Handboek Duurzaam Bouwen

Transcriptie

1 Handboek Duurzaam Bouwen Duurzaam o mga an met water binnen het huishouden

2 1

3 Waternet Handboek Duurzaam Bouwen

4 Handboek Duurzaam Bouwen Duurzaam omgaan met water binnen het huishouden Deline Verkerk Stagaire Vrije Universiteit, Faculteit der Exacte Wetenschappen Studierichting Science, Business & Innovation De Boelelaan HV Amsterdam Waternet Korte Ouderkerkerdijk 7 Postbus GJ Amsterdam , Amsterdam 3

5 Waternet Handboek Duurzaam Bouwen

6 Voorwoord Zelfbouw wordt in Amsterdam steeds populairder. Steeds meer mensen wagen zich aan het zelf bouwen van een huis. Dit gebeurd individueel of in bouwgroepen, volledig zelfstandig of met bijvoorbeeld de hulp van een aannemer. In 2018 wil Amsterdam woningen per jaar bouwen en zelfbouw is daar onderdeel van. Tijdens het zelfbouwen van een huis heeft de zelfbouwer veel vrijheid en tijdens de bouw moeten er veel keuzes gemaakt worden. Ook de keuze of er duurzaamheid verwerkt wordt in de bouw moet gemaakt worden. Dit handboek is voor de zelfbouwers die duurzaamheid willen toe passen in de bouw en inspiratie zoeken. In dit handboek zijn verschillende manieren te vinden waarop duurzaamheid terug kan komen in uw woning. Dit varieert van een besparende douchekop tot een zonneboiler. Deze toepassingen worden in een overzichtstabel gerangschikt op moeilijkheid, investeringskosten, terugverdientijd en de mate waarin de toepassing besparend is. De informatie in dit handboek biedt u zicht in de kosten van het dagelijkse leven en hoe u op deze kosten zou kunnen besparen. Let op: bij het berekenen van deze kosten en besparingen zijn er aannames gemaakt en dit zijn dus geen precieze benaderingen. Verder is het handboek nog niet compleet. Naast de duurzame toepassingen die in dit handboek besproken worden zijn er nog veel meer oplossingen die aan uw woning een bijdrage zouden kunnen leveren. 5

7 Waternet Handboek Duurzaam Bouwen

8 Inhoud Hoe gebruikt u dit handboek?... 8 Inleiding Resultaten van de toepassingen Douchen Vaatwassers Hotfill apparatuur Zonneboiler Regenwatersysteem Toelichting toepassingen Douchen Vaatwassers Hotfill apparatuur Zonneboiler Regenwatersysteem Verschillende scenario s...43 Scenario 1: Bestaande situatie...43 Scenario 2: nieuwbouw situatie (met of zonder stadswarmte)...44 Scenario 2a: nieuwbouw situatie met stadswarmte Scenario 2b: nieuwbouw situatie zonder stadswarmte...45 Scenario 3: Circulair

9 Hoe gebruikt u dit handboek? Dit handboek is een hulpmiddel met meer informatie over hoe u water en energie kan besparen binnen uw huishouden. Het handboek is als volgt ingedeeld: in de tabel op de volgende bladzijde is er een overzicht te zien van verschillende toepassingen die binnen het huis water en energie kunnen besparen. Deze toepassingen zijn beoordeeld op verschillende vlakken; de moeilijkheidsgraad, de investeringskosten, de terugverdientijd van de toepassing en in hoeverre de toepassing water en/of energie bespaart. De moeilijkheidsgraad waarmee de toepassing te implementeren is, wordt aangegeven door de rode pepertjes. Één pepertje geeft aan dat er geen verdere toepassingen in huis nodig zijn. Zijn er wel aanpassingen in huis nodig maar kunt u dit zelf doen, worden er twee pepertjes weer gegeven. Zijn er grotere aanpassingen in huis nodig waarvoor er veel kennis nodig is of iemand ingehuurd moet worden, dan staan er drie pepertjes. Het euro-teken geeft aan in hoeverre er een investering nodig is. Groen betekent dat er geen investeringskosten aan de toepassing verbonden zitten. Geel betekent dat er een investering van onder de 250 nodig is. Rood betekent een grote investering vanaf De cijfers geven de terugverdientijd in het aantal jaren weer. Staat er een 0 dan is er geen investering nodig en is er dus ook niks terug te verdienen. Staat er een 1 dan verdient de investering zich binnen één jaar terug enzovoorts. De druppel geeft aan hoeveel waterbesparing de toepassing oplevert. Staat er geen druppel, dan zal de toepassing geen waterbesparing opleveren. Staat er 1 druppel dan levert de toepassing een kleine waterbesparing op. Bij twee druppels geeft de toepassing een gemiddelde waterbesparing en bij drie druppels bespaart de toepassing een grote hoeveelheid water. De gloeilamp geeft aan hoeveel energiebesparing de toepassing oplevert. Staat er geen gloeilamp, dan zal de toepassing geen energiebesparing opleveren. Staat er 1 gloeilamp dan levert de toepassing een kleine energiebesparing op. Bij twee gloeilampen geeft de toepassing een gemiddelde energiebesparing en bij drie gloeilampen bespaart de toepassing een grote hoeveelheid energie. Als u geïnteresseerd bent en meer wilt weten over een bepaalde toepassing, kunt u in de tabel op de volgende bladzijde op de toepassing klikken. U komt dan gelijk bij een samenvatting over de toepassing met de bijhorende resultaten die de toepassing oplevert. Wilt u vervolgens meer achtergrond informatie, dan kunt u in de samenvatting doorklikken naar het onderdeel met meer informatie over de toepassing. Waternet Handboek Duurzaam Bouwen

10 OVERZICHT Verschillende toepassingen Douchen Moeilijkheid Investeringskosten Korter douchen 0 Doorstroom begrenzer installeren 1 Alternatieve douchekop installeren 1 TVT* (jaren) Douche warmtewisselaar Vaatwassers Stoppen met handmatig voorspoelen 0 Handwas in plaats van vaatwasser 0 Eco-stand gebruiken 0 - Hotfill apparatuur Hotfill aangesloten op zonneboiler 12 / 24 - Hotfill aangesloten op stadswarmte 18 / 36 - Waterbesparing Energiebesparing Hotfill aangesloten op HR-107 boiler 20 / 63 - Zonneboiler Regenwatersysteem voor toilet en wasmachine LEGENDA Voor de toepassing zijn geen aanpassingen in huis nodig Voor de toepassing is er een kleinschalige aanpassing in huis nodig (op doe-het-zelf niveau) Voor de toepassing is er een grootschalige aanpassing in huis nodig (externe kennis nodig) Toepassing vereist geen investeringskosten Toepassing vereist investeringskosten tot 250 Toepassing vereist investeringskosten vanaf Terugverdientijd* (TVT) wordt weergegeven in jaren. Toepassing levert een jaarlijks een kleine waterbesparing op Toepassing levert een jaarlijks een gemiddelde waterbesparing op Toepassing levert een jaarlijks een grote waterbesparing op Toepassing levert een jaarlijks een kleine energiebesparing op Toepassing levert een jaarlijks een gemiddelde energiebesparing op Toepassing levert een jaarlijks een grote energiebesparing op 9

