsten Homalothecium lutescens met sporenkapsels. o atlasblokken met uitsluitend vondsten tot en met atlasblokken met vondsten uitsluitend na atlasblokken met vondsten zowel voor als na BUXBAUMIELLA 38 (1995)
4 39 tweede periode met grote bryologische activiteit Verstuivingsprojecten Nadat decennia lang maatregelen zijn genomen om de duinen vast te leggen en verstui- richting de Bryologische werkgroep in 1946 markeert het begin een tweede periode grote bryologische activiteit, waarin ook extra aandacht werd geschonken aan de zelden fructifïcerende soorten (Van der Wijk 1960; Barkman 1961), maar leidde slechts tot één nieuwe vondst H.lutescens met kapsels (Schiermonnikoog 1962). Het grote aantal recente vondsten H.lutescens met kapsels lijkt ving te voorkomen, wordt de laatste jaren door de duinbeheerders weer enige verstuiving toegelaten. Overstuiving is voor tal planten een groeistimulus en een geringe overstuiving met kalkrijk zand heeft een gunstig effect de vitaliteit sommige waaronder H. lutescens. In het mossen, duinbeheer wordt de laatste jaren steeds vaker enige verstuiving toegelaten of zelfs mij daarom niet uitsluitend het gevolg zettelijk veroorzaakt, zodat verschei- toegenomen bryologische activiteit of gericht zoeken. Afname luchtverontreiniging Algemeen wordt aangenomen dene plaatsen de mosbegroeiing een extra toevoer kalkrijk zand ondervindt. Door overstuiving kan lokaal de toevoer nutriënten toenemen, terwijl door de toegevoerde kalk bovendien de remineralising dat luchtverontreiniging de vitaliteit mossen aantast; nutriënten in overstoven plantedelen ook de vorming sporenkapsels zou kan worden versneld. Op de betreffende hierdoor nadelig worden beïnvloed. locaties was echter geen sprake toege- verdeling de vondsten met sporenkap- nomen overstuiving; de grote stuifvlakte in sels in de tijd wijst langere termijn niet de Van Limburg Stirum-vallei is pas later ontstaan. een verband met de aankelijke toename en latere afname de luchtverontreiniging gedurende de laatste eeuw. Het aantal vondsten is echter te klein om hierover een uitspraak te doen. Stijging grondwaterspiegel Klimaatsverandering winter 1994/95 was uitzonderlijk zacht en regenrijk. Veel regen en een gematigde temperatuur, dat zijn wel heel gunstige omstandigheden voor mossen, zowel voor Op enkele plaatsen in de duinen is een de groei als voor de begin gemaakt met het herstel het vroegere grondwaterpeil. Dit heeft grote invloed vorming sporenkapsels. Was deze winter ook naar de maatstaven der meteorologen uitzonderlijk zacht de vitaliteit en fertiliteit sommige en regenrijk? Meteoroloog Baltus Zwart, verbonden aan mossoorten. Na het stijgen het grondwater in de duinen West-Terschelling vormde Dicranum scarium grote het KNMI, beantwoordt deze vraag bevestigend. Dat geldt niet alleen voor deze laatste winter, maar ook voor de winters daarvoor. Naar waarnemingen het KNMI is de schaal sporenkapsels. Daar de vindplaatsen de recente vondsten met sporenkapsels het grondwaterpeil niet of nauwelijks is gemiddelde jaartemperatuur sinds 1988 gestegen, en bovendien de kapseldragende eens één graad omhoog gegaan. Sinds- planten H.lutescens buiten bereik dien beleven we het ene warme jaar na het het grondwater groeiden, komt de stijging de grondwaterspiegel niet andere. Het warmere weer wordt niet veroorzaakt door meer zonneschijn, maar als oorzakelijke verklaring in aanmerking. doordat weertypen met een zuidwestenwind de overhand hebben gekregen. Niet de zomer, maar de winter en het voorjaar BUXBAUMIELLA 38 (1995)
5 40 BUXBAUMIELLA hebben doorgaans een te hoge temperatuur. Ook de hoeveelheid neerslag per jaar is toegenomen. gemiddelde hoeveelheid neerslag lag gedurende tientallen jaren rond de 800 mm per jaar, maar in 1992 viel 918 Microhabitat Literatuurgegevens over het microklimaat de zelden fructificerende standplaats mossen zijn uiterst schaars. fertiliteit Struikmos ( Thamnobryum alecurum) mm, in 1993 was dat 880 mm en in 1994 in Mariënwaerd was onder meer afhankelijk maar liefst 1023 mm (Van lft 1995). aanwezigheid microhabitats met een het voorkomen een specifieke microhabitat: een kleine terreindepressie in constant hoge luchtvochtigheid is oud loofbos (During 1978). een belangrijke voorwaarde voor de produktie sporenkapsels door de genoemde mossen. Als gevolg de stijging de herfst- en het water de wintertemperatuur Noordzee, wordt er gemakkelijker en meer Ook de kapseldragende planten Struikmos bij Woerden groeiden in een kleine, in een bos gelegen terreindepressie met aan één zijde een lage, breed uitgespreide ho halfvergane takken; ten tijde de waarneming waren deze planten fris en vochtig, terwijl