Samenvatting (Summary in Dutch) 1

Transcriptie

1 Chapter 7 Samenvatting (Summary in Dutch) 1 Vier hoofdstukken vormen de kern van dit proefschrift. Na de introductie (hoofdstuk 1) geeft hoofdstuk 2 een overzicht van de economische literatuur over schoolparticipatie in ontwikkelingslanden. Dit hoofdstuk begint met een beschrijving van de interventies waarvan bekend is dat ze schoolparticipatie effectief kunnen verhogen. Daarna bespreek ik de effecten die kunnen worden verwacht wanneer deze interventies op grote schaal worden ingevoerd en de moeilijkheden die kunnen worden ondervonden bij het opschalen van deze programma s. Dit literatuuroverzicht vormt een springplank naar de twee onderwerpen die ik in de volgende hoofdstukken van het proefschrift bespreek. Het eerste onderwerp betreft de impact van een cash transfer experiment in Malawi. Dit programma verschafte financiële steun aan een groep meisjes op voorwaarde dat ze naar school zouden gaan. Hoofdstuk 3 laat zien dat dergelijke programma s kunnen resulteren in aanzienlijke neveneffecten. Zo bevorderde het programma in Malawi niet alleen schoolparticipatie onder deelneemsters, maar resulteerde het ook in toegenomen financiële onafhankelijkheid en doorbrak het sociale patronen die de persoonlijke ontwikkeling van meisjes belemmeren. Hoofdstuk 4 toont aan dat het programma ook een invloed had op de mentale gezondheid van deelneemsters. Een belangrijke bevinding van dit hoofdstuk is dat de interventie een positieve invloed had op het mentale welzijn van deelneemsters, maar dat het toevoegen van voorwaarden waaronder financiële steun werd verschaft deelneemsters een psychische druk heeft opgelegd. Ook blijkt dat de interventie het mentale welzijn heeft aangetast van meisjes die niet waren uitgenodigd om deel te nemen aan de interventie, maar wel in de buurt woonden van meisjes die waren uitgenodigd. Deze bevindingen hebben implicaties 1 This section is a rough translation of the introduction to this dissertation. 173

2 174 Chapter 7. Samenvatting voor het ontwerp van toekomstige cash transfer programma s. Het tweede onderwerp, dat ik bespreek in hoofdtuk 5, is de rol van schoolkwaliteit in de scholingskeuzes van middelbare scholieren in Malawi. In dit hoofdstuk gebruik ik de zogeheten regression discontinuity methodologie om het causale verband tussen schoolkwaliteit en scholingskeuzes te identificeren. In tegenstelling tot eerdere studies laat dit hoofdstuk zien dat schoolkwaliteit een sterke invloed op schoolkeuzes en schoolparticipatie kan hebben. Daarnaast toont dit hoofdstuk aan dat tracking programma s (schoolsystemen die scholieren onderverdelen op basis van capaciteiten) kunnen resulteren in algemene evenwichtseffecten die een invloed hebben op scholieren nog voordat ze instromen in de tracking scholen. Dergelijke systemen staan naar aanleiding van recente invloedrijke studies onder veel belangstelling. Schoolparticipatie Schooluitval op jonge leeftijd is in veel ontwikkelingslanden een groot probleem. Alleen al in Afrika beneden de Sahara zijn er momenteel een kleine 31 miljoen kinderen van basisschoolleeftijd die niet naar school gaan. Economen zijn in dit probleem geïnteresseerd, omdat onderwijs een cruciaal element vormt in de opbouw van menselijk kapitaal en een belangrijke rol speelt in onder andere het bevorderen van economische groei. In het afgelopen decennium is er door economisch onderzoek meer inzicht gekomen in de manieren waarop schoolparticipatie in ontwikkelingslanden het meest effectief kan worden bevorderd. Sommige van deze inzichten worden in het kader van de millenniumdoelstellingen al op grote schaal en met succes in de praktijk toegepast. Hoofdstuk 2 van dit proefschrift geeft een overzicht van de economische literatuur over schoolparticipatie in ontwikkelingslanden. Het overzicht maakt duidelijk dat interventies die de kosten van schoolbezoek verlagen vaak een sterk positieve invloed hebben op schoolparticipatie. Zo heeft de afschaffing van schoolgeld in een aantal Afrikaanse landen tot forse toenames in de schoolparticipatie geleid. Cash transfer programma s die financiële steun geven op voorwaarde dat de ontvanger van de steun naar school gaat blijken ook in verschillende contexten bijzonder effectief te zijn. Daarnaast toont recent onderzoek aan dat interventies die zich specifiek richten op veel voorkomende oorzaken van schooluitval (zoals ondervoeding, ziekte of een gebrekkig inzicht in de te verwachten baten van schoolparticipatie) een grote impact kunnen hebben op schoolparticipatie. Een voordeel van deze laatste groep interventies is dat ze, vanuit het perspectief van de overheid, vaak goedkoper zijn dan interventies die de kosten van schoolbezoek verlagen. Interventies die de kwaliteit van scholen verbeteren lijken over het algemeen een minder sterk effect op

