Belkmerweg 37 te Burgervlotbrug, stolp met historie

Transcriptie

1 Van de Werkgroep Historisch Onderzoek Belkmerweg 37 te Burgervlotbrug, stolp met historie Trien Paarlberg Waiboer en Marja Raat De recent verbouwde stolpboerderij. Zoals u wellicht in het voorbijgaan heeft gezien is de stolp aan de Belkmerweg 37 te Burgervlotbrug onlangs ingrijpend opgeknapt. De stolp ligt tussen de bollenvelden. De eigenaren / bewoners, Fred Koning en Marja Raat kijken voor uit op het Noord-Hollands Kanaal en achter op het Pettemerbos. Ook Fred heeft in de stolp nog zijn, weliswaar gedeeltelijk al afgebouwde, bollenkwekerij gevestigd. Hij teelt momenteel nog zo n 2 ha. narcissen. De verbouwing Het meest in het oog springt de nieuwe voorgevel voorzien van luiken en ramen verdeeld in kleine ruitjes. De gevel, de kozijnen en de voordeur zijn nieuw. Maar alles is exact op dezelfde plaats aangebracht, in dezelfde maten, op dezelfde wijze gemetseld en gevoegd als ruim 100 jaar geleden. Als leidraad hiervoor diende een oude foto uit die tijd (zie illustratie op pagina 13). De architect heeft de foto simpelweg (leve de moderne techniek) onder de scan gelegd en had zo alle maten ter beschikking voor de bouwtekening. Tijdens de verbouw en ook wel eerder gaven oude buurtgenoten aan dat ergens in de stolp nog oude tegels te vinden waren, maar niemand wist precies waar. Marja was al erg blij met de vier tegels met herderstaferelen erop die nog in het achterom zaten, en onderdeel waren geweest van een hele schouw met open vuurplaats. Van haar vader, Henk Raat, hoorde ze dat vroeger wel in het achterom werd gekookt. Een wand met achttiende-eeuwse tegels De geruchten over de oude tegels hielden aan. De timmerlieden waren er bij hun sloopwerk erg alert op. Niets werd gevonden. Maar Dik, de broer van Fred, die 30 jaar in de stolp woonde, meende toch vrij zeker te weten dat zij achter het behang van een slaapkamer zaten. Nu wilde het geval, dat dit zo ongeveer de enige wand was waar niets aan hoefde te gebeuren. En de verbouwing was al kostbaar, dus Fred voelde weinig voor onnodig sloopwerk. Immers, dat moest dan ook weer hersteld. Maar Marja wilde het nu voor eens en altijd weten. Op een zondagmiddag probeerde ze een hoekje van het hardboard waarop het behang geplakt zat los te peuteren. Dat lukte niet, daarom maar een schroevendraaier gegrepen en met geweld een gat gemaakt. Door het gaatje glansde iets. Ook werd de tekening van een klein vogelkopje zichtbaar. Dit maakte vogelaar Fred ook enthousiast. Samen trokken ze het board van de latten die, zo bleek, dwars door de tegels aan de muur gespijkerd 11.