overal elders in het bos de planten reeds geheel uitgedroogd waren. dauw gevormd. ze advectieve dauwvorming vindt plaats tijdens de vroege morgenuren wanneer de grondtemperatuuraanzienlijk lager is dan de temperatuur de In Voorschoten groeide het tapijt aangevoerde vochtige zeelucht. Zowel de temperatuurstijging als de neerslagtoename bevorderen het ontstaan een gunstig microklimaat. Weidehaakmos (Rhytidiadelphus squarrosus) in een regelmatig gemaaid gazon over een pervlakte vele honderden vierkante meters; planten met kapsels werden slechts Ook andere bladmossoorten vormen vaker sporenkapsels Verscheidene leden onze werkgroep verschijnen ' Nederlandse vonden na het Bladmossen' sporenkapsels aan bladmossoorten die volgens de bladmosflora bij ons slechts zelden kapsels vormen. Enkele voorbeelden hier zijn: Zygodon viridissimus (Weeda 1990), Rhytidiadelphus in Voorschoten, Anomodon squarrosus en Sclerodium cespitans (Siebel viticulosus 1992), Tortula ruralis var. ruraliformis (Van der Valk 1992), Thuidium tamariscinum (Koman & Meijer 1994), Brachythecium albicans, Homalothecium sericeum en Pseudosclerodium purum (Kruijsen & Weeda 1995) en Rhytidiadelphus triquetrus (Bruin 1995). Zelf vond ik nog rijk kapselende pulaties Aulacomnium androgynum, Wassenaar 1995, Rhytidiadelphus squarrosus, Ameland 1995, Warmond 1995, en Thamnobryum al Woerden ecurum, één plek waargenomen, namelijk een beschaduwde plaats aan de rand het gazon en groeiend tegen een ho halfvergane takken; ook hier waren de kapseldragende planten fris en vochtig, terwijl de meeste andere plaatsen in het gazon de planten reeds verdroogd waren. Op Ameland en in Warmond werden de kapsels een gevonden beschutte, lichte maar niet zonnige standplaats tuusen het gras rand een en plek groeiplaats in het bos. aan de fructificerend Boombroedkorrelmos (Aulacomnium androgynum) in de Kijfhoek berkenbosje bestond uit een vervallen omsloten door bos met voornamelijk zomereiken. Verspreid over enkele tientallen vierkante meters lagen talrijke halfvergane berkestammen, die gedeeltelijk begroeid waren met grote plakkaten A.androgynum. kapsels werden slechts aangetroffen een liggende stam onderaan een noordhelling en een andere liggende berkestam het deel dat beschut werd door hooggegroeidebrandnetels. groeiplaatsen de recente vondsten 38 (1995)
6 Tham- H.lutescens met sporenkapsels lagen beschutte noord- of noordoosthellingen (4x) en een vlakke en plek die geheel omgeven was door hooggaandbos (lx). lichtsituatie werd gekarakteriseerd als 'en schaduw', dus wel veel licht maar geen directe zonnestraling. Het gemeenschappelijke kenmerk de microhabitats waarin door zeldzaam fructificerende bladmossen sporenkapsels werden nobryum alecurum (Hedw.) Nieuwl. in Nederland. Gorteria 9: Grebe, C Studiën zur Biologie und Geographieder Laubmoose. Hedwigia 59: Grimme, A Ueber die Blüthezeit deutscher Laubmoose und die Entwicklungsdauer ihrer Sporogone. Hedwigia 42:1-75. Koman, Jac. & K. Meijer Thuidium tamariscinum in Friesland. Buxbaumiella33: Kruijsen, B.W.J.M. & E.J. Weeda excursie in de duinen bij Overveen 29 oktober Buxbaumiella 36: gevormd, is gelegen in de extreme beschut- Landwehr, J Nieuwe Atlas Nederlandse Blad- ting wind en tegen zon, waardoor de invloed neerslag en ochtenddauw deze groeiplaatsen aanzienlijk groter (langduriger) is dan andere groeiplaatsen. mossen. Natuurhist.Bibl.nr.38. Stichting Uitgeverij KNNV. Persson, H Regarding the fertility of Aulacomnium androgynum (Hedw.) Schwaegr. Acta Horti Gotob. 14: Gouden tijden recente toename in kapselvondsten microhabitats met een extreme beschutting kan heel goed een gevolg zijn de temperatuurstijging (via zeewater en ochtenddauw) en de toegenomen hoeveelheid neerslag. Als de weersomslag langere termijn nog wat aanhoudt, lijken voor ons, mossenliefhebbers, goudentijden aangebroken. Siebel, H.N Merkwaardige vondsten 6. Lindbergia 17: Smith, A.J.E The Moss Ireland. Cambridge University Press, Cambridge. Touw, A. & W.V. Rubers. Flora of Britain and Nederlandse Bladmossen. Natuurhist. Bibl. nr. 50. Utrecht, Stichting Uitgeverij KNNV. Valk, R. der Tortula ruralis var. ruraliformis (Groot duinsterretje) kapselend in de Amsterdamse Waterleidingduinen. Buxbaumiella 29: Weeda, E Leptodon smithii na 116 jaar in Nederland teruggevonden (en een paar andere vondsten in Texels een vlierbos). Buxbaumiella 23:4-6. Wijk, R. der periodiciteit in de ontwikkeling der bladmossen. Buxbaumia 14: Dankwoord Graag bedank ik Jo Mourik en Eddy Weeda voor hun commentaar het manuscript en Dries Touw voor het mogen raadplegen de fiches de revisie de Nederlandse bladmossen. Literatuur Barkman, J.J Over de fructificatie bij enige onzerbladmossen. Buxbaumia 15: Barkman, J.J., W.D. Margadant& W. Meijer Mossenexcursie in de duinen bij Vogelenzang en Aerdenhout. Buxbaumia 1: Bruch, P., W.P. & T. Gümbel Schimper Bryologia Euraea. Amsterdam Facsimile editie. Asher Bruin, C.J.W Enkele vondsten Rhytidiadelphus triquetrus met Buxbaumiella 38. kapsels. lft, D Straalstroom is de boosdoener. NRC-Handelsblad During, H.J Fertiliteit struikmos, BUXBAUMIELLA 38 (1995) 41
