BENEDICTUS DE BERGBEWONER. De liefde van een monnik uit Nursia voor de bergen. heiligen in hun habitat
|
|
- Robert Hermans
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 BENEDICTUS DE BERGBEWONER De liefde van een monnik uit Nursia voor de bergen heiligen in hun habitat Als we zien waar heiligen hebben gewoond, kunnen we ze beter begrijpen. We kunnen ons, als we op de plaats zelf zijn, niet alleen beter voorstellen hoe ze geleefd hebben, maar krijgen tevens een duidelijker idee van hun heiligheid. Want die heiligheid heeft meestal een specifiek, mede door de plaats zelf bepaald karakter. We moeten naar Assisi gaan, en door de vallei van Spoleto trekken, om ons voor te stellen wie Franciscus was. Het is opvallend hoeveel gebeurtenissen uit zijn leven in de oudste levensbeschrijvingen en de fioretti een heel precieze topografische situering hebben. We moeten naar de Chartreuse in de hoge Alpen, en naar de afgelegen kloosters in het Calabrische bergland, om de heilige Bruno beter te verstaan. We moeten drinken bij de bron van Camaldoli, en klimmen naar het eremo hoog erboven waar de vijf broeders hun huisje hadden, om het charisma van de heilige Romualdus te doorgronden. En als we ons willen verdiepen in het leven van de heilige Benedictus, moeten we naar Subiaco om de grot te zien waarin hij zich had teruggetrokken, en naar Montecassino waar hij hoog op de berg een klooster stichtte. Als we hun oorspronkelijke habitat betreden, nemen de verhalen over heiligen voor ons opnieuw concrete vormen aan. Dan is de kans groter, dat hun heiligheid geen abstractie blijft, die we uit boeken en geschriften destilleren, maar voor ons opnieuw gaat leven. religieus toerisme Al sinds de oudste tijden heeft dit inzicht geleid tot religieus toerisme. Reeds in het prille begin van de monastieke beweging trokken reizigers de woestijn in om te zien waar Antonius en zijn volgelingen hadden geleefd. En nog steeds komen er voor de religieus geïnteresseerde nieuwe bestemmingen bij, zoals onlangs het klooster van Tbilisi waar de zeven monniken temidden van een islamitische bevolking hebben geleefd en de marteldood zijn gestorven, en waarheen nu bedevaarten worden georganiseerd. Pelgrimages zijn nu eenmaal niet weg te denken uit het Christendom ze zijn een belangrijke praktijk in álle wereldgodsdiensten en worden dan ook driftig geëxploiteerd, zowel in religieus als in economisch opzicht. Een vraag is: zijn die pelgrimages vooral bevrediging van nieuwsgierigheid en meer of minder succesvolle devotionele praktijken, of hebben ze misschien ook een inspirerende werking? Brengen ze ons nader in contact met het oorspronkelijk charisma van de heilige? Hoe groot is de kans dat we op of om het graf van een heilige iets beleven waardoor de persoon van die heilige ons naderbij komt? Wat kan het bezoek aan de geboorteplaats van een heilige in spiritueel opzicht betekenen? Of om het anders te formuleren: wat is er voor nodig om ons op een heilige plaats opnieuw te kunnen verplaatsen in het leven van een heilig mens? 1
2 een pelgrim in Nursia Gedachten die ik had toen ik deze dagen Norcia bezocht, de geboortestad van Benedictus, hoog in de Appennijnen in Midden-Italië, ongeveer 150 km ten noord-oosten van Rome. Wat is er in Norcia te zien dat ons dichter bij de aartsvader van de westerse monastieke traditie brengt, een man die we toch gewoonlijk met het epitheton van Nursia eren? Over een lange, bochtige weg met veel tunnels reed ik door een uitgestrekt, schraal en verlaten bergland van Spoleto naar Norcia. Na een tamelijk vermoeiende autoreis kwam ik in een vriendelijk en welvarend bergstadje aan, dat zich klaarblijkelijk op twee soorten toeristen richtte. Overal zag ik winkels met bergsportartikelen: Norcia is in het nationale park van de Monti Sibillini het vertrekpunt voor lange bergwandelingen, stevige mountainbikeroutes, uitdagende klimtochten en in de winter uitgebreide ski-expedities. Nog talrijker zijn de winkels met gastronomische lekkernijen: in deze bergen is het maken van allerlei soorten kaas en worst en het roken van hammen een vanouds beproefd ambacht. Een toerist die Norcia bezoekt, moet iets van die lekkernijen mee naar huis nemen. Veel minder zichtbaar zijn de voorzieningen voor de religieuze toerist: er zijn voor zover ik heb gezien geen winkels met devotionalia en er is slechts één kleine boekwinkel, waarin een paar boeken over Benedictus in een klein hoekje over lokale geschiedenis staan, terwijl de meeste ruimte is ingeruimd voor schoolboeken, kookboeken en de onvermijdelijke natuur- en bergboeken. het ouderlijk huis van Benedictus Maar midden op het marktplein, Piazza San Benedetto, staat een wit marmeren beeld van de monnikenvader, dat dateert uit het herdenkingsjaar De heilige ziet uit over de corso, de belangrijkste winkelstraat, en kijkt naar het noorden, de richting van waaruit tegenwoordig de meeste reizigers komen. Eigenlijk is dat een moderne oriëntatie: want vroeger kwamen de meeste reizigers uit het zuiden, waar de Via Salaria loopt, de weg die ook Benedictus zelf heeft genomen toen hij naar Rome ging, drie à vier dagreizen ver. Ten zuiden van Nursia ligt de vallei waar de stad van leeft en waar alle activiteit op is gericht, ten noorden ligt alleen de moeilijk te doordringen bergwand die de stad als een amfitheater omringt. Het kan niet anders of Benedictus heeft zich in moderne tijden omgedraaid, als het ware om de historische ontwikkelingen te volgen. Achter, maar dus eigenlijk vóór het beeld van Benedictus, staat de kerk die zijn naam draagt, de San Benedetto. Het is de plaats waar volgens een zeer oude overlevering zijn ouderlijk huis stond: daar zouden Benedictus en zijn zus Scholastica geboren zijn. Het is een mooie, sfeervolle kerk met een oude romaanse klokkentoren, een eenvoudige maar sierlijke gevel en opzij een gastvrije en lommerrijke galerij. In de crypte van de kerk zijn oude romeinse muurresten te zien die de ouderdom van het gebouw onderschijven. Het is niet helemaal zeker dat hier echt een woonhuis stond, de opgravingen lijken eerder te duiden op een gebouw met een complexere functie aan het oude forum, maar eigenlijk is dat niet zo relevant: wordt niet sinds mensenheugenis op deze plaats de geboorte van Sint Benedictus en Sint Scholastica geëerd? Achter de kerk ligt een groot en historisch belangrijk klooster van de celestini, een van de toonaangevende benedictijnse families: nu is het geslonken tot een bescheiden convent waarvan de gemeenschap de getijden viert 2