11 Waternet Handboek Duurzaam Bouwen

12 Inleiding Vandaag de dag doet de aarde er bijna anderhalf jaar over om aan te vullen wat we jaarlijks verbruiken aan grondstoffen. Vrijwel iedereen begint zich te realiseren dat de manier waarop er dagelijks geconsumeerd wordt bepaalde risico s met zich meebrengt. Een te kort aan grondstoffen en de grootschalige vervuiling zijn enkele voorbeelden van huidige problemen. Statistisch gezien verdienen en consumeren stedelingen per capita meer dan mensen die buiten de stad wonen. Ondanks dat maar 3% van het aardoppervlak uit steden bestaat, zorgen deze steden toch voor 75% van de consumptie van natuurlijke hulpbronnen. Hiernaast zijn de steden verantwoordelijk voor 60 80% van de menselijke voetafdruk van broeikasgassen. Deze cijfers geven aan dat steden een groot aandeel hebben in de huidige klimaatverandering. Hiernaast neemt de verstedelijking nog elke dag toe. Om de impact op het milieu te reduceren zal er een oplossing moeten komen. De oplossing is het creëren van een circulaire economie. Binnen een circulaire economie wordt er uitgegaan van drie speerpunten: duurzame productie, duurzaam gebruik en recyclen. Dit handboek biedt richtlijnen waarmee circulair en duurzaam bouwen voor u toegankelijker gemaakt wordt. Op het gebied van duurzaam bouwen zijn er veel mogelijkheden, de informatie over deze mogelijkheden zijn echter niet altijd even gemakkelijk te vinden. In dit boek worden er verschillende mogelijkheden genoemd hoe in eerste instantie de grondstoffen bespaard kunnen worden, hoe de grondstoffen vervangen kunnen worden door oneindige bronnen en hoe de grondstoffen uiteindelijk hergebruikt kunnen worden. 11

13 Waternet Handboek Duurzaam Bouwen

14 1. Resultaten van de toepassingen In dit hoofdstuk worden de verschillende mogelijkheden besproken die u in uw huis kunt toepassen om duurzaam om te gaan met water en energie. Bij deze mogelijkheden wordt aangegeven wat de moeilijkheidsgraad is om deze toe te passen, of de investeringskosten laag, gemiddeld of hoog zijn, wat de terugverdientijd van de investering is en hoe groot de besparing is die de toepassing oplevert. In de overzichtstabel kunt u klikken op de toepassing die u interesseert. Zo belandt u meteen bij een samenvatting waar de resultaten in weergegeven zijn. OVERZICHT Verschillende toepassingen Douchen Moeilijkheid Investeringskosten Korter douchen 0 Doorstroom begrenzer installeren 1 Alternatieve douchekop installeren 1 TVT* (jaren) Douchewarmtewisselaar Vaatwassers Stoppen met handmatig voorspoelen 0 Handwas in plaats van vaatwasser 0 Eco-stand gebruiken 0 - Hotfill apparatuur Hotfill aangesloten op zonneboiler 12 / 24 - Hotfill aangesloten op stadswarmte 18 / 36 - Waterbesparing Energiebesparing Hotfill aangesloten op HR-107 boiler 20 / 36 - Zonneboiler Regenwatersysteem voor toilet en wasmachine 13

15 Totale kosten ( ) 1.1. Douchen Korter douchen De gemiddelde tijd dat de Nederlander onder de douche staat is 9 minuten. Door uw douchebeurt van 9 minuten te verkorten naar 5 minuten, wordt er bijna de helft minder water gebruikt en is er vervolgens minder gas nodig om dit water op te warmen. Dit kan gemiddeld zo n besparen per jaar, per persoon. Jaarlijkse kosten per douchekop Zuinig Standaard Regendouche Douchebeurt van 9 min ( ) Douchebeurt van 5 min ( ) Jaarlijks verschil ( ) Figuur 1 Wilt u meer weten over geld besparen door korter te douchen? Lees dan verder: Korter douchen Doorstroombegrenzers Voor het installeren van een doorstroombegrenzer is er geen nieuwe douchekop nodig. Deze levert gemiddeld een waterbesparing van 10 L per douchebeurt op. Deze besparing van 10 L per douchebeurt, brengt een gemiddelde besparing van 9,- per persoon per jaar op. Een doorstroombegrenzer is al te koop vanaf 10,-. Aangezien er gemiddeld 2,2 personen in een huishouden wonen. Is deze doorstroombegrenzer binnen een jaar terugverdiend. Ondanks dat deze doorstroombegrenzer goedkoper is dan een waterbesparende douchekop, heeft deze waterstraal niet dezelfde kwaliteit. Bij de doorstroombegrenzer wordt er lucht toegevoegd aan de waterstraal zodat de straal voller lijkt. Figuur 2 Waternet Handboek Duurzaam Bouwen

16 Spaarzame douchekop installeren Douchekoppen zijn gerangschikt in doorstroomklassen. Een doorstroomklasse vertelt hoeveel liter water er per minuut door de douchekop stroomt. Vervangt u uw huidige douchekop door een douchekop uit een lagere doorstroomklasse (dus een regendouche vervangt u bijvoorbeeld door een zuinige douchekop). Dan valt er jaarlijks veel geld te besparen op drinkwaterkosten en energiekosten. Stel dat u momenteel een regendouche heeft die valt onder doorstroomklasse D, dan zullen de jaarlijkse totale kosten rond de 228,- zijn. Vervangt u deze door een zuinige douchekop uit doorstroomklasse Z, dan zullen de jaarlijkse totale kosten rond de 64,- liggen en bespaart u hiermee al ruim 164,- per jaar, per persoon. Aangezien een nieuwe douchekop gemiddeld rond de 50,- ligt, zal de investering in een nieuwe douchekop zich dus binnen een jaar terugverdienen. Jaarlijkse kosten per douchekop Drinkwater kosten ( ) Energie kosten ( ) Totale kosten ( ) Zuinige douchekop Standaard douchekop Regendouche Tabel 1 Wilt u meer weten over geld besparen door korter te douchen? Lees dan verder: Spaarzame douchekop installeren 15

17 Douchewarmtewisselaar De douchewarmtewisselaar zorgt ervoor dat het water waar u mee gaat douchen wordt voorverwarmd naar zo n 26 ⁰C. Dit betekent dat het water niet langer van 13 ⁰C naar 38 ⁰C hoeft te stijgen, maar slechts van 26 ⁰C naar 38 ⁰C. Dit betekent voor u een vermindering in gas verbruik van gemiddeld 50%, en dus een besparing van energiekosten. Soort douchekop Jaarlijkse energiekosten zonder wtw ( ) Jaarlijkse energiekosten met wtw ( ) Verschil jaarlijkse energiekosten ( ) Zuinige douchekop Standaard douchekop Regendouche Tabel 2 De kosten voor de installatie van een douchewarmtewisselaar bij nieuwbouw beginnen vanaf 500,- en bij bestaande bouw vanaf 1000,-. De terugverdientijd voor de warmtewisselaar begint vanaf 6 jaar. Figuur 3: Douchewarmtewisselaar Wilt u meer weten over geld besparen door een warmtewisselaar te installeren? Lees dan verder: Douchewarmtewisselaar Waternet Handboek Duurzaam Bouwen

