Ze zijn er wel. maar je ziet ze niet LOPEN TUSSEN BEREN EN WOLVEN IN NOORD-SPANJE

Transcriptie

1 Tekst en fotografie Jan Knaapen BERGWANDELEN De pittoreske herdershutten van de brañas (alpenweiden) zijn het handelsmerk van Somiedo

2 LOPEN TUSSEN BEREN EN WOLVEN IN NOORD-SPANJE Ze zijn er wel maar je ziet ze niet Spanje is veel meer dan een lang strand. Sterker nog: het bestaat vooral uit binnenland. En daar liggen talloze prachtige berggebieden, klaar om ontdekt te worden. Zoals Parque Natural de Somiedo in Asturië

3 Vanaf de Peña Salgada overzie je bijna heel Somiedo. In de verte lonkt de Cornón: hoger, nog meer vrijstaand en dus met nog beter uitzicht. De beste kans om een echte Asturische beer te zien is in Proaza. Hier leeft Pablo, een halftamme berenman in een grote omheining samen met twee berinnen. TOCHT 1 DOOR RUIG HOOGGEBERGTE Het beginpunt is slecht gemarkeerd maar makkelijk te vinden: bij de bar. Eerst een stevige café con leche is geen slecht idee trouwens. De melk is supervers, want de voorkamer is dan wel verbouwd tot café maar de barman moet door zijn zoontje onder de koeien vandaan geplukt worden. Hij is vooral boer. Pasa nada, we hebben een zee van tijd. Toen taxichauffeur Simón ons ophaalde bij het pension in Pola de Somiedo schemerde het op weg naar Santa Marina nog. Op onze eerste dag van een wandelweekje in Parque Natural de Somiedo pakken we het meteen goed aan. Santa Marina ligt op een 1500 meter hoge pasovergang in het Cantabrisch Gebergte. Het hoogste beginpunt van alle wandelroutes hier. Geel-witte markeringen wijzen omhoog over een modderig keienpad dat vooral belopen lijkt door de koeien van de barman. Na een half uurtje bezien we onze vorderingen: een niet onaangenaam uitzicht op Santa Marina. De witgekalkte huizen met grijze leidaken staan gezellig dicht op elkaar. s Winters wordt het hier bar koud, vertelde de bar-boer. Maar het wordt nog veel mooier. We verlaten de gemarkeerde route voor een uitstapje naar de Peña Salgada. HIER WIL IK NOOIT MEER WEG Zie je die pootafdrukken? Wat denk je? Wolven, besluiten we democratisch. Het schijnt dat ze hier ook beren hebben. Met een beetje zoeken, kompas en gezond verstand staan we in een uurtje boven. Niet verkeerd!... En dat al om negen uur s ochtends. Met 1979 meter is dit geen superberg, maar wat een fantastische mirador. In het oosten De Feiten HET GEBIED Parque Natural de Somiedo in Noordwest-Spanje, provincie Asturië. Het maakt deel uit van het Cantabrisch Gebergte, met toppen tot bijna 2200 m. DE TOCHTEN Drie dagtochten, variërend van 4 tot 8 uur lopen. Eén tocht is uit te breiden tot een tweedaagse tocht. Zie hiervoor én een vierde, extra dagtocht ZWAARTE/MOEILIJKHEIDSGRAAD Middelzware tochten. In Somiedo zijn vele andere lichtere of zwaardere tochten uitgezet. NAVIGATIE Combi gemarkeerde paden, wandelkaart en beschrijvingen uit wandelgids ( BESTE TIJD Buiten de wintermaanden altijd mogelijk. Mei-juni is de mooiste tijd. ER NAAR TOE Auto: Utrecht - Oviedo ca km. Vliegen: Amsterdam - Madrid/Barcelona - Bilbao/Santander/Asturias (Oviedo); verder met de langeafstandsbus. Bus: met Eurolines vanaf Amsterdam, Rotterdam, Utrecht en Breda naar Oviedo. OVERNACHTEN Campings, pensions, herbergen, appartemen ten, casas rurales. MEER FEITEN kijken we op scherpe kammen en met bronsgroene eikenloof gevulde dalen. Maar terwijl wij onze eerste energiereep wegwerken in een koesterende ochtendzon, ligt het hele noorden van Somiedo nog onder dikke wattendekens die vanuit zee binnendrijven. We dalen af naar het pasje Collado el Muñon, waar we de grens van León en Asturias oversteken. Een stevig hekwerk verhindert dat het vee dat ook doet. We dalen af in een grote jou - een ketelvormig dal dat ont

