De prijs van fijne raderen, goud en edelstenen

Transcriptie

1 10 Isabel Corthier De prijs van fijne raderen, goud en edelstenen In het Technicum Noord-Antwerpen (TNA) word je juwelier of uurwerkmaker. Dat zijn dure studierichtingen voor de ouders, want leerlingen kopen hun eigen materiaal, zoals fijne tangen en schroevendraaiers. Veel jongeren uit kansarme wijken zitten er op school. Dat dwingt het TNA om een kostenbewuste school te zijn. Lees het relaas op p. 15.

2 11 Een kind in het tso of kso kost ouders behoorlijk meer dan in het aso of bso Secundair is duur 978 euro. Zoveel kost het gemiddeld in Vlaanderen om je kind een schooljaar lang secundair onderwijs te laten volgen. Dat becijferden Mayke Poesen- Vandeputte en Joost Bollens (Hoger Instituut voor de Arbeid van de KULeuven) tijdens hun onderzoek naar studiekosten in het secundair onderwijs. Laten ouders en leerlingen zich bij hun studiekeuze leiden door de studiekosten? En kan secundair onderwijs kosteloos? KLASSETALENT Isabel Corthier (31) nam de foto s voor deze reportage en de cover in Technicum Noord-Antwerpen. Zij werkte drie jaar als architecte. Toen volgde ze haar buikgevoel en werd fulltime fotografe. Ze speelt Amélie Poulain op haar diatonische accordeon en danst ballet. Bekijk haar foto s op

3 12 Als secundair onderwijs niet kosteloos kan, spreid de kosten dan over alle ouders Schooltoelagen dekken de stu - diekosten niet. In 2007 betaalden ouders in Vlaanderen gemiddeld 978 euro om hun kind een schooljaar secundair onderwijs te laten volgen. Sinds het schooljaar komen meer gezinnen in aanmerking voor een schooltoelage. Dit schooljaar zal ongeveer 25 procent van de leerlingen een schooltoelage krijgen. Die bedraagt minimaal 70 euro en maximaal 310 euro. Een gezin dat de kleinste schooltoelage ontvangt, betaalt daarmee zeven procent van de studiekosten. Joost Bollens: Een gezin betaalt met de hoogste toelage een derde van de gemiddelde studiekosten, maar sommige studierichtingen zijn veel duurder dan dat gemiddelde. In de derde graad tso is de gemiddelde studiekost euro, in de derde graad kso loopt dit op tot euro. Voor die gezinnen dekt de maximale schooltoelage nog minder dan een derde. Je mag nu wel wat meer verdienen om in aanmerking te komen voor een schooltoelage, maar de toelagen zelf zijn niet geïndexeerd. Ze dekken dus maar een fractie van de totale studiekost. Toch mag je niet besluiten dat de schooltoelage niet helpt. Ze maakt deel uit van een groter systeem. Ouders krijgen ook een bonus van de federale overheid, ze krijgen belastingvermindering, kinderbijslag... Niet iedereen die recht heeft op een schooltoelage krijgt die ook effectief. Je moet ze immers zelf aanvragen. Ik zie niet meteen een andere oplossing. De toelage verrekenen in de belastingen heeft weinig zin, omdat de armste gezinnen geen belastingen betalen. Al worden er de laatste jaren wel veel inspanningen geleverd om te communiceren met kansarme doelgroepen, zoals via ocmw s, intermediairen of allochtonenverenigingen. Het secundair onderwijs is niet kosteloos. Een internationaal verdrag dat ook Vlaanderen bindt, bepaalt nochtans dat de geleidelijke invoering van kosteloos onderwijs het secundair algemeen toegankelijk moet maken. In het secundair onderwijs bestaan geen maximumfacturen. Het is niet kosteloos (zoals het basisonderwijs). De hoogte van de schooltoelagen hangt evenmin af van de studierichting die de leerling volgt. Joost Bollens: Kosteloosheid is veel prangender in het secundair onderwijs omdat de kosten er veel hoger zijn. Daar kosteloos onderwijs invoeren is erg duur. Toch zouden minstens de studieboeken gratis moeten zijn. Een maximumfactuur invoeren zoals in het basisonderwijs valt te overwegen. De overheid moet wel eerst via de werkingsmiddelen die de scholen krijgen, het verschil in kosten voor de verschillende studierichtingen wegwerken. Pas dan kun je beslissen hoe hoog die maximumfactuur mag zijn. Evalueer dus eerst het systeem van kosteloosheid in het basisonderwijs voor je overweegt om het in het secundair onderwijs in te voeren. Ouders zijn minder tevreden over de studiekosten dan zeven jaar geleden. Die zijn nochtans niet gestegen. De kosten voor studieboeken, fotokopieën, vervoerskosten en schoolreizen, vindt meer dan de helft van de ouders te hoog. Ouders zijn meer ontevreden naargelang hun inkomen lager is. Joost Bollens: Op het eerste gezicht lijkt het vreemd dat ouders minder tevreden zijn over de studiekosten, maar het debat in de media over kosteloos onderwijs maakt de ouders kritischer. Ze denken dat alles gratis moet zijn, dat het niet klopt dat ze nog schoolrekeningen moeten betalen. Daarom zijn ze wellicht minder tevreden. Ook een onduidelijke schoolrekening zorgt voor ongenoegen. Ouders hebben er bijvoorbeeld vaak geen zicht op hoeveel fotokopieën hun zoon of dochter krijgt. Je krijgt een slecht gevoel als je niet weet waar een kost vandaan komt. Daarom moeten scholen oppassen een forfait te vragen aan de