18 Totale kosten ( ) 1.2. Vaatwassers Stoppen met handmatig voorspoelen Bij het voorspoelen van de vieze vaat voor het de vaatwasser ingaat, wordt er gemiddeld 7,5 L water per keer gebruikt. Dit is opgeteld gemiddeld liter water per jaar. Bijna alle vaatwassers hebben een voorspoel programma ingebouwd, het voorspoelen is dus vaak niet meer nodig om de vieze vaat schoon te krijgen in de vaatwasser. Zodra u stopt met voorspoelen met de kraan en keukenrol gebruikt om de etensresten te verwijderen, bespaart u veel water en energie. Dit is terug te zien op uw rekening aan het eind van het jaar. Stopt u met het voorspoelen van de vieze vaat onder de kraan, dan bespaart u gemiddeld ruim 7 per jaar aan drinkwater en energie kosten. Wilt u hier meer over weten? Lees dan verder: Stoppen met handmatig voorspoelen Handwas in plaats van vaatwasser Een vaatwasser verbruikt per afwas gemiddeld 4 keer meer energie, dan een afwasbeurt met de hand. Voor een 3-persoons huishouden kost het gebruik van een vaatwasser gemiddeld 50,- per jaar. Wanneer een 3-persoons huishouden geen vaatwasser gebruikt, maar afwast met de hand zijn de jaarlijkse kosten gemiddeld 18,-. Hier zitten zowel drinkwater kosten als energie kosten in berekend. In Figuur 4 wordt er weergeven wat de jaarlijkse kosten van afwassen met de hand zijn tegenover de jaarlijkse kosten van een vaatwasser. Naast dat er geen afwasmachine aangeschaft hoeft te worden (wat al vanaf 400,- bespaart), zijn de totale kosten per jaar ook aanzienlijk lager. Jaarlijkse kosten per toepassing Aantal personen in huishouden Handafwas Vaatwasmachine Figuur 4 Wilt u hier meer over weten? Lees dan verder: Handwas in plaats van vaatwasser 17

19 Eco-stand gebruiken Tegenwoordig zijn veel vaatwassers erop gebouwd dat de eco-stand de vieze vaat goed schoon krijgt. Deze stand is niet alleen energie zuiniger, maar verbruikt ook minder water per afwasbeurt. Dit levert op jaarbasis zowel een energiebesparing als een waterbesparing op. Deze kostenbesparing varieert van 2 24 euro per jaar, per huishouden en hangt af van het type vaatwasser dat u hebt. Wilt u meer weten over hoeveel geld u kunt besparen door de ecostand te gebruiken op uw vaatwasser? Lees dan verder: Eco-stand gebruiken Waternet Handboek Duurzaam Bouwen

20 1.3. Hotfill apparatuur In een hotfill systeem wordt er niet alleen koud water aangevoerd naar de vaatwasser of wasmachine, maar wordt er ook een warmwaterleiding aangesloten. Door warm water aan te voeren, hoeft het elektrische verwarmingsmechanisme van de toepassing niet of nauwelijks ingeschakeld te worden. Het warme water kan op verschillende manieren geleverd worden: Hotfill aangesloten op zonneboiler Wanneer u van plan bent om een zonneboiler in huis te installeren, kan de hotfill apparatuur hier op aan gesloten worden. Dit betekent dat het water niet elektrisch verwarmd hoeft te worden door de vaatwasser of wasmachine zelf, maar dat dit met behulp van zonne-energie zal gebeuren. Doordat de elektrische energiebron vervangen wordt door een duurzame en gratis energiebron, is er een besparing zichtbaar op de jaarlijkse energierekening. In Tabel 3 wordt de jaarlijkse besparing en de terugverdientijd weergegeven wanneer er gebruik wordt gemaakt van hotfill apparatuur in combinatie met een zonneboiler. Hotfill apparatuur aangesloten op zonneboiler Terugverdientijd Jaarlijkse besparing energiekosten ( ) (jaren) Vaatwasser Wasmachine 9 24 Tabel 3 Wilt u meer weten over hoeveel geld u kunt besparen door een hotfill te gebruiken? Lees dan verder: Hotfill aangesloten op zonneboiler Hotfill aangesloten op stadswarmte Op veel plekken in en rond Amsterdam ligt er een stadswarmtenet. Stadswarmte is restwarmte van fabrieken in de omgeving die wordt afgevangen en anders in de lucht terecht zou komen. Deze warmte is niet alleen duurzamer, maar ook goedkoper dan wanneer er aardgas gebruikt moet worden. Wanneer er een stadswarmtenet ligt, is het een verplichting voor de bewoners om hier op aan te sluiten, tenzij er een goed alternatief voorgelegd wordt. Stadswarmte is goedkoper dan elektriciteit. Dus wanneer het hotfill voorschakelapparaat wordt aangesloten op stadswarmte, zal er een besparing zichtbaar zijn op de jaarlijkse rekening. Hotfill apparatuur aangesloten op stadswarmte Jaarlijkse besparing energiekosten ( ) Terugverdientijd (jaren) Vaatwasser Wasmachine 6 36 Tabel 4 19

21 Hotfill aangesloten op hoge rendementsketel In het laatste geval kan het hotfill apparaat aangesloten worden op de conventionele ketel. Op deze manier wordt er geen energie bespaard, maar verandert de energiebron. Het water wordt nu opgewarmd door de ketel voordat deze de vaatwasser of wasmachine binnenkomt. Ondanks dat er geen energie wordt bespaard, is er toch een besparing op de jaarlijkse energierekening zichtbaar. Dit komt doordat gas (dat gebruikt wordt door de boiler) goedkoper is dan elektriciteit. Deze besparing is echter minimaal en dit maakt de terugverdientijd hoog. Hotfill apparatuur aangesloten op conventionele ketel Terugverdientijd Jaarlijkse besparing energiekosten ( ) (jaren) Vaatwasser Wasmachine 3 63 Tabel 5 Wilt u meer weten over hoeveel geld u kunt besparen door een hotfill te gebruiken? Lees dan verder: Hotfill aangesloten op HR-107 ketel Waternet Handboek Duurzaam Bouwen

22 1.4. Zonneboiler De zonneboiler verwarmt het water met energie van de zon. Dit betekent dat er nauwelijks tot geen gas verbruikt hoeft te worden om het water op te warmen. Deze besparing is terug te zien op de jaarlijkse energierekening. De investeringskosten voor een gemiddelde zonneboiler beginnen vanaf 3000,-. Voor veel duurzame innovaties zijn er subsidies verkrijgbaar. Zo bestaat er ook de subsidie Energieneutraal bouwen. Hiermee werd er in 2015 een subsidie van 1000,- verleend i. Als deze subsidie in 2016 hetzelfde blijft, zullen de investeringskosten naar 2000,- zakken. Besparing en terugverdientijd zonneboiler Gemiddelde jaarlijkse besparing energie (m 3 ) 225 Jaarlijkse besparing energiekosten ( ) 140 Terugverdientijd met subsidie (jaren) 14 Terugverdientijd zonder subsidie (jaren) 20 Tabel 6 Figuur 5: Schematische weergave van een zonneboiler Wilt u meer weten over hoeveel geld u kunt besparen door een zonneboiler te gebruiken? Lees dan verder: Zonneboiler 21