2 zaten. Dit moest heel voorzichtig gebeuren want spontaan lieten al enkele tegels los. De wand die tevoorschijn kwam zag er beroerd uit. Het glanzende stukje was ongeveer het enig stukje tegel dat niet bedekt was met een laag olijfgroene verf. De hele wand bleek overgeschilderd, behalve waar al tegels waren verdwenen. Heel voorzichtig werd begonnen met het loskrabben. Maar het loonde de moeite, steeds meer patronen werden zichtbaar. Uiteindelijk bleek de tegelwand te bestaan uit enkele kleine rozetten, enkele randen, een heel groot rozet in het midden met links daarvan een tableau met daarop een kat (zie illustratie). Aan de rechterzijde van het rozet ontbrak het tableau. Via de stolpenvereniging werden deskundigen geraadpleegd. De leeftijd van de tegels werd geschat tussen Er ontbrak ongeveer 20%, grotendeels witjes, maar ook het andere tableau (volgens de kenners zeer waarschijnlijk dat van een hond) en enkele gedecoreerde tegels. Geadviseerd werd om contact op te nemen met de Harlinger Aardewerk- en Tegelfabriek die ook restauratiewerk verricht voor het Enkhuizer museum. De eigenaar van deze fabriek, de heer Oswald, is een ware tegel freak. Hij dook in de boeken en ontdekte dat de tegels waarschijnlijk in Alkmaar gemaakt zijn; daar stond in die tijd het dichtstbijzijnde tegelfabriekje. Overigens zijn geleerden het er niet over eens of dit fabriekje eerst in Hoorn stond en later in Alkmaar of omgekeerd. Een interessante aanwijzing voor de leeftijd en herkomst van de tegels is het feit dat in de oude stolp van mevrouw Corrie Vries De Leeuw aan de Pettemerweg een aantal exact dezelfde tegels gevonden is. Zelfde kleur, zelfde patroon. Bovendien waren de tegels van het Alkmaarse fabriekje gemiddeld 2 mm. groter dan gebruikelijk in die tijd, evenals die uit de Belkmer- en Pettemerweg. De heer Oswald zocht ook een patroon uit dezelfde periode voor een tableau van de ontbrekende hond. In de fabriek werd dit bijpassende tableau gemaakt, waarbij goed gelet werd op de eigenaardigheden van de tekenaar van de kat, zoals het wielvormige dijbeen. De wand is nu weer prachtig gerestaureerd en vormt een van de hoogtepunten van de stolp. Betekenis van de afbeeldingen op de tegels Navraag bij de familie Oswald leerde dat geen grote symbolische betekenis aan de afbeeldingen gehecht moet worden. De opdrachtgevers hielden zich over het algemeen niet bezig met mystieke symbolen, zoals b.v. uit de Griekse of Romeinse mythologie. Als men al koos voor symboliek, dan werd teruggegrepen op de bijbel, zoals engeltjes met guirlandes. Gebruikelijker waren afbeeldingen uit het dagelijks leven in en rond de boerderij. Complete landschappen werden in tableaus verwerkt, maar ook heel vaak het vee: paarden, koeien, schapen, pluimvee en/of huisdieren. Wel hield men de symmetrie in de gaten, vandaar de tegenstelling koe/paard, haan/hen of kat/hond aan weerszijden van zo n centraal rozet op de wand. In de rozetten zijn gestileerde tulpen afgebeeld. In de 18 e eeuw was de tulpengekte al geluwd, maar de tulp bleef nog lang een geliefde bloem in decoraties. Uiteindelijk meer en meer gestileerd weergegeven en vereenvoudigd. De leeftijd van de tegels is vaak goed op te maken aan de mate De achttiende-eeuwse tegelwand in al zijn schoonheid. 12.

3 De boerderij omstreeks De namen van de personen op deze foto zijn onbekend. Fotocollectie familie Koning Petten. van gedetailleerdheid; hoe meer uitgewerkt, hoe ouder de tegel vaak is. Later werd het vervaardigen van tegels op basis van stukloon vergoed, wat een veel slordiger tekenstijl veroorzaakte en kleinere afbeeldingen. Historische gegevens, leeftijd van de stolp Niet bekend is hoe oud de stolp precies is. Dik Koning vertelde dat hij ooit ergens in de muur aan de noordzijde het jaartal 1609 gezien had, maar deze muur is lang geleden al bepleisterd en het jaartal is dus niet (meer) zichtbaar. Op de oude foto van begin vorige eeuw staat op het gebouwtje aan de noordkant 1750 in de gevel. Dit is mogelijk een betrouwbare aanwijzing. Ook de leeftijd van de gevonden wandtegels (tussen ) vormen hiervoor een aanwijzing. Toen de tegels werden losgemaakt bleek dat onder de tegelwand aanhechtingsgaten zaten van een hoge schouw. Ook was te zien aan verkleuring op de muur onder de tegels dat onder die plek open vuur had gebrand. Daaruit blijkt mogelijk dat de boerderij toch nog ouder is. Eigenaren van de stolp voorzover tot nu toe bekend Lourens Schravesant (huwde in dat jaar met Antje Jonker) 1794 Lourens Schravesant sterft, dochter Trijntje erft de boerderij Trijntje Schravesant