3 in de crypte, tussen de opgravingen en achter het opus reticolatum van de kinderkamer waar de heilige opgroeide. een melktand als reliek Eigenlijk weten we maar weinig over de jonge jaren van Benedictus. De deels literaire en deels legendarische levensbeschrijvingen noemen alleen dat hij een telg is uit een oud patricisch geslacht: de namen van zijn ouders, Euproprius Anicius en Abundantia, zijn ons overgeleverd, een voor deze generatie van heiligen tamelijk uitzonderlijk feit. Afgezien van een reliek van een melktand, die in de San Benedetto wordt bewaard, is er in Norcia verder weinig tastbaars van Benedicus zélf terug te vinden. Wel zijn er overal schilderingen over het leven van de heilige, de stadskerken vormen samen als het ware één groot prentenboek bij het door Gregorius de Grote geschreven levensverhaal. In de Duomo prijkt op een schitterend altaar de heilige met de stad in de handen (door de uit Perugia afkomstige Francesco Sparapane). In de San Benedetto zien we de man Gods in gesprek met de gothenkoning Totila (door Filippo Napolitano). En in de even buiten de muren gelegen Santa Scholastica is een hele serie fresco s aan het leven van de heilige gewijd, die zijn toegeschreven aan Nicola da Siena. We zien er onder meer Benedictus en Scholastica, toevallig naast elkaar in twee verschillende lagen van het fresco, en een jonge Benedictus die de stad de rug toekeert om de bergen in te trekken. Misschien was Benedictus al vroeg in contact gekomen met een groep kluizenaars die zich in de nabije bergen had teruggetrokken, waar nu het klooster van S. Eutizio ligt: Gregorius de Grote zegt namelijk dat daar al in de vijfde eeuw een kolonie heremieten huisde met onder meer Florentius, Spes en Eutitius (Dialogen, III, 15). het bergland Misschien zeggen de bergen in de omgeving ons wel meer over het leven van de jonge Benedictus dan de stad zelf. Hij zal als kind al snel de namen van de toppen hebben leren kennen: de Monte Moricone en Cardosa in het noorden, de Patino en Guaidone in het oosten, de Ventolosa in het zuiden. En even achter de horizon de hoogste en meest indrukwekkende bergketen, de Monte Vettore, die de streek domineert en afgrenst van de Adriatische kust en Oost-Italië. In de wijdse hoogvlakte onder de toppen kwamen talrijke kuddes uit de omgeving van Rome de zomer doorbrengen, om in het najaar weer naar de vlaktes rond de hoofdstad af te dalen. Zo was er rond de herders- en garnizoensstad Norcia een komen en gaan naar de hoofdstad, niet alleen van militairen, bestuurders en handelaren, maar ook van gewone herders die het ritme van de transhumance volgden. De bergeconomie bestond ook toen al bij de gratie van de export van graan, melk- en vleesproducten, paddestoelen, huiden en textiel, terwijl olie, zout en metalen moesten worden geïmporteerd. Voor Benedictus, zoon van een aristocratische familie die niet alleen een huis in de stad maar ook landerijen bezat, zal dat alles vertrouwde kennis zijn geweest. Hij wist hoe arm de meeste mensen in de bergen waren (Dial. II, 1), hoe kostbaar een bronzen werktuig was (Dial II, 6) en hoe duur geïmporteerde olie (Dial II, 29). Hij kon uit persoonlijke waarneming putten als hij het had over kuddes die lange 3
4 afstanden moesten afleggen (RB 64,18 ) en wist welke verantwoordelijkheden een herder had (RB 2,7-10 en 31-40). Hij wist hoe één ziek schaap een kudde kon besmetten (RB 28,8), maar ook hoe lange tijd herders in de bergen soms moesten zoeken naar één verloren schaap (RB 27,5-8). Als jongeman zal hij dikwijls de bergen ingetrokken zijn, niet alleen om er te wandelen, maar ook om er te jagen, een in deze periode in alle lagen van de bevolking geliefde bezigheid. En het is niet ondenkbaar dat de welstaande familie ook bezittingen had in de wijde omgeving van de stad, of kuddes die aan herders waren toevertrouwd en af en toe bezocht moesten worden. Ook al hebben we geen geschreven bronnen over de jeugd van Benedictus, voor elke man die in Nursia opgroeide, gold dat hij diep met de bergen vertrouwd was. overleven in de bergen Tegen deze achtergrond gaan we bepaalde overgeleverde feiten uit het leven van Benedictus anders lezen. Het is opmerkelijk dat Benedictus eigenlijk zijn leven lang in de bergen heeft gewoond: van het bergstadje Norcia trok hij, na een korte onderbreking in Rome, naar het rotsige dal van Subiaco, om nog later te verhuizen naar het hooggelegen Monte Cassino. Hij voelde zich thuis in de bergen en nergens anders. Het feit dat Benedictus in de stad Rome, waar hij voor studie naar toe was gestuurd, niet kon aarden, wordt gewoonlijk alleen in moralistische zin geïnterpreteerd: de heilige keerde de stad met zijn verdorven zeden, en de universiteit als leerschool van ijdelheid, al snel de rug toe. Maar wellicht speelde ook het feit dat hij er de rust en koelte van de bergen miste, een rol. Dat kon zijn biograaf Gregorius, die een stadsmens was, zich waarschijnlijk maar moeilijk voorstellen. Gregorius had ook geen idee van communicatie in de bergen. Iedereen die Subiaco bezoekt, beseft onmiddellijk dat het verhaal dat de priester Romano het eten van boven naar beneden liet zakken aan een koordje met een belletje, een literaire verdichting is (Dial II, 1.5). Misschien zou dat gekund hebben op de rechte wanden van het Palatijn, waar Gregorius vlak tegenover woonde, maar zeker niet op de hoge en ruige, dichtbegroeide berghellingen van Subiaco. Misschien zette Romano het eten op een afgesproken plek in de nabijheid van de grot neer, en luidde hij vervolgens met een bel om te voorkomen dat de wilde dieren ermee vandoor gingen. Gregorius heeft uit de oplevering wel opgetekend dat Benedictus een voorkeur had voor kloosters op hooggelegen plaatsen, en dat niet alle broeders de vermoeiende en gevaarlijke klimpartijen die dit leven met zich meebracht, makkelijk konden opbrengen (Dial II, 5.1). Om in de bergen te overleven waren, afgezien van het eten dat gebracht of gehaald kon worden, twee zaken van levensbelang: water en beschutting (tegen de kou, maar ook tegen de zon). Beschutting vond de jonge kluizenaar in de beroemde grot van Subiaco: niet zo hoog gelegen als de spelonken in de bergen rond Nursia, waardoor overwinteren er beter mogelijk was, maar toch ver genoeg van de stad en de bewoonde wereld. Water en verfrissing was in het merengebied van Subiaco rijk voor handen. Maar ook op andere plaatsen waar kluizenaars en monniken zich ophielden, ging het er allereerst om in water en beschutting te voorzien: deze thema s komen in de teksten over dit leven in de ruige natuur voortdurend terug. Hoger in het gebergte wist de kenner Benedictus waar water te vinden was, een vaardigheid die veel van zijn medebroeders als een heus wonder beschouwden (Dial II, 5). En Benedictus geeft in zijn regel aan dat monniken zich van de 4