23 1.5. Regenwatersysteem Het hemelwater dat op het dak valt wordt normaal gesproken via de regenpijp afgevoerd naar het riool waarna het wordt geloosd op oppervlaktewater of wordt afgevoerd naar een zuivering. Omdat er tegenwoordig steeds meer regen valt, raakt het riool overbelast en wordt het steeds belangrijker om het riool te ontlasten. Dit kan door de regenwaterpijp af te koppelen naar een nabijgelegen sloot, het water te laten infiltreren in de grond of door het water op te vangen in een regenton voor later gebruik. Dagelijks worden er enorme hoeveelheden water gebruikt om het toilet door te spoelen. Bij het doorspoelen van het toilet wordt er schoon drinkwater gebruikt. Hiervoor kan ook regenwater gebruikt worden. Ook voor de wasmachine kan regenwater gebruikt worden. Om het regenwater te gebruiken voor het toilet en de wasmachine bestaat er een regenwatersysteem. Dit regenwatersysteem wordt weergegeven in Figuur 6. Hoeveel u kunt besparen en wat uw terugverdientijd is kunt u berekenen met de volgende tool van Atelier Groenblauw: Wanneer er uitgegaan wordt van een gemiddelde situatie zal de jaarlijkse besparing rond de 44 liggen ii. Met investeringskosten vanaf 3000,- heeft deze toepassing een lange terugverdientijd. Omdat regenwater veel zachter is dan drinkwater, kunt u besparen op uw wasmiddelgebruik. Dit zal jaarlijks een gemiddelde besparing van 28,- opleveren. Hiermee kan de lange terugverdientijd enigszins gereduceerd worden door te kijken naar het wasmiddelgebruik. De gemiddelde terugverdientijd van het regenwatersysteem is 38 jaar. Wanneer u meer water op kan vangen en meer water zal gebruiken zal deze terugverdientijd lager uitpakken. Deze toepassing zal u dus niet gebruiken om een grote besparing op de jaarlijkse rekening te zien, maar deze investering zal u hoogstens aanspreken wanneer u graag nuttig gebruik maakt van uw regenwater. Figuur 6: Schematische doorsnede regenwatersysteem (Atelier Groenblauw) Wilt u meer weten over hoe een regenwatersysteem werkt? Lees dan verder: Regenwatersysteem Waternet Handboek Duurzaam Bouwen

24 23

25 2. Toelichting toepassingen 2.1. Douchen Gemiddeld gebruikt de Nederlander zo n 127,5 liter drinkwater per dag. Hiervan wordt 39% gebruikt om te douchen iii. Dit betekent dat douchen het grootste aandeel heeft in waterverbruik binnen het huishouden. Dit is logisch aangezien men gemiddeld 1 keer per dag een douchebeurt neemt van 9 minuten i. Dit zorgt voor een grote hoeveelheid watergebruik op jaarbasis. Deze hoeveelheid kan gemakkelijk verkleind worden. Naast dat dit zal schelen in het watergebruik, zal vooral de energiebesparing op jaarbasis veel kostenbesparing opleveren. Het opwarmen van het water kost namelijk veel energie en energie kost meer geld dan drinkwater. Op huishoudelijk niveau zijn er verschillende toepassingen beschikbaar om het watergebruik te verminderen tijdens het douchen. In dit hoofdstuk zullen de mogelijkheden besproken worden en is er aan de hand van kostenanalyse gemakkelijk te zien hoeveel u met de toepassingen kunt besparen op jaarbasis, wat de terugverdientijd is en hoe gemakkelijk (of moeilijk) de mogelijkheid toe te passen is. Waternet Handboek Duurzaam Bouwen

26 Totale kosten ( ) Korter douchen Met een gemiddelde douchebeurt van 9 minuten wordt er veel water verbruikt. De hoeveelheid water die er gebruikt wordt hangt af van hoe vaak en lang er gedoucht wordt, maar ook met welk type douchekop er gedoucht wordt. In de winkels zijn er verschillende soorten douchekoppen verkrijgbaar, deze zijn ingedeeld in verschillende doorstroomklassen. Een doorstroomklasse geeft aan hoeveel water er in liters per minuut door de douchekop stroomt. Aan de klasse van de douchekop kan er dus gezien worden in hoeverre hij waterbesparend is. Zo is een douchekop uit klasse Z het zuinigst in zijn watergebruik en gebruikt een douchekop uit klasse D (een regendouche) het meeste water. In onderstaande tabel staan de verschillende soorten douchekoppen weergegeven met het aantal liters dat de douchekop per minuut doorlaat. Naast dat er veel water verbruikt wordt, speelt ook het Doorstroomklasse douchekop Gem. doorstroom (L/min) Klasse Z (Zuinige douchekop) 5,6 Klasse A 7,8 Klasse S (Standaard douchekop) 10,1 Klasse B 13,0 Klasse C 15,9 Klasse D (Regen douche) 19,6 gebruik van energie een grote rol. Het drinkwater komt uit de kraan met een gemiddelde temperatuur van 13⁰C iv. De gewenste temperatuur om te douchen is echter 38⁰C. Dit betekent dat het water 25 graden moet stijgen in temperatuur. Hiervoor is energie nodig en die energie wordt geleverd door aardgas (of stadswarmte of elektriciteit). Hoe meer water er gebruikt wordt tijdens het douchen, hoe meer water er opgewarmd moet worden en hoe meer gas er daarvoor gebruikt zal worden. Aangezien gas stukken duurder is dan drinkwater, zijn de kosten die verbonden zijn aan het douchen dus vooral terug te zien op de energierekening. Minder lang douchen per dag kan op lange termijn erg veel geld schelen. Door uw douchebeurt van 9 minuten te verkorten naar 5 minuten, wordt bijna de helft van het water bespaard en is er minder gas nodig om dit water op te warmen. Dit kan gemiddeld zo n besparen op de jaarlijkse energierekening. Dit wordt weergegeven in Figuur 7, waar de totale kosten bij een douchelengte van 9 of 5 minuten te zien zijn en het verschil tussen de totale kosten van deze twee. 250 Jaarlijkse kosten per douchekop Z A S B C D Douchebeurt van 9 min ( ) Douchebeurt van 5 min ( ) Jaarlijks verschil ( ) Figuur 7 25

