Van snack tot dieet Voeren gezelschapsdieren

Transcriptie

1 Van snack tot dieet Voeren gezelschapsdieren Hoofdstuk 1 Kenmerken van voer Onderwerpen: Voersoorten Grondstoffen Voedingsstoffen Samenstelling Kwaliteit Even vooraf: Waaruit bestaat voer? Plantaardige grondstoffen Dierlijke grondstoffen Toevoegingen Bijproducten 1

2 Plantaardige producten Granen (energie, vit B) Peulvruchten (Eiwit) Voer Oliehoudende zaden (vet+eiwit) Overig Dierlijke producten Vlees, diermeel, vismeel (hoogwaardig eiwit) Beendermeel (mineralen) Voer Melkpoeder (eiwit) Dierlijk vet (energie) 1.1 Voersoorten Diverse indelingen van voersoorten: Ruwvoer en krachtvoer Enkelvoudig en gemengd voer Volledig en onvolledig voer Voedseldieren 2

3 Ruwvoer en krachtvoer Ruwvoer: Voer met een bepaalde structuurwaarde Bijvoorbeeld? Structuurwaarde: Grofstengeligheid Gehalte aan ruwe celstof Functies ruwvoer Herkauwproces Peristaltiek darmen Voeding micro organismen Bezigheid (paard) Speekselproductie (paard) Dieet (honden en katten) Vulling Krachtvoer: Alle voer dat geen ruwvoer is Veel energie Bijvoorbeeld: mengvoer Brok of meel, samengesteld uit verschillende grondstoffen 3

4 Enkelvoudig en gemengd voer Vaak bij knaagdieren, konijnen en vogels Enkelvoudig: 1 product Bijvoorbeeld: gerst, maïs, grasbrok Gemengd: mengsel van verschillende producten Graanmengsel Konijnenkorrel Gerst: Graanmengsel: Volledig voer: Volledig en onvolledig voer Precies afgestemd op behoeften van het dier Geen verdere aanvulling nodig Bijvoorbeeld: hondenbrok, diner, kattenbrok, blikvoer Onvolledig voer: Niet precies afgestemd Wel verdere aanvulling nodig Bijvoorbeeld: hart, pens 4

5 Overzicht Volledig voer Compleet Precies afgestemd op behoeften dier Geen aanvulling nodig Vermelding wettelijk verplicht Vrijwel alle gezelschapsdieren voeders Bv hondenbrok, diner Onvolledig voer Niet compleet Niet precies afgestemd Aanvulling nodig Vermelding verpakking verplicht Exotische dieren bv reptielen en amfibieën Bv. Diepvriesproducten zoals hart en pens Diner: Pens: Gevoerd aan reptielen Voedseldieren Bijvoorbeeld: muizen, ratten, hamsters Dood gevoerd Wel eerst opwarmen Juiste voeding Goede samenstelling van mineralen Maaginhoud voedseldier 5

6 Vergissing: slang eet golfballen Vissen: Droogvoer Levend voer Diepvriesvoer Gevriesdroogd voer Komt in volgende hoofdstukken aan bod 1.2 Grondstoffen Stoffen gebruikt als basis voor voeders: Granen, peulvruchten en oliehoudende zaden Bijproducten Dierlijke voedermiddelen Toevoegingen 6

7 Granen, peulvruchten en oliehoudende zaden Granen: Veel zetmeel Bijvoorbeeld: maïs, tarwe, gerst, haver Laag eiwit, ruwe celstof, mineralen en vitaminen Vooral ongunstige calcium-fosfor verhouding Gebruik: veel gebruikt vanwege hoge energiegehalte (zetmeel) Tarwe: Haver: Peulvruchten: Hoog eiwit Bijvoorbeeld: Grondnoten (oftewel pinda s) Duivenvoer: erwten, linzen 7

8 Oliehoudende zaden: Hoog gehalte vet en eiwit Wisselend gehalte aan ruwe celstof Weinig zetmeel Meer mineralen dan granen Bijvoorbeeld: raapzaad, lijnzaad, zonnebloemzaad Raapzaad: Lijnzaad: Bijproducten Ontstaan bij de verwerking van grondstoffen van granen, peulvruchten, etc Bijvoorbeeld: Zemelen: ontstaan bij verwerking van meel tot bloem Schroot en schilfers: bij verwerking van zaden tot olie Pulp: bij winning van suiker uit suikerbieten Melasse: bij verwerking van rietsuiker of suikerbieten Tapioca: van de wortels van de cassaveplant 8

9 Zemelen: Schroot: Suikerbiet en pulp: Melasse: Tapioca: Dierlijke voedermiddelen Veel hoogwaardig eiwit, veel mineralen Vaak toevoeging van vet: extra energie Voorbeelden: Melkpoeder Diermeel, vleesbeendermeel, vismeel Geproduceerd van destructiemateriaal Hoge verhitting Doding van ziektekiemen Voor huisdierenvoer: vleesmeel, vismeel Echter geen gebruik van destructiemateriaal 9