3 Section 7. Samenvatting 175 schoolparticipatie te hebben, een onderwerp waar ik in hoofdstuk 5 op terugkom. Het literatuuroverzicht bespreekt vervolgens dat de effectiviteit van interventies die schoolparticipatie bevorderen vaak wordt aangetoond aan de hand van relatief kleinschalige gerandomiseerde trials. Het opschalen van deze interventies is niet altijd eenvoudig en kan falen, bijvoorbeeld vanwege corruptie, of resulteren in onverwachte algemene evenwichtseffecten die niet kunnen worden geobserveerd in kleinschalige gerandomiseerde trials. Bovendien is het niet gegarandeerd dat het opschalen van deze interventies resulteert in een toename van de capaciteiten van de leerlingen die door de interventie in school blijven. Als het echter wel lukt om de interventies op te schalen dan kunnen de positieve effecten op terreinen als economische groei en gezondheid aanzienlijk zijn. Dit literatuuroverzicht fungeert als een springplank naar twee onderwerpen die ik vervolgens in dit proefschrift verder uitdiep: de neveneffecten van cash transfer programma s en de rol die schoolkwaliteit speelt in schoolparticipatie. Ik bespreek deze onderwerpen aan de hand van data uit Malawi. In het vervolg van deze samenvatting geef ik een overzicht van de methoden die ik heb gebruikt om deze onderwerpen te onderzoeken en van de belangrijkste resultaten. Cash Transfers In hoofdstuk 3 en 4 richt ik mij op een cash transfer experiment uitgevoerd onder een groep meisjes in Malawi. Cash transfer programma s verschaffen financiële steun aan huishoudens tegen vooraf bepaalde voorwaarden. De meest gangbare voorwaarde is dat huishoudens hun kinderen naar school sturen en met regelmaat een medische checkup laten ondergaan. Eerdere cash transfer programma s bleken bijzonder succesvol te zijn in het corrigeren van suboptimale investeringen in jonge kinderen door hun ouders (door economen ook wel marktfalen genoemd). Zo werd aan de hand van verscheidene gerandomiseerde trials in Latijns Amerika aangetoond dat cash transfer interventies vaak aanzienlijke positieve gevolgen hebben voor kinderen, mede doordat deelnemers aan de programma s over het algemeen inderdaad voldoen aan de gestelde voorwaarden. Inmiddels zijn cash transfers uitgegroeid tot een populair beleidsmiddel en worden ze met name in Latijns Amerika op grote schaal toegepast. Het was tot voor kort echter onbekend of de successen die in Latijns Amerika zijn behaald in de Sub-Sahara gerepliceerd zouden kunnen worden. Het onderzoek in Malawi toont aan dat ook in deze context cash transfer programma s een grote impact kunnen hebben. De cash transfer interventie beschreven in dit proefschrift werd uitgevoerd onder 3796