27 Doorstroom begrenzers Doorstroombegrenzers kunnen geïnstalleerd worden tussen de douchekop en doucheslag en laten een beperkte hoeveelheid water door. Onder de doorstroombegrenzers zijn er drukafhankelijke en drukonafhankelijke doorstroombegrenzers. De drukafhankelijke doorstroombegrenzer verkleint de doorstroomopening. De drukonafhankelijke doorstroombegrenzers leveren een ingestelde hoeveelheid water die onafhankelijk is van de druk in de leiding zelf. Voor het installeren van een doorstroombegrenzer is er dus geen nieuwe douchekop nodig, maar deze levert gemiddeld wel een waterbesparing van 10 L per douchebeurt op. Deze besparing van 10 L per douchebeurt, brengt een gemiddelde besparing van 9,- per persoon per jaar op. Een doorstroombegrenzer is al te koop vanaf 10,- v en deze is dus bij een gemiddeld gezin van 2,2 personen ruim binnen een jaar terugverdiend. Figuur 8: Doorstroombegrenzer wordt geplaatst tussen douchekop en doucheslang. Aandachtspunten Bij het installeren van een doorstroombegrenzer zijn er enkele aandachtspunten waar rekening mee gehouden moet worden. 1. Ondanks dat deze doorstroombegrenzer goedkoper is dan een waterbesparende douchekop, heeft deze waterstraal niet dezelfde kwaliteit. Bij de doorstroombegrenzer wordt er lucht toegevoegd aan de waterstraal zodat de straal voller lijkt. 2. Doorstroombegrenzers kunnen problemen opleveren bij combiketels wanneer deze een te hoge tapdrempel hebben. De tapdrempel is de minimaal benodigde volumestroom om het warmtapwatertoestel in bedrijf te krijgen of te houden. Zodra de volumestroom naar een douchekop beneden de tapdrempel ligt, zal het toestel niet in werking treden. Dit betekent dat de gebruiker onder een koude douche zal staan. Het is dus belangrijk om in bestaande situaties, waar er al een douche aanwezig is, een doorstroombegrenzer of een douchekop te installeren die een volumestroom doorlaat die groter is dan de tapdrempel van het warmtapwatertoestel. In nieuwbouwsituaties kan de tapdrempel lager ingesteld worden dan in de kleinst verwachte warmtapwatervolumestroom. 3. Controleer altijd of de doorstroombegrenzer geschikt is voor de temperatuur waarbij deze toegepast wordt. Dit heeft te maken met de temperatuurbestendigheid van het elastomeer waarvan gebruik wordt gemaakt bij een doorstroombegrenzer. Wilt u terug naar de overzichtstabel? Ga dan hier terug: Overzichtstabel Waternet Handboek Duurzaam Bouwen

28 Jaarlijks energieverbruik (GJ) Jaarlijks waterverbruik (m3) Spaarzame douchekop installeren. Waterverbruik Wanneer u kiest voor een bepaalde douchekop, is het handig om u bewust te zijn van het waterverbruik dat gepaard gaat met deze douchekop. In Figuur 9 staat daarom het jaarlijkse waterverbruik weergegeven bij het gebruik van verschillende soorten douchekoppen. In de figuur wordt duidelijk weergegeven dat een douchekop uit doorstroomklasse D het meeste water verbruikt en dat een douchekop uit klasse Z juist het minste water verbruikt. Wilt u dus minder water verspillen tijdens het douchen, kies dan voor een spaarzame douchekop uit klasse Z of A. Figuur 9 Waterverbruik per doorstroomklasse douchekop 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20, Lengte douchebeurt (min) Klasse Z Klasse A Klasse S Klasse B Klasse C Klasse D Energie gebruik Een vergelijkbaar plaatje kan opgemaakt worden voor het energieverbruik per doorstroomklasse douchekop. Om te kunnen douchen met de gewenste temperatuur (meestal zo n 38 ⁰C), moet het koude drinkwater opgewarmd worden. Dit opwarmen gebeurt met behulp van gas en zult u terug zien op de energierekening. Een douchekop met een grotere doorstroom per minuut, verbruikt meer water en dit water zal opgewarmd moeten worden. Een douchekop uit doorstroom klasse C of D verbruikt daarom op jaarbasis ook meer energie dan een douchekop uit doorstroom klasse Z of A, dit is terug te zien in Figuur 10. Figuur 10 18,00 16,00 14,00 12,00 10,00 8,00 6,00 4,00 2,00 - Energieverbruik per doorstroomklasse douchekop Lengte douchebeurt (min) Klasse Z Klasse A Klasse S Klasse B Klasse C Klasse D 27

29 Kosten besparingen Wanneer u kiest voor een andere douchekop, kan er een groot verschil te zien zijn op uw jaarlijkse drinkwater- en energierekening. Met een gemiddelde douchetijd van 9 minuten per dag per persoon, wordt er met een douchekop uit doorstroomklasse D dus meer water en energie gebruikt op jaarbasis dan wanneer er een gekozen wordt voor een douchekop uit doorstroomklasse A of Z. Stel dat u momenteel een regendouche heeft die valt onder doorstroomklasse D, dan zullen de jaarlijkse totale kosten rond de 228,- zijn. Vervangt u deze door een douchekop met doorstroomklasse Z, dan zullen de jaarlijkse totale kosten rond de 64,- liggen en bespaart u hiermee al ruim 164,- per jaar, per persoon. Jaarlijkse kosten per douchekop Drinkwater kosten ( ) Energie kosten ( ) Totale kosten ( ) Z A S B C D Tabel 7 Wilt u terug naar de overzichtstabel? Ga dan hier terug: Overzichtstabel Waternet Handboek Duurzaam Bouwen

30 Douchewarmtewisselaar Om tijdens het douchen de gewenste temperatuur te krijgen, wordt er bij de kraan heet en koud water gemixt. Het koude water komt rechtstreeks van de drinkwater kraan, terwijl het warme water eerst opgewarmd moet worden door bijvoorbeeld een ketel. Gemiddeld verlaat het douchewater het doucheputje met een temperatuur van 35 ⁰C vi. Uit dit warme water kan er nog veel energie terug gewonnen worden door een zogenaamde warmtewisselaar te installeren. In deze warmtewisselaar lopen het koude water dat naar de boiler gaat en het warme afvalwater in twee afgesloten pijpen langs elkaar. Op deze manier kan het warme afvalwater het koude tapwater alvast voorverwarmen. Omdat het water alvast voor verwarmd raakt, is er minder gas nodig om het koude water op te warmen naar de gewenste temperatuur. Dit resulteert in een besparing van energie en dus energiekosten. Voor een verticale douchewarmtewisselaar is het vereiste dat de douche op een hogere verdieping geplaatst wordt. Zoals te zien is in Figuur 11 zal het warme afvalwater via de binnenste pijp naar beneden lopen. Het koude drinkwater loopt onder druk naar boven in de ruimte tussen de buitenste laag en binnenste pijp waar het warme water doorheen loopt. Doordat deze in tegengestelde richting langs elkaar lopen, zal het warme afvalwater zijn warmte verliezen aan het koude drinkwater vii. Het voordeel van dit type is dat het redelijk gemakkelijk toepasbaar is en dat er lang contact is tussen het afvalwater en de pijp waardoor de energie maximaal benut wordt. Het nadeel is dat de douche zich op een hogere verdieping moet bevinden en het systeem dus niet geschikt is voor een badkamer op begane grond. Figuur 11: Verticale douchewarmtewisselaar. 29