5 aerum temperiae, de grillen van het klimaat, bewust moeten zijn en zich erop moeten instellen: het klooster moet een plaats zijn die opvang en beschutting biedt (RB 55.1), zowel aan monniken als aan de langskomende reizigers en gasten. Zelf vond Benedictus op oude leeftijd nog onthaal bij zijn zus Scholastica, toen een hevig noodweer de regio van Montecassino teisterde en een wandeling terug door de bergen onmogelijk was (Dial II, 33). Zo is het inzicht dat beschutting in de bergen een levensbehoefte is én een geschenk van barmhartigheid kan zijn, een stil gegeven in de levensbeschrijving van Benedictus en in de leefregel voor het claustrum, het afgeschermde kloosterleven. klimmen en dalen Ik wees er zoëven al op dat ook het thema van klimmen en dalen in de levensbeschrijving van Benedictus een rol speelt. Het komt eveneens terug in zijn leefregel: het wordt daar gebruikt als beeld voor de balans in het geestelijk leven. Een monnik moet zich ervan bewust zijn dat zijn leven nederigheid vergt, op allerlei manieren, en dat hij als het ware voortdurend moet klimmen. Tevens moet hij weten dat het moeilijk is om de geestelijke hoogte vast te houden en dat een neerwaartse lijn altijd op de loer ligt. De regelschrijver wijst op de trap die Jacob in een droomgezicht zag, en voegt daaraan toe: dit afdalen en opklimmen wil ons ongetwijfeld niets anders zeggen dan dat men afdaalt in hoogmoed, en omhoogklimt in nederigheid. Hij houd de monnik een levenswijze voor waarin hij zich voortdurend van zijn nederigheid bewust is en dat kan door voortdurend de weg omhoog in te zetten, stap voor stap en altijd weer opnieuw. Religieus leven is een leven van ups en downs, en een monik moet leren om te gaan met de krachten die hem neerwaarts dreigen te trekken en met de de bronnen die hem de kracht verlenen om omhoog te komen. We proeven in deze beschrijving de ervaring van een man die het ruige berggebied als geen ander kende, en die gewend was aan de vermoeienissen van het telkens weer bergopwaarts moeten gaan en aan de verraderlijke kanten van de frequente afdalingen. aantrekkingskacht van de bergen Het is eigenlijk onmogelijk om in de geest van Benedictus door te dringen, zonder kennis te nemen van het bergland waarin hij heeft geleefd. Zoals het leven van Jezus zich beweegt tussen de polen van twee bergen, namelijk die waar de zaligsprekingen werden uitgesproken en Jezus prediking begon, en die waarop de kruisiging plaatsvond en Jezus prediking voltooid werd, zo beweegt ook het leven van de monnikenvader zich tussen bergen: de bergen van zijn jeugd in Nursia en die van zijn ouderdom in Montecassino. Ook voor benedictijnen die in clausuur leven, zou het de moeite lonen om voor één week verlof te vragen van de stabilitas loci en naar het Italiaanse bergland van Benedictus af te reizen. In het ommuurde stadje Nursia lopen ze dan door de smalle straatjes, tussen gedrongen huizen met dikke muren en uitstekende daken. Ze zien hoe de huizen rondom kleine pleintjes geschaard zijn, met alom vriendelijke fonteintjes. Als ze vervolgens de bergen ingaan, naar de Forca Canapine, hoog uittorenend boven de in de zomer fel gekleurde vallei van S. Scholastica, of naar Castelluccio lopen temidden van 5
6 uitgestrekte weiden, op een dikke drie uur afstand van Norcia, dan beseffen ze welke aantrekkingskracht de bergen op de jonge Benedictus moeten hebben gehad. Een zo grote aantrekkingskracht, dat hij voor een leven van solitudo in die bergen heeft gekozen, in volle overgave aan de geest en gewijd aan stilte en gebed. Eigenlijk ligt in Norcia alles van zijn leven al besloten: de beschutting van de gemeenschap in een kleine provinciestad en de uitnodigende zuiverheid van het grauwe, ongerepte bergland. In het ommuurde stadje zien we het claustrum dat Benedictus later als model zou aanreiken en in de hechte gemeenschappen van de kleine wijken een voorbeeld van vita communis. En aan de horizon het weergaloze landschap dat lokte en de ervaring van eenzaamheid bood. Benedictus was een bergbewoner, met een stevig fysiek dat hem in staat stelde de ontberingen in het ruige land te trotseren. Hij kon klimmen als een berggeit en had een scherpe en wijdse blik, waarmee hij de horizon aftuurde en kuddes, eenzame schapen en zoekende reizigers over de berghellingen zag trekken. Charles vanleeuwen 6
Verteld door Schulp en Tuffer
Verteld door Schulp en Tuffer Het allereerste kerstfeest Het allereerste kerstfeest Verteld door Schulp en Tuffer Vertaald en bewerkt door Maria en Koos Stenger Getekend door Etienne Morel en Doug Calder
Nadere informatieF r a n c i s c u s. v a n. Leven met aandacht. w e g D e. Erfgoed Congregatie Zusters Franciscanessen van Oirschot
Leven met aandacht Erfgoed Congregatie Zusters Franciscanessen van Oirschot w e g D e v a n F r a n c i s c u s 2 Leven met aandacht Inhoud 1 De weg van Franciscus 9 2 De oprichting van de congregatie
Nadere informatieInhoud. EERSTE LUIK De rijke jongeling die zich bekeert 26. TWEEDE LUIK Hoe Franciscus Gods schepping omhelst en ordestichter wordt 64.
Inhoud Inleiding 7 EERSTE LUIK De rijke jongeling die zich bekeert 26 Jeugd in Assisi 27 Gevangenschap in Perugia 32 Stem in Spoleto 36 Toon mij uw gezicht 42 San Damiano 45 Breuk met de vader 54 Portiuncula
Nadere informatieHeilig Jaar van Barmhartigheid
Heilig Jaar van Barmhartigheid van 8 december 2015 tot 20 november 2016 Paus Franciscus heeft alle mensen van de hele wereld uitgenodigd voor een heilig Jaar van Barmhartigheid. Dit hele jaar is er extra
Nadere informatieweetje weetje weetje weetje weetje weetje weetje
Een processie is een godsdienstige plechtigheid in de vorm van een optocht van geestelijken en gelovigen. Een processie zorgt voor een gevoel van samen horen omdat ze mensen verenigt. 1 4 Rond Sint-Macharius
Nadere informatieS C.F.