sterft, haar echtgenoot Pieter Grin erft de boerderij. Pieter Grin huwt voor de tweede keer met Guurtje Erix Pieter Grin sterft, zijn dochter Antje Grin erft de boerderij op 25 maart De boerderij, zijnde huismanswoning (de stolp) met tuin, erf en landerijen groot ha. wordt dan gewaardeerd op fl ,00. Het betreft de nummers in de sectie G. 295 t/m 297 en 299 t/m 305 en 335. Het laatste nummer werd gewaardeerd op fl. 600,00 en was door Pieter Grin gekocht op 19 november Antje is in 1842 getrouwd met Jan Corneliszn. Blaauboer, waarvan zij in 1848 scheidt Jan Corneliszn. Blaauboer verwerft de boerderij. Deze landman uit Wieringerwaard bezat verschillende boerderijen. Enige tijd geleden stond in de Schager Courant (artikel J.N. de Wit) dat Blaauboer van zijn echtgenote scheidde om met zijn jonge dienstbode te kunnen trouwen die een kind van hem verwachtte. Het huwelijk met Antje Grin was kinderloos Jan Corneliszn. Blaauboer verkoopt de boerderij voor Hfl. 1000,00 aan Cornelis Brouwer, landman wonende aan de Belkmerweg in de Zijpe. Of Brouwer ook in deze stolp heeft gewoond is niet bekend, hij was wel inwoner van de Zijpe. Voordat hij zijn bezit in 1878 verkocht veranderde er wel het een en ander. Mogelijk zijn toen ook de 18 e eeuwse tegels aangebracht? Verder liet hij in 1872 een huis bijbouwen op nummer G. 303 ( ha.) G. 303 was weiland en werd hierbij gedeeld in twee stukken, te weten G. 826 ( ha) en G 827 huis en erf ( ha). 13.

4 Jacob Brommer (geboren 1 april 1827, overleden 13 februari 1886) wordt de nieuwe eigenaar, hij woonde aan het Noord-Hollands kanaal te St. Maartensvlotbrug en betaalde Hfl ,75 voor het geheel. Hij was gehuwd met Dieuwertje Smit (geboren 12 mei 1830, overleden 2 september 1890). Zij kregen zeven kinderen: Dirk geboren 27 maart 1852, overleden 10 november 1913 Neeltje geboren 5 juli 1853 overleden 28 april 1928 Jan geboren 11 juli 1854 overleden 4 september 1890, huwde Neeltje Boontjes Simon geboren 17 november 1856 overleden19 september1921 huwde Neeltje Beek Arie geboren 7 mei 1859 overleden 15 november 1859 Trijntje geboren 9 maart 1862 overleden 10 maart 1940 Guurtje geboren 14 januari 1867 overleden 9 januari 1940 zij trouwde Arie Koster 1886 Dirk Brommer Jacobszn. (landman uit de Zijpe / Schagerbrug) erft de boerderij van zijn vader (hij bezat 157 ha. land totaal). De boerderij werd toen getaxeerd op fl ,00. Dirk Brommer huwde twee keer, eerst met Antje Breed (geb. op 21 mei 1841 en overleden op 23 mei 1885) die daarvoor gehuwd was geweest met Mies Brommer. Het huwelijk tussen Dirk en Antje bleef kinderloos. De tweede keer huwde Dirk met Neeltje Boontjes (geb. 6 december 1855, overleden 19 mei 1927). Zij was toen weduwe (kinderloos) van Jan Brommer. Ook haar huwelijk met Dirk bleef kinderloos. Alle hier genoemde Brommers werden in de Zijpe geboren en trouwden en overleden er. Neeltje erft de boerderij van Dirk Neeltje Boontjes Gerritsdochter verkoopt op 25 november 1919 aan Cornelis Czn Kos (uit Tuitjenhorn) de boerderij voor fl ,00. Het geheel bestaat dan uit sectie G.964 (erf), 965 (huis en tuin) 299 t/m 302 en 826 weilanden, groot ha. De kadastrale nummerwijziging had al plaatsgevonden in 1884: G 304 werd G 964 ( ha), G.305 werd G65 ( ha) Op 26 november verkoopt Cornelis Kos de boerderij tezamen met 11.13,25 ha. land aan Jacob Kleijne (geboren 26 februari 1895) uit Graft voor fl ,46. Jacob woont in de stolp met vrouw en zoon Gerrit. Gerrit huwt in de oorlog, na de oorlog (in 1952) wordt de boerderij gesplitst in twee woongedeelten, voor Jacob en zijn vrouw en voor Gerrit en zijn bruid. In 1952 laat Jacob nog een stal bouwen en een gierkelder aanleggen. Volgens buurtgenoten was met name Gerrit erg handig en hij heeft in de stolp heel wat kamertjes getimmerd en wandjes opgeknapt heden Jacob Kleijne verkoopt de stolp aan J. F. Koning uit Heemstede (samen met 5.35,65 ha. land). J.F. Koning zet, samen met zijn zonen Dik en Fred zijn bollenkwekerij aan de Belkmerweg voort Verkoop van de stolp en het land aan de fa. J.F. Koning & Zn. (eigenaren D.P. Koning en F.J. Koning) F.J. Koning neemt de firma over (dus inclusief stolp en land) Verkoop van het land aan de fa. Joh. Hoogeveen. De percelen die bij de boerderij behoorden in In Sectie G, de volgende nummers 295 weiland ha 296 weiland ha 297 weiland ha 299 weiland ha 300 weiland ha 301 weiland ha 302 weiland ha 303 weiland ha 304 tuin ha 305 huis en erf ha 335, een perceel weiland gelegen aan de noordzijde van de Pettemerweg tussen de Belkmerweg en de Westerduinweg. (niet op deze kaart aangegeven) 14.