31 Jaarlijkse energiekosten ( ) Kosten besparingen De douchewarmtewisselaar zorgt ervoor dat het water wordt opgewarmd naar zo n 26 ⁰C v. Dit betekent dat het water niet langer van 10 ⁰C naar 38 ⁰C hoeft te stijgen, maar slechts van 26 ⁰C naar 38 ⁰C. Dit zorgt voor een vermindering in gasverbruik. En dus een besparing van energie. In Figuur 12 is af te lezen hoeveel kosten er jaarlijks bespaard kunnen worden door het gebruik van een douche-wtw. Ook is er in onderstaande afbeelding te zien dat de besparing het kleinst is bij de meest duurzame klasse van de douchekoppen. Dit komt door de minder grote doorstroom van de douchekop. De zuinigste douchekop verbruikt minder water per minuut en dus is er minder water dat gebruikt kan worden om vervolgens het andere (schone) water voor te verwarmen. Besparing energiekosten bij een douchewarmtewisselaar Klasse Z Klasse Klasse S Klasse Klasse Klasse A B C D Zonder douchewarmtewisselaar Met douchewarmtewisselaar Besparing Figuur 12 Waternet Handboek Duurzaam Bouwen

32 Terugverdientijd (TVT) Met de jaarlijkse besparing op de energie kosten en de investeringskosten kan de terugverdientijd berekend worden. Op deze manier is het eenvoudig te zien in hoeveel jaar de investering zich terugverdient. De TVT in jaren is weergegeven in Tabel 8. Deze berekening geldt voor een gemiddeld huishouden van 2,2 personen. De investering zal zich dus sneller terug verdienen wanneer het huishouden uit meerdere personen bestaat. Ook is er hier uitgegaan van een douchebeurt van gemiddeld 9 minuten per dag. Doucht u langer dan verdient de investering zich sneller terug. Doucht u minder lang dan 9 minuten per dag, dan zal de investering zich minder snel terugverdienen. Soort douchekop Besparing ( ) TVT nieuwbouw (jaar) TVT in bestaande bouw (jaar) Klasse Z - Zuinig Klasse A Klasse S - Standaard Klasse B Klasse C Klasse D - Regendouche Tabel 8 Wilt u terug naar de overzichtstabel? Ga dan hier terug: Overzichtstabel 31

33 2.2. Vaatwassers Gemiddeld heeft 66% van de Nederlanders een vaatwasser i. Ondanks dat het watergebruik door de vaatwasser niet heel groot is (2,3% van het dagelijkse watergebruik), zorgt de vaatwasser wel voor een groot elektriciteitsgebruik. De vaatwassers zijn in Nederland verantwoordelijk voor 5% van het totale elektriciteitsverbruik van een huishouden viii. De meerderheid van deze elektriciteitsvraag is toe te rekenen aan het elektrische verwarmingselement dat het water moet opwarmen in de vaatwasser ix. Slim omgaan met een vaatwasser kan veel energie en/of water besparen Stoppen met handmatig voorspoelen Ook blijkt er uit onderzoek van Vewin dat gemiddeld 41% van de mensen de afwas voorspoelt voor dat deze de vaatwasser in gaat. Slechts 9% gebruikt hiervoor een teiltje, de overige 91% doet dit onder een stromende kraan. Bij het voorspoelen van de vieze vaat wordt er gemiddeld 7,5 L water per keer gebruikt. Gemiddeld draait de vaatwasser zo n 192 beurten per jaar. Dat betekent dat er jaarlijks liter water bespaard kan worden door de vaat niet meer voor te spoelen. Eventueel kunnen etensresten met keukenrol verwijderd worden voor de vaat de machine in gaat. Stopt u bijvoorbeeld met het voorspoelen en gebruikt u hier normaalgesproken warm water voor, dan bespaart u gemiddeld 7,- per jaar aan drinkwater- en energiekosten. Wilt u terug naar de overzichtstabel? Ga dan hier terug: Overzichtstabel Waternet Handboek Duurzaam Bouwen

34 Wekelijks watergebruik (L) Wekelijks energiegebruik (GJ) Totale kosten ( ) Handwas in plaats van vaatwasser Een vaatwasser verbruikt per afwas gemiddeld 4 keer meer energie dan een afwasbeurt met de hand. Gemiddeld kost het gebruik van een vaatwasser 70,- per jaar. Hier zitten zowel drinkwaterkosten als energiekosten in berekent. In Figuur 13 wordt weergeven wat de jaarlijkse kosten van afwassen met de hand zijn tegenover de jaarlijkse kosten van het gebruik van een vaatwasser. Naast dat er geen afwasmachine aangeschaft hoeft te worden (wat al vanaf 400,- bespaart), zijn de totale kosten per week voor afwassen met de hand veel lager. Jaarlijkse kosten per toepassing Aantal personen in huishouden Handafwas Vaatwasmachine Figuur 13 In Figuur 15 is er te zien dat wanneer er meer dan 3 personen in een huishouden leven, het watergebruik tijdens een handafwas aanzienlijk hoger wordt dan wanneer er een vaatwasser gebruikt wordt. Toch zijn de kosten van een vaatwasser hoger omdat er in de vaatwasser een elektrisch warmte-element zit dat het koude water op moet warmen. Deze werkt op elektriciteit en niet net als een boiler op gas. Aangezien gas goedkoper is dan stroom, wordt een handafwas dus goedkoper. De extra hoeveelheid drinkwater die nodig is voor de handwas is nauwelijks terug te zien op de rekening. Dat komt omdat drinkwater in Nederland relatief goedkoop is. Watergebruik per toepassing Energiegebruik per toepassing Handafwas Vaatwasser Aantal personen per huishouden 0,035 0,030 0,025 0,020 0,015 0,010 0,005 0,000 Handafwas Vaatwasser Aantal personen per huishouden Figuur 15 Figuur 14 33

35 Eco-stand gebruiken Tegenwoordig moeten de vaatwassers aan meer duurzaamheidseisen voldoen en worden ze getest door Consumentenbond om in een klasse terecht te komen. Onder de vaatwassers zijn er 4 verschillende klassen. Te beginnen met de A-klasse (de minst duurzame klasse), hierop volgt de A+ klasse, A++ klasse en de A+++ klasse (de meest duurzame klasse). Met de meest recente vaatwasser-test van Consumentenbond zijn er 7 vaatwassers getest op hun gebruikswaarden. Uit elke klasse is de vaatwasser gekozen met het hoogste testoordeel. Deze vaatwassers zijn hierna geanalyseerd op hun watergebruik per cyclus, energiegebruik per cyclus en tot welke kosten dit op jaarbasis leidt. Vergelijking vaatwassers Klasse Testoordeel Aanschafkosten ( ) Pelgrim GVW 475 A 6, ) Bosch SMU50L15EU A+ 6, ) Bosch SMS50D52EU A++ 6, ) Bosch SMV93M70NL A+++ 7,4 838 Siemens SN69MO52NL A+++ 7,4 898 Whirlpool WP211 A+++ 6,6 715 Tabel 9 Door het energie- en watergebruik van de verschillende vaatwassers naast elkaar te zetten, kan er eenvoudig gezien worden hoeveel kosten er bespaard kunnen worden met het gebruik van de ecostand op de vaatwasser. Vergelijking vaatwassers Pelgrim 1)Bosch 2)Bosch 3)Bosch Siemens Whirlpool Hoofdprogramma Temperatuur (⁰C) Waterverbruik (L) 16,1 12,2 12,3 12,5 12,5 13 Energieverbruik (kwh) 1,1 1,0 1,0 0,9 0,9 1,4 Totale kosten ( /jaar) Eco-programma Temperatuur (⁰C) Waterverbruik (L) 12 10,7 10,1 9,7 9,7 11 Energieverbruik (kwh) 0,8 0,9 0,8 0,7 0,7 0,8 Totale kosten ( /jaar) Besparing ( /jaar) Tabel 10 In Tabel 10 is in de onderste rij de jaarlijkse besparing te zien in euro s voor een bepaald type vaatwasser. De Whirlpool komt hier het sterkst uit. Belangrijk om in te zien is dat de besparing hier misschien het grootst is, maar dat de totale jaarlijkse kosten gemiddeld hoger zijn dan die van de andere vaatwassers. Het is dus niet aan te raden om te kiezen voor de vaatwasser waar de grootste besparing gemaakt wordt. Aan te raden is voor de vaatwasser te kiezen die het goedkoopst is bij het zowel het gebruik van een hoofdprogramma of een eco-programma. Door hier naar te kijken komt men uit op de Bosch 3) of Siemens. Het blijft echter verstandig om een enkele keer het hoofdprogramma te gebruiken, deze draait op en hogere temperatuur en spoelt de vaatwasser dan goed schoon. Wilt u terug naar de overzichtstabel? Ga dan hier terug: Overzichtstabel Waternet Handboek Duurzaam Bouwen

