Kaki. Diospyros kaki

Transcriptie

1 De De kaki is een besvrucht uit het geslacht Diospyros dat op zijn beurt deel uitmaakt van de familie van de Ebenaceae of Ebbenhoutachtigen. Bijna alle vertegenwoordigers van deze familie zitten in het geslacht Diospyros. Wanneer men het heeft over kaki dan heeft men het over Diospyros kaki, de soort met de grootste vruchten. Er zijn echter nog andere soorten uit dit geslacht die ook lekkere vruchten vormen zoals de Diospyros lotus of lotusboom en de Diospyros virginiana of Amerikaanse persimmon. Deze laatste draagt kleinere maar wel lekkerdere vruchten dan de bekende kaki. Al deze soorten zijn ofwel mannelijk ofwel vrouwelijk maar kunnen vruchten vormen zonder bestuiving (ze zijn parthenocarp). De Amerikaanse persimmon zet echter wel aanzienlijk meer vrucht met een bestuiver in de buurt. Het bijzondere aan de kaki is dat deze vrucht in plukrijpe toestand (oranje) zéér veel looizuur (tanine) bevat waardoor ze niet direkt uit de hand te eten is, de vrucht moet narijpen en zacht worden eer ze kan gegeten worden. Hierdoor worden velen afgeschrikt bij hun eerste kennismaking met deze vrucht. Wat je in de winkel koopt als sharon is eigenlijk de variëteit Triumph, een variëteit van Diospyros kaki die door de Israëlische exportcoöperatieve sharon op de markt gebracht wordt en chemisch behandeld wordt zodat de vrucht in harde toestand kan gegeten worden en niet moet narijpen. 1 / 17

2 Diospyros kaki De kaki (of zoals velen verkeerdelijk zeggen de sharon ) is de vrucht van de soort Diospyros kaki. De precieze herkomst van deze soort is niet meer te achterhalen omdat de boom reeds duizenden jaren gekweekt wordt en er geen natuurlijke bestanden van deze soort meer te vinden zijn. Het oorspronkelijke groeigebied van deze kleine boom ligt waarschijnlijk in China. De pomologie van de kaki is erg complex, in de duizenden jaren dat de soort gekweekt wordt zijn er o.a. ook variëteiten ontstaan waarvan de vruchten geen tannine bevatten of enkel niet dan wanneer er (voldoende)zaden in de vrucht zitten. Grofweg worden kaki s in 3 klassen ingedeeld naargelang het tanninegehalte van de rijpe vrucht: 2 / 17

3 - PCA of pollination constant astringent ; deze vorm heeft steeds tannine in de vrucht ongeacht of er zaden in de vrucht zitten of niet. Deze vruchten moeten dus narijpen en zacht worden waardoor de tanines verdwijnen om te kunnen gegeten worden. Deze vorm maakt het overgrote deel uit van alle variëteiten. - PCNA of pollination constant non astringent ; deze vorm heeft zeer weinig of geen tannine in de vrucht ongeacht of er zaden in zitten of niet. Deze vruchten kan je dus zo hard eten wanneer ze rijp zijn, ze moeten niet narijpen en zacht worden. - PVA en PVNA varianten ofwel pollination variant astringent en pollination variant non astringent. Deze vruchten bevatten enkel tannine als er geen of te weinig zaden in zitten. De zaden produceren namelijk een chemische stof die de tannine verwijdert en de vruchten dus hard eetbaar maakt wanneer ze voldoende rijp zijn. Als er te weinig zaden in de vrucht zitten kan het zijn dat die slechts gedeeltelijk hard te eten is, de rest smaakt dan wrang. Over het algemeen zijn de PCA vormen zoeter dan de PCNA vormen. In Spanje en Italië worden vooral de PCA variëteiten gekweekt. Deze worden ofwel zo op de markt gebracht en moeten dan zacht worden om te kunnen gegeten worden ofwel worden ze met ethyleen of CO2 gas behandeld om de tannine te verwijderen zodat de vrucht hard kan gegeten worden. Dit gebeurt ook met de zogenaamde sharon In China en Japan worden echter vooral de PCNA variëteiten gekweekt. Deze vruchten kan men dan zo direct eten zonder verdere behandeling. De American Persimmon of Diospyros virginiana. Deze boom is de Amerikaanse tegenhanger van de Aziatische kaki. De soort komt voor in de oostelijke staten van de VS tot aan de noordelijke staten. De boom groeit zeer traag maar kan flink groot worden in zijn natuurlijke verspreidingsgebied. 3 / 17