4 Soraya kan wandelingenlang over beren praten Soraya weet alles van beren, maar ziet ze ook maar zelden. staan is door verzakking. Terwijl Rob naar een doorgang zoekt, vlei ik mij neer bij de Fuente de los Pastores. Net als de jous, zijn die bronnetjes typisch voor kalkgesteente. En ze geven het lekkerste mineraalwater. Wie hier met een gekocht flesje rondloopt, heeft echt een gaatje in zijn hoofd. Het begint warm te worden. Als we een kammetje passeren, scheren de eerste vale gieren rakelings over. Beneden opent zich een panorama van het type hier-wil-iknooit-meer-weg. Ver in de diepte ligt het dorpje Valle de Lago, ons doel voor vandaag. Daarvóór een steile rotswand en weer daarvoor de diepgroene Brañas de Soussa. Brañas zijn hoge bergweides met hutjes voor herders en vee. De natuurstenen hutjes hebben de vorm van een iglo. En ongeveer dezelfde temperatuur en gebrek aan luxe, zo blijkt als ze een uurtje later inspecteren. Wel knap dat het koepelvormige dak van losgestapelde stenen zichzelf draagt. VERMOMD IN BLOEDROOD Tussen oogverblindend groene beukenbossen en weitjes keutelen we relaxed naar beneden. Kijk eens over dat muurtje. Het staat hier stijf van de orchideeën! Er groeit hier van alles, zelfs orchideeën die niet in onze meegezeulde orchideeëngids staan. We spotten Aangebrande Orchis, Mannetjesorchis, Vleeskleurige Orchis, Muggenorchis en Vanilleorchis, zoals te verwachten in vanillekleur, maar ook vermomd in bloedrood. s Avonds op het terras van restaurant Casa Miño tellen we onze zegeningen: koel helder bier en pincho s, zoals de tapa s hier heten. Ober Mario ziet onze modderschoenen en meldt enthousiast dat hij ook een fervent montañero is. Ziet hij weleens beren? En wolven? Jazeker, al is dit niet de beste tijd. Beren zie je soms in het najaar in de bossen en de wolven komen s winters dicht bij het dorp... Maar zijn jullie al bij de FOP geweest? Dat is de Fundación Oso Pardo, legt hij uit, de Spaanse berenstichting. BEREN OP DE WEG Wow! De afdruk is niet kinderachtig. En dan te bedenken dat de Cantabrische beren kleiner zijn dan hun collega s elders op aarde. Deze señor was hier een uurtje geleden, vertelt Soraya. Ze werkt voor de FOP en vanochtend is ze onze gids. Beren zien is mazzel hebben, zegt ze, terwijl ze haar telescoop op een groepje gemzen richt. Met deze afdruk moet je al heel blij zijn. Zelf zie ik er soms wekenlang geen één. De FOP probeert de beren te beschermen en verstoringen te voorkomen want die kunnen de voortplanting in gevaar brengen. De Spaanse populatie groeit, maar is nog steeds griezelig klein: ruim honderd dieren, vertelt Soraya. Ze kan wandelingenlang over beren praten. Over hun voedsel: vooral ontzettend veel verschillende kruiden, vruchten, blaadjes en paddenstoelen. En honing. Zie je die bijenkasten daar? Die zijn vorig jaar door een beer geplunderd. Het is zo n beetje de enige zonde van de Cantabrische beren, vertelt Soraya. Oké, een doodenkele keer pakken ze een kalfje. De FOP betaalt de schade. Ze vertelt over hun migratieroutes en over hun liefdesleven: veel ingewikkelder dan je zou denken. Soraya kan het weten, want ze is getrouwd met de beren, zegt ze blozend. TOCHT 2 NAAR MEREN DER STILTE De volgende dag lopen we van Valle del Lago, midden in het park, naar het grote meer Lago del Valle. Een ontspannen wande- De lagere delen van Somiedo zijn een onwaarschijnlijk groene lappendeken van weides en bossen. Standplaats Somiedo Somiedo bevat de meest complete verzameling van alle Noord-Spaanse ecosystemen, met de bijbehorende flora en fauna. En dat op een luttele 350 vierkante kilometer. De UNESCO heeft het daarom tot International Biosphere Reserve verklaard. Informatie hierover vind je in het bezoekerscentrum, evenals over de opmars van de wolf in Noord-Spanje. Natuurbeschermers zijn euforisch: van bijna uitgeroeid in de jaren zeventig tot dik tweeduizend dieren nu. Onze tochten starten vanuit Pola de Somiedo, een gezellig bergdorp met uiteenlopende accommodatie, winkels, banken en een postkantoor. Ook het parkkantoor en de Fundación Oso Pardo vind je hier