Inleiding. Thuidium tamariscinum in Friesland. meldingen van Thuidium tamariscinum. Van. meldingen. Buxbaumiella 33 (
Buxbaumiella 33 (19941 61 Thuidium tamariscinum in Friesland Jacob Koopman & Karst Meijer A preliminary distribution map of Thuidiumtamariscinum in Friesland is presented. This map has been based 2 on
Nadere informatievan der Valk, G. Vastenhouw, K. van der Veen, H. Waltje, man (gegevens deels afkomstig Verder zijn alle overige opgaven
De verspreiding van Climacium dendroides, Hylocomium splendens, Plagiomnium undulatum, Plagiothecium undulatum en Thamnobryum alopecuroides in Nederland B.F. van Tooren H.J. During & J.A.W. Nieuwkoop The
Nadere informatieOpmerkelijke vondsten van Groot gaffeltandmos, Dicranum majus, op Texel en Ameland
12 Buxbaumiella 51 (2000) Opmerkelijke vondsten van Groot gaffeltandmos, Dicranum majus, op Texel en Ameland Kees Bruin & Bart van Tooren C.J.W. Bruin & B.F. van Tooren. Remarkable findings of Dicranum
Nadere informatieDe Eendagsexcursie naar de duinen bij de. Wassenaarse Slag (Ganzenhoek. Joop Kortselius. Inleiding
37 De Eendagsexcursie naar de duinen bij de Wassenaarse Slag (Ganzenhoek en Lange Pan) Joop Kortselius A report is presented on the Bryophytes observed during a one day visit to the dune area near Wassenaar.
Nadere informatieWind en regen in de toekomst - wat zeggen de KNMI'14 scenario's?
Wind en regen in de toekomst - wat zeggen de KNMI'14 scenario's? Andreas Sterl (KNMI) wind hurricanes (orkanen) regen zicht + mist weer van de toekomst Achtergrond: CO 2 en temperatuurstijging Stijging
Nadere informatieDe bryoflora van het Zalkerbos (Ov.)
28 Buxbaumiella 60 (2002) De bryoflora van het Zalkerbos (Ov.) J. (Jacob) Koopman 1 & H. (Harry) Waltje 2 1 Hoofdstraat-West 27, 8471 HP Wolvega (e-mail j.koopman@aoc-terra.nl), 2 Reidpôle 79, 9207 EE
Nadere informatie1. Status. Groenknolorchis (Liparis loeselii) H Kenschets. 3. Ecologische vereisten. 4. Huidig voorkomen
Dit profiel dient gelezen, geïnterpreteerd en gebruikt te worden in combinatie met de leeswijzer, waarin de noodzakelijke uitleg van de verschillende paragrafen vermeld is. Groenknolorchis (Liparis loeselii)
Nadere informatieBryum provinciale Philib. (Getand knikmos), een nieuwe duinplant
Bryum provinciale Philib. (Getand knikmos), een nieuwe duinplant in de Nederlandse mosflora Ben+W.J.M. Kruijsen (Ecologisch Adviesbureau B. Kruijsen, Kruidbergerweg 49, 2071 RB SantpoortNoord) Tom Damm
Nadere informatieKlimaatverandering Wat kunnen we verwachten?
Klimaatverandering Wat kunnen we verwachten? Yorick de Wijs (KNMI) Veenendaal - 09 05 2019 Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut 1 Klimaatverandering Oorzaken en risico s wereldwijd Trends en
Nadere informatiehoofdjes, dat langer is dan deze (Rijksherbarium, Leiden) Bij het gereedmaken van het verspreidingskaartje van Filago pyramidata L.
De Filago vulgaris-groep in Nederland door F. Adema (Rijksherbarium, Leiden) Bij het gereedmaken van het verspreidingskaartje van Filago pyramidata L. voor de Atlas van de Nederlandse Flora (MENNEMA, 1976)
Nadere informatieUvA-DARE (Digital Academic Repository) Health targets: navigating in health policy. van Herten, L.M. Link to publication
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Health targets: navigating in health policy van Herten, L.M. Link to publication Citation for published version (APA): van Herten, L. M. (2001). Health targets: navigating
Nadere informatieKlimaatverandering en klimaatscenario s in Nederland
Page 1 of 6 Klimaatverandering en klimaatscenario s in Nederland Hoe voorspeld? Klimaatscenario's voor Nederland (samengevat) DOWNLOAD HIER DE WORD VERSIE In dit informatieblad wordt in het kort klimaatverandering
Nadere informatieFlora van naaldbossen,
Indicator 7 september 2012 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. In de naaldbossen in Nederland
Nadere informatieAardrijkskunde samenvatting H2: Klimaat: is een beschrijving van het gemiddelde weer over een periode van 30 jaar.
Samenvatting door S. 1016 woorden 28 februari 2016 6,2 47 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand Aardrijkskunde samenvatting H2: Nadeel tropische klimaten: het vocht, en de insecten/ziektes.