4 De zuidelijke varianten (Diospyros virginiana pubescens ) hebben een harige bladonderzijde en harige twijgen terwijl de noordelijke varianten (Diospyros virginiana platycarpa ) gladde twijgen en volledig onbehaarde bladeren hebben. Deze ondersoorten kruisen onderling niet omdat ze een verschillend aantal chromosomen hebben. De grootte van de vrucht kan variëren van 2 tot 5 cm. De meeste vruchtselecties behoren tot de zuidelijke variant. Ook bij deze soort staan de mannelijke en vrouwelijke bloemen op afzonderlijke bomen. Er kunnen ook in dit geval vruchten gevormd worden zonder bestuiving zij het wel veel minder dan met bestuiving.deze soort is nooit gecommercialiseerd geworden en hier zijn geen vormen ontwikkeld zonder tannine. In tegendeel.. Wanneer ze nog hard zijn, zijn de vruchten van deze soort zo wrang, dat je mond ervan binnenste buiten draait wanneer je erin bijt. Wanneer de vruchten echter nagerijpt en zacht zijn, zijn ze zo zoet als dadels met een heerlijk chocolade/abrikoos aroma. Ook de vogels zijn uiteraard verzot op deze vruchten die tot tegen de vorst aan de boom kunnen blijven hangen. In tegenstelling tot wat vaak op het internet en in de literatuur te lezen staat heeft een persimmon vrucht zeker geen vorst nodig om eetbaar te worden! In tegendeel, een onrijpe persimmon die bevroren raakt rijpt niet meer en begint te rotten!!! Een rijpe en zachte persimmon vrucht kan wel wat vorst verdragen maar zal er zeker niet lekkerder door worden. De lotusboom of Diospyros lotus Deze soort is afkomstig uit groot Azië (van China tot Afghanistan) en werd daar vroeger ook wel gekweekt voor de vruchten. Ook deze boom is tweehuizig maar vormt net zoveel vruchten met of zonder bestuiving. De vruchten van de lotusboom zijn veel kleiner (1.5 tot 2.5 cm) en net als de persimmon en kaki ontzettend wrang wanneer ze niet nagerijpt zijn. Ze zijn enkel eetbaar wanneer ze volledig zacht en donkerbruin zijn en smaken dan wat naar dadels. De vruchten kunnen in ons klimaat echter nooit genoeg rijpen om echt heel zoet te worden. Enkele weetjes - Er zijn nog andere soorten die ook in ons klimaat winterhard zijn maar niet voor de vruchten gekweekt worden - Er zijn nog tientallen tropische vertegenwoordigers onder het geslacht Diospyros die lekkere vruchten vormen. - Recent zijn er in de Oekraïne hybrides ontwikkeld tussen D. kaki en D.virginiana die zeer winterhard zijn en grotere vruchten geven - De vruchtvorm van D.kaki kan variëren van rond en afgeplat, tomaatvormig, ajuinvormig,eivormig,tot zelfs zéér langwerpig. - Ook de kleur kan variëren van licht oranje tot donkerrood en zelfs in een enkel geval pikzwart. 4 / 17

5 Variëteiten Diospyros kaki Agakaki : laat bloeiend, éénhuizig (mannelijke en vrouwelijke bloemen) en kan dus als Mikatani gosho : laatbloeiende variëteit maar vroegrijpende variëteit.ronde zeer platte bijna sch 5 / 17

