Compliancy en selectie van Atex apparatuur

Transcriptie

1 Compliancy en selectie van Atex apparatuur Jos Abbing

2 Introductie 2

3 Electromach b.v. Gecertificeerde systeem oplossingen, samenstelling en componenten volgens ATEX, IECEx en andere. Optimale combinaties van beschermingsvorm, hardware, software en andere dienstverlening. Advies Engineering Productie Verificatie & Support 3

4 Jos Abbing Ruim 15 jaar ervaring in explosieveiligheid en verantwoordelijk voor ontwikkeling, certificering en kennisborging. Docent voor interne en externe opleidingen en aangaande explosieveiligheid. Electromach is actief lid vanaf 1998, voorzitter van de NEC 31 normcommissie vanaf 2004 en is nationaal project behartiger voor (algemene eisen), (ex d), (Ex q) en (Ex o). Tevens actief lid van internationale IEC maintenance teams: IEC TC 31/MT voor 02 (Ex p) en 13 (pressurised rooms) TÜV FS Eng. # 12256/16, DEKRA IECEX 05 Ex 001 (Att.) 4

5 Compliancy en selectie 5

6 Ex Compliancy ingrediënten Specificatie van de omgeving Gegevens van de apparatuur Gezond verstand 6

7 De classificatie van de Ex omgeving In sneltreinvaart 7

8 Omgevingsclassificatie volgens ATEX137 Verantwoordelijkheid: Gebruiker / bezitter van de installatie Inhoudelijk nodige gegegevens: Mijnbouw/ Niet mijnbouw Gas / Stof en toepasselijke Zone Gasgroep / Stofgroep Temperatuurklasse (Gas) / MOT (stof) Andere Ex significante gegevens zoals: Mechanische aspecten / vibraties / vaste opstelling /mobiel Atmosferisch / corrosieven / offshore / IP klasse Klimatologisch / Temperatuur / bliksem/ aardbeving. 8

9 De apparatuur 9

10 Gegevens apparatuur Primair Atex certificaten Ex technische manual EU verklaring Secundair Datasheets Algemene manual 10

11 EU verklaring De EU verklaring (volgens ATEX114) is, een wettelijk verplicht, door iedere fabrikant, leverancier of importeurmee te leveren document. Conformiteit naar toepasselijke europese regelgeving op het product is hiermee gewaarborgd. Een logisch onderdeel van het explosieveiligheidsdocument. 11

12 Normenstanden Van de fabrikant wordt verwacht de actuele normenstand toe te passen op haar produkt. Mogelijk staat niet de meest actuele normenstand op het originele certficaat vermeld. Middels de EU verklaring kan de fabrikant ook aangeven dat het produkt aan een actuelere normenstand voldoet. Of men gaat over tot (her)certificering. Over apparatuur die nog de oude EEx codering draagt, in plaats van de tegenwoordige Ex codering kan (op zijn minst) gedebatteerd worden of deze nog wel aan de stand der techniek voldoet. 12

13 Ex certificaat De leverancier levert vaak het certificaat mee met een product maar is niet verplicht het certificaat mee te leveren. Deze zou men op aanvraag moeten leveren. Een certificaat kan belangrijke informatie bevatten die nodig is voor veilig gebruik evenals in de manual. Van een certificaat mag (c.q. moeten) we veronderstellen dat deze geen fouten bevat. Een datasheet kan foutieve informatie bevatten (!) 13

14 Wanneer is een certificaat verplicht Category 1 or M1 Category 2 or M2 Category 3 Electrical equipment or combustion engines Other equipment EU type examination (Annex III) EU-type examination (Annex III) Internal production control based on QA of production (Annex IV) based on product verification (Annex V) based on production control plus supervised product testing (Annex VI) Certification and conformity assesment by notified body EU conformity by manufacturer based on product QA (Annex VII) (Annex VIII) Technical file to NoBo Internal production control (Annex VIII) Assesment and EU conformity by manufacturer Certification and conformity assesment by notified body EU conformity by manufacturer 14

15 ATEX 95 en ATEX 114 certificaten Vanaf geven keuringstinstanties certificaten af volgens ATEX 114. Hierdoor is de meeste apparatuur nog ATEX 95 gecertificeerd. Een relatief klein deel is al op basis van ATEX 114 beschikbaar. Zowel ATEX 95 als ATEX 114 certificaten mogen nog toegepast worden. Voor beide geldt wel dat de leverancier een actuele EU verklaring volgens ATEX 114 aan dient te leveren. Deze EU verklaring volgens ATEX 114 is ook van toepassing op categorie 3 apparatuur. Een (oude) EG verklaring volgens ATEX 95 is in de basis onvoldoende. 15