36 2.3. Hotfill apparatuur Een conventionele vaatwasser of wasmachine wordt vaak enkel op een koud waterleiding aangesloten. Het warme water wordt in dit geval opgewarmd met een intern elektrisch verwarmingsmechanisme. Dit elektrisch verwarmen gebeurd inefficiënt en is verantwoordelijk voor 90% van het energiegebruik van de vaatwasser vii. In een hotfill systeem wordt er niet alleen koud water aangevoerd naar de vaatwasser, maar wordt er ook een warmwaterleiding aangesloten op de vaatwasser. Door warm water aan te voeren, hoeft het elektrische verwarmingsmechanisme van de vaatwasser niet of nauwelijks ingeschakeld te worden. Dit warme water kan op veel manieren geleverd worden. Het meeste energie kan er bespaard worden wanneer deze hotfill aangesloten wordt op een zonneboiler. Op deze manier wordt het water gratis verwarmd door zonnepanelen te gebruiken. Wanneer de zonneboiler niet toereikend genoeg is, kan er gekozen worden voor een extra aansluiting op het stadswarmtenet of een conventionele boiler om aan de warmtevraag te kunnen voldoen, in dit geval gebruik je gas om het water te verwarmen in plaats van elektriciteit. Het besparen van elektriciteit is uiteindelijk terug te zien op de jaarlijkse energierekening. Figuur 16: Elektriciteitsverbruik per cyclus van een vaatwasser en wasmachine bij het gebruik van coldfill en hotfill. Wilt u terug naar de overzichtstabel? Ga dan hier terug: Overzichtstabel 35

37 Hotfill aangesloten op zonneboiler Er kan het meeste energie bespaard worden wanneer deze hotfill aangesloten wordt op een zonneboiler. Een zonneboiler, zoals weergegeven in Figuur 17, bestaat uit een zonnecollector op het dak. Deze collector vangt de straling van de zon op en neemt een groot deel van de zonne-energie op. Deze energie wordt vervolgens gebruikt om het koude water in de tank op te warmen. Op de zonneboiler is er ook nog een conventionele boiler aangesloten, mocht het water niet warm genoeg worden. Deze boiler zal het water uit de zonneboiler bijstoken tot minstens 60 graden Celsius (om de groei van de Legionella bacterie te voorkomen) x. Figuur 17 Besparing vaatwasser Voor de vaatwasser wordt er gemiddeld 0,465 tot 0,528 kwh per cyclus bespaard wanneer er overgeschakeld wordt naar hotfill vii. Deze elektriciteit wordt vervangen door duurzame en gratis energie. Met een elektriciteitsprijs van 0,192 per kwh, bespaart u zo n 18,- per huishouden per jaar. Besparing wasmachine Voor de wasmachine wordt er gemiddeld 0,303 tot 0,350 kwh per cyclus bespaard wanneer er overgeschakeld wordt naar hotfill vii. Hiermee kan er 9,- bespaard worden per huishouden per jaar. Terugverdientijd De investeringskosten van een hotfill voorschakelapparaat (dat aangesloten kan worden op zowel vaatwasser als wasmachine) beginnen vanaf 219,-. Een probleem is dat deze niet op beide toepassingen tegelijk aangesloten kan worden. Er zijn dus twee apparaten nodig voor zowel een vaatwasser op hotfill en een wasmachine op hotfill. Hiernaast is er ook een investering nodig voor een zonneboiler, dit zal verder belicht worden in Hoofdstuk 2.4. Hotfill apparatuur aangesloten op zonneboiler Jaarlijkse besparing energiekosten ( ) Terugverdientijd (jaren) Vaatwasser Wasmachine 9 24 Tabel 11 Waternet Handboek Duurzaam Bouwen

38 Hotfill aangesloten op stadswarmte Veel nieuwe woonwijken worden nu aangesloten op het stadswarmtenet. Stadswarmte biedt een alternatief voor de huidige conventionele warmtevoorziening met een individuele of collectieve ketel. De warmte die door middel van stadswarmte aan het warmtenet wordt geleverd, wordt opgewekt met warmtekrachtkoppeling (restwarmte wordt gebruikt voor zinvolle toepassingen), een afvalverbrandingsinstallatie of een (industriële) restwarmtestroom. Door bronnen te gebruiken waarbij er warmte geproduceerd wordt die anders zou vervliegen, wordt er in vergelijking met de conventionele warmtevoorziening minder energie gebruikt xi. Figuur 18 Deze warmte is niet alleen duurzamer, maar ook goedkoper dan wanneer er aardgas gebruikt moet worden. Besparing vaatwasser Voor de vaatwasser wordt er gemiddeld 0,465 tot 0,528 kwh per cyclus bespaard wanneer er overgeschakeld wordt naar hotfill vii. Deze elektriciteit wordt vervangen door het gebruik van stadswarmte. Er is dus een besparing zichtbaar op de rekening. Voor de vaatwasser ligt deze besparing rond de 13,- per jaar, per huishouden. Besparing wasmachine Voor de wasmachine wordt er gemiddeld 0,303 tot 0,350 kwh per cyclus bespaard wanneer er overgeschakeld wordt naar hotfill vii. Hiermee kan er 6,- bespaard worden per huishouden, per jaar. Terugverdientijd Met de investeringskosten vanaf 219,- komt de terugverdientijd voor een hotfill aangesloten op stadswarmte neer op: Hotfill apparatuur aangesloten op stadswarmte Jaarlijkse besparing energiekosten ( ) Terugverdientijd (jaren) Vaatwasser Wasmachine 6 36 Tabel 12 37