10 Toevoegingen Doel: om een samengesteld of volledig voer te maken Vaak toevoeging van mineralen- en vitaminemengsels Bijvoorbeeld: Kippenvoer: grit Functie? Medicatie: zoals antibiotica Nadeel? Opbouw van voer: Droge stof 1.3 Voedingsstoffen Voedingsstoffen: organische en anorganische stof Organische stof: brandbaar (energie, eiwitten) Anorganische stof: as (mineralen, gronddeeltjes) Water Voer bestaat uit 6 verschillende voedingsstoffen en water: Koolhydraten Vetten Eiwitten Mineralen Vitaminen Water 10

11 Droge stof Droge stof Organische stof Anorganische stof N-houdende stof Ruw eiwit N-vrije stof Ruw vet Koolhydraten Ruw eiwit ( RE) Aminozuurketens 21 aminozuren in dierlijke eiwitten Essentiële aminozuren Ruw eiwit 11

12 Aminozuren Essentiële aminozuren Bijvoorbeeld: Arginine, histidine en taurine Verschil per diersoort Niet-essentiële aminozuren Kunnen door het lichaam gemaakt worden Pensflora Functie eiwitten Bouwstenen van alle weefsels en organen Enzymen Hormonen Transporteiwitten Antilichamen Energie Biologische waarde eiwit Goede verteerbaarheid Hoog gehalte aan essentiële aminozuren Overeenkomend met behoefte van het dier 12

13 Organische stof N-vrije stof N-vrije stof Ruw vet Koolhydraten Ruwe celstof Overige koolhydraten Triglyceriden Glycerol + 3 vetzuren Vetzuren Kort, middellang, lang Verzadigd of onverzadigd Ruw vet Essentieel niet-essentieel Energie vet = 2½ x Energie eiwit of KH Minder snelle energie dan koolhydraten Functie vet Energie leveren Essentiële vetzuren Oplosmiddel vitamine A,D,E en K Verhoogt smakelijkheid voer 13

14 Essentiële vetzuren: nodig voor lichaam, maar worden niet zelf aangemaakt Linolzuur, linoleenzuur en arachidonzuur (kat) Koolhydraten koolhydraten Ruwe celstof Overige koolhydraten Zetmeel Overige koolhydraten Duizenden glucosemoleculen eenvoudige verbindingen Suikers Glucose, fructose, lactose 14

15 Functie overige koolhydraten Snelle energie Bij omzetting komt warmte vrij Bouwstenen voor andere voedingsstoffen Opslag energie ( glycogeen en vet) Ruwe celstof Duizenden glucosemoleculen, sterke verbindingen Energiewaarde afhankelijk van diersoort (bv koe versus hond) Functie ruwe celstof Afhankelijk van soort vezel Reguleren darmfunctie Maagvulling Voeding darmflora Behoud gezonde darmflora Behoud gezonde darmwand 15

16 Mineralen: bouwstof in cellen en hulpstof bij bepaalde enzymsystemen (blz 20) Verdeling in: Macro-elementen Micro-elementen Macro-element: meer nodig Bijvoorbeeld: calcium Micro-element: minder nodig Bijvoorbeeld: koper Vitaminen Organische verbinding anders dan vet, eiwit en koolhydraat Moet een bestanddeel uit voedsel zijn Moet in kleine hoeveelheden essentieel zijn om fysiologisch normaal te kunnen functioneren Tekort leidt tot een tekortsyndroom Gevoelig voor licht, lucht, vocht en warmte Vitaminen: Vetoplosbaar: A, D, E en K Wateroplosbaar: B en C Functies: zie blz 21 16

17 vetoplosbare vitaminen A, D, E en K galzouten en vet nodig voor passief absorberen lymfevaten lever (opslag) wateroplosbare vitaminen B en C actief transport o.a. ander vitamine nodig om te absorberen energie nodig afvoer urine (geen opslag) Naast vitamine ook nog vitamine-achtige stoffen Voorbeelden zijn: L-carnitine Carotenoïden Flavonoïden Water: Bevat geen voedingsstoffen Wateropname 50 ml/kg LG/dag Blikvoer brok Onmisbaar voor functioneren lichaam: Bouwstof Transport Warmteregulatie Melkvorming 17

18 Wanneer heeft een dier meer water nodig? Verhoogde omgevingstemperatuur Koorts Diarree Braken Melkgift Verhoogde urineproductie Voedingsprogramma dierentuinen Zootrition Geeft verschillende behoeftes weer Samenstelling rantsoenen Onderwerpen: Veevoer en petfood 1.4 Samenstelling 18

19 Veevoer en petfood Voorbeelden: Brok Blikvoer Zaadmengsels Veevoer Landbouwhuisdieren Koe, schaap, geit, kip etc. Vaak in 15kg zakken of bulk voer Uitstraling:functioneel Kosten: laag mogelijk met behoud van kwaliteit Doelstelling Productie Petfood Gezelschapsdieren Cavia, hamster, rat, muis, hond, kat etc. Vaak in individuele verpakkingen variërend van kg Uitstraling: glossy Kosten: grote variatie Doelstelling Recreatie Gezelschap Productie vogelvoer Productie brok Extruderen Expanderen Persen Inblikken 19