4 13 ouders. Dat is een vast bedrag dat de school aan het einde van het schooljaar verrekent met de werkelijk gemaakte kosten. Natuurlijk is er de laatste jaren al veel verbeterd door de ouderbijdrageregeling. De ouders krijgen bij het begin van het schooljaar een lijst met de kosten. Zo weten ze waar ze aan toe zijn. De globale studiekost is sinds 2000 gelijk gebleven, maar de uitgaven zijn onderling verschoven. De uitgaven voor vervoer zijn aanzienlijk gedaald. Maar de kosten voor schoolactiviteiten en facultatieve uitgaven zoals de waarborg voor een kastje zijn wel fors gestegen. De kost van een studierichting bepaalt de studiekeuze niet. Het gemiddelde inkomen van gezinnen met kinderen in het aso is beduidend hoger dan dat van gezinnen met kinderen in het bso, tso en kso. Rijke gezinnen sturen hun kinderen dus niet naar dure studierichtingen en arme gezinnen sturen hun kinderen niet naar goedkope studierichtingen. Joost Bollens: Ouders weten helemaal niet wat een bepaalde studierichting kost. Velen weten wel dat de richtingen slagerij of fotografie duur zijn, maar voor veel andere opleidingen is dat niet zo duidelijk. Er speelt een heel ander - omgekeerd - proces: je treft jongeren uit minder gegoede gezinnen meer aan in het tso en jongeren uit rijkere gezinnen meer in het goedkope aso. Het beleid moet daar rekening mee houden, het is pas sociaal rechtvaardig als de kosten overal ongeveer gelijk zijn. Natuurlijk moet je nuanceren: het aso is goedkoper, maar je kunt er niet mee naar de arbeidsmarkt. Je moet dus bijkomend investeren. Het tso en sommige richtingen van het bso zijn duur, maar je stapt er recht mee naar het beroepsleven. Als je dat wilt, kun je geld verdienen met je diploma. Klasse Rijkere gezinnen kiezen vooral voor goedkoop aso Download het volledige rapport op Mayke Poesen-Vandeputte en Joost Bollens, Studiekosten in het secundair onderwijs. Wat het aan ouders kost om schoolgaande kinderen te hebben. Leuven, 2008.

5 14 Isabel Corthier Toerisme en Voeding het duurst, Bouw het goedkoopst Boeken en kopieën nemen grootste hap In 2007 betaalden ouders in Vlaanderen gemiddeld 978 euro om hun kind een schooljaar secundair onderwijs te laten volgen. Waar gaat dat geld naartoe? Uitgaven Gemiddelde % Schooluitrusting (boeken, kopieën, speciale kledij...) 667,92 euro 68 % Vervoerskosten 70,73 euro 7 % Schoolactiviteiten (sportlessen en eendaagse uitstappen) 104,75 euro 11 % Meerdaagse schoolreizen 63,95 euro 7 % Steunactiviteiten (schoolkalender, eetfestijn...) Facultatieve uitgaven (waarborg kastje, bibliotheekkaart...) 20,34 euro 2 % 50,42 euro 5 % Totaal 978,11 euro 100 % Gemiddelde studiekosten per kostenrubriek in Deze gemiddelde bedragen zijn cijfers voor heel Vlaanderen. Het gaat om gemiddelden. Sommige ouders betalen bijvoorbeeld niets voor meerdaagse schoolreizen, want niet alle scholen organiseren die. Gemiddelden zeggen niet alles De tweede en de derde graad zijn 20 procent duurder dan de eerste graad. Tso en vooral kso (beeldende kunsten) zijn duurder dan aso en bso. Binnen die onderwijsvormen zijn er nog eens dure en goedkope studierichtingen. Het kunstonderwijs is 27 procent duurder dan het beroepsonderwijs. De gemiddelde studiekosten in het secundair onderwijs zijn per leerling per schooljaar gelijk gebleven in vergelijking met Zonder de kosten voor vervoer, is er wel een stijging met 8 procent. De kosten voor eten en drinken op school zijn geen studiekosten, maar leefkosten. Gemiddeld betalen ouders daarvoor 88 euro.