39 Hotfill aangesloten op hoge rendementsketel In het laatste geval kan het hotfill apparaat aangesloten worden op de conventionele ketel. Op deze manier wordt er geen energie bespaard, maar wordt de energiebron veranderd. Het water wordt nu opgewarmd door de ketel voordat deze de vaatwasser of wasmachine binnenkomt. Ondanks dat er geen energie wordt bespaard, is er toch een besparing op de jaarlijkse energierekening zichtbaar. Dit komt doordat gas (dat gebruikt wordt door de boiler) goedkoper is dan elektriciteit. Besparing vaatwasser Voor de vaatwasser wordt er gemiddeld 0,465 tot 0,528 kwh per cyclus bespaard wanneer er overgeschakeld wordt naar hotfill vii. Deze elektriciteit wordt vervangen door het gebruik van aardgas. Er is dus een besparing zichtbaar op de rekening. Voor de vaatwasser ligt deze besparing rond 11,- per jaar, per huishouden. Besparing wasmachine Voor de wasmachine wordt er gemiddeld 0,303 tot 0,350 kwh per cyclus bespaard wanneer er overgeschakeld wordt naar hotfill vii. Hiermee kan er jaarlijks 3,- bespaard worden per huishouden. Terugverdientijd Met de investeringskosten vanaf 219,- komt de terugverdientijd voor een hotfill aangesloten op een HR-107 ketel neer op: Hotfill apparatuur aangesloten op conventionele ketel Terugverdientijd Jaarlijkse besparing energiekosten ( ) (jaren) Vaatwasser Wasmachine 3 63 Tabel 13 Wilt u terug naar de overzichtstabel? Ga dan hier terug: Overzichtstabel Waternet Handboek Duurzaam Bouwen

40 2.4. Zonneboiler Een zonneboiler, zoals weergegeven in Figuur 19, bestaat uit een zonnecollector op het dak met een bijbehorende tank waar het water in opgeslagen wordt. De zonnecollector vangt de straling van de zon op en absorbeert een groot deel van de zonne-energie. Deze energie wordt vervolgens gebruikt om het koude water in de tank op te warmen via de heat exchanger. Op de opslagtank is er ook nog een conventionele boiler aangesloten. Mocht het water niet warm genoeg worden, dan zal de conventionele boiler het water in de opslag tank bijstoken tot minstens 60 graden Celsius (om de groei van de Legionella bacterie te voorkomen) xii. Op de opslagtank is er een koud waterleiding aangesloten, het water is dus niet afkomstig van hemelwater. Figuur 19 De zonneboiler verwarmt het water met energie van de zon. Dit betekent dat er nauwelijks tot geen gas verbruikt hoeft te worden om het water op te warmen. Deze besparing is terug te zien op de jaarlijkse energierekening. De zonneboiler bespaart gemiddeld m 3 gas per jaar. Met de huidige gasprijs van 0,62 per m 3, zal de jaarlijkse besparing tussen de 124,- en 155,- liggen. De investeringskosten voor een gemiddelde zonneboiler beginnen vanaf 3000,-. Voor veel duurzame innovaties zijn er subsidies verkrijgbaar. Zo bestaat er ook de subsidie Energieneutraal bouwen. Hiermee werd er in 2015 een subsidie van 1000,- verleend xiii. Als deze subsidie in 2016 hetzelfde blijft, zullen de investeringskosten naar 2000,- zakken. Besparing en terugverdientijd zonneboiler Gemiddelde jaarlijkse besparing energie (m 3 ) 225 Jaarlijkse besparing energiekosten ( ) 140 Terugverdientijd met subsidie (jaren) 14 Terugverdientijd zonder subsidie (jaren) 20 Wilt u terug naar de overzichtstabel? Ga dan hier terug: Overzichtstabel 39

41 2.5. Regenwatersysteem Het hemelwater dat op het dak valt wordt normaal gesproken via de regenpijp afgevoerd naar het riool waarna het bij een zuivering terecht komt. Omdat er tegenwoordig steeds meer regen valt, raakt het riool overbelast en wordt het steeds belangrijker om het riool te ontlasten. Dit kan door de regenwaterpijp af te koppelen naar een nabijgelegen sloot of door het water op te vangen in een regenton voor later gebruik. Dagelijks worden er enorme hoeveelheden water gebruikt om het toilet door te spoelen. Bij het doorspoelen van het toilet wordt er schoon drinkwater gebruikt. Hiervoor kan ook regenwater gebruikt worden. Om het regenwater binnenshuis te gebruiken bestaat er een regenwatersysteem. Dit regenwatersysteem wordt weergegeven in Figuur 20 en kan gebruikt worden voor tuinbesproeiing, toiletspoeling en wasmachine. Het regenwater komt binnen via het grondoppervlak of via het dak. Omdat het regenwater over vervuilde gronden loopt voor het in de opslag terecht komt, kan er veel vervuiling mee genomen worden in de waterstroom. Het regenwater wordt daarom gelijk gefilterd zodat de grootste verontreinigingen niet verder in het hergebruikte water terecht zullen komen. In de regenwatertank hangt een vlotterschakelaar, deze herkent wanneer de tank te leeg is en wanneer er overgeschakeld moet worden op drinkwater. In dit geval zal de bijvulbak gevuld worden met drinkwater totdat de vlotterschakelaar een toename in regenwater registreert en weer over zal schakelen op gebruik van regenwater. Met deze installatie is het water na filtering schoon genoeg voor huishoudelijke toepassingen zoals toilet, wasmachine en tuin besproeien. Echter, de kwaliteit is te laag om het drinkwater te noemen, om het water bijvoorbeeld in de douche te mogen gebruiken is er een extra filter nodig xiv. 1) Regenwatermodule 2) Drukaansluitingsset met uitzettingsvat 3) Drukleiding naar de toestellen 4) Vlotterschakelaar 5) Aanzuigleiding 6) Noodoverloop 7) Regenwaterfilter 8) Drijvende aanzuigfilter 9) Rustige invoer 10) Wachtbuis voor de aanzuigleiding en sensorkabel 11) Regenwateraanvoerleiding 12) Muurdoorvoer Figuur 20: Gedetailleerde tekening van het regenwater systeem. Waternet Handboek Duurzaam Bouwen

42 Hoeveel u kunt besparen en wat uw terugverdientijd is kunt u berekenen met de volgende tool van atelier groenblauw: Na uw gegevens ingevuld te hebben over de grootte van uw gezin, het dakoppervlak en het soort dak komt er een persoonlijk advies uitrollen. Dit advies geeft weer hoeveel water u bespaart op jaarbasis. Wanneer u dit vermenigvuldigd met het lokale drinkwater tarief, weet u hoeveel u kan besparen. In onderstaand persoonlijk advies is er uitgegaan van de meest gemiddelde situatie. Naast de besparing op drinkwaterkosten, kan er ook veel geld bespaard worden door minder wasmiddel te gebruiken. Regenwater is veel zachter dan drinkwater, hierdoor kan er bij elke wasbeurt zo n 20-50% wasmiddel bespaart worden. Dit leidt tot een jaarlijkse besparing van 28. De investeringskosten voor een regenwatersysteem beginnen gemiddeld vanaf 3000,- xv. Met een jaarlijkse besparing van 44,45 op het drinkwater en een jaarlijkse besparing van 28 op het wasmiddel, verdient de investering zich pas na 38 jaar terug. De reden hiervan is het relatief goedkope drinkwater tarief van Nederland ( 1,24 per m 3 ). Deze investering zal u dus niet gebruiken om een grote besparing op de jaarlijkse rekening te zien, maar omdat u graag nuttig gebruik maakt van uw regenwater. 41