16 Een officieel ATEX 114 certificaat Deze is gepubliceerd door een van de geaccrediteerde keuringsinstanties* volgens 2014/34/EU (ATEX 114) *Notified Body Body type Name Country NB 2261 TUV CYPRUS LTD Cyprus NB 1026 FYZIKALNE TECHNICKY ZKUSEBNI USTAV S.P. Czech Republic NB 0396 TEKNOLOGISK INSTITUT - Certificering & Inspektion Denmark NB 0539 UL International Demko A/S Denmark NB 0080 INSTITUT NATIONAL DE L'ENVIRONNEMENT INDUSTRIEL ET DES RISQUES France NB 0081 LABORATOIRE CENTRAL DES INDUSTRIES ELECTRIQUES France NB 0035 TÜV Rheinland Industrie Service GmbH Germany NB 0044 TÜV NORD CERT GmbH Germany NB 0102 Konformitätsbewertungsstelle der Physikalisch-Technischen Bundesanstalt (PTB) Germany NB 0123 TÜV SÜD Product Service GmbH Zertifizierstellen Germany NB 0158 DEKRA EXAM GmbH Germany NB 0588 FORSCHUNGSGESELLSCHAFT FÜR ANGEWANDTE SYSTEMSICHERHEIT UND ARBEITSMEDIZIN mbh Germany NB 0589 Bundesanstalt für Materialforschung und prüfung (BAM) Germany NB 0637 IBEXU- INSTITUT FÜR SICHERHEITSTECHNIK GMBHINSTITUT AN DER TECHNISCHEN UNIVERSITÄT - BERGAKADEMIE FREIBERG Germany NB 1637 SGS-TÜV Saar GmbH Germany NB 2572 Primara Test- und Zertifizier-GmbH Germany NB 0344 DEKRA Certification B.V. Netherlands NB 0620 KIWA Nederland B.V. Netherlands NB 2614 CNEX-Global B.V. Netherlands NB 2460 DNV Nemko Presafe AS Norway NB 1353 TÜV SÜD SLOVAKIA s.r.o. Slovakia NB 1354 Technicka inspekcia a.s. Slovakia NB 1304 SLOVENIAN INSTITUTE OF QUALITY AND METROLOGY - SIQ Slovenia NB 0163 LABORATORIO OFICIAL JOSE MARIA DE MADARIAGA Spain NB 0402 SP Sveriges Tekniska Forskningsinstitut AB/ SP Technical Research Institute of Sweden Sweden databases/nando/index.cfm?fuseaction=directive.notifiedbody&dir_id=

17 Een officieel ATEX 95 certificaat Ook deze dient door een van de (voorheen hiervoor) geaccrediteerde keuringsinstanties gepubliceerd te zijn. Legislation: (EG 94/9/EC) databases/nando/index.cfm?fuseaction=notifiedbody.notifiedbodies&num=dnb&text= 17

18 X certificaat, speciale condities Een X achter het certificaat nummer geeft aan dat er bijzondere eisen zijn voor veilig gebruik! 18

19 Voorbeelden: special conditions X certificaat? Controleer paragraaf 17 van het certificaat! 19

20 Voorbeeld X condities: Ex Heater 20

21 U certificaat (component) Een U certificaat is een incompleet certificaat. Het component mag niet zonder meer in de Ex Zone geïnstalleerd worden. In de meeste gevallen is een specifieke (Ex e) behuizing nodig. Ander voorbeeld is een Ex p controller. * Uitgezonderd zone 2, interne kwaliteitsborging en (EU) conformiteitsverklaring door fabrikant 21

22 U certificaat (behuizing) Een U certifcaat is bijvoorbeeld ook van toepassing op lege Ex d behuizingen of Ex e behuizingen. Deze zijn dus niet zondermeer geschikt voor gebruik in een Ex omgeving, zonder bewerking door een gecertificeerde werkplaats (fabrikant), of aanvullende beoordeling door een notified body* * Uitgezonderd zone 2, interne kwaliteitsborging en (EU) conformiteitsverklaring door fabrikant 22