4 176 Chapter 7. Samenvatting meisjes uit 176 dorpen in Zomba, een district in het zuiden van Malawi. In 2007 werd aan deze meisjes en hun ouders of voogden gevraagd om deel te nemen aan een eerste interview ronde (de nulmeting). Vervolgens werden meisjes in 88 random geselecteerde dorpen uitgenodigd om deel te nemen aan een tweejarig cash transfer programma. Dit programma verschafte financiële steun van gemiddeld 7 Euro per maand aan de huishoudens van de meisjes, op voorwaarde dat de meisjes naar school zouden gaan. Een deel van dit bedrag werd betaald aan de ouders of voogden van de meisjes en een deel van het bedrag werd rechtstreeks aan de meisjes zelf betaald. Om meer te kunnen zeggen over de impact van de verschillende componenten van de interventie werd er variatie aangebracht in de hoogte van de bedragen, werd aan sommige deelneemsters niet de voorwaarde gesteld dat ze naar school moesten gaan en werd slechts een deel van de meisjes in de 88 geselecteerde dorpen uitgenodigd om deel te nemen aan het cash transfer programma. Eind 2008 (tijdens de interventie) en begin 2010 (kort na de interventie) werden de meisjes en hun ouders opnieuw geïnterviewd om de impact van het project te meten. Baird, McIntosh, en Özler (2009) tonen aan dat het programma al na een jaar resulteerde in een flinke verbetering in schoolparticipatie onder de groep meisjes die deelnam aan het project. Onder meisjes die voor de start van het project niet naar school gingen, nam de schoolparticipatie met 44 procentpunten toe. Onder meisjes die voor de start van het project wel naar school gingen daalde de schooluitval met 42 procent. Binnen deze laatste groep waren de geobserveerde toenames in schoolparticipatie sterker wanneer financiële steun werd verschaft onder voorwaarde van schoolparticipatie (Baird, McIntosh, en Özler, forthcoming). De verbetering in schoolparticipatie ging gepaard met een lichte stijging in de kennis en vaardigheden van de meisjes. Zo viel er onder meisjes die voor de start van het project niet naar school gingen een toename van 7 procentpunten waar te nemen in de kans dat ze zelfstandig een Engelstalige brief konden lezen (Baird, McIntosh, en Özler, 2009). Meisjes die voor de start van het project wel naar school gingen scoorden beter op toetsen op het gebied van wiskunde, Engels en cognitieve vaardigheden (Baird, McIntosh, en Özler, forthcoming). Hoofdstuk 3 en 4 van dit proefschrift laten zien dat de interventie, naast een verbetering in schoolparticipatie, resulteerde in aanzienlijke neveneffecten. Hoofdstuk 3 beschrijft dat financiële steun onder voorwaarde van schoolparticipatie leidde tot een groot aantal veranderingen in de levens van de meisjes die deelnamen aan het project. In de eerste plaats resulteerde deze vorm van steun in verhoogde financiële onafhankelijkheid van deel-