6 Rojo brillante : Vroegrijpende dikke ronde vrucht. tamelijk trage groeier en kleine boom Tipo : PCA variëteit met tomaatvormige vruchten. Grote bladeren. Sharon : Is eigenlijk een merknaam en geen variëteit. Meestal worden een aantal PCA Farmacista cecilia : Zeer kleine boom met grote bladeren, ronde oranje vruchten die moeten narij 6 / 17

7 Tardive des charentes: PCA variëteit met zeer grote bladeren,laat rijpend. Costata : Een van de meest gekweekte PCA variëteiten uit Italië, tomaatvormige vruc Steiermark : Zeer winterharde variëteit met tomaatvormige vruchten. Saijo : redelijk laat rijpend. zéér langwerpige vrucht en grote langwerpige bladeren m 7 / 17

8 Nishijo : Deze zeer zoete variëteit moet zacht gegeten worden. Redelijk laat rijpend. Z Hyakami Gosho : Is éénhuizig en heeft dus mannelijke en vrouwelijke bloemen. Dikke enigszins Mushiroda Gosho :Kan hard gegeten worden. Ronde tomaatvormige vrucht. 8 / 17

9 Jiro : trage groeier, grote afgeplatte vierkante vrucht die hard kan gegeten worden. Maekawa Jiro : mutatie van Jiro, vrucht is idem maar rijpt enkele weken vroeger. Fuyu : Redelijk kleine afgeplatte ronde vrucht, vroegrijp. Meest gekweekte variëteit in Matsumoto Wase Fuyu: is een mutatie van Fuyu. de vruchten zijn idem maar rijpen enkele weken vro 9 / 17

10 Hana Fuyu : Nog een mutatie van Fuyu maar met veel grotere vruchten. O Gosho : Izu : Grote platte ronde vruchten. Zéér vroeg rijpend (de eerste van alle variëteiten Hiratanenashi: Zéér winterharde soort 10 / 17

11 Faufau : Een PCA variëteit uit Portugal met tomaatvormige vruchten. Kuro Gaki : De enige variëteit met pikzwarte vruchten, (maar oranje vruchtvlees). Ajuinvo DGDK1 : extreem winterharde éénhuizige variëteit (mannelijke, vrouwelijke en hermafro Diospyros virginiana 11 / 17

12 Yates : De grootste vruchten onder de persimmons (tot 5 cm). Zet zéér veel vrucht zo Szukiss : éénhuizige variëteit. Redelijk kleine vruchtjes maar zoet en vroegrijp. Goede b 12 / 17

13 Supersweet (NC21) : Vroegrijpe variëteit die makkelijk en veel vrucht zet zonder bestuiving. De zoe NC10 : Forse groeier met ronde zoete vruchten Pieper : Middelmatig grote ronde vruchten. De vroegst rijpende variëteit (half sept.). h 13 / 17

14 Early Golden : Zéér oude variëteit. Dikke ronde vruchten,redelijk laat rijpend. Is de moeder v Meader : Grote nogal platte zoete vruchten, de laatst rijpende variëteit. Lena : Blinkend blad zonder enige beharing. Middelgrote zoete vruchten met uitgesp 14 / 17

15 Prok : Grote enigszins platte vruchten. Blinkend blad zonder enige beharing. Ook de K6 : Grote ronde zéér zoete vruchten. Recente selectie. G78 : De variëteit met de grootste bladeren, ovaal en redelijk diep ingesneden aan Spearhead : Middelgrotevirginiana vruchten. Zéér langwerpig decoratief blad. Diospyros kaki X Diospyros 15 / 17

16 Rosseyanka = Russian : soortkruising Beauty tussen D.kaki en D.virginiana.ontwikkeld in Rusland. Stevig groe Rosseyanka X D.kaki Nikitskaya Bordovaya :=herkruising Nikita s Gift van Rosseyanka met D.kaki. Als jonge boom een zéér stevige gro Diospyros lotus 16 / 17

17 Maalte : Een vrouwelijke selectie met massa s vruchten. Pas eetbaar als ze helemaal Guillaume : Een unieke variëteit met gepanacheerd blad (wit,geel,groen gevlekt). De enig Mannelijk : enkel mannelijke bloemen, sterk glimmende bladeren. 17 / 17