Nadere informatieVijko P.A. Lukkien & Pipasi Jeurissen (Universiteit Utrecht, Faculteit Biologie, Postbus 80084, 3508 TB Utrecht;
Aantekeningen over de ontstaansgeschiedenis van de bastaard van de Kruldistel (Carduus crispus L.) en de Knikkende distel (Carduus nutans L.) op Schiermonnikoog Vijko P.A. Lukkien & Pipasi Jeurissen (Universiteit
Nadere informatieInvloed van het aantal kinderen op de seksdrive en relatievoorkeur
Invloed van het aantal kinderen op de seksdrive en relatievoorkeur M. Zander MSc. Eerste begeleider: Tweede begeleider: dr. W. Waterink drs. J. Eshuis Oktober 2014 Faculteit Psychologie en Onderwijswetenschappen
Nadere informatieApril opnieuw warm en zonnig: de seizoenen schuiven op
April opnieuw warm en zonnig: de seizoenen schuiven op Aarnout van Delden IMAU, Universiteit Utrecht (versie 16 Mei 2019, Meteorologica, Juni 2019) In een warm voorjaar, zoals die van 2019, staan alle
Nadere informatieHet bryologische najaarsweekend naar Texel in 2004
Buxbaumiella 68 (2004) 7 Het bryologische najaarsweekend naar Texel in 2004 M. (Marleen) Smulders 1 & B.F. (Bart) van Tooren 2 1 Looierstraat 40, 5684 ZN Best (msmulders@hccnet.nl); 2 Venuslaan 2, 3721
Nadere informatieKlimaten Verschillende klimaten - Tropisch klimaat - Droog klimaat - Gematigd klimaat - Landklimaat - Poolklimaat - Mediterraan klimaat - Subtropisch klimaat https://schooltv.nl/video/klimaatzones-van-de-wereld-waarom-zijn-er-verschillende-klimaatzones/
Nadere informatieKNMI 06 klimaatscenario s
KNMI 06 klimaatscenario s Hoe verandert ons klimaat? J. Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Wat is klimaat(verandering)? Het broeikaseffect Waargenomen klimaatverandering Klimaatscenario s Mogelijke
Nadere informatieMossig Nieuws no oktober 2018
Mossig Nieuws no. 10 10 oktober 2018 Nieuwsbrief van de Mossenwerkgroep van de KNNV Alkmaar - Den Helder Mossen langs de Uilenvangersweg De eerste excursie van dit seizoen startte, onder een lekker zonnetje,
Nadere informatiereport ascomycete Bryostroma trichostomi (Roll.) Döbb., parasite on Didymodon vinealis (Brid.) Zand. in the Texel sand
Enkele bijzondere vondsten van (en aan) mossen Texel en Vlieland CJW Bruin In recent years several new bryhyte species could be added to the flora lists of the Wadden Sea Islands of Texel and Vlieland
Nadere informatie28/09/2011. Negatieve effecten van dooizout op bomen en planten. Zout? Menselijke zoutbronnen: spatzout. Tom Joye - Inverde
Negatieve effecten van dooizout op bomen en planten Tom Joye - Inverde Zout? Met zout wordt doorgaans keukenzout (NaCl) bedoeld, maar de zouten zijn een grote groep scheikundige verbindingen De problemen
Nadere informatieGrondwater profiteert van droogteminnende mossen
Grondwater profiteert van droogteminnende mossen Flip Witte & Bernard Voortman 1 2 Mijn vakgebied: relaties grondwater-vegetatie Ecohydrologische gradiënten in zandlandschap 3 Mijn geschiedenis met (korst)mossen
Nadere informatieMossig Nieuws no februari 2018
Mossig Nieuws no. 6 18 februari 2018 Nieuwsbrief van de Mossenwerkgroep van de KNNV Alkmaar - Den Helder Zanddepot de Weelen Op 4 februari bracht de Mossenwerkgroep een bezoek aan het voormalige zanddepot
Nadere informatieBuxbaumiella 51. april Uitgegeven door de. Bryologische en Lichenologische Werkgroep
Buxbaumiella 51 april 2000 Uitgegeven door de Bryologische en Lichenologische Werkgroep van de Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging ISSN 0166 4505 Oplage 425 exemplaren 2 Buxbaumiella 51
Nadere informatieAlbert Klein Tank, Geert Lenderink, Bernadet Overbeek, Janette Bessembinder, KNMI
Klimaatverandering in Nederland Aanvullingen op de KNMI 06 scenario s Albert Klein Tank, Geert Lenderink, Bernadet Overbeek, Janette Bessembinder, KNMI De KNMI klimaatscenario s voor Nederland uit 2006
Nadere informatieRunning Head: INVLOED VAN ASE-DETERMINANTEN OP INTENTIE CONTACT 1
Running Head: INVLOED VAN ASE-DETERMINANTEN OP INTENTIE CONTACT 1 Relatie tussen Attitude, Sociale Invloed en Self-efficacy en Intentie tot Contact tussen Ouders en Leerkrachten bij Signalen van Pesten
Nadere informatieBent u gemotiveerd? L.E.J. Gerretsen Studentnummer: Eerste begeleider: prof. dr. L. Lechner Tweede begeleider: Dr. A.
Bent u gemotiveerd? Een Experimenteel Onderzoek naar de Invloed van een op het Transtheoretisch Model Gebaseerde Interventie op de Compliance bij de Fysiotherapeutische Behandeling van Psychiatrische Patiënten
Nadere informatieKlimaatverandering. Opzet presentatie
Klimaatverandering Wat kunnen we in de toekomst verwachten? J. Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Wat is klimaat(verandering)? Het broeikaseffect Waargenomen klimaatverandering Wat verwachten we wereldwijd/in
Nadere informatieNatuurherstel in Duinvalleien
Natuurherstel in Duinvalleien Kan het natuurlijker? A.P.Grootjans@rug.nl 1 Universiteit Groningen, IVEM 2 Radboud Universiteit Nijmegen Opbouw lezing Hydrologisch systeem van een duinvallei Relatie hydrologie,
Nadere informatieHet klimaat verandert, wat nu?