5 Section 7. Samenvatting 177 neemsters, een bevinding die niet per se voor de hand liggend is aangezien de steun door andere leden van het huishouden kan worden toegeëigend. Daarnaast doorbrak deze interventie een aantal gangbare sociale patronen die de ontwikkeling van meisjes bemoeilijken. Zo blijkt dat deelneemsters minder vaak trouwden op jonge leeftijd en minder vaak aangaven dat ze hun huwelijkspartner uitzochten op basis van zijn welvaart (mogelijk versterkt hierdoor de positie van deelneemsters binnen het huwelijk). Ook gaven deelneemsters er de voorkeur aan om een eventuele zwangerschap uit te stellen (in Malawi krijgen meisjes vaak op jonge leeftijd kinderen, waardoor zowel moeder als kind gezondheidsrisico s lopen). Verder verbeterde de interventie de positie van de deelneemsters ten opzichte van hun ouders of voogden. Deelneemsters gaven bijvoorbeeld aan dat hun ouders na de start van het programma meer gaven om hun gezondheid en schoolparticipatie dan voorheen. De verbeterde positie in het huishouden resulteerde in een relatieve reductie in kinderarbeid en een relatieve toename in schoolparticipatie. Hoofdstuk 4 gaat dieper in op de impact van de interventie op het welzijn van de deelneemsters. Om dit te doen kijkt hoofdstuk 4 naar de mentale gezondheid (gemeten aan de hand van een gestandaardiseerde psychologische vragenlijst) van de deelneemsters. Dit hoofdstuk laat zien dat de interventie een sterke invloed had op de mentale gezondheid van meisjes die voor de start van de interventie naar school gingen. Onder deze groep resulteerde financiële steun zonder voorwaarde om naar school te gaan in een aanmerkelijke vermindering in mentale problemen. Financiële steun onder voorwaarde dat de deelneemster naar school ging resulteerde ook in verminderde mentale problemen, maar deze reductie is aanzienlijk minder sterk. Geld dat onder voorwaarde van schoolparticipatie naar de ouders ging lijkt verantwoordelijk te zijn voor dit verschil: de kans dat een deelneemster last had van mentale problemen nam toe met ongeveer 3 procentpunten bij elke extra dollar die voorwaardelijk naar haar huishouden ging. Deze psychische lasten geven aan dat bij het ontwerp van toekomstige cash transfer programma s voorwaarden alleen moeten worden ingevoerd wanneer het belang van deze voorwaarden duidelijk beargumenteerd kan worden, bijvoorbeeld door aan te tonen dat de voorwaarde marktfalen corrigeert. Ook toont hoofdstuk 4 aan dat de interventie negatieve effecten had op de mentale gesteldheid van meisjes die in een van de geselecteerde dorpen woonden, maar niet waren uitgenodigd om deel te nemen aan de interventie. Dit resultaat is van belang voor beleidsmakers die cash transfer interventies willen invoeren onder een subgroep van de

6 178 Chapter 7. Samenvatting bevolking. De interventie had geen significante invloed op de mentale gesteldheid van meisjes die niet naar school gingen voor de start van de interventie. Het lijkt erop dat onder deze groep de eventuele positieve effecten van de interventie even zwaar wegen als de stress die gepaard gaat met een terugkeer naar school. Schoolkwaliteit Hoofdstuk 5 staat los van het hierboven beschreven cash transfer programma en bestudeert de rol die de kwaliteit van scholen speelt in de scholingskeuzes van middelbare scholieren in Malawi. Dit is een belangrijk onderwerp, zeker gezien de lage kwaliteit van de meeste scholen in de Sub-Sahara. Het lijkt voor de hand liggend dat goede scholen resulteren in hogere schoolparticipatie. Toch is er verrassend weinig bewijs voor dit verband. Studies naar gerandomiseerd ingevoerde verbeteringen in een onderdeel van schoolkwaliteit (bijvoorbeeld de boeken of docenten aanwezig in scholen) vinden over het algemeen geen bewijs voor verbeteringen in schoolparticipatie. Studies die een meer omvattende maatstaf van schoolkwaliteit bestuderen vinden vaak wel een relatie met schoolparticipatie. Dit zijn echter over het algemeen retrospectieve studies die niet in staat zijn om een causaal verband aan te tonen. Hoofdstuk 5 toont het causale verband aan tussen een veelomvattende maatstaf van schoolkwaliteit en schoolparticipatie. Om dit causale verband te identificeren gebruik ik in dit hoofdstuk een procedure die wordt toegepast door het Ministerie van Onderwijs in Malawi om scholieren aan openbare middelbare scholen toe te wijzen. Malawi heeft 2 groepen openbare middelbare scholen: een groep scholen van relatief hoge kwaliteit en een groep scholen van lagere kwaliteit (kwaliteit is hier een combinatie van het opleidingsniveau van de docenten en de aanwezige faciliteiten). Deze scholen bieden gezamenlijk plaats aan ongeveer 40% van de scholieren die jaarlijks de basisschool succesvol afronden. Volgens de selectieprocedure worden de scholieren met de hoogste scores op het nationale basisschoolexamen toegelaten tot de openbare scholen van relatief hoge kwaliteit. De groep scholieren die daarna de hoogste scores behaalt wordt toegelaten tot de openbare scholen van lagere kwaliteit. De overige 60% van de scholieren wordt niet toegelaten tot een openbare middelbare school. Deze laatste groep scholieren kan er voor kiezen om verder geen onderwijs te volgen, een jaar later opnieuw aan het basisschoolexamen deel te nemen, of om onderwijs te volgen in een particuliere school van over het algemeen zeer geringe kwaliteit. Soortgelijke selectieprocedures worden gebruikt in veel andere landen in de Sub-Sahara. Dit selectiemechanisme resulteert in drempelwaarden in de resultaten op het nationale