5 Belkmerweg 37 omstreeks Foto Dirk Smit. Bewoners van de stolp Marja Raat vond in het centraal archief in Alkmaar dat de oudst bekende eigenaar, Lourens Schravesant vanaf zijn huwelijk in 1790 in de stolp woonde. In 1792 werd zijn dochtertje Trijntje geboren die conform het huwelijkscontract van haar ouders eigenaar van stolp en land werd toen haar vader in 1794 stierf. Haar moeder Antje mocht met haar in de boerderij blijven wonen, maar moest wel pacht betalen aan de familie Schravesant (de stolp was waarschijnlijk eerder van Laurens vader geweest). Maar de pachtsom van 300 gulden per jaar was even hoog als de vergoeding die Antje kreeg voor de opvoeding van Trijntje. Mits zij haar deugdelijk en volgens het juiste (lees doopsgezinde) geloof zou grootbrengen en goed zou voeden en kleden. Van de meeste eigenaren is niet bekend of zij in de stolp hebben gewoond. Zeker is wel dat Jan Corneliszn. Blaauboer er niet woonde. Volgens het eerder geciteerde artikel uit de Schager Courant woonde hij in Wieringerwaard. Helaas is ook de naam van de familie op de foto van begin 1900 niet bekend. De boerderij was toen eigendom van Cornelis Kos. Misschien staat hij erop met zijn gezin, knechten, paard en sjees. Maar het kan ook zijn pachter zijn. De familie Kleijne (Jacob, zijn vrouw en zoon Gerrit) woonde er wel. Zoon Gerrit trouwde en in 1952 werd de stolp gesplitst in twee woningen. Naar verluidt woonde de oude Kleijne tot 1962 in bij zoon en schoondochter. F.J. Koning, die de stolp kocht in 1962, heeft alleen tijdelijk met zijn zoon Fred bij zijn zoon Dik en schoondochter Loes ingewoond. Dit omdat zijn eigen woning op het land naast de stolp, Belkmerweg 35, in aanbouw was. Hij kon dit niet afwachten in Heemstede, want er was teveel werk te doen om het grasland gereed te maken voor het planten van de eerste bollenoogst. Van 1962 tot 1992 woonden Dik en Loes Koning in de stolp. Zij gingen het in 1992 kalmer aan doen in hun nieuw gebouwde huis in Petten. Helaas overleed Dik, te jong, op 26 augustus Hij bleef, ondanks zijn ernstige ziekte tot het eind toe erg geïnteresseerd in de verbouwing. Hij heeft nog net gezien dat de nieuwe voorgevel werd aangebracht. Het echtpaar Fred Koning en Marja Raat verhuisden in januari 1992 van Belkmerweg 35 naar de naastgelegen stolp met hun zonen Henk-Jan en Lukas Koning. Zij hebben inmiddels hun ouderlijk huis verlaten en naar het zich laat aanzien zullen ook zij het bollenbedrijf van hun vader niet voortzetten. Bronnen: Regionaal Archief, Alkmaar. Kadaster, Alkmaar. De familie Brommer in Noord Holland vanaf 1640,door Jan Brommer. 15.