5 Natuurreis Sierra Cantabrica met korting Liever georganiseerd? Voor lezers van Op Pad biedt reisorganisatie SNP 50,- korting op de 8-daagse natuurreis in de Sierra Cantrabica (reiscode , reissom 1480 p.p. excl. heen- en terugreis). Je gaat op pad met deskundige Spaanse wildkenners in het groene bergland van Somiedo en de lichtgolvende massieven van noordelijk Castillië. Met enig geluk worden de vele uren spieden beloond met waarnemingen van wolven en beren. Deze reis wordt tevens begeleid door Jan Knaapen, auteur van dit stuk, bioloog, natuurfotograaf en auteur van dit artikel. Reisdata: 29 augustus en 5 september. Deze aanbieding is geldig in 2009, mits geboekt voor 31 mei Op Pad heeft een samenwerkingsverband met SNP. Lezers van Op Pad kunnen daardoor profiteren van kortingen. Check daarom altijd Op weg naar de Cornón loop je door een stukje Schotland in Spanje

6 Spanje Zoom in op de routes via de Google Map op De hengst van Antón houdt alles in de gaten. Dat is niet voor niks, zoals de vele littekens van wolventanden aantonen. ling langs beukenbossen en weides met cabañes de teite, herdershutten met brem-gedekte daken. Uiterst pittoreske hobbithuisjes zijn dat, en zo n beetje het handelsmerk van Somiedo. Bij het meer zien we voor het eerst medetoeristen. Het is zondag, dit is een ideale picknickplaats en als Spanjaarden ergens een neus voor hebben dan is het daarvoor. Relaxed dagje zo. Ja. Achter die bergkam liggen trouwens nog meer meren. We kijken op de kaart. Lagos de Saliencia klinkt intrigerend: de meren der stilte. Een kwartiertje later werken we onszelf in het zweet op de toch best steile helling. De gemarkeerde route leek ons nogal om en zeker niet de snelste. Het eerste blijkt te kloppen, het tweede niet. Prikstruiken, los gesteente en een ernstig uit zijn doen gebrachte adder compliceren de onderneming. Maar de uitzichten zijn fenomenaal en op de kam lopen verse sporen van wolven. Die beesten zitten overal, waarom zien we ze niet? OERPAARDEN De volgende dag, als we koffie drinken in een café, ontmoeten we de paardenhouder Antón Alvarez Sevilla. Hij is niet zo blij. Elk jaar pakken de wolven ongeveer driekwart van zijn veulens. Hij neemt ons mee naar zijn monte, een uitgestrekte bergweide aan de rand van het park. Het kost een uurtje om de kudde te vinden. De paarden zijn klein, slank en allemaal zwart-bruin. Asturcones heten ze, zuivere nakomelingen van de Keltische oerpaarden die hier voor de jaartelling rondliepen, zegt Antón trots. Er zijn er nog pakweg duizend in heel Asturië. En dan is het wel zuur als je elk jaar tientallen veulens kwijtraakt. Zonder wolven zou mijn kudde nu ruim 300 in De tochten 1 SANTA MARIA DEL PUERTO VALLE DEL LAGO 10,5 KM, 3-4 UUR, +570 M/-845 M Eenvoudige, uitzichtrijke doorsteek door ruig hooggebergte. Begin is op een pas, waardoor je al snel op hoogte bent. Facultatieve beklimming van de Peña Salgada (1979 m). Afdaling door fraaie beukenbossen en weides. 2VALLE DE LAGO LAGOS DE SALIENCIA V.V. 26 KM, 7-8 UUR, +725/-725 Fraaie lange wandeling. Door het brede gletsjerdal van Valle de Lago naar de hooggelegen meren van Saliencia. Geleidelijk stijgen. Zelfde weg terug. Slechts 13 km (350 m stijgen/ dalen) als je alleen tot het eerste meer (Lago del Valle) wandelt. 3PICO EL CORNÓN 16,5 KM, 4-5 UUR, +860/-860 De Cornón (2188 m) is een fantastische hoge wandelberg, een kleine 900 m stijgen vanuit Santa Marina del Puerto. Laatste stuk over smalle paden. Fenomenale uitzichten. Voor een vierde, extra dagtocht plus de tweedaagse variant op tocht 3 zie