Ref. 3413 Lionard Luxury Real Estate Via dei Banchi, 6 - ang. Piazza S. Maria Novella 50123 Firenze Italia Tel. +39 055 0548100 Fax. +39 055 0548150 Assisi Fantastisch mooi pand te koop in Assisi BESCHRIJVING
Nadere informatieSan Damiano, weg naar het heiligdom
God, onze Leidsman, de eeuwen spreken van Uw stem, die gehoord werd door mensen die vanuit de diepte van hun hart uitzagen naar Uw licht. Uw roepstem hebben wij verstaan en onbevreesd zijn wij op weg gegeaan.
Nadere informatieHandreiking bij 40 DAGEN GEBED voor groep 4-8 van de basisschool
Handreiking bij 40 DAGEN GEBED voor groep 4-8 van de basisschool NAAM September 2009 In september en oktober 2009 was de Levend evangelie Gemeente bezig met het onderwerp 40 DAGEN GEBED. Om gemeente breed
Nadere informatie21 februari 2012 mochten we samen vieren in de Basiliek van Sint Pieter
3de aanzet Toen Jezus op zekere dag aan zijn leerlingen vroeg maar gij, wie zegt gij dat Ik ben?, was het Petrus die namens allen antwoordde: Gij zijt de Christus, de Zoon van de Levende God. Petrus sprak
Nadere informatieRelatie <> Religie. Beste Galsem,
RelatieReligie BesteGalsem, Hetfeitdatjouwpatientnuopeenchristelijkevenementisisnietongevaarlijk.Hetgeestelijke levenvanjouwpatientzalgrotesprongenmakennaarhetkampvandevijandtoe.watikjou aanraadisomditnietafteremmen,maaromdittebederven.brengjouwpatientincontactmet
Nadere informatieSamenvattingen Geloof ABC
Samenvattingen Geloof ABC Info 1ABC: Wat is geloof? Het gaat in dit project om de belangrijkste wereldgodsdiensten: jodendom, christendom, islam, hindoeïsme en boeddhisme. Deze godsdiensten geven antwoorden
Nadere informatieDordtse Leerregels. Hoofdstuk 3 en 4. Artikel 1 t/m 4
Dordtse Leerregels Hoofdstuk 3 en 4 Artikel 1 t/m 4 Werkboek 7 Dordtse Leerregels hoofdstuk 3 en 4 artikel 1 t/m 4 Hoofdstuk 3 en 4 gaat over de bekering. Hoofdstuk 3 en 4 heeft 17 artikelen. In dit werkboek
Nadere informatieBoek1. Les 1. Dit is het verhaal van Maria. Dit is het verhaal van de engel. Dit is het verhaal van Jezus.
Boek1. Les 1. Dit is het verhaal van Maria. Dit is het verhaal van de engel. Dit is het verhaal van Jezus. De engel zei: God zal jou een kind geven. God zal jou Zijn Kind geven. God zal jou Jezus geven.
Nadere informatieVerhaal: Jozef en Maria
Verhaal: Jozef en Maria Er was eens een vrouw, Maria. Maria was een heel gewone jonge vrouw, net zo gewoon als jij en ik. Toch had God haar uitgekozen om iets heel belangrijks te doen. Iets wat de hele
Nadere informatieApostolische rondzendbrief
oktober 9, 2011 Jaargang 1, nummer 1 Lieve mensen, Zo bent u een voorbeeld voor alle gelovigen in Macedonië en Achaje geworden. Wij zijn nu al weer een tijdje hier in het zuiden van Griekenland, in de
Nadere informatieSamenvattingen Geloof ABC
Samenvattingen Geloof ABC Info 1ABC: Wat is geloof? Het gaat in dit project om de belangrijkste wereldgodsdiensten: jodendom, christendom, islam, hindoeïsme en boeddhisme. Deze godsdiensten geven antwoorden
Nadere informatieHet sacrament van de ziekenzalving.
Het sacrament van de ziekenzalving. Vooraf rustige muziek. 1. Kruisteken en vredeswens door pater Gerard. In de naam van de Vader en de Zoon en de Heilige Geest. Amen Vrede zij u allen en allen die u lief
Nadere informatie1 Landschap en klimaat in Turkije
1 Landschap en klimaat in Turkije 1 landschap, klimaat, Turkije, Europa, Azië, Azië 2a 2b 2c 3a 3b Istanbul door twee bruggen De Bosporus eigen antwoord (verschilt per atlas) zee 4a 1 Istanbul 2 Ankara
Nadere informatieDoel van Bijbelstudie
Bijbelstudie Hebreeën 4:12 Want het woord Gods is levend en krachtig en scherper dan enig tweesnijdend zwaard en het dringt door, zó diep, dat het vaneen scheidt ziel en geest, gewrichten en merg, en het
Nadere informatieNoveen tot de H. Teresia van het kindje Jezus III
Noveen tot de H. Teresia van het kindje Jezus III Bijgedragen door Johfrael Tuesday 14 April 2009 Laatst bijgewerkt op Tuesday 14 April 2009 in de Geest van Gebed Noveen tot de H. Teresia van het kindje
Nadere informatieGODS GEZIN. Studielessen voor 4-7 jarigen
GODS GEZIN Studielessen voor 4-7 jarigen 2003 Geschreven door Beryl Voorhoeve en Judith Maarsen Oorspronkelijk bedoeld voor studie in kleine groepen in de Levend Evangelie Gemeente Gebruikte Bijbelvertaling
Nadere informatieGenesis 1 en 2 enkele verzen Marcus 16: 1 8 11-04-2004. Pasen is opstaan
Gelezen: Genesis 1 en 2 enkele verzen Marcus 16: 1 8 11-04-2004 Pasen is opstaan Gemeente, Het woord, het werkwoord dat bij Pasen hoort is: opstaan. Daarbij horen de afgeleide zelfstandige naamwoorden:
Nadere informatie6 Stefanus gevangengenomen
6 Stefanus gevangengenomen 8. En Stefanus, vol geloof en kracht, deed wonderen en grote tekenen onder het volk. 9. En enigen van hen die behoorden tot de zogenoemde synagoge van de Libertijnen, van de
Nadere informatieHij had dezelfde soort helm op als in het beeld vooraf...2 Mijn vader was verbaasd dat ik alles wist...3 Ik zat recht overeind in mijn bed te
Hij had dezelfde soort helm op als in het beeld vooraf...2 Mijn vader was verbaasd dat ik alles wist...3 Ik zat recht overeind in mijn bed te kijken...4 De mensenmenigte opende zich in het midden...5 Toen
Nadere informatieTijd van monniken en ridders (500 100 n. Chr.) 3.3 Christendom in Europa. De verspreiding van het christendom in geheel Europa.