20 Productie van vogelvoer Samenstelling berekenen Zaden worden Geschoond (uitzeven) Gemengd Geborsteld met olie (stofvrij, glanzend, toevoegingen) Verpakt : extruderen Extruderen 1 Grondstoffen in aparte silo s Malen en afwegen Droge mengvat Poeders toevoegen (mineralen en vitaminen) Vloeistoffen (melasse of olie) Mengsel Extruderen (door extruder) 20

21 Extruderen 2 Door extruder Mengsel kneden en samendrukken (150 bar) Toevoegen stoom (90 C) Matrijs (brokvorm) Afsnijden op lengte Drogen Besproeien (vetten, vitaminen, enzymen, smaak- en geurstoffen) Koelen Verpakken Voordelen extruderen Nadelen extruderen Verteerbaarheid hoger Na extruderen kan mengsel nog veel vet opnemen Smakelijkheid groter door coating Poreuze structuur (knapperige brok) Veel verschillende brokvormen en grootte (Bijvoorbeeld brachycefalen rassen gekrulde brok) Door hoge temperatuur worden temperatuur gevoelige voedingsstoffen beschadigd Bv vetten 21

22 Soorten Hondenvoer Kattenvoer Visvoer Vogelvoer bv watervogels Merken Royal Canin Hill s Bento Krone : expanderen Expanderen Door expander Graankorrels Verwarmen Koelen Mengen Verpakken 22

23 Voordelen expanderen Verteerbaarheid neemt toe Grondstoffen keuze groter Nadelen expanderen Soorten Honden-, en kattenvoer: diner Knaagdierenvoeders; gemengde voeders Paarden muesli Merken Hippostar Happy Horse Hope Farm Voer productie: persen 23

24 Persen 1 Grondstoffen in aparte silo s Malen en afwegen Mengketel Poeders toevoegen (mineralen en vitaminen) Vloeistoffen (melasse of olie) Mengsel Korrelpers Persen 2 Mengsel kneden en samendrukken (150 bar) Toevoegen stoom (75 C) Korrelpers (brokvorm) Afsnijden op lengte Drogen Besproeien (vetten, vitaminen, enzymen, smaak- en geurstoffen) Koelen Verpakken 24

25 Voordelen persen Temperatuur bij productie lager; voedingsstoffen minder verloren Harde brok Voedingsstoffen komen geleidelijk vrij Nadelen persen Smakelijkheid Soorten Gemengd voer Mengvoer Merken Farm Food : in blikken 25

26 Inblikken Malen vlees en vleesproducten Toevoegen voorbewerkte granen, vitaminen en mineralen Stoom/water toevoegen Onder druk verhitten In blikken gieten(30-55 C) Inspuiten stoom: luchtresten eruit duwen Sluiten blik Tenslotte door vacuüm toren Sterilisatie (130 C) Voordelen inblikken Gesloten blik Voer steriel Geen anti-oxidanten of conserveringsmiddelen nodig Lang houdbaar (1 jaar) Textuur (paté, mousse, brokjes in saus, brokjes in gelei) aantrekkelijk en smakelijk Nadelen inblikken Hoog vochtgehalte Na openen maximaal 2 dagen houdbaar mits gekoeld (8 C) bewaard Energie gehalte lager 26

27 1.5 Kwaliteit Houdbaarheid Afwijkingen Kwaliteitsbewaking Houdbaarheid: hangt af van Samenstelling Conservering Anti-oxidanten Verhit, verzuurd Bewaarcondities Koel, droog en donker Veel vet = minder lang houdbaar Afwijkingen: vermindering kwaliteit en smakelijkheid Schimmel Zuur Rans 27

28 Schimmel: te hoog vochtbehalte in relatief warme omstandigheden Zuur: te warme omstandigheden Rans: splitsing en vervluchtiging van vetzuren Onder welke omstandigheden kun je het beste vogelzaad bewaren? Droog en donker bewaren In een luchtafsluitend blik of plastic zak Onder welke omstandigheden kun je het beste droogvoer bewaren? Dichte verpakking: maanden donker, koel, droog Na openen 4 weken mits goed bewaard donker, koel, droog en luchtledig 28

29 Onder welke omstandigheden kun je het beste blikvoer bewaren? Ongeopend 24 maanden Geopend In koelkast (8ºC) Max 48 uur want geen conserveermiddel/antioxidanten toegevoegd Op kamertemperatuur serveren Onder welke omstandigheden kun je het beste vers vlees bewaren? Dichte verpakking Vriezer -40 C Geopend Max 24 uur in koelkast Kwaliteitsbewaking Voor productie van voer: vergunning van het Productschap Veevoeder nodig Doel: zorgen dat de microbiologische kwaliteit van het voer geen gevaar oplevert voor mens of dier Steeksproefsgewijs onderzoek naar salmonella, enterobacterien, gisten en schimmels 29

30 GMP regeling: kwaliteitssysteem waarmee ondernemers de kwaliteit van hun product aantoonbaar kunnen maken (vrijwillig) Controleert: Omgang met toevoegingsmiddelen en diergeneesmiddelen Gehalten van ongewenste stoffen en producten Hygiëne en microbiologische gesteldheid Vragen? 30