6 15 De wet Toegang tot secundair is kosteloos, maar onderwijs zelf niet Secundaire scholen mogen geen inschrijvingsgeld vragen. Dat mag ook niet indirect, via hoge schoolfacturen. Dat heet kosteloze toegang. Secundaire scholen mogen de kosten voor bepaalde materialen en diensten - zoals handboeken, fotokopieën, sportdag... - doorrekenen aan de ouders of aan meerderjarige leerlingen. De school mag geen winst maken en ze moet de kosten kunnen verantwoorden: de school heeft de kosten effectief gemaakt en de leerling heeft de goederen en diensten ontvangen. Het secundair onderwijs is dus niet kosteloos. Scholen moeten via het schoolreglement aan de ouders een overzicht geven van de financiële bijdragen. De schoolraad bespreekt die bijdrageregeling, en bekijkt of de kosten noodzakelijk en verantwoord zijn en of ze niet te hoog zijn. De Vlaamse Overheid wil een beleid van kostenbeheersing voor ouders ontwikkelen voor kosten die gemaakt worden om de eindtermen te realiseren en voor buitenschoolse activiteiten. Ze heeft een studie daarover gevraagd aan de Koning Boudewijnstichting. Die inventariseert goedepraktijkvoorbeelden en onderzoekt hoe de overheid scholen kan aansporen om een kostenbewust beleid te voeren. Onderwijsminister Vandenbroucke plant geen nieuwe wetgeving om scholen te verplichten zo n kostenbewust beleid uit te bouwen. Ook een maximumfactuur invoeren in het secundair onderwijs is weinig realistisch. Wegens de grote verschillen tussen en binnen studierichtingen zou dit zeer ingewikkeld en dus onwerkbaar worden. Meer info vind je op de website van de Commissie Zorgvuldig Bestuur, School zonder financiële drempels Of het nu om goud en juwelen gaat of uurwerkmaken, we willen dat iedereen die richtingen kan volgen, zegt leerlingenbegeleider Piet Hostyn van het Technicum Noord- Antwerpen. Leraren bekijken of leerlingen technisch materiaal zoals schildersgerief echt wel zelf moeten aankopen. De school koopt individuele werkpakketten. Als klassen een dure uitstap willen maken, financieren ze die zelf door een fuif te organiseren of wafels te verkopen. Als de school merkt dat er toch nog problemen zijn om de factuur te betalen, voert ze een gesprek met de ouders. Voor sommige ouders volstaat het om de betaling te spreiden, zodat ze in september niet één groot bedrag moeten betalen. Als dat niet lukt, betalen de ouders volgens het beschikbare gezinsbudget. Een gezin met zes kinderen dat leeft van een vervangingsinkomen betaalt kleine bedragen. Het is belangrijk dat het niet gratis is. Zo dragen de leerlingen meer zorg voor hun materiaal en hebben de ouders het gevoel dat ze toch bijgedragen hebben. Ons solidariteitsfonds betaalt de rest van de kosten. De Koning Boudewijnstichting (KBS) steunt dat fonds vanuit een armoedeproject. De school communiceert over haar kostenbeleid met de ouders via het schoolreglement. Maar de school maakt geen reclame voor dat kostenbeleid. Het is niet makkelijk alles financieel rond te krijgen. Het lukt omdat het om een beperkt aantal leerlingen gaat én omdat we een sponsor hebben, zegt Piet Hostyn. Met de gewone werkingsmiddelen of met meer leerlingen lukt het niet. De vzw SOS Schulden Op School wil scholen laten nadenken over het probleem van de hoge schoolkosten die ze aan gezinnen doorrekenen. Ze biedt zeven stapstenen naar goed(koop) onderwijs aan. Bekijk ze op sos.welzijn.net.