391 n Chr Onder keizer Theodosius wordt het christendom de staatsgodsdienst in Romeinse Rijk 496 n Chr De Frankische koning Clovis en vele andere Franken bekeren zich tot het christendom Wat waren de belangrijkste
Nadere informatie3.5. Vertellenderwijze, niet moraliseren! 3.5.1. Verkenning van het verhaal " #
3.5. Vertellenderwijze, niet moraliseren 1 3.5.1. Verkenning van het verhaal "# $$ %& " # 1 H. BERGHMANS & G. EVRARD, Bijbelverhalen in beeld, het leven van Jezus, Altoria Averbode, 1999. ' 3.5.2. Uitdieping
Nadere informatieNoot 12 Voorbeeldselectie van thema s en vragen voor zeven groepsgesprekken
Noot 12 Voorbeeldselectie van thema s en vragen voor zeven groepsgesprekken Bijeenkomst 1: Kennismaking 1 Bijeenkomst 2: Familie en vrienden Gesprek over subthema 1: Ouders en Grootouders : Wie was uw
Nadere informatieMaria, de moeder van Jezus
Maria, de moeder van Jezus Kerstoverdenking Rotary 2014 1. Maria in de kerkgeschiedenis 2. Maria in de Bijbel 3. Boodschap 1. Wees gegroet Wees gegroet Maria, vol van genade. De Heer is met u. Gij zijt
Nadere informatieWat is op deze vragen jullie antwoord? (antwoord)
Inleiding De kerkenraad heeft u tot twee keer toe bekend gemaakt dat een aantal broers benoemd is tot ouderling en diaken van onze gemeente. Het zijn (namen). Daarmee is ook ruimte gegeven om eventueel
Nadere informatieA. de Jager. Wees toch stil. Gedichtenbundel. Wees toch stil 1
A. de Jager Wees toch stil Gedichtenbundel Wees toch stil 1 Wees toch stil O, wees toch stil, als God u hier wil leiden op wegen die u niet verstaat. Blijf gelovig steeds Zijn hulp verbeiden; bij Hem is
Nadere informatieLiederen solozang Prijs: 7,= euro per stuk
Liederen solozang Prijs: 7,= euro per stuk GEWASSEN IN WATER Inhoud: Vanuit de dopeling gezien een statement dat hij in het watergraf alles wat oud is achter zich laat. Hij weet niet alles, kent nog niet
Nadere informatieDat is een verlangen dat wij allemaal, denk ik, wel kennen. Dat we zo graag eens God willen zien. Wie wil dat niet.
5 e zondag van Pasen - Een woning met vele kamers Bij Johannes 14 : 1-14 Hoe dorsten wij te weten wie Gij zijt. Dat is een verlangen dat wij allemaal, denk ik, wel kennen. Dat we zo graag eens God willen
Nadere informatieVoorwoord Met oprechte blijdschap schrijf ik het voorwoord voor dit boek. Ik ken Henk Rothuizen al vele jaren en heb hem zien opgroeien tot een man van God, met een bediening die verder reikt dan zijn
Nadere informatieThema: Aanvaard elkaar Tekst: Romeinen 15: 7. Liturgie: Paulus, wat doe je nou? Ik kan je nu even niet meer volgen. Je spreekt jezelf gewoon tegen.
Thema: Tekst: Romeinen 15: 7 Liturgie: Lied voor de dienst: EL 212: 1,2: Heer, wat een voorrecht Welkom Lied 971: 1,2,3: Zing een nieuw lied Stilte en begroeting Klein gloria Gebed Kinderkerk Zingen: Samen
Nadere informatieNaam: VAN WILLIBRORD tot Statenbijbel
Naam: VAN WILLIBRORD tot Statenbijbel Willibrord Willibrord werd geboren als zoon van pas bekeerde ouders en werd als zevenjarige jongen door zijn vader Wilgis toevertrouwd aan het klooster van Ripon nabij
Nadere informatieBijbelteksten Feest van Genade
Week 1 Zoals een hinde smacht naar stromend water, zo smacht mijn ziel naar U, o God. (Psalm 42:2) Mozes sloeg steeds buiten het kamp, op ruime afstand ervan, een tent op die hij de ontmoetingstent noemde.
Nadere informatieEen Visioen van Liefde
Een Visioen van Liefde Orthen, april 2012 WIE ZIJN WIJ? De oorsprong van de gemeenschap San Salvator ligt in de rooms-katholieke traditie, en voelt zich van daaruit verbonden met de Bijbel, geïnspireerd
Nadere informatiePreek bij de uitvaart van monseigneur Bluyssen
Preek bij de uitvaart van monseigneur Bluyssen In de wereld, maar niet van de wereld Broeders en zusters, de Kerk is in de wereld, maar niet van de wereld. Immers, Jezus Christus zit aan de rechterhand
Nadere informatieWaar de hemel de aarde raakt daar wordt de mens bewogen...
Waar de hemel de aarde raakt daar wordt de mens bewogen... Ton Schulten Woord vooraf Al van jongs af heeft Ton Schulten zich aangetrokken gevoeld tot schilderkunst en vormgeving. Op 53-jarige leeftijd
Nadere informatieDie overkant was een streek waar veel niet-joodse mensen woonden. Vreemd gebied.
e Opstandingskerk - 15 maart 2015 4 zondag van de veertig dagen - Laetare Lezing: Johannes 6, 1-15 Gemeente van Christus, Het is kort voor het paasfeest. Jezus gaat naar de overkant van het Meer van Galilea.