Het klimaat verandert, wat nu? Lesley De Cruz, Rozemien De Troch Koninklijk Meteorologisch Instituut De Limburgse Klimaattop, 18 september 2017 De Cruz et al. (KMI) Klimaatverandering 20170918 1 / 23 1
Nadere informatieEffecten van klimaatsverandering op planten in Nederland
Effecten van klimaatsverandering op planten in Nederland W.L.M. Tamis*, M. van t Zelfde** & R. van der Meijden* * Nationaal Herbarium Nederland/Leiden branch, Postbus 9514, 2300 RA Leiden; e-mail: tamis@cml.leidenuniv.nl,
Nadere informatieKlimaatverandering. Opzet presentatie
Klimaatverandering Mondiaal en in Nederland J. Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Wat is klimaat(verandering)? Het broeikaseffect Waargenomen klimaatverandering Wat verwachten we wereldwijd/in Europa
Nadere informatieGeschiedenis van de duinen
Geschiedenis van de duinen Bijna de hele Nederlandse kust bestaat uit duinen. We weten hier niet beter, dan dat dat heel normaal is. Toch is dat niet zo. De kust van Frankrijk, Spanje en Portugal bijvoorbeeld
Nadere informatieWandelroute Zwarte Berg, vlak bij Drunen
Wandelroute Zwarte Berg, vlak bij Drunen 4.3 km wandelen Nationaal Park De Loonse en Drunense Duinen is een uniek stuifzandgebied in West-Europa. Op deze route zie je niet alleen zandheuvels, maar ook
Nadere informatieDe KNMI 14 klimaatscenario s Neerslag en neerslagextremen
De KNMI 14 klimaatscenario s Neerslag en neerslagextremen Geert Lenderink KNMI 26 mei 2014: presentatie KNMI14 scenario s De Basis: het 5de IPCC rapport van WG1 (2013) 1. Kennis m.b.t. globale klimaatverandering
Nadere informatie5,9. Werkstuk door een scholier 2020 woorden 20 februari keer beoordeeld
Werkstuk door een scholier 2020 woorden 20 februari 2000 5,9 173 keer beoordeeld Vak Biologie De mensen van tegenwoordig hier in Nederland vinden het de meest normale zaak ter wereld dat bij het opendraaien
Nadere informatieKlimaatverandering in internationaal perspectief
Klimaatverandering in internationaal perspectief Gaan onze buurlanden uit van dezelfde verandering? Janette Bessembinder Stelling 1 Als de warme golfstroom tot stilstand komt, wordt het in Nederland minstens
Nadere informatieKlimaat in de 21 e eeuw
Klimaat in de 21 e eeuw Hoe verandert ons klimaat? J. Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Wat is klimaat(verandering)? Waargenomen klimaatverandering Wat verwachten we wereldwijd en voor Nederland Mogelijke
Nadere informatie7,5. Samenvatting door Anne 867 woorden 12 april keer beoordeeld. Aardrijkskunde. paragraaf 2. klimaten wereldwijd.
Samenvatting door Anne 867 woorden 12 april 2017 7,5 15 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand paragraaf 2 klimaten wereldwijd breedteligging: de afstand van een plaats tot de evenaar in
Nadere informatieKlimaatverandering. Opzet presentatie
Klimaatverandering Wat kunnen we in Nederland verwachten? J. Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Wat is klimaat(verandering) en het broeikaseffect? Waargenomen klimaatverandering KNMI 06 klimaatscenario
Nadere informatieKlimaat is een beschrijving van het weer zoals het zich meestal ergens voordoet, maar ben je bijvoorbeeld in Spanje kan het ook best regenen.
Samenvatting door Annique 1350 woorden 16 mei 2015 7,3 333 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand Klimaten Paragraaf 2.2 Weer en klimaat Klimaat is een beschrijving van het weer zoals het
Nadere informatieKNMI 06 klimaatscenario s
KNMI 06 klimaatscenario s Stof tot nadenken? Opzet presentatie Klimaatverandering en het (versterkte) broeikaseffect Waargenomen klimaatverandering De nieuwe KNMI-klimaatscenario s Mogelijke effecten 1
Nadere informatieBijlage VMBO-GL en TL-COMPEX 2006
Bijlage VMBO-GL en TL-COMPEX 26 tijdvak 1 BIOLOGIE CSE GL EN TL COMPEX Deze bijlage bevat informatie. 613-1-589b DUINEN INFORMATIE 1 DUINGEBIEDEN Het grootste deel van de Nederlandse kust bestaat uit duingebieden.
Nadere informatieGeloof in een Rechtvaardige Wereld en Afkeuring van Geweldsslachtoffers: De Invloed
Geloof in een Rechtvaardige Wereld en Afkeuring van Geweldsslachtoffers: De Invloed van Sociale Categorisering, Persoons-identificatie, Positie-identificatie en Retributie Belief in a Just World and Rejection
Nadere informatieMentaal Weerbaar Blauw
Mentaal Weerbaar Blauw de invloed van stereotypen over etnische minderheden cynisme en negatieve emoties op de mentale weerbaarheid van politieagenten begeleiders: dr. Anita Eerland & dr. Arjan Bos dr.
Nadere informatieU I T S P R A A K
U I T S P R A A K 1 6-0 7 3 Rapenburg 70 Postbus 9500 2300 RA Leiden T 071 527 81 18 van het van de Universiteit Leiden inzake het beroep van [naam], appellant tegen de Examencommissie Archeologie, verweerder
Nadere informatieInhaalslag Verspreidingsonderzoek. De mossen van de Habitatrichtlijn: Geel schorpioenmos & Tonghaarmuts. BLWG Rapport 2004.07.