23 Certificaat actualiteit en uitbreidingen Vraag het laatste certificaat op bij de fabrikant. Kijk verder dan de eerste pagina s want juist achterin is veelal de meest actuele info te vinden! 23

24 De Ex technische manual Bevat aanvullende eisen nodig voor veilig gebruik. 24

25 Datasheet Voor een eerste selectie en detail selectie bevat een datasheet veel nuttige informatie. Een datasheet bevat ook nuttig Ex relevante data maar een incomplete of foutieve opgave hiervan is niet uitgesloten. Een certificaat dienen we als betrouwbaarste informatie bron te gebruiken voor de primaire Ex relevantia. 25

26 Een verificatie Omgeving vs materiaal & gezond verstand 26

27 Ex codering Atex Apparatuur algemeen 6 Groep en Categorie Beschermingswijze Gasgroep Temperatuurklasse EPL * Equipment Protection Layer 27

28 ATEX 137 < > ATEX 114 verificatie schema Classificatie van de omgeving Mijnbouw, niet mijnbouw Zone classificatie Gas of stof Explosie (gas)groep Temperatuur klasse Applicatie gegevens v a l i d a t i e Keuze van het materiaal Apparaat groep Apparaat Categorie Explosie (gas)groep Temperatuur klasse IP klasse Bedrijfstemperatuur Beschermingstechniek Installatietechniek Andere factoren 28

29 De Case We willen een Exd flowmeter gebruiken*. Exd is de voorkeur van de eindgebruiker. De volgende project gegevens zijn alvast bekend: Atex, Gas explosiegevaar Zone 2 Bovengrondse installatie Temperatuurklasse omgeving T6 Gasgroep omgeving IIC (*Alle gegevens zijn als geheel willekeurig voorbeeld te beschouwen) 29

30 Case: Gegevens flowmeter Nadat we de datasheet bestudeerd hebben vinden we de volgende EX codering:

31 Case: Verificatie schema Classificatie van de omgeving Mijnbouw, niet mijnbouw Zone classificatie Gas of stof Explosie groep Temperatuur klasse Applicatie gegevens v a l i d a t i e Keuze van het materiaal Apparaat groep Apparaat Categorie Explosie groep Temperatuur klasse IP klasse Bedrijfstemperatuur Beschermingstechniek Installatietechniek Andere factoren 31

32 Categorie I of II I Mijnbouw II Gas of Stof explosiegevaar (bovengronds) Categorie I apparatuur is alleen geschikt voor mijnbouw Categorie II apparatuur is alleen geschikt voor bovengronds Apparatuur kan ook voor beide categorieen gecertificeerd zijn. 32

33 Case: Apparaat Groep De omgeving: Bovengronds De Flowmeter: 6 33

34 Verificatie schema Classificatie van de omgeving Niet mijnbouw Zone classificatie Gas of stof Explosie groep Temperatuur klasse Applicatie gegevens v a l i d a t i e Keuze van het materiaal Apparaat groep II Apparaat Categorie Explosie groep Temperatuur klasse IP klasse Bedrijfstemperatuur Beschermingstechniek Installatietechniek Andere factoren 34

35 Zone en apparaat categorie (Gas) Frequentie Toepassing van apparatuur 35

36 Case: Zone en Categorie De omgeving: Zone 2, Gas explosiegevaar De Flowmeter: 2G dus geschikt voor zone.? 6 36

37 Case: Verificatie schema Classificatie van de omgeving Niet mijnbouw Zone 2 Gas Explosie groep Temperatuur klasse Applicatie gegevens v a l i d a t i e Keuze van het materiaal Apparaat groep II 2G, 3G 2G, 3G Explosie groep Temperatuur klasse IP klasse Bedrijfstemperatuur Beschermingstechniek Installatietechniek Andere factoren 37

38 Gevaar Toepassing van apparatuur Explosie gasgroep (Gas) 38

39 Case: Gasgroep Omgeving : Gasgroep omgeving IIC Flowmeter: 6 39

40 Verificatie schema Classificatie van de omgeving Niet mijnbouw Zone 2 Gas Gasgroep IIC Temperatuur klasse Applicatie gegevens v a l i d a t i e Keuze van het materiaal Apparaat groep II Apparaat Categorie 2G Apparaat Categorie 2G Gasgroep IIC, IIB, IIA Temperatuur klasse IP klasse Bedrijfstemperatuur Beschermingstechniek Installatietechniek Andere factoren 40