Nadere informatieVerhalen uit een ander rijk
Verhalen uit een ander rijk Ana-Magdalena Zainea www.anderssamen.nl www.ana-magdalena.nl Titel: Verhalen uit een ander rijk Auteur: Ana-Magdalena Zainea Correctie: Bart Renaer en Dorien Ruben Illustraties
Nadere informatieAssisi retraite in Italie 18-22 augustus 2014
Assisi retraite in Italie 18-22 augustus 2014 Extra zomerretraite nu inschrijven!! o.l.v. Drs. Loucas van den Berg Op weg naar een leven van overvloed, de stromende liefde en de wijsheid en eenvoud van
Nadere informatieOefeningen voor inkeer en verstilling
Oefeningen voor inkeer en verstilling Oefeningen voor inkeer en verstilling In de christelijke traditie zijn veel voorbeelden te vinden van oefeningen die een hulp kunnen zijn voor het gebedsleven. Hieronder
Nadere informatie2.2. Het Nieuwe Testament, of het verhaal van Jezus en de eerste kerk 1
2.2. Het Nieuwe Testament, of het verhaal van Jezus en de eerste kerk 1! " #$% & #& '$' '& + ()" *% $, $ -% 1 H. Jagersma en M. Vervenne, Inleiding in het Oude Testament, Kampen, 1992. J. Bowker, Het verhaal
Nadere informatieHet Jezusgebed. de woestijnvaders en het Jezusgebed
Het Jezusgebed de woestijnvaders en het Jezusgebed deel 3... door abba Yvan De vader of de abba is een vergeestelijkt iemand die de ziel van de mens kent door zijn eigen ervaring. Hij hoeft niet noodzakelijk
Nadere informatieIn welk Bijbelverhaal lezen wij over de geboorte van Izak? Waar kunnen wij in de Bijbel vinden dat Sara onvruchtbaar was?
De geboorte van Izak. In welk Bijbelverhaal lezen wij over de geboorte van Izak? Genesis 21 Waar kunnen wij in de Bijbel vinden dat Sara onvruchtbaar was? Genesis 11:30 Sarai nu was onvruchtbaar; zij had
Nadere informatieWaar woonde Job en hoe stond Job in het leven?
Het lijden van Job en zijn geloof. Waar woonde Job en hoe stond Job in het leven? Job 1:1 1 Er was een man in het land Uz, zijn naam was Job. En die man was vroom en oprecht; hij was godvrezend en keerde
Nadere informatieDeze handreiking is van:
9 lessen over het volgen van Jezus Deze handreiking is van: Deze cursus is geschreven Beryl Voorhoeve en opgemaakt door Judith Maarsen. Ten behoeve van de kinderstudiegroepen voor de bovenbouw Gebruikte
Nadere informatie3e Statie: Jezus valt voor de 1e maal onder het kruis.
1e Statie: Jezus wordt ter dood veroordeeld. De eerste plaats waar Jezus stil stond op de kruisweg, was het paleis van de Romeinse landvoogd Pontius Pilatus. De joodse leiders wilden Jezus uit de weg ruimen.
Nadere informatie4e zondag van Pasen - De Goede Herder.
4e zondag van Pasen - De Goede Herder. Het is één van de oerbeelden geworden van Jezus in de christelijke geloofstraditie. Elk jaar wordt deze derde zondag na Pasen er naar genoemd: zondag van de Goede
Nadere informatieMaria verscheen in Lourdes aan een meisje. Wat was haar naam? Op wat voor plaats verscheen Maria aan Bernadette?
Maria verscheen in Lourdes aan een meisje. Wat was haar naam? Op wat voor plaats verscheen Maria aan Bernadette? Waarmee vullen bedevaarders hun flessen aan de grot van Lourdes? Welke twee gebeden bid
Nadere informatieDs. Arjan van Groos ( ) Tekst: 1 Korinthiërs 7, 14 Middagdienst Dopen. Broeders en zusters,
Ds. Arjan van Groos (1962-2014) Tekst: 1 Korinthiërs 7, 14 Middagdienst Dopen Broeders en zusters, 1. Zingen : Gezang 25 : 1 en 3 2. Gebed voor de opening van het Woord 3. Bediening van de Heilige Doop
Nadere informatiePelgrim in het land van St. Franciscus
Pelgrim in het land van St. Franciscus Code 201401 Type wandeling 10 daagse pelgrimstocht Datum 2 oktober 2014 t/m 11 oktober 2014 Wandeling Pelgrimage in het land van Franciscus van Assisi Regio Umbrië
Nadere informatieLEVEN MET LEF Bijbelstudie 6: Een vrouw voor Izak: Op zoek naar de ware Jacob(a)
LEVEN MET LEF Bijbelstudie 6: Een vrouw voor Izak: Op zoek naar de ware Jacob(a) Bijbelstudie 6 Leven met lef Een vrouw voor Izak: op zoek naar de ware Jacob(a) Hervormde Gemeente van Enter Contact: Ds.
Nadere informatie40-dagendagboek. Discipelen van Jezus. Leren dienen in de gaven van de Geest. Kees de Vlieger. Een Kerygma studie
40-dagendagboek Discipelen van Jezus Leren dienen in de gaven van de Geest Kees de Vlieger Een Kerygma studie Copyright Stichting Kerygma Nederland Kerkstraat 24-3 3781 GB Voorthuizen Tel. 0342-475048
Nadere informatieDeze handreiking is van:
9 lessen over het volgen van Jezus Deze handreiking is van: Deze lessen zijn geschreven Beryl Voorhoeve en opgemaakt door Judith Maarsen. Ten behoeve van de kinderstudiegroepen voor de bovenbouw Gebruikte
Nadere informatieGemeente in Christus,
meditatie voor 3 mei 2015 thema geloof EN wetenschap Gemeente in Christus, Misschien heb je wel eens gehoord van de film The Matrix, of misschien heb je m zelfs wel eens gezien. De film gaat over een kleine
Nadere informatieTijdens de presentatie van het boek Clara van assisi, GesChrifTen en oudste bronnen op 30
IN NAVOLGING VAN CLARA Tijdens de presentatie van het boek Clara van assisi, GesChrifTen en oudste bronnen op 30 januari jl. hield Marieke drent, studente TheoloGie (fhtl, utrecht) een boeiende voordracht
Nadere informatieGeloven in Jezus Christus
Geloven in Jezus Christus Zoon van God Jezus krijgt God een menselijk gezicht. Immanuel wordt Hij genoemd: God met ons. Het is de naam die Hij bij zijn geboorte krijgt. ZIn Daar begint zijn bijzondere
Nadere informatieStilte vooraf. Wees stil voor het aangezicht van God, want heilig is de Heer. Uitleg
Stilte vooraf Wees stil voor het aangezicht van God, want heilig is de Heer. Uitleg Witte donderdag. Nacht van de overlevering, met een dubbelzinnige betekenis. Het is de overlevering (de traditie) van
Nadere informatieIn de loop van de vele jaren dat ik in mijn bediening sta, constateerde
INHOUDSOPGAVE Inleiding................................................... 5 1. Jezus en de doop........................................ 7 2. Het werk van de Heilige Geest.......................... 11
Nadere informatieDE DUIVELSKERK IN 3. Luister, hoe je ketel zing! Hij neuriet de oude wijs van. Maar stop, hier is iets! Er zijn ook zware dromen...