Inhaalslag Verspreidingsonderzoek De mossen van de Habitatrichtlijn: Geel schorpioenmos & Tonghaarmuts BLWG Rapport 2004.07 Oktober 2004 In opdracht van Expertisecentrum LNV Inhaalslag verspreidingsonderzoek,
Nadere informatieVerklaring van gebruikte termen
Het Florissante pad der Mosflora 49 Verklaring van gebruikte termen aflopend antheridiën antheridium archegoniën archegonium bladbasis bovenliggend bladrand die doorloopt op de stengel mannelijke geslachtsorganen
Nadere informatieFOR DUTCH STUDENTS! ENGLISH VERSION NEXT PAGE. Toets Inleiding Kansrekening 1 8 februari 2010
FOR DUTCH STUDENTS! ENGLISH VERSION NEXT PAGE Toets Inleiding Kansrekening 1 8 februari 2010 Voeg aan het antwoord van een opgave altijd het bewijs, de berekening of de argumentatie toe. Als je een onderdeel
Nadere informatieNederlandse droogteperiodes vanaf 1906 in beeld Bart Vreeken, Logboekweer.nl
Nederlandse droogteperiodes vanaf 1906 in beeld Bart Vreeken, Logboekweer.nl 6 augustus 2018 Dit is een voorlopige versie. De methode kan nog verbeterd en de droogte van 2018 is nog niet ten einde. Commentaar
Nadere informatieThe relationship between social support and loneliness and depressive symptoms in Turkish elderly: the mediating role of the ability to cope
The relationship between social support and loneliness and depressive symptoms in Turkish elderly: the mediating role of the ability to cope Een onderzoek naar de relatie tussen sociale steun en depressieve-
Nadere informatiezijn reis door Nederland,
Overzicht der door Ehrhart, op zijn reis door Nederland, verzamelde Bryophyta. DOOR Fr. Verdoorn, (Hilversum) Evenals de studie der mosvegetatie van Harz, Hannover etc., neemt ook de Nederlandsche bryologische
Nadere informatieHet Effect van Verschil in Sociale Invloed van Ouders en Vrienden op het Alcoholgebruik van Adolescenten.
Het Effect van Verschil in Sociale Invloed van Ouders en Vrienden op het Alcoholgebruik van Adolescenten. The Effect of Difference in Peer and Parent Social Influences on Adolescent Alcohol Use. Nadine
Nadere informatie12 Buxbaumiella 68 (2004)
12 Buxbaumiella 68 (2004) De mossen van Griend Hans Kruijer 1, Cris Hesse 1, Date Lutterop 2 & Giny Kasemir 2 1 Nationaal Herbarium Nederland/Leiden, Postbus 9514, 2300 RA Leiden (hkruijer@nhn.leidenuniv.nl);
Nadere informatieAantal 2014 Opp. Luchtfoto 2014
Noordvoort - Monitoring ontwikkeling geomorfologie Verandering overstuivingszones 2014-2015 Ter verbetering van de dynamiek in de zeereep tussen Zandvoort en Noordwijk zijn een aantal stuifkuilen aangelegd.
Nadere informatieWordingsgeschiedenis van Noord-Holland 2000 v.chr zeegat Bergen / achtste eeuw n.chr strandwallen+dorpen
Wordingsgeschiedenis van Noord-Holland 2000 v.chr zeegat Bergen / achtste eeuw n.chr strandwallen+dorpen Wordingsgeschiedenis van Noord-Holland Rond 800! veenpakket / 1350! eilanden met duinenrij 3 Landwinning
Nadere informatieEco-hydrologische aspecten van beheer op landschapsniveau; Duinvalleien op de Waddeneilanden
Eco-hydrologische aspecten van beheer op landschapsniveau; Duinvalleien op de Waddeneilanden Ab Grootjans, Rijksuniversiteit Groningen/ Radboud Universiteit Nijmegen E-mail; A.P.Grootjans@rug.nl Groenknolorchis
Nadere informatieDe duinen hebben een belangrijke functie in ons land:
De duinen De duinen hebben een belangrijke functie in ons land: 1 Zeewering 2 Waterwingebied en waterberging 3 Recreatie 4 Natuurwetenschappelijk onderzoek en natuurstudie Laatst las ik: Als de zeespiegel
Nadere informatieClassification of triangles
Classification of triangles A triangle is a geometrical shape that is formed when 3 non-collinear points are joined. The joining line segments are the sides of the triangle. The angles in between the sides
Nadere informatieDe buxusmot: Glyphodes perspectalis (syn. Diaphania perspectalis)
De buxusmot: Glyphodes perspectalis (syn. Diaphania perspectalis) Lepidoptera, fam. Crambidae Waardplanten Buxussoorten zoals Buxus microphylla, B. sempervirens en B. sinica. Geografische verspreiding
Nadere informatieEen zeer lage Rijnafvoer, nog geen problemen met de watervoorziening.