7 Section 7. Samenvatting 179 basisschoolexamen. Scholieren met een score boven de drempelwaarde worden toegelaten tot een bepaald schooltype (openbare scholen van relatief hoge of lage kwaliteit), scholieren met een score onder de drempelwaarde worden niet toegelaten tot dit schooltype. Ik gebruik deze drempelwaarden in een zogenaamd regression discontinuity design om het causale verband tussen schoolkwaliteit en schoolparticipatie te meten. Het essentiële idee achter deze methode is dat scholieren met een examenscore net onder en net boven de drempelwaarde in principe (net als in een gerandomiseerd experiment) vergelijkbaar zijn. Scholieren met een examenscore net onder de drempelwaarde kunnen daarom worden gebruikt als een legitieme controlegroep. De analyse is gebaseerd op een aantal grote datasets die ik heb gekoppeld zodat ze kunnen worden gebruikt om de progressie van een geheel cohort scholieren door het schoolsysteem van Malawi te kunnen volgen. Deze analyse levert twee belangrijke resultaten op. Ten eerste blijken kinderen die de basisschool afronden maar niet worden toegelaten tot een openbare middelbare school vaak later opnieuw deel te nemen aan het basisschoolexamen. Deze pogingen van scholieren om toch te worden toegelaten tot een openbare middelbare school leiden over het algemeen niet tot betere uitkomsten op het basisschoolexamen en zijn daardoor vaak niet succesvol. Herhaling van het basischoolexamen leidt echter wel tot vollere klassen in het laatste jaar van de basisschool. Dit resultaat complementeert een invloedrijke recente studie (Duflo, Dupas, and Kremer, forthcoming) die aantoont dat het verdelen van kinderen op basis van hun capaciteiten (tracking genoemd) leidt tot betere leerprestaties. De resultaten in hoofdstuk 5 laten zien dat tracking systemen al een invloed hebben op kinderen voordat ze de scholen binnen het tracking systeem instromen. Dergelijke algemene evenwichtseffecten moeten worden meegenomen in evaluaties van tracking systemen, maar kunnen niet worden geobserveerd in de huidige generatie gerandomiseerde trials. Daarnaast toont hoofdstuk 5 aan dat de kans dat scholieren de school waaraan ze zijn toegewezen voortijdig verlaten ongeveer 30 procentpunten lager is onder kinderen die toegelaten worden tot een openbare school van hoge kwaliteit dan onder kinderen die worden toegewezen aan een openbare school van gemiddelde kwaliteit. Dit verschil valt deels toe te schrijven aan de hogere kans dat scholieren in een openbare school van gemiddelde kwaliteit van school veranderen, maar bovenal aan een hogere schooluitval onder deze groep. Deze bevindingen komen niet overeen met een aantal recente studies die concluderen dat er geen bewijs is voor een relatie tussen de kwaliteit van scholen en schoolparticipatie. Dit resultaat is van belang voor beleidsmakers. Veel scholen in

8 180 Chapter 7. Samenvatting ontwikkelingslanden zijn van lage kwaliteit: basale faciliteiten ontbreken en leraren hebben zelf vaak maar weinig onderwijs genoten. De resultaten van hoofdstuk 5 geven aan dat de negatieve effecten van dit gebrek aan kwaliteit niet alleen moeten worden gezocht in lagere leerprestaties, maar ook in verminderde schoolparticipatie.