41 Temperatuurklassen (Gas) Toepassing van apparatuur Temperature classes of the electrical material Ignition temperature of the combustible material T1 > 450 C 450 C T2 > 300 C 450 C 300 C T3 > 200 C 300 C 200 C T4 > 135 C 200 C 135 C T5 > 100 C 135 C 100 C T6 > 85 C 100 C 85 C Maximum allowable surface temperature Gevaar 41

42 Case: Temperatuurklasse (Gas) Omgeving: Temperatuurklasse T6 Flowmeter: Flowmeter is geschikt voor T6 en? 6 42

43 Informatiebron apparatuur Welke informatiebronnen zouden we ook al weer gebruiken? Primair Atex certificaten Ex technische manual EU verklaring Secundair Datasheets Algemene manual 43

44 We kijken toch nog even in het certificaat Valt u iets op? T6 blijkt dus niet van toepassing op basis van dit certificaat maar T4. Gelukkig blijkt de omgeving toch T3 te zijn 6 44

45 Case : Temperatuurklasse (Gas) Omgeving (rev 1): Temperatuurklasse T3 Flowmeter: Flowmeter is geschikt voor T4 en? 45

46 Omgevingstemperatuur en Ex apparatuur Standaard omgevingstemperatuur voor ATEX apparatuur is 20 tot + 40 C Tenzij anders aangegeven in het certificaat! Toepassen van de apparatuur buiten de toepasselijke range resulteert in een potentieel onveilige selectie. Kan bijvoorbeeld van invloed zijn op de geldige Temperatuurklasse maar ook op de Gasgroep 46

47 Case: Omgevingstemperatuur en T klasse Case gegevens (rev 1): Temperatuurklasse T3 T omgeving: Max. +70 C Min. 20 C T medium: Max 195 C 47

48 Case: Temperatuurklasse en T omgeving Datasheet: Certificaat: We bestuderen het certificaat en vinden hierin de volgende tabel : Case gegevens rev1: T3 T omgeving: Max +60 C Min 20 C T medium: Max 195 C 48

49 Case : Temperatuurklasse (Gas) Omgeving (rev 1): Temperatuurklasse T3 Flowmeter (rev 1): Geschikt voor T3 en? 43 49

50 Verificatie schema Classificatie van de omgeving Niet mijnbouw Zone 2 Gas Gasgroep IIC Temperatuur klasse T3 Applicatie gegevens v a l i d a t i e Keuze van het materiaal Apparaat groep II Apparaat Categorie 2G, 3G Apparaat Categorie 2G, 3G Gasgroep IIC, IIA, IIB Temperatuur klasse T3, T2, T1 Beschermingstechniek Installatietechniek IP klasse Bedrijfstemperatuur Andere factoren 50

51 Beschermingsvormen (Gas) Ex d Flameproof enclosure IEC Ex p Pressurized enclosure IEC Ex q Powder filling IEC Ex o Liquid immersion IEC Ex e Increased safety IEC Ex i Intrinsic safety IEC Ex n Protection method n IEC Ex m Encapsulated IEC Voor de verschilende beschermingswijzen zijn installatie eisen* opgenomen in de NEN EN IEC (Ed. 5) * Zie ook workshop Atex congres 2015, update

52 Andere relevante omgevingsfactoren Omgevingsfactoren die het veilig bedrijven van de apparatuur gedurende de levensduur mogelijk aantasten zoals: Nodige waterdichtheid Omgevingstemperatuur Corrosieve atmosfeer Wijze van gebruik Mechanische impact Vibraties.. 52

53 Hoge (omgevings)temperatuur Bestudeer het Atex certificaat inclusief eventuele bijlagen. Neem zo nodig contact op met de fabrikant. Een te hoge omgevingstemperatuur kan leiden tot: Ongeldige selectie, mogelijk overschrijding van de toepasselijke temperatuurklasse. Lagere toepasselijke temperatuur klasse van de apparatuur. Grotere omkastingen t.b.v. koelend vermogen. Beperkte levensduur van component intern (b.v. Exd omkasting) 53

54 Lage omgevingstemperatuur Een te lage omgevingstemperatuur kan leiden tot: Toepassing buiten geldigheid certificaat Een te lage slagvastheid, met name bij kunstof delen of vensters Warmte ontwikkeling in bewegende delen door frictie Hogere explosiedruk (Exd) 54