Watermanagementcentrum Nederland Landelijke Coördinatiecommissie Waterverdeling (LCW) Droogtebericht 2 mei 2011 Nummer 2011-04 Een zeer lage Rijnafvoer, nog geen problemen met de watervoorziening. Afgelopen
Nadere informatieEen les met WOW - Neerslag
Een les met WOW - Neerslag Weather Observations Website VMBO WOW handleiding 1 Colofon Deze handleiding is gemaakt door het Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap (KNAG) in opdracht van het
Nadere informatieMonitoren van klein zeegras, Oosterschelde, april 2009
Monitoren van klein zeegras, Oosterschelde, 27-30 april 2009 - Wim Giesen, Paul Giesen & Kris Giesen, 4 mei 2009 27-30 april 2009 is een bezoek gebracht aan de mitigatielocaties op Tholen (Dortsman Noord
Nadere informatieSchimmels. Schimmelziektes in sportvelden en gazons
Schimmelziektes in sportvelden en gazons Brown patch Brown Patch Symptomen: Donkere ringen van afstervend gras Droogte plekken Wit verkleuring van het aangetaste gras Brown Patch Infectie: Juni tot september
Nadere informatieWorkshop Klimaatverandering. Inhoud: pag. 2 t/m 31 : Erno Bouma Is er wat aan de hand? pag. 32 t/m 46: Jan Schreuder Vereinigte Hagel
Workshop Klimaatverandering Inhoud: pag. 2 t/m 31 : Erno Bouma Is er wat aan de hand? pag. 32 t/m 46: Jan Schreuder Vereinigte Hagel Landbouw & Klimaatsverandering, is er wat aan de hand? Indeling Klimaatsverandering:
Nadere informatieGEO Ecozones vervolg Systemen. Vandaag
GEO2-4204 Ecozones vervolg Systemen Vandaag (Peri)glaciaal Mediterraan Subtropen zonder droge periode Subtropen zonder droge periode klimaat Warm en vochtig s zomers convectie > zware buien orkanen Subtropen
Nadere informatiemaken. gevonden soorten noemt en zegt, dat er geen Aanleiding tot dit stukje was een zending mossen, door Bryologiese notities
Bryologiese notities DOOR P. Jansen en W.H. Wachteṛ I. Mossen van de Hunnebedden. Reeds verschillende malen zijn door vroegere floristen mossen verzameld, die op hunnebedden groeien. Voor een deel zijn
Nadere informatieEmotioneel Belastend Werk, Vitaliteit en de Mogelijkheid tot Leren: The Manager as a Resource.
Open Universiteit Klinische psychologie Masterthesis Emotioneel Belastend Werk, Vitaliteit en de Mogelijkheid tot Leren: De Leidinggevende als hulpbron. Emotional Job Demands, Vitality and Opportunities
Nadere informatieDe Rol van Zelfregulatie, Motivatie en Eigen Effectiviteitsverwachting op het Volhouden
De Rol van Zelfregulatie, Motivatie en Eigen Effectiviteitsverwachting op het Volhouden van Sporten en de Invloed van Egodepletie, Gewoonte en Geslacht The Role of Selfregulation, Motivation and Self-efficacy
Nadere informatieSamenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 2
Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 2 Samenvatting door J. 181 woorden 13 januari 2016 6,1 48 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde Terra 2.1 Klimaten A Waardoor is het bij de evenaar warm? In bron
Nadere informatieMossig Nieuws no februari 2019
Mossig Nieuws no. 14 7 februari 2019 Nieuwsbrief van de Mossenwerkgroep van de KNNV Alkmaar - Den Helder Mossen zoeken in de sneeuw Het was koud en af en toe viel er nog wat sneeuw op de laatste dag van
Nadere informatieLichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch. en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa. Physical factors as predictors of psychological and
Lichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa Physical factors as predictors of psychological and physical recovery of anorexia nervosa Liesbeth Libbers
Nadere informatieEen les met WOW - Temperatuur
Een les met WOW - Temperatuur Weather Observations Website VMBO WOW handleiding 1 Colofon Deze handleiding is gemaakt door het Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap (KNAG) in opdracht van het
Nadere informatieMeteorologische gegevens,
Bron: KNMI. Indicator 1 april 2014 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. In 2013 bedroeg de
Nadere informatieNIEUWSBRIEF FLORON-FWT, NR.2, APRIL 1990
NIEUWSBRIEF FLORON-FWT, NR.2, APRIL 1990 Kruidkers (Lepidium) in Twente. O.G. Zijlstra Door de Floristische Werkgroep Twente zijn tot op heden zeven soorten van het geslacht Kruidkers (Lepidium) gevonden;
Nadere informatieEen les met WOW - Temperatuur
Een les met WOW - Temperatuur Weather Observations Website HAVO - VWO WOW handleiding 1 Colofon Deze les is gemaakt door het Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap (KNAG) in opdracht van het
Nadere informatie(Rijksherbarium, Leiden) door. A. Touw. De bladvorm van Eurhynchium striatum (Hedw.) Schimp, is zeer variabel. In 1942
Een nieuw Nederlands bladmos: Eurhynchium angustirete (Broth.) Kop. door A. Touw (Rijksherbarium, Leiden) De bladvorm van Eurhynchium striatum (Hedw.) Schimp, is zeer variabel. In 1942 heeft STORMER echter
Nadere informatieCryphaea heteromalla (Hedw.) Mohr in Nederland, vroeger en thans
Buxbaumiella 55 (2001) 31 Cryphaea heteromalla (Hedw.) Mohr in Nederland, vroeger en thans J. (Jacob) Koopman 1 & E.J. (Eddy) Weeda 2 1 Hoofdstraat-West 27, 8471 HP Wolvega (e-mail j.koopman@aoc-terra.nl);
Nadere informatieEen les met WOW - Neerslag
Een les met WOW - Neerslag Weather Observations Website HAVO - VWO WOW handleiding 1 Colofon Deze handleiding is gemaakt door het Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap (KNAG) in opdracht van
Nadere informatiePersoonlijkheidskenmerken en cyberpesten onder jongeren van 11 tot 16 jaar:
Persoonlijkheidskenmerken en cyberpesten onder jongeren van 11 tot 16 jaar: is er een relatie met een verkorte versie van de NVP-J? Personality Characteristics and Cyberbullying among youngsters of 11
Nadere informatievooronderzoek opdracht 1 In afbeelding hiernaast is een tak in de winter afgebeeld.