1 DE DUIVELSKERK IN 3 AKTEN Vrouw, heb je iets te lappen? Oude ketels, kruiken, pannen? Zo'n schurk! Hemel!... en hel! Dat wil je wel zeggen, boerin? Luister, hoe je ketel zing! Hij neuriet de oude wijs
Nadere informatieMarcus 1:12,13 35-38. Jesaja 30:15-18. Gemeente van onze Here Jezus Christus
Marcus 1:12,13 35-38 Jesaja 30:15-18 Gemeente van onze Here Jezus Christus Het gebedsleven van Jezus is voor ons een wat onbekend terrein. Dat moet het ook wel een beetje blijven. Hoe Hij met zijn Hemelse
Nadere informatieZondag Trinitatis 15 juni Lezingen: Exodus 34: 4-9 en Mattheüs 28 : 16-20
Zondag Trinitatis 15 juni 2014 Lezingen: Exodus 34: 4-9 en Mattheüs 28 : 16-20 Ik weet niet hoe het u vergaat, maar ik had wel de neiging om af te haken, om het leesrooster voor deze zondag maar terzijde
Nadere informatieNieuwe geboorte in het koninkrijk. les 1 FOLLOW
Nieuwe geboorte in het koninkrijk les 1 DEEL 3 FOLLOW DE GEBOORTE Leven begint met een man en vrouw die elkaar liefhebben. Diep in het binnenste van de buik van de moeder ontstaat nieuw leven. Het duurt
Nadere informatieMemento mori. Monastieke contrapunten bij moderne rouwcultuur. Dr. Thomas Quartier
Memento mori Monastieke contrapunten bij moderne rouwcultuur Dr. Thomas Quartier Memento mori! Ten paradijze Geleiden u de engelen; Mogen de martelaren u bij uw komst begroeten En u leiden tot in de hemelse
Nadere informatieOasemoment "Onze Vader" Emmaüsparochie - donderdag 17 oktober 2013
Oasemoment "Onze Vader" Emmaüsparochie - donderdag 17 oktober 2013 Muziek Inleiding en evangelietekst In het hoofdstuk 6 van zijn evangelie laat de apostel Mattheüs Jezus aan het woord over hoe we horen
Nadere informatieOpeningsgebeden INHOUD
Openingsgebeden De schuldbelijdenis herzien Openingsgebeden algemeen Openingsgebeden voor kinderen Openingsgebeden voor jongeren INHOUD De schuldbelijdenis herzien De schuldbelijdenis heeft in de openingsritus
Nadere informatieJEZUS IS MIJN SUPERHELD
JEZUS IS MIJN SUPERHELD NAAM Studielessen voor 8-12 jarigen Lessen zijn geschreven door Beryl Voorhoeve, Ilja Witte en Judith Maarsen Mei 2007Levend Evangelie Gemeente Gebruikte Bijbelvertaling HET BOEK
Nadere informatieZOEK HET UIT! KinderBijbelKeet-week Grote Kerk Hilversum. 28 tot en met 31 augustus. dit boekje is van:.
ZOEK HET UIT! KinderBijbelKeet-week 2018 28 tot en met 31 augustus Grote Kerk Hilversum dit boekje is van:. Themalied Couplet 1: Ik heb gehoord, van een man, Die een storm stoppen kan. Die een storm stoppen
Nadere informatiePastoraat wat is dat?
Pastoraat wat is dat? Eigenlijk best een lastige vraag! Pastoraat daar zijn heel veel dikke boeken over geschreven. Maar na het lezen weet je het soms nog niet!? Daarom mogen jullie een paar minuten daar
Nadere informatieOp weg met Jezus. eerste communieproject. Hoofdstuk 5 Bidden. H. Theobaldusparochie, Overloon
Op weg met Jezus eerste communieproject H. Theobaldusparochie, Overloon Hoofdstuk 5 Bidden Eerste communieproject "Op weg met Jezus" hoofdstuk 5 blz. 1 Joris is vader aan het helpen in de tuin. Ze zijn
Nadere informatieZendingsmoment voor het sterzingen, opgebouwd rond Mt. 2, 1-12
Pagina 1 Didactisch materiaal Affiche, sterreflectoren, veiligheidsjasjes, van het sterzingen Projectfiche sterzingen 2015 Verkleedmateriaal voor Driekoningen CD met sterzangerslied Teksten van de liederen
Nadere informatieNoveengebed op voorspraak van de Zalige Paus Johannes Paulus II. Parochietour 2013
Noveengebed op voorspraak van de Zalige Paus Johannes Parochietour 2013 NOVEENGEBED PAROCHIETOUR 2013 Beste meebidder! Het gebed is van onschatbare waarde. Waarom bidden we dan zo weinig? Dat is een vraag
Nadere informatieOver het toneelstuk Gijsbrecht van Amstel
Voorwoord Gijsbrecht van Amstel leefde rond 1300. Hij was de belangrijkste man van de stad Amsterdam in die tijd. Gijsbrecht was geliefd bij de bevolking van Amsterdam, maar hij had ook veel vijanden.
Nadere informatieWerkstuk wizard Hulpvragen
Hulpvragen Hulpvragen dieren Waarnemen Hoe ziet het dier eruit? Hoe beweegt het dier? Welke geluiden maakt het dier? Hoe voelt het dier aan? Hoe reageert het dier op je? Hoe neemt het dier waar? Leven
Nadere informatieOOGGETUIGE. Johannes 20:30-31
1 januari OOGGETUIGE Johannes 20:30-31 Een nieuw jaar ligt voor ons. Wat er gaat komen, weten we niet. Al heb je waarschijnlijk mooie plannen gemaakt. Misschien heb je goede voornemens. Om elke dag uit
Nadere informatie1) Gered worden is net zo gemakkelijk als een cadeau krijgen (Johannes 1:12)
Les 8 - Redding In deze bijbelstudies wordt gebruik gemaakt van de NBG-vertaling Heel veel mensen hebben er geen behoefte aan zich door Jezus te laten redden. Daarvoor hebben ze allerlei redenen. Bijvoorbeeld:
Nadere informatie(Deel van) Zijn Lichaam
(Deel van) Zijn Lichaam 1 December 2013 I. Wedergeboren Leven II. Levende stenen 1 Petrus 2:4-5 Voeg u bij hem, bij de levende steen die door de mensen werd afgekeurd maar door God werd uitgekozen om zijn
Nadere informatieOns opvoedingsproject
Vrije basisschool Inhoud van dit opvoedingsproject: Vijf opdrachten van een katholieke basisschool Woordbeeld van onze school Belangrijke waarden voor onze school Waarom kozen we deze waarden? Ons inspiratieverhaal
Nadere informatieHeer, U kent mij als geen ander U weet of ik zit of sta en U kent ook mijn gedachten voordat ik iets zeggen ga
Hieronder staan de teksten van nieuwe liedjes, zodat jullie ze thuis ook kunnen oefenen: 'k Heb Jezus nodig heel mijn leven 'k Heb Jezus nodig, heel mijn leven. 'k Heb Jezus nodig, dag aan dag, in m'n
Nadere informatieHoe het verloren schaap werd gevonden
Hoe het verloren schaap werd gevonden Evangelie-nieuws voor eeuwige redding Hoe het verloren schaap werd gevonden Een waar voorval in het leven van J.N. Darby Vele jaren geleden werd hem gevraagd een
Nadere informatieZondag 12 april 2015 is er om 15 uur een aangepaste gezinsdienst in de Opstandingskerk te Terneuzen. Voorganger: de heer G.A. Slabbekoorn uit Goes
LITURGISCHE WERKGROEP VOOR AANGEPASTE GEZINSDIENSTEN Corr. Adr.: Mevr. J. Pelle - Tel. 0115-694737 e-mail: japelle@zeelandnet.nl Dhr. A. Scheele - Tel. 0115-563188 e-mail: ascheele@hetnet.nl THEMA: Zondag
Nadere informatie1) De ongelovige is blind gemaakt door Satan (2 Korintiërs 4:4).