7 Op zoek naar beren: turen tot je tureluurs bent. Maar wie weet... plaats van 55 paarden tellen. Voorzichtig benadert hij de hengst. En dan moet je weten dat deze dieren de strijd tegen de wolven in hun genen hebben. Dit zijn geen suffe manegepaarden. De littekens op borst en lippen van de hengst spreken voor zich. Voor Antón mogen alle wolven bontmantels worden, zou je denken. Maar dat ligt anders. Het zijn de mooiste wilde dieren van Spanje. Hij kan het weten want hij ziet ze regelmatig van dichtbij. Rob en ik kijken elkaar aan: hij wel. TOCHT 3 NAAR PICO EL CORNÓN De eerste dag, op de Peña Salgada hadden we hem al zien liggen: hoger, nog meer vrijstaand en dus met nog beter uitzicht. De Cornón (2188 m) is net niet de hoogste berg van Somiedo, maar wel de aantrekkelijkste. Bij de tapas en het bier op het terrasje van Casa Miño lijkt het een uiterst doenlijke onderneming. Volgens Mario is het gewoon een wandelberg. Beetje makkelijk te vinden? Hombre, geen enkel probleem. Twee uurtjes klimmen, maximaal. We nemen tenminste honderd procent marge en besluiten vroeg te vertrekken. DE EINDKLIM Ik vind het koud. Robs hoofd verdwijnt achter grote ademwolken. Zwijgend lopen we onszelf de volgende ochtend warm over een zandweggetje dat door een blauwgroen berijpte lappendeken van ommuurde weilandjes het dal in slingert. Op de berghellingen onthullen de eerste zonnestralen een aquarel van gele brem en hei in tien tinten paars en roze. Dit lijkt Schotland wel. Hé, gemzen! Op de rotsrichel boven ons kijkt een gemzenfamilie roerloos op ons neer. Wij gluren terug door de verrekijker. Het wedstrijdje staren duurt een kwartier, dan moeten we toch echt door. Over een pasje, langs een weitje naar een moerassige vlakte tussen vage heuvels. Daar houden de verfstrepen op, het pad ook. De Cornón is goed te zien, ook het pad naar de top. Maar de beste route is dat geenszins. Dwarslopende rotsrichels, sompige veentjes, kleine meertjes en erg veel vage heuvels. Enfin, na anderhalf uur kennen we het gebied op ons duimpje en staan we in een sneeuwveld aan de voet van de eindklim. Twintig minuten later zijn we boven. Achter ons, waar we gisteren waren, strekt zich een eindeloze herhaling van grijswitte kalkruggen en diepgroene hellingen uit. Voor ons en heel veel lager dient zich een totaal andere wereld aan: de Spaanse meseta, de zinderende hoogvlakte die het natuurlijke habitat van de meeste Spanjaarden vormt. Schaars begroeide lage bergen in mediterraan-warme kleuren trillen in de ochtendwarmte. Ook niet verkeerd, vat Rob het spectaculaire panorama samen. Zelf wandelen in Parque Natural de Somiedo? Cistusrozen groeien op warme hellingen aan de zuidkant van het park. Uitgebreide praktische informatie bij deze tochten vind je in een pdf op onze website. Hierin is ook een extra dagtocht opgenomen en een globale beschrijving van een tweedaagse variant op tocht 3 uit dit verhaal. Deze en nog veel meer tochten (waaronder een 6-daagse en een 4-daagse trektocht en een tweetal mtb-tochten) worden ook beschreven in de Dominicus-gids Trektochten in het Cantabrisch Gebergte en de Picos de Europa van Jan Knaapen. Zie oppad.nl Download de pdf met praktische informatie