55 De IP klasse, Ingress Protection Wat is beter? A) IP 45 B) IP 54 J.Abbing Electromach 2016 Page 55

56 Eerste getal is de stofdichtheid First digit is protection against solid objects: Nr. Description 0 No protection 1 largerthan50 mm 2 largerthan12 mm 3 largerthan2,5 mm 4 largerthan1 mm 5 Protected against dust (dust free) 6 Dust tight (IEC ) I P 5 4 J.Abbing Electromach 2016 Page 56

57 Tweede getal is de waterdichtheid Nr. Description 0 No protection I P Vertical dripping (dripping water) 2 Dripping 15 degrees tilted 3 Spraying (rain water) 4 Splashing (splashing water) 5 Jetting(low pressure jets) 6 Powerfuljetting(high pressure jets) 7 Temporary immersion (up to 1 meter) 8 PresContinious immersion (long periods, up to 1 meter) (IEC 60529) J.Abbing Electromach 2016 Page 57

58 Compabiliteit stof classificatie Hogere classificatie, IP6X voor stof voldoet aan de eisen voor lagere classificaties. Tot IPX6 geldt hetzelfde voor water. J.Abbing Electromach 2016 Page 58

59 Compabiliteit water dichtheid Hogere classificatie, tot IPX6 voldoet aan de eisen voor lagere classificaties. J.Abbing Electromach 2016 Page 59

60 Hogere IP klassen, water Een apparaat met IPX7, X8, of X9 klasse, voor water, is niet per definitie geschikt voor omgevingen die een lagere IP classificatie vereisen. Uiteraard is het mogelijk dat een dergelijk apparaat hieraan voldoet, vooropgesteld dat dit als zodanig getest is door de fabrikant of de keuringsinstantie. J.Abbing Electromach 2016 Page 60

61 IP klasse validatie en Ex apparatuur Een verkeerde IP klasse kan het veilig functioneren van de apparatuur in gevaar brengen. Stof en waterdichtheid eisen dienen afzonderlijk beoordeelt te worden. Hogere IP klassen voor waterdichtheid zijn niet automatisch geschikt voor lagere klassen. J.Abbing Electromach 2016 Page 61

62 Andere gegevens Uiteraard zijn standaard technische gegevens nodig om tot een selectie te kunnen komen zoals: Informatie over de aard en wijze van het gebruik (potentiele andere gevaren) Voeding en aardingssysteem Voedingsspanning, afzekering Kortsluitvastheid Ex area 62

63 Europa en ATEX ATEX is van toepassing binnen europa. Wereldwijd kunnen andere certificeringsschema s van toepassing zijn zoals IECEx EAC Ex, NEC, CEC* * CUTR/UL/FM/CSA/cUL. 63

64 Classificatie van de omgeving Mijnbouw, niet mijnbouw Zone classificatie Gas of stof Explosie (gas)groep Temperatuurklasse Applicatie gegevens v a l i d a t i e Keuze van het materiaal Apparaat groep Apparaat categorie Explosie (gas)groep Temperatuurklasse IP klasse Bedrijfstemperatuur Beschermingstechniek Installatie techniek 64

65 Installatie norm IEC ed. 6 Nieuwe editie (IEC) installatienorm wordt verwacht in 2019 De norm wordt mogelijk opgesplitst in een installatie en in een design deel. De eisen voor zowel de ontwerper en de installateur van de installatie worden hiermee duidelijker gedefinieerd. Het design deel zal ook meer informatie bevatten ten aanzien van x selectie en compliancy. De ontwerpnorm is echter nog in voorbereiding. Een definitieve beslissing over de herindeling is nog niet genomen. 65

66 Naslagwerken en hulpmiddelen 66

67 Categorie, EPL en zone (Gas) 67

68 Categorie, zone en beschermingswijze (Gas) CATEGORY 1 CATEGORY 2 CATEGORY 3 Zone 0 Zone 1 Zone 2 Ex ia Ex ib Ex ic Ex ma Op isa Ex eb (Ex e) Ex mb (Ex m) Ex db (Ex d) Ex pxb, pyb Ex qb (Ex q) Ex ob (Ex o) Op isb Op prb Op shb Ex ec (Ex na) Ex mc Ex ncc Ex pzc Ex nrc Ex oc Op isc Op prc Op shc 68

69 Naslagwerken en informatie Blue Guide Basics of explosion protection Pocket guide Excovery (App) Ex poster NEN EN

70 Kenniscentrum electromach Zijn er nog vragen? Hartelijk dank voor uw aandacht 70