uitlopende knoppen b i o d o e n.n l > biologie / mens en natuur / landbouw > bloemen en planten > bouw van planten oriëntatie opdracht 2 Om een geschikte boom, heester of struik te vinden, kunnen vooraf
Nadere informatieNOG MEER NATTIGHEID? Door John van Boxel en Erik Cammeraat
NOG MEER NATTIGHEID? Door John van Boxel en Erik Cammeraat Het jaar 1998 was in Nederland het natste van deze eeuw. De afgelopen jaren zijn we echter vaker geconfronteerd met grote neerslaghoeveelheden.
Nadere informatieKlimaatverandering & schadelast. April 2015
Klimaatverandering & schadelast April 2015 Samenvatting Het Centrum voor Verzekeringsstatistiek, onderdeel van het Verbond, heeft berekend in hoeverre de klimaatscenario s van het KNMI (2014) voor klimaatverandering
Nadere informatied rm Neder wa e landopg
Opgewarmd Nederland deel Plant en dier: blijven, komen, weggaan of... Soorten, verspreiding en klimaat Kleine beestjes: sterk in beweging Libellen: voordeel van een warmer klimaat Dagvlinders: extra onder
Nadere informatieEen basisschool project van het IVN Veldhoven / Vessem voorjaar 2012
Een basisschool project van het IVN Veldhoven / Vessem voorjaar 2012 Doelgroep: Midden- en Bovenbouw Basisonderwijs: groep 5-8 jaargetijde: Voorjaar, zomer, herfst plaats: Bij school, in een park, in een
Nadere informatie3 november 2014. Inleiding
3 november 2014 Inleiding In 2006 publiceerde het KNMI vier mogelijke scenario s voor toekomstige veranderingen in het klimaat. Het Verbond van Verzekeraars heeft vervolgens doorgerekend wat de verwachte
Nadere informatieMeteorologische gegevens,
Bron: KNMI (2003, 2009). Indicator 2 februari 2010 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De
Nadere informatieTemperatuur oppervlaktewater,
Indicator 13 december 2018 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De gemiddelde watertemperatuur
Nadere informatie(Rijksherbarium, Leiden)
De Nederlandse soorten van Pleuridium (Musci, Ditrichaceae) door A. Touw (Rijksherbarium, Leiden) Inleiding Pleuridiums zijn kleine zodevormende bodemmossen, die vooral in het voorjaar zijn te vinden op
Nadere informatieKlimaatverandering. Opzet presentatie
Klimaatverandering Welke extremen kunnen we in de toekomst verwachten? J. Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Wat is klimaat(verandering)? Het broeikaseffect Waargenomen klimaatverandering Klimaatscenario
Nadere informatieProtocol. Extreem slecht weer.
Protocol Extreem slecht weer. Inhoud 1. Waarom een protocol extreem weer? 2. Wat verstaat het KNMI onder extreem weer? 3. KNMI en de waarschuwingen 4. Procedure bij extreem weer van OPO Ameland 1. Waarom
Nadere informatieDe teloorgang van een rijke bryoflora op forten bij Utrecht
De teloorgang van een rijke bryoflora op forten bij Utrecht Henk Greven Inleiding Tot de Stelling van Utrecht behoren 15 forten die in twee ringen rondom de stad liggen. Zij vormen een onderdeel van de
Nadere informatieJaaroverzicht Dagvlindermonitoring 2018
Jaaroverzicht Dagvlindermonitoring 2018 KNNV Dagvlinderwerkgroep Zuid-Kennemerland Joop Mourik, 2019 Bevlogen van duinvlinders Het jubileumboek van de werkgroep met 37 verhalen van vlindertellers Feestelijke
Nadere informatieDe mossen van de Groninger waddeneilanden.
Buxbaumiella 5 (000) 7 De mossen van de Groninger waddeneilanden. Hans Kruijer, Kees Koops, Marcel Edelenbos, Richard Ubels, Date Lutterop, Giny Kasemir & Bert Corté Nationaal Herbarium Nederland, Postbus
Nadere informatieJAARRAPPORT WAARNEMINGEN ZEEBRUGGE METEOPARK 2014
JAARRAPPORT WAARNEMINGEN ZEEBRUGGE METEOPARK 2014 Het Oceanografisch Meteorologisch Station (OMS) is sinds 2013 gehuisvest in het MRCC-gebouw aan het Maritiem Plein op Oostende Oosteroever. De waarnemingen
Nadere informatieJapanse duizendknoop Help mee deze plant te bestrijden
Japanse duizendknoop Help mee deze plant te bestrijden Stad met een hart Deze folder gaat over de bestrijding van de Japanse duizendknoop. Deze plant groeit erg snel. De wortels zijn heel sterk en kunnen
Nadere informatieKlimaatverandering vmbo-kgt34. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/82684
Auteur VO-content Laatst gewijzigd 21 november 2016 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres https://maken.wikiwijs.nl/82684 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.
Nadere informatieLeefgebieden in de duinen. Les met werkblad - biologie
Groep 5 t/m 8 Les met werkblad - biologie Doel: Leerlingen weten na de les dat leefomstandigheden op kleine stukjes van een gebied sterk kunnen verschillen. Leerlingen kunnen noemen dat er door hoogteverschillen
Nadere informatie