BIJBELSTUDIES VOOR JONGE GELOVIGEN LES 4 Les 4 - Redding: Waarom is het voor ieder mens nodig om gered te worden? In deze bijbelstudies wordt gebruik gemaakt van de NBG-vertaling Dag 1 1) De ongelovige
Nadere informatieMet open handen 1 e zondag in de veertig dagen tijd Bij Genesis 9 : 8-17 en Marcus 1 : 12 15
Met open handen 1 e zondag in de veertig dagen tijd Bij Genesis 9 : 8-17 en Marcus 1 : 12 15 Na de verkondiging een moment van stilte, Daarna zingen we lied 91a Woensdag is de veertig dagen tijd begonnen.
Nadere informatieOoit komt er een dag dat de hemel openbreekt en de doden zullen opstaan. Ooit komt er een dag dat U terug komt op een wolk en dat U kijkt met ogen,
Ooit komt er een dag dat de hemel openbreekt en de doden zullen opstaan. Ooit komt er een dag dat U terug komt op een wolk en dat U kijkt met ogen, stralend als de zon Ooit zal het zo zijn dat we leven
Nadere informatieDe steentijd Jagers en verzamelaars
De steentijd Jagers en verzamelaars De prehistorie is de geschiedenis van de mensheid voordat mensen konden lezen en schrijven. We hebben uit de prehistorie daarom geen boeken, dagboeken of andere geschreven
Nadere informatieOnze gestorven dierbare met name genoemd.
Allerheiligen, Allerzielen 2018 Verlangend naar licht, troost en bemoediging komen wij hier bijeen, in de naam van de Vader, Zoon en heilige Geest. Welkom U allen op deze zondag morgen. Komende donderdag
Nadere informatieEVANGELIE. hoogfeest christus koning. Bidden met het Evangelie. Bidden met dit Evangelie: zie achterzijde
Bidden met dit Evangelie: zie achterzijde EVANGELIE hoogfeest christus koning I MATTEÜS 25:31-46 n die tijd zei Jezus tot zijn leerlingen: Wan neer de Mensenzoon komt in zijn heerlijkheid en vergezeld
Nadere informatieGerecht van je keuze. Kaarten op tafel. Hartstochten en verlangens. Uit je eigen keuken. Om aan te proeven. je eigen onderwerp
Uit je eigen keuken Gerecht van je keuze je eigen onderwerp We gaan rond de tafel met elkaar in gesprek over dat onderwerp dat jij graag aan wil kaarten in gezelschap van een groep vrienden en bekenden
Nadere informatieDe profeet die de scherpe vraag stelt: zijn de verantwoordelijk leiders ook werkelijk goede herders?
1 Gemeente van onze Heer Jezus Christus Nederland heeft een paar roerige politieke weken achter de rug. Eerst valt week het kabinet, omdat Wilders de stekker eruit haalt. En dat terwijl we volgens europese
Nadere informatieGod bestaat en Hij is belangrijk We hebben God nodig in ons leven Jezus: Zijn leven Jezus: Zijn dood Jezus: Zijn opstanding De Heilige Geest
Basiscursus Christelijk geloof Module 1 Les 1: Les 2: Les 3: Les 4: Les 5: Les 6: Les 7: Les 8: God bestaat en Hij is belangrijk We hebben God nodig in ons leven Jezus: Zijn leven Jezus: Zijn dood Jezus:
Nadere informatieLiefde is vrij van zichzelf, om te leven voor de ander.
Liefde is vrij van zichzelf, om te leven voor de ander. HHKalender DEF_2 ct.indd 1 Romantiek in een liefdesbrief 01-06-15 21:37 ROMANTIEK in een liefdesbrief Schrijf een liefdesbrief aan je geliefde. Verwerk
Nadere informatieBijbelstudie lessen voor 8-12 jaar
Deze handleiding is van Bijbelstudie lessen voor 8-12 jaar Gebruikte Bijbelvertaling HET BOEK Lessen zijn oorspronkelijk geschreven als dagelijkse Bijbelstudie tijdens een GO KIDS zendingsreis naar Roemenië.
Nadere informatieBij Mattheus 5 : 13-16 - Zout en licht Laat ons het zout der aarde zijn, het licht der wereld, klaar en rein,
9 februari 2014 Bij Mattheus 5 : 13-16 - Zout en licht Laat ons het zout der aarde zijn, het licht der wereld, klaar en rein, Misschien heeft u bij het zingen van dit lied ook altijd wel een wat dubbel
Nadere informatieDe gelijkenis van de verloren zoon.
De gelijkenis van de verloren zoon. Eerst lezen. Daarna volgen er vragen en opdrachten. Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was, heeft Hij gelijkenissen verteld om de mensen veel dingen te leren.
Nadere informatieDe Bijbel open 2012 37 (22-09)
1 De Bijbel open 2012 37 (22-09) Onlangs kreeg ik een vraag over twee genezingen in de bijbel. De ene gaat over de verlamde man in Lukas 5 die door het dak van een huis tot Jezus wordt gebracht en door
Nadere informatieHET GEESTELIJK AANBOD VAN MOEDER CLARA FEY: EEN WEG VAN ACTIE - CONTEMPLATIE
Zr. María del Rocío, Conferentie 2009-2014 HET GEESTELIJK AANBOD VAN MOEDER CLARA FEY: EEN WEG VAN ACTIE - CONTEMPLATIE De Oefening van Moeder Clara kan gedefinieerd worden als een voortdurende wandel
Nadere informatieUitvaart voorbede Voorbeeld 1.
Uitvaart voorbede Voorganger: Genadige en barmhartige God. U ziet ons hier bijeen in ons verdriet rond het sterven van N. Hij / zij was één van ons, wij zullen hem / haar missen. Geef ons de kracht samen
Nadere informatie